Lweny Maduong’

12—Lokrlok Mar Jo French.

Ng’anyo mar jo Spires kod weche mane owachi e da!a mar Augsberg mane obedo chakmok mar loch mar lokruok e dala mar Germany, ne oluw gi higni mag hveny kod mudho. LM 186.1

Ka odoko mayom yom. nikech pogruok e dier joma ne sire, kendo jo wasigu bende monje, oporostan ne ochalo ka gima ne idhi kethi chuth e giko. Ji gana mathoth ne ogoyo sei kuom neno margi gi rembgi. Lweny mar piny ne ochakore. Yo mar jo oporo-stan ne ondhogi gi achiel kuom joge mane telone. Jok ma odimbore moloyo kuom yawuot ruodhi majotim lokruok ne olwar e I wet j a tend pinje kendo ne iywayo kaka wasumbni ka a e boma moro dhi e machielo. To saa mane onenore ka gima oseloye. jatend pinje ne olo e lweny. Ne oneno ka gima ne osemako ogwen oko e lwete, kendo ne ochune e giko mondo ochiw thuolo mar puonj mane osedwaro e ngimane te mondo okethi. Ne oseketo pinyruodhe e lot, mwandune, kod ngimane owuon ne oseketo kuom toyo miriambo. Koro ne oneno ka jo-lwenje ikonyruokgo marach e lweny. Ka mwandune ichiro. kendo pinje ruodhi meke mathoth ne ibuogo gi mutni mag jolweny. ka kamoro amora, to yie mane osetemo kayiem nono mondo othir, ne medo mana yarore. Charles V. ne osebedo ka kedo gi teko mar ng’at manyalo gik moko duto. Nyasaye ne osewacho niya: “Ler mondo obedie”. To jotend pinje ne osebedo ka temo mondo mudho kik barre. Chenro mare ne ogore piny, kendo ka odoko moti, to pod en ng’at matin. Ka lweny mar kinde malach otieke, ne oweyo kom duong’ mare, mi odhi olorore ei kar dak mar jo bikira. LM 186.2

E piny mar Switzerland, mana kaka e piny mar Germany, ne ndalo mag mudho obiroe ne lokruok. E saa ma yawuot ruodhi mathoth ne orwako yie mar lokruok, mamoko to ne omoko ka wengegi odinore kuom chike mag Rumi. Sand mane gisando godo jogo mane gombo mondo orwak adiera, giko to ne omiyo lweny omuoch e piny. Zwingli kod ji mathoth mane oriwore kode e lokruok ne olwar e paw remo mar Cappel. Oecolampadius ka masiche mabuogo ji gi oloyo, mapiyo bang’e ne ong’ielo orengo. Rumi ne oyudo loch kendo e kuonde mathoth. ne ochal ka gima ne ochiegni duogo duto mane osewito. To jal ma rieko ma ong’ado osebedoe manyaka nene, ne ok osejwang’o tichne kata joge. Lwete ne dhi kelo resruok ne joge. Ne osechungo jotich mondo oting’ tich mar lokruok ei pinje moko ka tero nyime. LM 186.3

Ei piny mar France, ka pok ne owinji nying’ mar Luther kaka jatim lokruok. piny ne osechako yawore. Achiel kuom jok mane okuongo mako ler ne en Lefevre jal ma hike oniang’. Ng at mane sombe lach, jalony e mbalariany mar Paris kendo ja papa ma jaratiro kendo man kod miyumo. Ei nyanonro mane otimo kuom gik machon mane ondiki misomo, pache ne ochom kuom Biblos, kendo ne ochako miyo ji ng’eyo mar none e dier jopuonjre mage. LM 187.1

Lefevre ne ne ng’at ma kasore ahinya kuom lamo jomaler, kendo ne osekawo kinde mar loser sigana mar jomaler, kod joma ne onegi nikech yie margi kaka ne ochiw e sigenni mag kanisa. Ma ne en tich mane dwaro nyagruok maduong”. To ne oseloso dongruok mane inyal wuo kuo'me e tijno. Kane oparo ni doyud konymok man kod tich ei Biblos, ne ochako nono tiende ka en kod paroni eri. Kuom adiera, ne oyudo ka jomaler owuo kuomgi ka, to ok e yo mane okwangi go e kalenda mar jo Rumi. Ohula mar ler mar polo ne oolore ei pache. Ka en kod wuoro, kendo ka chunye bende rach, ne olokore mi oweyo tich, ma en owuon ne ose yieroree kende, mi ochiwore ne wach Nyasaye. Adiera ma nengone tek mane ofwenyo e iye kanyo. ne ochako puonjo bang’e mapiyo. LM 187.2

E higa mar 1512 kapok Luther kata Zwingli ochako tich mar lokruok. Lefevre ne ondiko niya: “Nyasaye kende ema kokalo kuom yie, to miyowa tint’ makareno ero maketowa kare mondo wayud ngima mochwere kuom ng’uono kende.” Wylie.b. 13,ch. 1. Ka othoro dak kuom ntidhiero mat warruok, ne owacho niya: “Ah, duong’ mar wilo ma ok nyal wachino — jal ma onge ketho ing’adone buch tho, kendo jal ma jaricho iweyo bedo thuolo. Gweth ting’o kuong’, kendo jal mokuong’ ikelo ei gweth; ng’at mangima tho kendo ng’at ma otho bedo mangima. Duong” iurno ei mudho. to jal maonge gima ne ong’eyo to mana chochni mar wang’ nvakore gi duong’. D’Aubigne London, ed. b.12.ch.2 LM 187.3

To ka opuonjo ni duong’ mar wamiok en mana mar Nyasaye kende, ne opuonjo bende ni tich mar winjo wach. en mar dhano “Ka in e kanyakla mar kanisa mar Kristo” ne owacho. in e migawo mar ringre; to ka in e migawo mar ringre. to kara ipong gi kit Nyasaye Oh. tong’ da ni ji nvalo donjo e winjo mar bedo thuolo ni. to mano kuma dine gidakie ka gin joma liw, to mano kuma dine gibedoe joma ong’weny itgi, to mano kuma dine gidagoe ngima ntaler, to mano kuma dine girangoe duong’ mar pinyni gi jaro, ka gipime gi duong’ man kuomgi — duong’no ero ma wang’ mar ringruok ok nyal neno.” - Ibid b. 12.eh.2. LM 188.1

Xe nitie moko kuom jopuonjre mag Lefevre, mane owinjo weehene koketo chunygi ahinya, kendo ma bang'e ka ne idhi kwe duond japuonj, ne pod dhi medo dhiyo nyime kahulo adiera. mago ne gin kaka William Farel. Wuod jonyuol mohero wach Nyasaye. kendo mopuonji mondo orwak gi yie mar adiera puonj mar kanisa. En ne onyalo wacho gi jaote Paulo kanyakla ka owuoyo kuome niya: “Xe abet ja-farisayo, kanyaklano marito chik lemowa moloyo . Tich Joote 26:5. Jarumi ma ochiwore, ne oliel gi miyumo mar ketho ji duto mane hedhore mar kwedo kanisa. “Ne anyalo inuodo laka mana ka ondiek mager.” Ne oduogo owacho achien ka owuoyo kuom ngimane machon: “Kane awinjo ka ng'ato wuoyo marach kuom papa”. Wilie. b.B.ch.2. Ne ok ool kom lamo jomaler ka gin kod Lefevre. Ka giluoro kanisni mag Paris, ka gilemo e tiend kendo mag misango, kendo ne gidhetho kanisani maler gi mich. I o nyasigi ne ok nyal kelo kw’e mar chuny. Paro mar bedo jaricho ne omoko matek kuome, ma timbe duto mag golo richo mane otimo ne ok nyal riembo, mana kaka duol moa e polo ne ne oling’ ka owinjo weche mag jatim lokruok. “Warruok en tich ng’uono” “Ng’at ma onge ketho, ing’adone bura mar tho, kendo ja mahundu igonyo. En msalap Kristo kende ema yawo dho ranga polo, kendo loro dho ranga tho.” - Ibid. b. B.ch.2. LM 188.2

Farel ne orwako adiera gi mor, ka okonyore gi wach machalo gi mar Paulo, ne owuok ka oweyo twech mar puonj mag dhano ka odonjo ei bedo thuolo mar yawuot Nyasaye. “Kar bedo gi chuny janek mar ondiek mangemo ne owacho ni ne oduogo chien mos kaka nyarombo mamuol ma ok nyal hinyo ng’ato, ka en kod chuny ma owuok chutho kuom papa, kendo ochiw ne Yesu Kristo.” D'Aubigne. B.12.ch 3. LM 188.3

K.ane Lefevre omedo dhiyo nyime ka lando ler e dier jopuonjre mage. Faiel, kani kod miyumo kuom wach mar Kristo, kaka ne en godo kuom wach mar papa, ne owuok mondo ohul adiera ayanga. Jatelo moro moluoi mai kanisa, jo bishop mar Meaux, bang'e mapiyone oriwore kodgi. Jopuonj mamoko ma be ne nitiere e ngas mamalo nikech nyalo mane gin godo kuom weche mag somo, ne oriwore kodgi kuom lando injilini. kendo ne giyudo ji ma owuok e kidienje duto. ka wuok e miech jok man kod rieko mag loso gik moko, kaachiel kod jotich puodho nyaka ei kuonde dak mag ruodhi. Nyamin Francis 1 mane en kingi mane tiyo e ndalono ne orwako yie mar lokruok. Ruoth owuon kod joode, ne ochalo kuom kinde moro kagima orwakogi gi kech, kendo jotim lokruok ne ogeno kinde ma France duto ne ibi loyie kod injili. LM 189.1

