Lweny Maduong’

11—Yaw Lot Ruodhi Otamore.

Achiel kuom neno moluorie moloyo mane otim ne lokruok ne en ng’anyo mane otim gi yawuot ruodhi mane jo-Kristo mag piny mar German e doho mai Spires e higa mar 1529. Chir, yie, kod chuny motegno mar joge Nyasayego. ne oyndo ne tienge mane biro bang'e bedo thuolo e paro kod weche mag chuny. Ng anjo margi ne ochiwo ne kanisa nying mar jo oporostan; loye mage e gik ma omiyo wan gi jo Protestant. - D ‘Aubigne. b. 13. ch.6. LM 172.1

Odiochieng ma otimo mudho kendo ma kelo buok ne osebiro ne lokruok. Ka ok odew chik mane oor gi jotelo mane ni e dala mar Worms, mane wacho ni Luther en ng’ama chik okwedo, kendo mane tamo puonj kata yie kuom puonjne, yie kod weche mag lento, ne ose mana dhi mabor kamano ei pinyruoth. Teko mar Nyasaye ne osesiro teko mane kedo gi adiera. Charles V. ne oiiewore kuom toyo lokruok, to kinde ka kinde mane orieyoe bade mondo ochwade, ne osebedo ka ichune mondo odir ngum tenge. Nyadi mogwarore, kethruok machiegni mar jogo mane ohedhore mar ketruok e piemruok kod Rumi, ne nenore ka gima ok nyal geng’; to kane ogik e saa onogo, to jolweny ma jo-Turkey ne bedo e tong’ pinje man yo wuok chieng’, kata samoro Ruoth mar piny France kata mana papa owuon, ka ni kod nyiego mar medo duong’ ne piny ruodhe, ne timo kode lweny. Kamano e dier lweny kod kedo mar pinje, lokruok ne osebedo ka iweyo mondo onred bedo motegno kendo olandre. LM 172.2

E giko to kata kamano, joloch mag papa ne jothung’o dhawo mane ni e kindgi mondo gilos yo machalre, mar kedo gi lokruok. Doho mar Spires e higa mar 1526. ne osechiwo ne piny thuolo duto kuom weche mag lemo nyaka chop tim bura mariwo galamoro; to kane masira mar yudo sungani okadho, to kingi ne oluongo doho machielo mar ariyo mondo otim e dala mar Spires, e higa mar 1529 ka gin kod chenro mar toyo miriambo. Yawuot ruodhi ne nyaka yondhi gi yo ma okwe ka nyalore mondo oriwre ni kedo gi lokruok, to ka magi ne otamore tiyo maber, to Charles V. ne oikore mar tiyo gi ligangla. LM 172.3

Jo papa ne mor sidang’. Ne gineno e dala mar Spires, ka kar rombgi tboth, kendo ne ginyiso ayanga geno mane gin godo gi lokruok kod jogo mane timo negi maber. Melanchthon ne owacho niya: “Wan e losruok. kendo gik ma piny yweyo; to Kristo biro range joge modhier man piny kendo biro ritogi. Ibid. b.13. ch.5. Yawuot ruodhi mane jovalo mane obiro e doho ne otam mondo kik yie injili oyal kama ne gidakie. To jo-Spires ne ni kod riyo mar wach Nyasaye, omiyo ka ok gidewo kata mana tamruogno, ji gana ne ochokore e lemo mane otim ei kilisia mar jatim yiero mar Saxony. LM 173.1