To geno margi ne ok dhi timore. Tern kod sand ne orito jopuonjre Kristo. To kata kamano ng’uono mar Nyasaye ne oumo ma ne wengegi. Kinde moio mar kwe ne obedoe mondo ne ginyal yudo teko mar romo gi apakano. kendo lokruok ne obedo gi dongruok mapiyo. Ja-bishop mar Meaux ne otiyo ka m kod miyumo ei diocess mare owuon, ka otiegO’ jotelo mag kanisa gi oganda. Jodolo momemore kendo ma timbegi richo ne ogol oko, kendo mabor kaka nyalore, ne. okaw kargi gi ji ma osomo kendo ma oluoro Nyasaye. Ja bishopno ne ogombo ahinya mondo joge onyal yudo yo materogi kuom wach Nyasaye gin giwegi, kendo ma ne otimore mapiyo. Lefevre ne okawo tich mar loko Muma manyien; kendo e saa onogo ma Biblos mar Luther ma ondiki gi dho jo Germany ne wuok e kar goyo buge e dala mar Witternbag, Muma manyien ma oloki e dho jo-French ne igoyo e dala mar Meaux. Jo bishop ne ok oweyo tich moro amora kata nengo moro amora mar landogo ei kilisia mage duto, kendo bang’e mapiyo to jotich puodho man e dala mar Meaux ne ni kod ndiko maler e lwetgi. LM 189.2

Kaka jowuoth ma riyo nego rwako pi maliw ma owuokie soko mar ngima, e kaka chunjegi eki nc onvako ote mar polo. Jotich man e pewe. jotich Iwedo man e kuondegi mag rich, ne omoro nyagruokgr mapile ka giwuoyo kuom adiera ma nengogi tek mag Biblos. Kar mondo gidhi kuonde ma imadhoe kuong’ godhiambo, ne gichokore e mieeh ng'ato ka ng’ato mondo gisom wach Nyasaye, kendo giriwre ei lamo kod pak Lokruok maduong’ ne oruyo nenore kuom joma odak kaachiel gi eki. Kata obedo ni ne giwuok kuom kidienje man piny ahinya. joma ok osomo kendo jotich puodho matiyo matek. to teko mar polo maloko kit ngima kendo mating'o ji malo. ne onenore ekit ngimagi. Ka gin joma obolore. johera, kendo jomaler, ne giehung’ kaka joneno mag gino ma injili biro timo ne jogo ma orwakogo gi chunygi duto. LM 190.1

I.er mane omoki e dala mar Meaux, ne orieny mabor. Pile ka pile, kwan mar joma olokore ne ntedore. Ruto mar loch mar athira-tach ne omaki kuom kinde moro, gi moth mane okwedo gut ma ombiru mar jo-padri; to jotelo mag papa ne olocho e giko. Koro ne ogur loch. Ja bishop mar Meaux, kane ochun mondo oyier mach kata weyo gik mane opuonjo, ne oyie gi yo mayot; to ka ok gidewo podho mar jatelono, kweth mage ne odong’ ka ochung’ motegno. Ji niathoth ne obedo joneno mag adiera e chuny ligek mach. Kuom bedo jochir kendo joma long’o, kata nyaka e mach, jo-Kristo ma obolregi ne owuoyo gi ji gana mathoth mane pok owinjo neno margi e ndalo mag kwe. LM 190.2

Ok ni joma muol kod jochan kende ema ne hedhore mar bedo joneno kuom Kristo e dier masiche kod ajara. Ei udi mag ruodhi madongo mag kar bura moehiel mokuny ohula moluoro, mondo kik wasigu chopie, kod miech kingi. ne nitie chunje mane kwano adiera kaka gima ni kod nengo ma oyombo mwandu, kata ngas, kata mana ngima owuon. Okumba mag kingi ne oumo chuny ma oting’ore malo kendo matek moloyo kendhe kod abola mag jobishop. Luois de Berquin ne onyuol ka ni kod kit telo. Jachir kendo jarito mar kar yalo bura, ne ochiwore mar somo, ka kite ogo rangi; kendo en kod timbe ntabeyo maonge seyo moro. Jandiko moro ma en achiel kuom jolup chike mag papa, kendo jawinjo maduong’ mar weche mag oganda kod yalo, ema ne owacho kamano. To bende ne osidho ne timbene mabeyo moko duto osimbo. kuom ting’o weche mag jo-Lutheran go gi jaro makende. To mano kaka ji mamoko mathoth, maparo mar loso gik moko gi range nyime, ne osebedo ka tayo ei Biblos, ne owuoro kane oyudo kanyo. “Ok mana puonj mag Rumi, to puonj mag Luther.” Wylie.bl3.ch.9. Chakre kanyo ne ochiwore gi ehiwruok duto ne wach mar injili. LM 190.3

Joma ni kod kit telo kendo ma osomo moloyo e piny France, riekone ma ahinya kod wuoyo mare maber, chir mare mar othuone, kod bedo ni en rahurna mani kod miyumo, kaachiel gi mbi mare ei od ng'ado bura -nikech ne en ng’ama kingi ohero moloyo -ne otime bedo jalo ma ji mathoth kwano kaka jalo mane osechan mondo obed jatim lokruok ei pinygi. Beza ne owacho niya: “Berquin dine obedo Luther mar ariyo, tong’ dine oyud jatim yiero mar ariyo kuom Francis I.” “Orach moloyo Luther. Jo-papa ne oywak kamano.” - Ibid, b .13.ch 9. Adier jo-Rumi man France ne oluore moloyo. Ne gibole ei od tweeh kaka japuonj mar miriambo, to kingi ne ogonye ma obedo thuolo. Lweny ne omedo dhiyo nyime kuom higni. Francis, ka riwni e kind Rumi gi lokruok, ne osiko ka weyo jo-Rumi. to be ni orwakogi, to ok gi chuny achiel, mi ne ogayo miyumo mane liel ka mach mar jo-padri. Berquin ne jotelo mag papa omiyo oketi e od tweeh ndalo adek kendo kingi ne osiko mana ka gole. nikech ne ohere kaluwore kod timbene mabeyo, bende nikech riekone kod kido mar moth mane en godo: omiyo ne odagi chiwe kaka misango ne sadha mar loch agoko. LM 191.1

Berquin ne isiko ka imiyo siem kuom masira mane osiko ka buogo ngimane e dala mar France. Kendo ne ochune mondo olu ndach jogo mane oseyudo rit maber kuom ng'ado wach mar ringo dhi e piny moro. Erasmus ma chunye ng’aw’ kendo ma jaketh saa, ma bedo kod duong’ mar somo, ne opodho mi ok obedo gi duong’ mar kido ma keto adiera telo ne duong’ kod ngima, ne ondiko ne Berquin niya: “Kwa mondo oori kaka jambetre e piny moro ma oko; dhiyo mondo iwuothi e dala mar Germany. Be ing’eyo Beda kod jok machalo kode - en Apul Apul man od wiye gana achiel mang’udho kwirine e bathe koni gi koni. Jowasiki iluongo ni legion. Tong’ dani yori ber moloyo mar Yesu Kristo. dine ok giwevi nyaka chop gilieki chuth gi kuyo. Kik igen kuom arita mar ruoth ahinya, Hi weche duto kik iriwa kod migawo mar sayans mar lemo” Ibid, b.13.9. LM 191.2

To kaka ne masiche medo bedo ma'pek, miyumo mar Berquin ne omcdo mana bedo motegnd. Mabor ahinya gi rwako siasa kod rieko mag hcrruok kend mane Erasmus ng’adone. ne oramo mondo okaw okang’ machielo mar ehir. Ne ok obi mana chung ka okedo ne adiera kende. to bende ne obiro monjo miriambo. Ketho mar puonjo miriambo mil ne Rumi dviaro mondo otwe kuome. ne obiro duoko kuomgi. Jowasike matiyo kendo makechie ntoloyo, ne gin laktere ma somo kod jo-padri mane ochung’ e migawo mar sayans mar lemo ei mbalariany mar Paris, achiel kuom kar chiwo teko ma malo ahinya kuom weche mag lemo ei Boma kod pinv kanyakla. Ka owuok kuom gik mane lakteregi ondiko. Berquin ne ogolo weche apar gariyo. mane ohulo avanga ni “Kwedo Biblos. kendo puonjo miriambo:” kendo ne omako wach ne kingi mondo obed kaka jang'ad bura e lwenyno. LM 192.1

Kingi. ka ok ochayo kelo pogruok mar teko kod both mar joloeh. mane piemore kendo ka en kod mor nikech thuolo mar ehiwo bolruok ne sungamar jo-patlri ma roria gi. ne onyiso jo Rumi mondo osirie yo margi kod Biblos. Via eri en gir lweny mane ging’eyo maber ni ne biro konyogi matin: jela. sand kod weng’o c maeh e gi lwenje mane ging’eyo kaka itiyogo maber. Koro mes ne oloki kendo ne ginenore ka gichiegni lwar ei bugo mane gigeno ni gibiro ling’oe Berquiri. Ne ging'iyo aluora margi ka gin kod wuoro. mondo gipo ka givudoe yo rnoro mar tony. LM 192.2

“Vlana c lak seehcgo emu kido mar bikini maria mantie e koria moro aehiel kuom wang” yore madongo ne okidhi.” Ne nitie nnilni maduong’ ei boma. Oganda makwar ne ochokore kanvo. ka gin kod nyisruok mar ywak kod ichwang’. Kata kingi be ne oehorore matut. Ma ne en konyruok ma jo-padri ne nyalo loko ma kelnegi waeh maber, kendo ne gitimo piyo mondo gilose. “‘Magi gin olemo mag puonj mar Berquin” ne giywak. Magi duto ochiegni loki - dini, ehike, kata mana komduong’ owuon - gi weehe marieho ma ochan gi jo-Lutheran gi. Ibid. b 13.ch.9. LM 192.3

Berquin ne ochak odonjne kendo. Kingi ne owuok e dala mar Paris kendo jopadri ne owe thuolo e yo ma kamano mondo otim dwachgi. Jatim lokruok ne ochak oyal ini ong’adne buch tho, to nikech dipo ka Francis nyalo donjo mi rese. wachno ne otim mana e odiochieng’ mane ong’adeno. Kar odiochieng’ tir. ne oter Berquin e kar tho. Oganda ma rangolo ne ochokore mondo obed joneno mag wachno. to bende nc nitie joma thoth mane oneno wachno kawuoro kendo ka ni kod pannok. nikech ng’ama ne oyudo hinyruok to ketho to ne ok mareno ne oyier kuom achiel kuom mier mane ni kod chir kendo mane ni kod kit telo maberie moloyo e dala mar France. Wuoro. ichwang’. kod achaya. kod imruok makech. ne olilo wang’ oganda marangolo mane hedhore ka dhiyo nyime; to e lela wang’ ng'ato achiel ema ne onge tipo mane yweyoe. Pach ng'at mane idhi negi nikech yie mareno ne ni mabor gi kama iwang’eno; gima ne pache neno maler ne en mana kama Ruodhe nitie. LM 193.1

Kabur modhier mane oidho e wiye. juol mar wang’ mar joma ne sande. tho makelo luoro ma ne ochomo - magi duto ne ok owinji. Jal mangima, to ne otho. to koro ngima ma nyaka chieng’, kendo man kod rayaw mar tho gi piny joma otho.. ne ni bute. Lela wang’ Berquin ne rieny gi ler kod kwe mar polo. Ne oserwakore gi nanga maber. kandho ma olosi gi velvet, kod abola ma olosi gi kit nanga moro mayom ma iluongo ni satin kod damask, gi hose ma olosi gi dhahabu.” D Aubigne History of the reformutionin the time of Calvin. b.2.ch.l6. Ne ochiegni timo neno kuom yie mare e nyim Ruodh ruodhi kod polo gi piny ma joneno, kendo onge ranyisi moro mar ywak ma onego olwore ewi mor mare. LM 193.2

Kaka ne gik moko luwore kadhi mos ka kadho e dier wang’ yo ma opong’ gi jowuoth, ji ne onono ka wuoro. kwe ma onge bor polo ma ourao, mor mar loch mane ni e kit neno mare, kod kaka ochalo. Ne giwacho niya; “ochalo gi ngato ma obedo ei Hekalu kendo paro matut kuom gik maler. Wylie, h. I3.ch.9. LM 193.3

E kar weng’o Berquin ne oramo mar wacho weche moko manok ne ogandagi; to jopadri bedo ni ne oluor nikech dwoko mar wachne. ne ochako goyo koko, kendo jolweny ne ochako pamo lwetgi, kendo koko mar duondgi ne omadho duond ng'ama ne onegi nikech yie mareno. Kamano, e higa marl 529. jok man kod lony mag weche ma oloyo ji te. kendo man kod lony e weche mag lemo man e dala mar Paris man kod kido gi timbe. ema ne obedo ng’emok mar higa mar 1793, kaka ranyisi mar ng’iendmok mar thung’o weehe mopuodhi mag ng'ama tho e kar deyo ji. - Ibid b 13 ch 9. LM 193.4

Berquin ne ode. kendo ringre ne owang’ e mach. Huma mar thone ne okelo kuyo ne osiepe mag Iokruok ei dala mar France duto. To ranyisi mare ne ok olal. Joneno mag adiera ne owacho niya: “Wan bende waikore mar romo kod tho gi mor, ka wachomo wang'wa kuom ngima mabiro” D'Aubigne .history of the reformation in Europe in the time of Calvin, b. 2, ch. 16. LM 194.1

E ndalo mag sand e dala mar Meaux. jopuonj mag yie mar lokruok ne otam e leses mar yalo, kendo ne gidar ma gidhi e pewe moko. Lefevre bang’ kinde moro ne omako wuodhe kadhi e dala mar Germany. Ferel ne odok e boma ma dalagi man yo wuok ehieng’ mar piny France, mondo oke ler ei dala mane odongoe. Huma ne osechoponegi kuom gino mane dhiyo nyime e dala mar Meaux, kendo adiera mane opuonjo gi miyumo ma onge luoro. ne onwang'o jowinjo. Mapiyo bang’e jotelo ne ochiewo, mondo okwe duonde, kendo ne oriembe oko mar boma. Kata obedo ni ne koro ok onyal medo dhiyo nyime ka otiyo ayanga. ne oluorore e pewe, kod gwenge ka opuonjo ling’ ling’ e kuonde dak, ei orundni mochiel, ka oyudo kar dak mare ei thim kendo e dier lwendni kod rogni mane obedo kuondene mag pondo ka ne en nyangweru. Nyasaye ne ike ne buche madongo. Msalape, sand kod timbe tnogodhore mag Satan mane ose sieme kuomgi chon, ok osebedo maonge.” Ne owacho. “Koro eka gilit moloyo kaka an awuon ne anyalo ting'o; to Nyasaye e wuora: osebedo ka ochiwona, to bende pod obiro medo chiwona tekruok ma adwaro.” D'Aubigne. Sigana mar lokruok e higa mar gana achiel gi mi a auchiel. b.12.. ch. 9. LM 194.2

“Mana kaka e ndalo joote, sand ne owuok mana ni mondo ochwal injili nyime.” Jo Filipi 1:2. Ka orietnbgi giwuok e dala mar Meaux, jok mane okere loka, ne odhi kamoro amora ka gilando wach. Tich Joote.8:4. kamano ler ne onwang’o yo ma odonjogo e gwenge mane ni mabor gi piny mar France. LM 194.3

Nyasaye ne iko jotich mondo oyar wachne. Ei achiel kuom skunde mag paris. ne nitiere nyangweru moro mane ni kod paro matut kendo mokwe mos. mane osechako nyiso ranyisi mar paro madongo kendo maratego. ma be ne ithoro ng’eyo gi ngimane ma onge seyo. moloyo gi tik mang'we ng'ar mar rieko mare kod chiwruokne e weche mag lemo. Rieko mare mathoth kod kwayo mare ne omyo kete bedo sunga mar kama ne ikawoe tiegruok, kendo ji ne geno gi chir ni Johana Calvin ne biro bcdo achiel kuom jogo man kod nyalo kendo moluorie moloyo, kuom jogo mane siro kanisa. To nyiriri mag ler ne okadho mi odonjo ei ohinga mar kar tiegruok kod tim juok mane ochiel godo Calvin. Ne owinjo puonj manyien ka otetni. ka oonge kod kiawa ni jopuonj mag Miriambogo ne owinjo re gi tho mar mach mane giyudono. to ka ok ong’eyo. ne oromo gi puonjno wang” gi wang’ kendo ne ochune mondo otem teko mar Rumi mar sayans mar lemo mondo oromgo gi puonj mar jo oporostan. LM 195.1

Wuod min Calvin moro mar minasi mane osedonjo e lokmok ne ni e dala mar Paris. Wede ariyogi ne osiko ka romo. kendo wuoyo kanyakla kuom weche mane osiko ka chando piny jo-Kristo. Oliventa ja oporo-stan ne owacho niya: “Nitiere mana dinde ariyo kende e piny ka.” Kidieny mokuongo mar lemo, en mano ma dhano ofwenyo kendgi. ma kuome duto. dhano ema warore kende owuon, kokadho kuom nyasi kod timbe rnabeyo; machielo en mano achiel ma yangore ei Bibos kendo mapuonjo dhano mondo ogen warruok mana kawuok kuom ng'uono manono mar Nyasaye kende.” LM 195.2

Calvin ne oduoko niya: “Onge kata achie! kuom puonj magi manyien-go ma abiro bedogo. Iparo ni asebedo mana ka adak kuom both ndalona duto?” Wylie, b.13. ch.7. To paro ne osechiewo e pache, mane ok onyal riembo chutho kohero, ka en kende ei kiru mar jot, ne oparo kuom weche mag owadgi mar minasi. Paro mar richo mare ne omoko kuome matek; ne onenore en owuon ka oonge jagach, e nyim jang'ad bura maler kendo makare. Gach mar jomaler, tije mabeyo. nyasi mag kanisa, duto nc onge kod teko mar golo ng’ato e richo. Ongc gima nc onyalo neno e nyime mak mana nnuiho mar chuny ma oa nyakachiengh Dakierc mag kanisa 11c olemo mondo okwe !ii mane en-go. Hulo richo. chulo nengo mar richo. no odogie kayiem nono; ne ok ginyal loko chuny ka giduoko ir Nyasaye. LM 195.3