Ma ne okaso chandruok. Ote mar joka kingi ne olando ne jobura ni: Nikeeh wach mane okadhie mar bedo thuolo e weche mag chuny ne osemiyo nywandruok maduong’ obedoe, moth ne odwaro mondo otieke. I im ma ochun ni eri ne ochiewo ichwang’ kod bwok kuom jo-Kristo ma joyalo. Aehiel kuomgi ne owacho niya: “Kristo ochako olwar e lwet Caiaphas gi Pilato kendo.” Jo-Rumi ne omedo tiyo gi teko. Ja-papa moro ma jamirima ne owacho niya: “Jo-Turks beyo moloyo jo-Lutheran; nikech jo-Turks rito odiochieng’ mag tweyo chiemo. to jo-Lutheran to kethogi. Ka nyaka wayier e kind ndiko maler mar Nyasaye to kod both machon mag kanisa. to onego wakwed mokwongo.” Melanchthon to ne odwoko niya: “Odiochieng duto ei chokruok mopong thich. Farber diro kidi manyien kuomwa wan jo-injili. - Ibid b.13, ch.5. LM 173.2

Yie kod weche mag lemo ne ogur e yo maler, ma chik bende opwodho. kendo pinje mag injili ne ong’ado wach mondo oked kod chik mane ogol mondo oketh godo ratiro margi. Luther bedo ni ne pod nie bwo chik mane okadhie e bura mane otim e dala mar worms, ne ok oyiene mondo obedi e dala mar Spires; to kare ne okaw gi jotich wetene kod yawuot ruodhi mane Nyasaye osechungo mondo osir wachne e masira ma apoya nononi. Jal moluor, Fredrik mar Saxony, mane rito Luther mondo kik kethi, ne magoro osekawo; to Duke Johana ma owadgi kendo mane okawo kare, ne oserwako lokruok gi mor, kendo ka en osiep kuwe, ne onyiso muya mathoth kod chir kuom weche duto ma iuwore gi ke!o chuny kuom vie. LM 173.3

Jo-papa ne odwaro gi thuon mondo pinje mane oserwako lokruok ochiwre gi adiera duto ne chik bura mar Rumi. Jotim iokruok e bat koma chielo, ne opiro bedo thuolo mane osechiwnegi motelo. Ne ok ginyai vie mondo Rumi ochak oketi e bwo loch mare, pinjcgo eko mane oserwako wach Nyasaye gi mor. LM 174.1

Kaka yor timo winjruok. ne ochiw pare ni kama ne lokruok pok oguroree, mondo chik mane okalie e dala mar Worms omi obedie kod tich; kendo ei mago mane ji osebaroe ka weyogi. kendo mane ok ginyai yie kodgi ma ok masira mar ng'anyo obedoe, ne ok onego gichakie lokruok manyien kata matin. Ne ok onego gimul weche makelo lweny, ok onego gikwed nyasi mar misa, bende ok onego giyie ne ja-Atholik Roma mondo oyie gi yie mar joLutheran.” - Ibid. b.13. ch.5. Wachni mane okadhie e doho, ne oyieng’o jopapa gi jodolo kod jo-padri. LM 174.2

Ka chikni ne omi teko, lokruok ne ok nyal medo chorore nyime. . . Kama ne pok ong'eye sechegi, bende ne ok nyal gere ewi mise motegno. . . kama koro ne entie” - Ibid. b.I3. ch.5. Thuolo mar wuoyo ne biro rumo. Onge lokmok mane ibi yiego. Chikegi eki masindo kendo tamo johera mag lokruok ne idwaro mondo osiepe mag lokruokgi oyie godo dichiel. Geno mar piny ne chalo ka gima ochiegni tho. “Chako guro loch mar Rumi mar athirotach kendo. . . Ne biro duogo ma ok oremo anjawogo eko machon.” “Kendo thuolo ne biro yudore mapiyo mar chopo kethruok mar tich mane wich-wach kod pogruok e kanyakla oseyuko ka igi owang’.” - Ibid. b. 13. ch.5. LM 174.3