Ka pod omoko kuom thuthni maonge olcmbegi eki. chicng’ moro achicl Calvin ne obedo kod hawi mar !imo achiel kuom kuonde ma itmoe chokruoge ma ayanga ma obedo jancno mar kama iwang’oe ja miriambo. Nc opong’ gi wuoro ka noneno nvisruok mar kwe mane ywevo c Ida wang” jal mane onegino. H chuny sand kod tho mabuogo ji no, kendo ka cn c bwo bura mabuogo ji moloyo ma kanisa ong’adonc. ne onviso yie kod chir ma jasomo ma pod tinno ne oporo ka chunye lit. gi chunye owuon mane osea, kod mudho mane en tie e saa ma ento ne odak ka obolore chutho ne kanisa. Ne ong’eyo ni jamriambono ne oyiengo yie mare kuom Bibios. Ne oketo chunye mar somogo. mondo ofweny ane ka onyalo. maling’ ling’ mar mor margi. LM 196.1

Ei Biblos ne oyudoe Kristo “Awuoro” ne oywak. misango mare osekweyo mirimbi; Rembe oseluoko richona; msalape ema oseting’o kuong’ mara. Thone osegolo richona. Wase loso ne wan wawegi fuwo mathoth ma ongc gi tich. to iseketo wachni e nyima mana ka toch. Kendo isemulo chunya. mondo mi akwan timbe duto kaka gik ma kwero, mak mana .timbe mabeyo mag Yesu. Martyn. voL 3.ch.I3. LM 196.2

Calvin ne osepuonji kuom bedo jadolo ka cn mana ja higni apar gariyo kende. ne oseyiere bedo ja-padri marito kanisa matin, kendo ja bishop ne ose lielo wiye kaluwore kod chik mar kanisa. Nc ok oyudo walruok. bende ne ok ochopo tije mag jodolo. to ne obedoe kanyakla mar jo-padri. ka omako nying’ mar apisno. kendo ne imivc migawo kaluwore kod migawono. LM 196.3

Koro ka owinjo, ni ne ok onyal bedo jadolo, ne odok kuom kinde moro e somo chik. to giko to nc qjwang'o chenrono. mi oramo mar chiwo ngimane ne injili. To ne obudho ka pok obedo japuonj ma ayanga. Ne en ng’at mane onyuolore maluor, kendo pek mar paro mar tich mane en-go ne oyiere kuome, mi ne ogombo mar medo chiwruok ne nono tiend ndiko. Kwayo mane osiepne osiko ka kwaye ka giketo chunygi kata kamano ne omiyo giko to ne oyie. Ne owacho ni: En gima lich miwuoro ni ng’at man kod chakruok mapiny ahinya inyal ting’ malo e luor maduong’ ahinya” Wylie.b. 13.ch.9. LM 196.4

Calvin ne odonjo e tiehne mos, kendo wechene ne ehalo gi tho malwar mondo oduog ehuny piny. Xe osewuok e dala mar Paris, kendo koro ne en ei boma mar gweng’ moro mane nitiere e bwo loch mar Margaret nyar moth, ma nikech ne ohero injili, ne oyaro arita mare kuom jopuonjrene. Calvin ne pod en ng'ama tin. mane long'o kendo mane onge gi kido mar wuondruok. Tichne ne ochakore gi joma ne nitiere e dalagi. Ka oluwore gi kanyakla mag joot, ne osomo Biblos kendo yawo adiera mag warruok. Yawago mane owinjo ote ne oting’o waeh maberno ka tero ne joma moko; kendo bang’e to japuonjreno ne okadho ma odhi mabor moyombo boma maduong’ nyaka ei bombe matindo kod mier. Ei udi madongo. mochiel. mokuny ohula ma oluoro mondo kik wasigu chopie kanyakla kod kiche. ne oyudoe donjo, kendo ne odhiyoe nyime ka oketo mise mag kanisni mane dhi nyago neno maonge luoro nikech adiera. LM 197.1

Mana dweche moko manok kende, to ne ochako odok e dala mar paris. Xe nitiere mutni ma ok odhi kare ei aluora mar joma osomo kod jopuonjre. Nyanonro mar dhum machon ne otero ji ei Biblos, kendo ji mathoth mane pok adiera mare omulo chunygi, ne joketo chunjegi ka goyo mbaka kuome, kendo bende ne chiwo lweny ne joloch mag Rumi. Calvin kata obedo ni ne en jalweny man kod nyalo ei pewe mag lweny mar sayans mar lemo, to ne ni kod ote mamalo mane onego ochopi. moloyo mago mag koko mar jo skul. Pachji ne orudore, kendo ma emane saa mar yawonegie adiera. E saa ma ot maduong’, kar bura man ei mbalariany, ne opong’ gi goyo koko kod gwindruok mar jo sayans mar lemo, Calvin to ne loso yore ei ot ka ot ka oyaro ne ji Biblos, kendo owuoyonegi kuom Kristo, kendo en manogur. LM 197.2

Ei gweth mar Xyasaye, Paris ne dhi chako yudo luong machielo mar rwako injili. Luong mane otim ne Lefevre gi Farel, ne osekwedi to kata kamano, ote ne idhi chak winji kendo gi kidienje duto mane nitie ei boma marabetno. Kingi to bedo ni mbi mar weche mag siasa ne ogoyo, ne pok oriwore gi Rumi chutho niondo giked gi lokruok. LM 197.3

Margaret to ne pod omoko kuom geno ni oporo-stan ne dhi locho e dala mar France. Ne ong’ado wach mondo lokruok may yie oval e dala mar Paris. Indalo mane kingi onge. ne ochiko yalo mar oporo-stan mondo oval ei kanisni mane ni ei boma maduong’, to nikeeh jotclo mag papa ne otamorc wachni, yawuot ruodhi ne oyawo kar dak mar moth oweyo nono. Ot achiel nc oketi kaka Hekalu kendo ne olandi ni pile ka pile, e saa mane oketino ne ibi yal mi tim luong, kendo ji mane ni e rang’iny ma opogore opogore. kod kuonde ditto gi ngas ditto ne ogwel mondo obedie. LM 198.1

Oganda maduong’ ne ochokore e chokruok. Ok mana Hekalu kende, to e bathe duto kod kuonde malaeh duto ne opong’ gi ji. Gana mathoth ne chokore pile pile - joma nigi kit telo, jopiny, okil kamaloka. jo ohala kod funde. Kingi kar mondo otam ehokruogegi eki, to ne ogolo ehik mondo oyaw kanisni ariyo mane ni e dala mar Paris. Onge chieng’ ma boma mar paris ne oseyukie gi wach Nyasaye kamano chien kacha. Roho mar ngima ma owuok e polo, ne chal ka gima okudhi kuom ji. N'g’ich maber, liw, ehenro kod tieh matek. ne kawo kar mer, timbe mag anjawo. lweny kod budho abudha. LM 198.2

To joloch mag agoko ne ok budh abudha. Kingi ne pod otamore mar donjmok gi yalo mondo ochungi. omiyo ne gidok ir jopiny. Onge yo mane owe mane inyal migo ji luoro. gi gut kod wieh-wach mar jok momemore kendo mohero timbe juok. Ka oehiwore gi wang’ modinore ne jopuonj mag miliambogi, Paris mana kaka Jerusalem machon, ne ok ong’eyo kinde mar limbene, kata gik madine okelonc kwe. kuom higni ariyo, waeh Nyasayc ne oyal ei boma maduong’. To e saa mane nitie ji mathoth mane orwako injili, ng’eny ji ne okwede. Francis ne otinto nyisruok mar yie mana mondo ochop godo chenro mare owuon. kendo jo papa ne odhi maber kuom ehako yudo loch. Eka kanisni ne ochak olor kendo. Kendo loch ma iwang’oe ji ne ochak ogur kendo. LM 198.3

Calvin ne pod ni e dala mar Paris, ka oikore gi somo, paro, kendo lemo ne tichne mane pod ni nyime, kendo ne omedo dhiyo nyime ka olando ler. E ;giko to kata kamano chich ne omoko kuome. Jotelo ne oramo mar tere e mach. Ka okwanore ni en thuolo e kare mar pondo, ne oonge kod paro mar masira, kane osiepe biro ka reto kadonjo e kare mar jot ka kelone wach ni ogul mama ne ni e yo biro rnondo omake. Gikanyono. duong’o moro matek ne owinjore e dhoot maoko. Ne onge kata mana nyiriri achiel mane onego olal. Moko kuom osiepene ne odeko ogul mamago e wang’ dhoot, ka mamoko to ne konyo jatim lokruok mondo olor piny gi e dirisa, eka ne oringo piyo ka ochomo oko mar boma. Ka oyudo kar dak ei ot matin mar jatich mane en osiep.lokruok, ne orwakore gi lep osiepne mane orwakeno ka aye to ochako owuok gi kwer e goke ka odhi. Ne owuotho ka ochonio yo milambo, ka aye to ochako oyudo kar pondo e bwo loch mar Margaret. Neye D'Aubigne sigana mar lokruok e piny mar Europe ndalo mag Calvin. b.2” ch.30. LM 199.1

Ka, ne obedoe kuom dweche manok, ka en thuolo e bwo arita mar osiepene ma rateke, kendo odonjo e mono ndiko mana kaka ne otimo mokuongo. Chunye ne nitie e yalo injili e dala mar France, kendo ne ok onyal medo dhiyo nyime ka ok otim girnoro. Kane apaka ochalo ka gima okwe, ne omanyo pap manyien mar tich e dala mar Poitieres, kama ne nitiere mbalariany, kendo kama paro manyienno noyudoe kech. Ji ma owuok e kidienje duto ne owinjo injili gi mor. Ne onge yalo ma itimo ayanga, to e miech jong’ad bura madongo, e kare mar dak. to samoro e puodho man e dala, Calvin ne oelo weche mag ngima mochwere ne jogo mane ogombo mondo owinji. Bang’ kinde moro, e saa mane kwan jowinjo medore, ne giparo ni en gimaber chokruok oko mar boma. Bur moro mane ni e kind gode ariyo matut kendo ombiru, kama yiende kod lwendni ohero, ne omedo miyo kar pondono obedo kare chutho, ema ne oyier kaka kar romo. Ji ne wuok ei boma matin matin, kendo ne luwo yore mopogore opogore, kadhi kanyo. Kama okweni eri e kama ne isomoe Biblos gi duol maduong . kendo ileroe tiende. Kar ka eri ema ne itimoe nyasi mar mesa Ruoth, ka ihang time gi jo oporo-stan mane ni e dala mar France. Joyalo mamoko ma jo adiera mathoth, ne ioro ka wuok e kanisa matinno ero. LM 199.2

Calvin ne ochako duogo e dala mar Paris nyadichiel kendo. Ne pod ok onyal weyo bedo gi geno ni France kaka piny, ne biro rwako lokruok. To ne oyudo ka chiegni dhoudi duto mag tich olor. Puonjo injili ne chal ka gima luwo yo moriere mochomo kama iwang'oe ji gi mach. Kendo giko to ne oramo mar dhi e dala mar Germany. Ne owuok e piny mar France mana matin nono, to apaka omuoch kuom jo opro-stan, tong’ dine omed bedo, en bende dine oriwore kodgi e kethruok mane omako ji duto. LM 200.1

Jotim lokruok e piny mar France, ka ni kod sirimo mar neno pinygi, kani kod kwe gi Germany kod Switzerland, ne oramo mar muono adhong’ kuom timbe juok mag Rumi, mane dhi chiewo piny ngima. Kaluwore kod mano, weche moko mamonjo misa, ne omuon otieno moro achiel e piny jo France duto. Kar mondo gidong lokruok, jogi mane ok dwar tiyo to mane ong’ado wach marach mar wuoth, ne okelo kethruok, ok mana ne jogo mane chwale kende, to kuom osiepe mag lokruok man e piny mar France duto. Ne ochiwo ne jo Rumi gima ne gisebedo ka gigombo kuom kinde malachwuondruok mar chuno mondo okethi jomiriambo duto kaka jogo ma gundho weche makelo masira ne nyismok mar komduong’ kod kwe mar piny. LM 200.2

Ka gikonyore kod lwedo moro maling’ ling’ - kama ne pok ji ong’eyo ni nitiere osiep marach, kata jasigu mager - achiel kuom kalatese ka ne omuon e dhood Ruoth ma iye. Kingi no ne opong’ gi buok. Ei kalatasni eni, timbe juok mane osebedo ka ilamo kuom tienge, ne omonj gi lwedo man malo, kendo chir ma ok nyal chiw ranyisi mare, mar muono weche maler kendo mabuogo ji ei kar dak mar kingi , ne ochiewo mirima mar kingi. Ka en kod wuoro ne ochung’ kuom kinde matin ka otetni kendo dhoge omoko. Eka ichwang’ mare ne oyudo dhoge ka wacho weche mag buokgi ni: “Ng’ato ang’ata ma ichichgo ni gin jo Luther, mak uru ma ok udewo pogruok. Abiro lal kodgi nono te.” Ibid. b.4. ch.10). Wach ne oseng’adi. Kingi ne oramo mar ketruok chutho kama Rumi nitie. LM 200.3

Okenge ne okaw dichiel mar mako jo Luther duto mane ni e dala mar Paris. Fundi moro ma jachan, jal mane oyie kuom lokmok kendo mane osebedo ka choko jom'a oyie mondo odhi e chokruok margi maling’ ling”, ne omaki. ka aye to ka osebuoge ni iwang'e e mach, ne ochike ni mondo otel ne joote mag papa, ka otero e miech jo oporo-stan ditto mane ni e boma. LM 201.1

Ne obuok mi ong’wony ka ne owinjo paro modwanyoreno, to e giko to luoro mar ligek mach ne olocho. kendo ne oyie mar bedo jandhok owetene. Ka otelne gi lang, oluore gi gari mar jodolo, joting’ ubani. jopadri kod jolweny, Morin jang’wecho mar joka kingi, kanyakla gi jandhok, ne okadho e dier wang’ yore mag boma maduong'no ka wuotho mos kendo koling” thi. Wuodhno ne oketi mar sungruok ka ichiwo godo luor ne sakramit maler. tim mor moluwore kod chwanyruok mane oket kuom misa gi jo oporo-stan. To e toke maiye, chenro mar tho ne oumie. Kane gichopo kama omanyore gi od ja-Lutheran, to jandhok ne otimo ranyisi. to onge wach mane owacho. Suda ne ochung’, ne gidonjo ei ot, jo ot ne iywayo ka igolo oko, kendo itweyo gi nyororo. eka oganda ma buogoji no ne odhiyo nyime kagidwaro jomanyien. Onge ot mane giweyo, jomadongo kod matindo, kata mana kuonde tiegruok kod mbalariany man e dala mar Paris ne ok owe. Morin ne orniyo boma maduong’ oyiengni.... ne en loch mar buok. Ibid. b.4. ch.IO. LM 201.2

Joma ne ohiny maonge kethogo eko ne inego gi sand mager, kendo ne ochiw chik ni mondo oduok teko mar mach chien, mondo rem margi omedre. To ne githo kaka joloch. Medo dhiyo margi nyime ne ok oyukni. Kwe margi ne onge bor polo mane oumo. Joma ne sandogi, ka onge kod teko mar golo chir margi ma ok yware, ne owinjo gin giwegi ka ologi. Kuonde deyo ji ne opogi e kuonde ma obwasi ei Paris duto, kendo weng’o ne luoro nyawadgi ei odiochienge mogwarore ka chenro to en mar lando buok mar miriambo kuom lando nek. Ber to kata kamano achien ne odong’ gi injili. Paris duto ne omi nyalo mar neno ni to paro manyienno ne dhi golo ji machal nade. Ne onge wi kar yalo machalo gi kama ne idhuroe joma ne onegi nikech yiegi. Mor mar kwe mane orieny e Ida wang” jogi ka ne gikadho.... Ka gidhi e kar nek, thuon margi e seche mane gichung’ e dier mach mager. wevo ne ji richogi gi muolo nikech hiriyruok mane otimnegi, ne oloko kuonde mathoth ma mirima obedo kech, monruok obedo hera, kendo ne osayo gi lony mar twak ma ok nyal geng’ ka giwuoyo e lo injili. Wylie, b. I3.ch.. 20. LM 201.3

Jodolo ka oriewore kuom rito mirimbgi mane ong’e mondo osik mana malo, ne olando weche mabuogo ji moloyo ka gidonjo ne godo jo oporostan. N'e odonjnegi kod ketho mar chano nego jo katholik mondo gilok sirkal, kendo mondo gineg moth. Onge tipo kata achiel manyiso ni gino ne nyalo timore. mane inyal gol ka isirogodo wachno. To eka korgi mar richo ne nyaka chop kare; e bwo okenge mane opogore mabor kata kamano; kendo ka gima omiyo bedo ataro mare. Gero mane ichwoyo kuom jo oporo-stan ma onge ketho gi jo-katholik, ne okunore ei pek mar masira, ma bang’ higni miche ne oketo kuong’ mane gise koro ni ne biro timore kuom kingi, sirkande kod joge; to ne okele mana gi joma okia Xyasaye, kendo gi jo papa giwegi. Ne ok en gur to mana thir mane ithirogo jo opro-stan, ma bang’ higni mia adek to ne dhi kelo kuom France malitgi eki. LM 202.1

Chieh, luoro, kod buok ne koro omako kidienje duto mag oganda. E chuny king’ora mane oriwo ji duto te no, ne inenoe kaka puonj mar jo Lutheran ne osemako pach ji matut, mane ochung’ ma oyombo ji te kuom weche mag somo. mbi kod bedo nrolony kuom kido. Migawo mar geno kod luor ne oyud ka diemo wang’ nono ka oselal. Funde, jowir rangi, jopuonjre, joma ni kod lony ei mbalariany, jondiko kata manajonanga ne olal. Ji miche ne oringo mi owuok e dala mar Paris, ka ging’ado wach mar wuok e piny mane onyuolgie. Ne githoro timo kamano ka ginyiso godo ni ne gihero yie mar lokruok. Jo papa ne rangogi gi wuoro ka giparo kaka jo miriambo mane pok gichich godo ne nitiere mathoth e dier oganda. Gero margi ne oti godo kuom oganda, mane muol to masira omako'mane ni e bwo tekogi. Jela ne opong’ kendo kata mana yamo hie ne chal ka gima iro mag tuche mane omoki ka iwang’ogo jopuonj ma jomriambo oloko rateng’. LM 202.2