E saa ma riwruok mar joyalo ne rorno mondo opor wach, ng’ato ka ng’ato ne range nyawadgi ka odhier nono. Penjo ne a kuom ng’ato ka dhi ir nyawadgi niya: “Ang’o ma onego otim? “Weche madongo mag piny ne ogik e loch. Bende ruodhi mag lokruok ne nyalo chiwore ma yie gi chikno? Ne en gima yot manade mondo jotim lokruok e sa mar chandruok ma kama, ma adier ne en mano malich, ogo mbaka gin giwegi ka gidonjo e yo marach! To mano kuma ne nitie oboke mathoth kod weche mabeyo, mane ginyalo mokoe mondo omi gichiwre! Yawuo! ruodhi ma jo-Lutheran ne omi thuolo martimo gima gihero kuom lemo margi. Thuolo ma kamano ne ochorore ne ji duto mane nitie e bwo lochgi, ma kane pok ogol chikno, ne osebedo gi paro mar lokruok. Donge magi ne nyalo miyo girom? Gin masiche adi ma chiwmok ne dhi geng'o! To gin masiche mage kod Iwenje ma piemruok ne dhi ketogie? Ng’a ma ong'eyo thuolo moko mabeyo mane pod biro? Wakxvak uru kwe. wamakuru bad Zeituni ma Rumi olieronwa ni. mondo wadin adhonde mag Germany. Mbekni machal kamagi ema jotim lokruok ne nyalo tiyogo mondo giketre kare kuom Imvo yo ma po nono ne giluwo ka gilokore giweyo yie margi. to ne ok dhi siko gaming’a. LM 174.4

Xe girango chenro mane loyegi oyiengoree ka gin kod mor. kendo gitivo kuom yie. Lojno to ne en mane? Ne en ratiro mane Rumi ni godo mar chiko chuny gi thuon kendo dagi yie gi penjo man thuolo. To koso donge gin kod iok mane girito. ne owinjo giwinj her mar bedo thuolo e weche mag lemo. Ee, to mana kaka ber ma otim negi kaluwore kod chenro. to ok kaka ratiro. Ne ji duto mane nitie oko mar chenrono, chik maduong” mar loch ne en bedo gi teko. Weche mag chuny ne onge ei od bunt. Rumi ne en jang’ad bura ma ok rem kendo ma nyaka mi luor. Rwako chenro mane oketino. ne biro bedo yie adimba ni bedo thuolo kuom weche mag lemo ne onego olor ne joSaxony ma jotim lokuok. To ne piny jo-Kristo modong’, penjo ma thuolo kod bedo gi yie mar lokruok, ne gin mahundu. Kendo ne nyaka lirngi mana gi od tuech kod mach. To ka ginitem keto bedo thuolo kuom weche mag lemo obed mar gwengk ka giwacho ni lokruok ne oseloko ji mogik, ne osetnako lope mogik. ni kamoro amora ma Rumi odonjoe c lak scchegi. ni kanyo ne lochric bedoe mak rum, to be dine jotim lokruok wach ni remb joma ne giloko mi ochiwo ngimagi ne papa ne ok omienogi? Ma ne biro bedo andong’e ma otim e saa malichno ne yor injili kod bedo thuolo mar piny jo-Kristo. - Wylie, b.9. ch.15. Dine ber mondo gitim misango gi gik moko duto, kata mana gi pinygi, gi osimbegi, kod kata mana ngimagi.” - D Aubigne. b. 13.ch.5. LM 175.1

Yawuot ruodhi ne owacho niya: “Wakweduni chikni. Kaluwore gi weche mag chuny, ji mathoth onge kod teko.” Jolup ne owacho niya: “Nikech kuwe ma pinyruoth winjo ber mare, war. kod gowi mar chik ma nogol e bura mane otim e higa mar 1926. Weyogo biro pong’o Germany duto gi masiche kod pogruok. Doho ok oromo timo gimoro moloyo rito bedo thuolo e weche mag lemo nyaka chop bura ma galamoro rom.” - Ibid. b. 13. ch.5. Rito bedo thuolo e weche mag lemo en tich mar piny, kendo ka e kama loehne nyalo gikie kaluwore kod weche mag lemo. Sirikande duto mag piny ma temo mondo ota kata ochiki weche mag lemo, ka otiyo gi loch mar sirikal. timo misango gi loyego eko ma jo-Kristo ma joyalo ne okedo ne gi gi luor. LM 175.2