Francis I. ne osebedo gi duong’ kuom bedo jatelo ei wuoth maduong’ mar chiewo mar somo, mane ochako yepo mar higa mar gana ach.el gi m.a auchiel Ne osedo mamor ka ochoko e ode mar yalo bura vawuow. mane nikod oboke ma owuok e wang’ piny duto. Ne hera mane oherogo puonjruok. kod iaro mane en godo gi joma omemore kod joma ohero tin.be juok mar jopadri ne oromo kodgi. mana migepe matin kaluwore kod rang my ma. yicochiw ne lokruok. To ka opong’e gi miyumo mar dhianvo miuam or somo. ne ochiwo chik mane wacho m goyo huge ne koro orzo marafuku e piny mar France duto. Francis 1. chi wo achiel e dier mathoth kuom ranyisi mane ondiki manyiso ni rieko mar obuongo ok en gmo manyalo rito ji kuom tamogi c weche mag lemo kod sand. LM 203.1

France ka konyore kod nyasi malich ma otimo ayanga, ne dhi chiworc elnnllo ,e kethnrok mar jo oporo-Man. Jodolo nc odwaro gi Ihuon mondo achaya ‘ mane ong iuii ne nnsa monuo nyaka chiw thuolo mondo licit Frne kethmok mar jo oporo-stan. Jodolo ne odwaro Hmuc ochiw ne polo malo kuom bura marach mane ong’ad, ne m.sa mondo ne luok gi remo. kendo ni kingi. e lo joge, ne nyaka cl malichno otim. LM 203.2

Tarik piero ariyo gachiel dwe mar achiel higa mar 1513.emu ne ogur mondo nyasino otimree. Luoro mag juok kod akwede mag monruok mar pmy ngnna ne ochiewo. Paris ne opong’ gi oganda mane onur e wang yote mage a ,e oluore. Odiochieng’ ne nyaka rwak suda mar nyadlu lak yo kama nc iwuothoe ne olier kuomgi lewni wuok e pinje mane maduong”. “Ldi mane ni e mag liel, kendo altar ne igero e kindgi” E nyim dhoot ka dhoot ne nine toch ma“omoki ka imiyogo sacramit maler luor. Kapok pmy on. to jo suda ne ochokore e dho kar dak mar kingi. Bandechc ema ne okuongo brro. ka aye to msalape mag kilisia mopogore opogore: ka aye to bang’e jopmy ka wuothoj. ariyo ariyo, kendo giting'o meny. Chwo ang’wen mag jo Haas nc kmo bano'gi ka more ka more orwako lawe ma ing'eyego. Eka ne ehok.uok mag joma .re osetho chon mathoth obiro. Maluwo mago ne gm jodongo mag dm, ka girwakore gi lewni makwar kod maralik, ka giliero kite ma negog, tek e nn’iitai, chanruok ntaber neno kendo marieny. Wuon welo ne oting” gi jo bishop mag paris e bwo mabul marieny ahinya ka osire kod yawuot Ruodhi ang’wen mag remo Bang’ wuon welo ne nite kingi .... Francis i chieng’ onogo ne ok orwako osimbo. bende ne ok orwako kandho mar piny: ka en kod wiye nono, ka wang’e ngiyo piny, kendo ne oting'o tol ma ombiru ma liel. kingi mar jo France ne onenore gi kido mar ng’ama chunye otur. lbid.b. 13..ch.21. Ne okulore piny ka ji ochopo e altari ka altari ka en kod dhier. ok nikech mahundu mane odwanyo ehunje. ok nikech remo maler mane omieno lwete. to nikech richo mar tho mag jogo ma orito. mane osehedhore mar kuong’o misa. Mane luwo bang'e ne en moth ma dhako kod jotelo moluor duto mag piny, ka be jowuotho ji ariyo ariyo ka giting'o rneny maliel e Iwetgi. LM 203.3

Kaka migawo mar tich maduong’no, kingi owuon ne owiiovo gi jotelo mar ngas.mamalo mag piny moth ei kama lach maduong’ mag kar dak mag jobishop modak ei kar dak mar kingi, ka en kod wang’ ma opong’ gi kuyo, ne onenore e nyimgi, kendo ka cn kod weche ma iwacho gi lony mar wach, ne oywago mahundu gi ayany, odiochieng’ kuyo kod wichkuot mane osebiro kuom piny. Kendo ne oluongo joge duto ma winjo wach e pinyruoth, mondo okony kuom thicho oko miriambo maricho mane buogo France mondo okethi. LM 204.1

Ne owacho niya: “Kaka en adier ni an kingi mam, tong” dine ang’e ni achiel kuom piende dhoga oduong'o kata tuo mar top mang’weni omako, dine amiyougo ung'ade oko.... Kendo moloyo mano tong” dine ane achiel kuom Nyithinda ka odwanyo, dine ok aweye.... an awuon dine akele iru, kendo dine atimo ne Nyasaye misango kode.’” Pi wang'e ne othung'o wechene, kendo chokmok mangima ne oywak ka giduto giwacho niya: “Wabiro bedo mangima kata tho ne dini mar katholik.” D ‘Aubigne sigana mar lokruok epiny mar Europe e ndialo may Calvin, b.4. ch. 12. LM 204.2

Mudho mar piny mane osekwedo ler mar adiera ne obedo malich. Ng’uono makelo warruok, ne osenenore; to France bang’ kane oseneno tekone kod ler mare, bang” ka ji gana mathoth ne berne mar polo oseywayo. bang” ka bombe madongo kod mier ne oserieny gi ler mare, ne oloko ng'eye ka yiero mudho kar ler. Ne gigolo mich mar polo oko kuomgi kane ochiwnegi go. Ne giseluongo richo ni ber, kendo ber ni richo nyaka ne gilwar e Iwet wuondruok mar oyiem. Koro kata obedo ni ne ginyalo bedo gi yie adier ni ne gitimo ne Nyasaye tich kuom sando joge, to kata kantano ratiro margi ne ok omiyo gibedo maonge ketho. Ler ma dine oresogi ka gologi kuom wuond, kuom mieno chunygi gi chilo gi kethu mar remo. ne gisekwedo mar ayiem. LM 204.3

Kuong’ruok malich mar goto miriambo ne okaw ei kilisia ntaduong , kama chiegni higni ntia adek bang'e nyasach poro wach ne ibi keti e wi kom duong’ gi piny mane osedagi Nyasaye mangima. Wuoth ne ochako ochakore. kendo jochung’ mag France ne owuok ntondo ochak tich, mane gise kuong’ore mar timo. Kuonde nta ideyoe ji ne oseket kanyo ntachiegni kama jo Kristo moko ma jo oporo-stan ne idhi wang ie ka ngima, kendo ne otim chenro mondo mach omoki, mana e saa mane ruoth chorore machiegni. kendo mondo suda ochung’ mondo obedi janeno mar nekno. Wylie, b.13.. ch.21. Weche matut mag sand mane joneno mag Kristo okadhoe, licit ma ok onego nwo; to ne onge riwni kuom joma ne masirani omako. Kane ochun-gi mondo gilokre. ng’ato achiel ne oduoko niya: “An ayie mana kuom ginta jonabi kod joote ne oseyalo chon, kendo ma riwruok duto mar jomaler ne oyie kuomgi. Yie ntara ni kod chir kuom Nyasaye rnabiro siro teko duto mag tho.” D'Aubigne. Sigana mar lokruok edalu mar Europe e ndalo Calvin b.4 ch.12 LM 205.1

Suda ne chung’ ka gi kacha e kuonde mag sand. Kane gitundo e kama ne gichakogo e kar dak mar kingi, chokruok ne oke, kendo kingi gi jodolo ne owuok ka girnor kuom chenro mar odiochieng'no. ka gipuoyore gin giwegi ni tich ma koro ne ochakino ne ibi dhi godo nyime nyaka tieki miriambo chutho. LM 205.2

Injili mar kwe mane France ose kwedo ne ibi pudhi gi lop tiende adier, kendo duoko ne dhi bedo rnakelo buok. Chieng’ tarik piero ariyo g achiel dwe mar achiel e higa mar 1793, higni mia ariyo gi piero abich gaboro, chakre chieng’ ma France ne oketoree chutho mar sando jotim lokruok. suda machielo man kod paro ma opogore mabor, ne owuotho e wang’ yore mag France. Kingi ema ne obedo ruodh wachno; mutni kod koko ne ochako obetie; ne ochak owinji ywak mar dwaro joma moko mondo ohiny: ne ochak oketi kuonde mag wang’o ji ma otimo iro; Kendo odiochieng’ ne ochak otieki gi nek malich. Louis XVI. ka omoko ari gi ari kendo larore gLaskeche mag jela kod jonek, ne oywa mi oter e wi lwanda, ma oliere piny gi mwamba hie nyaka le ne olwar kuome, ma wiye mane ong'adino ong’ielore ka donjo ei maeh. Wylie .b 13.. ch.21. Ok ni kingi kende ema ne olwarie Iwetgi: machiegni gi kanvono. ji gana ariyo gi miya aboro ne olalie ka owang’gi gi maeh e ndalo mag remo, mag loch mar buok. LM 205.3

Lokruok ne osechiwo ne piny Biblos ma oyawore, ka gigonyo buche mag chik Nyasaye. kendo gichuno dwaro mare kuom chunje mag ji. Hera ma ok otho, ne ose elo ne ji chike kod loye mag polo. Nyasaye ne osewacho niya: “Ara makgi uru, kendo, timgi uru nikech ma e riekou kendo ng’eyo maru e nyim ogendini, manowinj‘chikegi duto kendo owachi niya: “Adier. oganda maduong'ni eri en oganda mariek kendo mong’eyo.” Kane France okwedo mich mar polo, ne opidho kodhi mar chabla chabla kod kethruok; kendo gima omiyo kod duoko mare ma ok nyal geng’ ne okelo chwero remo kod loch mar bwok. LM 206.1

Chon kane sand pok obedoe mane jo-Placards ochiewo. Farel ng’at ma jachir kendo ma otegno ahinya, ne ochun mondo ohu oa e piny mane onyuolee. Ne obuoro e dala mar Switzerland, kendo kokalo kuom tichne, maluwo mar Zwingli ne okonyo kuom loko rapim mar timo ne lokruok ber. Higni mage ma achien, ne odhi tiyogo ka, to eka ne omedo dhiyo nyime ka en kod mbi makende kuom tich mar lokruok e piny mar France. Kuom higni mokuongo mane en-go e kar tony, tekruok mage ne ochom nroloyo kuom lando injili e piny mane odongoe. LM 206.2

Ne okawo thuolo maber kuom yalo e dier jopinygi ma chiegni gi tong’ pinje, kama arita mare ma ok ol, ne orangoe lweny kendo ne okonyore gi wechene mag jip kod mag ng’ado rieko. Ka ikonye gi moko kuom jok ma be ne ringo, ndiko mag jotim lokruok ma jo-German. ne oloki e dho France, kendo kanyakla gi Biblos mar jo Freeh, ne otapgi mathoth. Joyalo mad kitepe ne oloko bugegi mathothe dala mar France. Ne imiyogi joyalo mag kitepe gi nengo mapiny. Kendo kamano ohala mane giyudo kuom bugego ne omiyogi nyalo mar dhiyo nyime. LM 206.3

Farel ne odonjo e tichne e dala mar Switzerland e bwo kido mar jatelo mar kar somo. Ka odak ei kilisia man karna opondo. ne ochiwore ne tiegruok mar nyithindo. E bath bede ma ong'ere mag puonjruok. ne otimo ng'eruok mar adiera mag Biblos ka otang’ ahinya. ka ogen.o chopo kuom jonyuol kokadho kuom nyithindgi. Ne nitie moko mane oyie. to jodolo ne obiro nyime mondo ochung tijno. kendo jopiny ma jojuogi ne oehiew mondo oked gi tijno. “Mano ok nyal bedo e injili mar Kristo” achiel kuom jodolo ne owacho: kane oneno ka yalo mare ok kel kwe to mana lweny. - Wylie, b.14.. ch.3. Mana kaka jopuonjre mokuongo, kane osande e boma moro ne oringo odhi e machielo. Ka owuok e gweng’ to odhi e moro ka owuok e boma maduong’ to odhi e moro, ne odhi ka owuotho gi tiende ka odhil e kech. ng’ich, kod olo: kendo kuonde duto ngimane neni e masira. Ne oyalo e chirni. ei kanisni, samoro ewi kar yalo ei kilisia. Samoro ne oyudo ka kanisni onge gi jowinjo; seche moko ji ne chacho yalo mare ka goyo koko gi nduru: kendo ne ichak iwuodhe oko e wi kar yalo. Moloyo nyadichiel, ne osemake gi oganda ma ogoye nyamin anega. To kata kamano ne oriyore odhi nyime. Kata obedo ni l ne idhire kucha, ka en kod sinani ma ok ol. ne odok e kar monj; kendo moro bang’ nyawadgi, ne oneno ka bombe matindo kod madongo mane osebedo kuonde ma weche mag papa ne ochwoyoe kokgi, yawo dho rangeye ne injili. Kilisia matin mane okuongo tiyoe, bang’e ne orwako lokruok mar yie. Bombe madongo mag Morat kod Neauchatel bende ne okwcdo lisweche mag Rumi, mi ne gigolo kido mag lamo nyiseche manono oko mar kanisni maggi. LM 207.1

Farel ne osebedo ka gombo kuom kinde malach mondo opidh rang’iny mar lokruok e dala mar Geneva. Tong’ dine inyal lo boma maduong'ni. ne odhi bedo chuny lokruok e piny mar France, Switzerland, kod Italy. Ka en kod wachni e nyime, ne omedo dhiyo nyime gi tichne nyaka ne oyudo bombe kod mier mane ni e aluora mare. Ka aye to ka en kod osiepne achiel ne odonjo e dala mar Geneva.To ne oyiene mondo oyal mana diriyo kende. Jodolo, bedo ni nc osetenio mondo olos tho mare ka otiyo kod loch mar sirkal to ne otamogi. ne oluonge e nyim bura mar jo kanisa. mane gibiroe ka gipando gi Iweny e bwo kendhegi, ka giramo mar kawo ngimane. Oganda man kod ichwang’ to ne ochung’ oko mar kar bura gi arunge. kod pelni mag ligangla mondo gine ni otho. po nono ne otony ka owuok e Kvet jo bura. To kata kamano jong’ad bura kod jo lweny mane ni kanyo ne orese. Kinyne ka piny pod huyu huyu, ne otergi gi osiepne loka ka ging’ado nam nyaka kama okwe. Kamano e kaka tekruok mar lando injili e piny mar Geneva ne ogik. LM 207.2

Mar ariyo to ne oyier gir tich man piny ahinya -Wuowi moro mane pod tin. mamuol ahinya kuom kit nenmok mare, ma kata mana jok mane luongore ni osiepe mag lokruok ne tiyo kode ma ng’ich ng’ich. To ng’at ma kamano ne hyalo time ang’o kama Farel ne ose kwedie? Ere kaka ng'at mane ni kod chir matin kod rang'iny matin ne nyalo siro apaka ma joma ratek'e moloyo kendo ma jochir moloyo. ne osechun mi oringo? “Ok kuom nyalo kata kuom teko. to kuom Roho mara, Jehova mar ogendini owacho.” Zakaria 4:16. “Nyasaye noyiero gik mofuwo mag piny mondo okuod wi joma rick” Xikech flip Nyasaye riek moloyo dhano. kendo nyawo mar Nyasaye tek moloyo mar dhano.” 1 .Jorinthol 1:27.25. LM 208.1

Fromet ne ochako tichne kaka jatelo mar kar somo. Adiera mane opuonjo nyithindo e kar somo, ne ginwoyo ka gidok e miechgi. Mapiyo bange’ jonyuol ne owinjo ka ilero tiend Biblos. Nyaka chop ute mag kar somo ne opong’ gi jowinjo ma oketo chunygi. Muma manyien kod kalatese ma ondikie weche ne opogo ji nono, kendo ne gichopo kuom ji mathoth mane ok nyal hedhore biro ayanga mondo owinj puonj manyienno. Bang’ kinde moro jatijni eri bende ne ochun mondo otony; To adiera mane ose puonjo, ne ose rnoko e pach ji. Lokruok ne osepidhi, kendo ne omedo dhiyo nyime ka obedo motegno kendo oyarore. Joyalo ne oduogo. kendo kokalo kuom tichgi, lemo mar jo oporo-stan giko to ne ogurore motegno e dala mar Geneva. LM 208.2

Bomano ne oseluongi ni mar lokruok e saa ma Calvin bang’ dang’ni mathoth kod limbe. ne odonjo e dho rangeyene. Ka oduogo oa timo lirnbe mare mogik e piny ma nonyuolee, ne owuok odhi e dala mar Basel, to ka ne oneno ka vo moriere, jolweny Charles V opong’o du, ne ochune mi ong’ado bungu ka odhi Geneva. LM 208.3

Farel ne oneno Iwet Nyasaye e limbeni. Kata obedo ni Geneva nc oserwako lokruok mar yie. to kata kamano tich maduong’ ne pod odong’ mondo ochop ka. Ok kaka joma odak kamoro achiel. to ng'ato ka ng'ato lokore ka duogo ir Xyasaye. Tich mar loko chuny nyaka timre ei chuny kod paro mana gi teko mar Roho maler, ok gi chike mag buche. E saa ma jo-Geneva ne ose teng’o loch mar Rumi, ne ok giikore ahinya mar bolo timbe maricho mane osedhi nyime e bwo lochne. Guro chike maliw mag injili karka. kendo iko jogi mondo ororn rwako migawo mane gweth mar Nyasaye chal ka gima luongogie. ne ok en gima yot. LM 209.1