Jo-papa ne oramo mondo giket pinygino mane giluongo ni: “Hedhruok mar wich teko.” X'e gichako ka gichiwore mar keto pogruok e dier jok mane siro lokruok. kendo bwogo duto mane pok ohulogo ayanga. Jochung’ mag bombe mane ni thuolo giko to ne oluongi e nyim doho. kendo ne odwar mondo owachi ane kane gibiro winjore gi okenge mane oseketi. Xe gisayo mondo owe negi nikech ne gideko, to kayiem nono. Kane okelgi e kar tern, chiegni nusgi ne oriwore gi jotim lokruok. Jok mane otamore ni mondo kik tint misango gi bedo thuolo e weche mag lemo kamano, kaachiel kod ratiro mar ng’ado wach. ne ong’eyo ni okang’ mane gisekaw'o ne ketogi e kama ne ibi pinggi kuom higni mane pod biro, kod ng'ado bura gi sand. Achiel kuom jok mane oor e bura ne owacho niya: “Wanyalo yiero mondo wakwed wach Nyasaye kata owang’wa gi mach.” — Ibid. b. 13. ch.5. LM 176.1

Kingi Ferdinand, jal mane ochung’ e kar moth e doho. ne oneno ni chikno ne biro kelo pogruok matek, mak mana ka oyondh yawuot ruodhi mondo osire kendo orwake. Kuom mano, ne ochako tich dhano mar sayo, ka ong’eyo maber ni ka otiyo gi Kveny gi jogo to ne dhi miyogi medo rarno. Xe osayo yawuot ruodhi mondo oyie kod chikno ero, ka osingore negi ni kingi ne dhi medo bedo mamor kodgi.” To jo adieragi ne oseyie kod teko machiuro chik moyombo mag jotend pinyni. omiyo ne gidwoko mokwe niya: “Wabiro luoro kingi ei gik moko duto manyalo timo solro kuom rito kwe kod duong’ mar X!yasaye.” — Ibid. b.13. ch.5. LM 176.2

E nyim doho, kingi giko to ne olando ne jatim yiero kod osiepene ni: “Chik ne ochiegni gor malo e kido machalo kod mar joka kingi. Kendo ni yorgi kende mane odong’ ne en mana riwruok kod ji mang’eny.” Kane osewuoyo kamano, ne owuok e dier chokruok. ka ok omiyo jotim lokruok thuolo mai wacho gimoro kata mana mar dwoko. Onge wach mane omiyo gioro jolup kasayo moth mondo oduogi. Kane gisaye. ne odwokogi mana kowacho niya: “En wach ma osegur. Winjogo ema koro odong'.” - lbid. b. 13. ch.5. LM 176.3

Jo riwmok mar joka kingi ne wach odonjonegi ni yawuot ntodhi ma jo-Kristo ne biro moko kuom ndiko maler kaka gino man kod loch ewi puonj kod dwaro mag dhano: kendo ne ging'eyo ni kamoro amora mane ji oyiee gi adierani, loch mar papa e giko to ne iloyoe. Io mana kaka ji gana chakre ndaloai, ka girango mana gik ma ineno. ne giwuondore gin giwegi ni yo mar kingi kod papa ne otegno. to mar jotim lokruok ne yoinvom. Tong’ dine ni jotim lokmok yiengre kuom kony mar dhano kende. dine gibedo ma onge kod teko mana kaka ne jo-papa paro. To kata obedo ni ne gitin kuom kwan kamano. kendo ne gipogore gi Rumi kamano. to ne gin kod teko. Ne giweyo mako wach kuom lendo mane otim e nyim doho, ka gidok gimako bura kuom wach Nyasave, kendo ne gia ir moth Charles V. ka gidok ir Yesu Kristo Ruodh ruodhi kendo jaduong’ mar jodongo Ibid. b.13. ch.6. LM 177.1

Kane Ferdinand otamorc winjo gino mane odonjo ne pachgi. yawuot ruodhi ne otamore yie ni oonge. l o ne gikelo tamruok margi e nyim bura mar piny ma ok odeko. Wach moro malich ne okadhie mi ochor e nyim bura. Watamore e nyim jok man tie ka. e nyim Nyasave. Jachwechwa inakende ma Jaritwa, ma Jareswa. kendo ma Jawar, be ma chieng’ moro achiel enobed jang’adnwa bura. Bende e nyim ji duto kendo chwech ditto ni: Wan, nikech wan. kendo nikech jowa. ok wayie bende ok wanyal winjorc e yo moro amora manade ne chik ma ogol no, ei gimoro amora ma opogore gi Nyasaye, gi wachne maler, gi pachwa makare, mondo chunjewa oyud warruok.” LM 177.2

“Ang’o! wakadh chiknil Wadwaro ni ka Xyasayc manyalo gik moko duto oluongo ng’ato mondo ong’eye, to ng’atno kata kamano ok nyal yudo ng’eyo mar Nyasaye! Onge puonj moro to mana mano maluwore kod wach Nyasaye.... Ruoth odagi mondo kik puonji puonj moro. Ndiko maler onego obed ni ilero gi wes moko maler.... Kitabu maler ni eri dwarore e yore te ne ja-Kristo. Yot winjo kendo ne ochane mondo oke mudho. Waseng'ado wach, kuom ng’wono mar Xyasaye mondo wadong’ gi wach Xyasaye maler nriyalo, mago mantie ei huge man e Biblos, mag Muma machon kod manyien, ma ok wamedoe gimoro ma opogore kode. Wachni kende e adiera: en e gima chiko puonj duto kod ngima duto, bende ok onyal rem kata wuondowa. Xsj’at ma enoycdi ewi miscni. enochung’ ka kedo tri tcko duto mag nam mach. Ka gik moko duto mag dhano makalo ka yamo ma oketi mondo opiem kode enolwar e nyim wang’ Xyasaye.” LM 177.3

Xikech wachni. watamore rwako jok ma oketi e ng’utwani. Bende e lak sechegi, wageno ni loch mar kingi biro timore kodwa kaka wuod moth ma jaKristo ma ohero Xyasaye ma oloyo gik moko duto; kendo wahulo ni wan wawegi waikore mar chule kata un bende. ruodhi ma jorig’wono. hera ditto kod bolruok duto, ma gin tichwa makare kendo mowinjorenwa.” - Ibid, b.l3. ch. 6. LM 178.1

Pare moro matut ne olosore kuom doho. Xg'eny ji ne opong’ gi wuoro kod bwok nikech chir tnarjogo mane otamore. Xgima mane pod biro ne onenore negi ka otimo apaka kendo ma onge gi adiera. Pogruok, lweny, kod ehwero remo ne chalo ka gime ne ok nyal geng”. “To jotim lokruok. ka ni kod adiera kod yorgi makare. kendo ka giyiengore kuom bat mar ng’at manyalo gik moko duto, ne opong’ gi chir, kendo ne giehung’ motegno” LM 178.2