Farel ne ni kod chir nikech ne oyudo kuom Calvin, jalo mane onyalo riwore godo ei tijni. E nying Nyasaye. ne okwayo jayalo mane pod tinno malich mondo odong’ oti ka. Calvin ne odok chien gi buok. Ka oluor kendo ohero kwe. ne ong'wony mondo kik orom gi joma jochir. ma ochung’ kendgi kendo man kod chuny mar Geneva ma ohero lweny. Yom yom mar ngima mare, kanyakla kod kite mar somo, ne omiyo odwaro weyo tich. Ka en kod yie ni kalam mare ne nyalo miyo oti maberie moloyo ne yor lokruok. ne ogombo mondo oyudie kar bet mokwe mar somo. Kendo kanyo, kokadho kttom kar goyo huge, mondo ne otiegi ka ogero kanisni. To wuoyo mane Farel owuoyone godo malich ne obirone kaka luong moa kuom Nyasaye. kendo ne ok ohedhore mondo otamre. “Ne ochalone mana gi Kvet Nyasaye ma oriere ka a e polo, mi ne omake ka aye to okete mos e kama ne ok oikore mar ivuokie.” D ‘Aubigne. Sigana mar lokrouk e dala mar Ulaya e ndalo mag Calvin b.9.. ch.17. LM 209.2

E lak sechegi, masira maduong’ ne oluoro wach mar lokruok. Kuong’ mag papa ne mor ka polo e dala mar Geneva. Kendo pinje marateke ne buogc mana ni kethe. Ere kaka boma matinni ne nyalo siro loch agoko maratego. ma kinde mathoth ne osechuno ruodhi kod jotend pinje mondo obolrene? Ere kaka ne onyalo chung’ e nyim jolweny mag joloch madongo mag pinyni? LM 209.3

E piny jo Kristo duto, jo oporo-stan ne omonjo jowasigu mathoth. Loch mokuongo mar lokruok ne osekadho. Rumi ne ochoko jolweny manyien, ka ogeno tieko kethmok mare. E lak sechegi, ema ne oiosie chenro mar Jesuits. Achiel kuom joloch mag papa marachie moloyo, kendo magerie moloyo, kendo ma odhialie moloyo. Ka ong’adgi oko kuom tudruok duto mag ioka dhano. kod gik ma ji ketoe chunygi, ka githo ne gombo mag ringruok. poro wach. kendo pachgi duto oling’ thi, onge loch mane ging’eyo, bende ne ok ging’eyo tudruok moro, to mana mar chenrogi, bende ne ok ging’eyo tich moro amora , mak mana mar yaro loch mare. Injili mar Kristo ne osemiyo joma ne orwake nyalo mar romo gi masira kendo dhil ei chandruok. bende koyo ne ok buoggi, kata kech, kata tich matek. kata chan. Ne ginyalo ting’o Bandera mare e nyim mach, e od ang'ech. kata ka ideyogi. Mondo giked gi wechegi. jo Jesuits ne opong’o jolupne gi wich-wach mane omiyogi nyalo mar bedo rnodhil ei masiche machalo kod magi, mondo gipiem gi wechegi mana kaka adiera kedo gi miriambo gi gilweny duto. Ne onge wuond mane ong’iendore ahinya mane ok ginyal timo. Ne onge kido mane tek ahinya mane ok ginyal kawo. Ka gichamo Muma mar bedo jochan ma nyaka ehieng’ kendo modhier, ne gin kod rieko mar yudo mwandu kod teko, mondo gichiwre ne tich mar loko jo oporo-stan kendo chako guro loch mar papa. LM 210.1

Ka ginenore kaka joma ni e chenro margi, ne girwakore gi kido mar walruok. ka gilimo ute mag twech. kod osiptende, ka gitiyo ne joma tuo kod jochan. ka giwacho ni gisekwedo piny, kendo giting’o nying’ maler mar Yesu, mane wuotho ka timo maber. To e bwo nenmok ma oko ma onge seyoni, tirnbe mag mahundu moloyo kod chenro mag tho ema ne opandie. Ne en achiel kuom mise madongo e chenrono ni giko ema biro keto yo kare. Kaluowore kod tudmogni, miriambo. kuo. riambo bang’ kuong’ruok, nek, ne ok gin gik ma iweyo neji aweya, to ne ipuoyo kane gichopo dwaro mar kanisa. E bwo wuondruok ma opogore opogore, jo Jesuit ne oloso yo mi odonjo e apis mag sirkal, ka giidho ma gibed jong’ad ne modhi rieko ka giloso chike mag piny. Ne gibedo kaka wasumbini mondo gibed kaka jombetre mag raodhi maggi. Ne giloso kuonde tiegruok mondo yawuot ruodhi kod yawuot jok man gi kit telo osomie. bende ne giloso sikunde ne ji ajia; kendo nyithind jo oporo-stan ne oywa mi odonjo e larno lisweche mag papa. Nyadhi duto ma oko kaachiel kod mag nyisruok mag lemo mar jo-Rumi, ne okel mondo oting’ malo mondo oroch paro kendo ochar, bende omak paro. Kendo kamano bedo thuolo mane wuone otiyonegi matek mi rembgi ochwerie, ne yawuotgi ondhogo. Jo Jesuits ne oyarore ewi Europe, kendo kamoro amora mane gidhie, gima ne luwe ne en chiewo mar papa. LM 210.2

Mondo omigi teko maduong’, ne ogol chik mar duoko kama isandoe ji miluongo gi dho ngere ni Iniquisition. Ka ok gidewo kaka ne oiewo chunyji duto kata mana e pinje mag katholik. doho mabuogo ji ni ne ochak oketi gi jotend papa, kendo timbe maricho ahinya, makelo buok ma ok nyal tim odiochieng’ ka piny ler, ne inwoyo e ode mar ang’ech ma ling’ling’. Hi pinje mathoth, ji gana modhuro kuom maua mabeyoe moloyo mag piny, joma liw moloyo kendo man kod kit telo moloyo, mariekie moloyo kendo ma sombgi ni malo moloyo, jotelo mohero Nyasaye kendo mochiwore. joma tiyo matek kendo ma ohero pinjegi, josomo marieny kendo man kod were, jogogo manimba, ne inego kata ichuno mondo owuogi odlii e pinje moko. LM 211.1

Mano e yo mane Rumi oluongo mondo oneggo ler mar lokruok, mondo ogolgo Biblos oko kuom ji, kendo duoko memruok kod timbe mag juok mag ndalo mag mudho. LM 211.2

To e bwo gweth mar Nyasaye kod tich mar jogo mane ni kod kit telo, chwo mane osechungo mondo okaw kar Luther, lokruok ne ok oloki. Ne ok en kod gowi mar ber ma yawuot ruodhi ne otimone kata mar gi lwenje, kuom bedo mare gi teko. Pinje matindoe moloyo, kendo ma obolore. man kod teko matinie moloyo, ema ne obedo kuondene ma omokoe matek. Ne en Geneva piny matin e dier jowasigu ma rateke ka chano kethruok mare. Ne en Holland ewi gengni mage mag kuoyo e tiend nam yo nyandwat, ka okedo gi loch mar agoko mar Spain, ma e ndalono ne en pinyruoth maduong’ie moloyo kendo ma omewoe moloyo. Kuom pinje ruodhi duto, ne en Sweden maralik, ma mingli, ema ne oyudo loch mondo lokruok obedie. LM 211.3

Kuom higni ma dirom piero adek, Calvin ne otiyo e dala mar Geneva. Mokuongo mondo ogur kanisa kanyo maiuwore kod chike mabeyo mag Biblos; ka aye to mondo ochwal lokruok odonji ei Europe duto. Yo mare kaka jatelo mar oganda, ne ok onge gi both, bende ok ni puonj mage ne onge gi both. To ne obedo gir tieh mar lando adierago eko mane ni kod ber ma kende e ndalone. kuom rito chike mag oporo-stan ei kanisni ma olokore kaka bedo mayot, kod liw mar ngima. kar sunga, mibadhi mane iting’o malo e bwo puonj mag Rumi. LM 212.1

Buge, kod jopuonj ne owuok Geneva ka dhi lando puonj mag lokruok. Ma e kama ji ma isando duto ma owuok e pinje duto ne genoe tiegruok, rieko, kod jip. Boma mar Calvin ne obedo kar pondo mar jotim loknrok mane idwaro kaka le e Europe man yo podho chieng’ duto. Ka gihuyo giyombo apaka mager mane omedo dhiyo nyime kuom higni miche mathoth, joma ne oringogo ne obiro e dho rangeye mag Geneva. Ka kech negogi. ka gin kod adhola, ka gionge mier, kata anyuola, ne orwakgi gi mor, kendo ne iritogi gi jing’o; kendo ka giseyudo mier ka. ne gigwedho bomano ero mane orwakogi gi lony margi. puonjruok margi. kod chiwaiok margi. Ji mathoth mane omanyo kar konyruok ka, ne odok e pinjegi giwegi mondo gidhi gisir athiratach mar Rumi. Johana Knox, Scotch jatim lokruok ma jachir, jo Puritan ma jo ngere mathoth, jo oporo-stan ma jo Holland, kod Spain kod jo Huguenots mag France, ne oting’o meny mar adiera ka golo e dala mar Geneva mondo gimeny godo mudho mar pinje mane onyuolgie. LM 212.2