Adiera mantie kuom nyasi mar ng’anyoni, ema oting’o adimba mar bedo jo oporo-stan. Koro ng’anyoni kwedo anjawo ariyo mag dhano. kaluwore kod weche mag vie. Mokwongo en don jo mar jong’ad bura mar sirikal kama ok dwargie, to mar ariyo. en loch ma oclutn mar kanisa. Kar mondo anjawogi obedi, bedo ja oporo-stan keto teko mar chuny malo moyombo jong’ad bura. kendo teko mar wach Xyasaye malo moyombo kanisa ma ineno kod wang'. Mokwongo, okwedo loch mar sikrikal ewi weehe mag chuny kendo owacho kanyakla gi jonabi kod joote niya: “Xyaka wami Xyasaye luor kar miyo dhano.” E nyim osimbo mar Charles V. ema ne oting’oe osimbo mar Yestt Kristo. To odhi mabor ma oyombo kanyo: oketo ehik piny, ni puonj duto mag dhano onego obi bang’ buche mag Xyasaye” - lbid. b.13. ch.6. Jok mane ong’anyogo, kata karnano ne oteno wach kuom ratiro margi mar wacho moriere gino ma ging’eyo ni adier. Ne ok gibi mana yie kendo winjo kende. to ne gidhi puonjo gima wach Nyasaye chiwo, kendo ne gidagi yie kod ratiro mar jodolo kata jong’ad bura mar donjruok kodgi. Ng’anyo mar jo-Spires ne en mano ma kende kuom tamo ji e weche mag lento, kendo ne en temo nyiso ratiro mar ji duto mar lamo Nyasaye kalmvore kod kaka pachgi ochikogi. LM 178.3

Wach ne osechiel ratiro e dala, ne ondike ei paro mar ji gana, kendo ne ondike ei huge mag polo, ma onge tekruok mar dhano mane nyalo niche. JoGerman duto mane joyalo ne okawo ng'anyo kaka ranyisi mar yie margi. Kuonde duto ji ne oneno ei wachni singruok mar kinde rnaber kendo manyien. Achiel kuom jo oporo-stan mane ja-Spires, ne owacho niya: “Mad a Nyasaye manyalo gik moko duto ma osemiyoi ng’wono mondo ihule ka in gi teko, oriti, ka in thuolo kendo ma onge luoro, mondo ichung’ motegno kaka ja-Kristo nyaka chieng’” Ibid.. b.13. ch.6. LM 179.1

Tong’ dine lokmok bang’ ka osechopo e rang’iny mar loch yie bedo e kojolo mondo oyud pak mar piny, dine ok obedo jaadiera e nyim Nyasaye. kendo ne en owuon, kendo kamano e kaka dine omiyo kethmok mare obedo adier. Okang’ mane jotim lokruok. ma oluorgi eki okadhoe. oting’o lesni ne tienge mane pod biro. Yo ma jachien tiyoe ka okedo gi Nyasaye kod wachne pok olokore; Pod okwedo mana wach Nyasaye mathoth mondo kik bed gino ma tayo ngima, mana kaka ne otimo e higa mar gana achiel gi mia auchiel. E ndalowani, nitie dar malach kuom puonj kod bura, kendo nitie dwaro mar dok kuom chik mar jo oporo-stan - ma en Biblos kendo Biblos kende kaka e chik matayo yie kod gima onego otim. Jachien pod tiyo kokadho kuom yore duto ma onyalo chiko, mondo oketh godo bedo thuolo e weche mag lemo. Teko mar jasik Kristo mane jo oporo-stan man e dala mar Spires ne okwedo, koro sani ni kod miyumo ma nyadiriyo, odwaro mondo ochak ogur loch mane osewito. Chuny motegno ma onge ng’ingni kuom wach Nyasaye mane onenore e tungni mar lokruokni, e geno kende mar lokruok ma kawuono. LM 179.2

Ranyisi mar masira ne onenore ne jo oporo-stan; bende ranyisi ne nitie ni Iwedo mar polo ne orie mondo ogeng’ jo adiera mondo kik yud hinyruok. E lak sechego, ema Melanchthon, ne otelone osiepne mane nyinge Simon Grynaeus gi ng’wech ka okadho e dier wang’ yo mar Spires ka ochomo Rhine, ka odhire mondo ong'ad aora. Jal ma achienno. ne obwok ahinya kane oneno wachno. Melanchthon ne owacho niya: “Jaduong’ nioti ma tik mare dung’ malich, to ma ok ang’eyo ne ochung’ e nyima mi owacho niya: “Bang’ dakika achiel to Ferdinand dhi oro ognlmama mondo omak Gryneaus.” LM 179.3

Kane piny pod odiochieng’, Grynaeus ne orwaki e tint wichkuot gi achiel kuom daktere ma otelo ne daktere mag papa ma nyinge Farber; to e giko mar odiochieng’ ne odhawne kuom umo “both moko ma kwero.” Farber ne odwoko mirimbe chien, to mapiyo bang'e ne odok ir kingi, mane omiye chik mar mako jalony ma hape rach mar Haid.elberg. Melanchthon ne ok obedo gi kiawa ni Nyasaye ne osereso ngima mar osiepne kuom oro achiel kuom malaikene maler mondo osieme chon. LM 180.1

Ka ok osudi e tie aora Rhine, ne orito nyaka pige mag aorano oreso Grynaeus e lwet joma ne sande. E giko to Melanchthon kane onenogo e bath aora komachielo ne oywak niya: “‘Giko to oyieche ka igole e lak mager magjogo man kod riyo mar chwero remo ma onge ketho. Kane Melanchthon otundo e ode. ne onyise ni ogulmama mane obiro manyo Grynaeus ne oteng’o ode a malo nyaka piny.” - Ibid., b. 13. ch.6. LM 180.2

Lokruok ne Onego okel e yo maduong’ ma nenore e nyim joma rateke mag piny. Yawuot ruodhi ma joyalo ne kingi Ferdinand otamore miyo thuolo mondo owuo; to ne idhi chiwnegi thuolo mar chiwo wachgi e nyim jatend pinje mogwarore kod chokuok mar jotend Kanisa kod piny. Mondo gikwe pogruok mane chando pinyruoth, Charles V. e higa mane luwo ng’anyo mar jo-Spires, ne ogolo chik e dala mar Augsberg kama ne olandoe paro mane en godo mar bedo jakom en owuon. Ma e kama ne oluongie jotelo mag oporostan. LM 180.3

Masira maduong’ ne bwogo lokruok; to wakil mare ne pod ogeno wachni kuom Ruoth Nyasaye kendo ne gitimo singruok mar chung’ motegno kuom injili. Jatim yiero mar Saxony ne odhir gi jong’adne rieko mondo kik odhi ochung’ e nyim doho. Ne giwacho ni jatend pinje dwaro ni yawuot ruodhi mondo opikgi e obadho. Donge dhi kuno en mana kelo hinyruok kuom gik rnoko duto ka iloroni ei ohinga mag dala gi jasigu maratego? Jomoko to ne ohulo gi luor niya: “We yawuot ruodhi ohore mana gin giwegi gi chir, kendo yor Nyasaye enoyud resruok.” “Nyasaye en jaadiera; ok enojwang wa. ‘ Luther ne owacho. - Ibid, b.14, ch.2. Jatim yiero nc ochako wuoth kod lange ka gichomo dala mar Augsberg. Ji duto ne ong’eyo malong'o masira mane bwoge kuro, kendo ji mathoth ne odhiyo nyime ka gin kod wang’ ma okuyo kod chuny machandore. To Luther mane odhi kodgi nyaka dala mar Koburg. ne ochiewo yie margi mane oriko nimo kuom wero wer margi mane ondiki e wuodhno ni: “Nyasachwa en ohinga maratego.” Paro mathoth mag kihondko ne olal none, chunje mathoth mane pek ne odoko mayot. kane giwinjo dwolno ma onying’ore majiwo chuny. LM 180.4

Yawuot ruodhi ma olokore ne jokaso chunygi ewi bedo gi wach kuom pachgi e yo ma ochanore. ka gin kod ratiro ma owuok e ndiko mondo gichiw e nyim bura; kendo tich mar timo kikruok ma kamano ne ochiw e Iwet Luther, Melanchthon kod joma ne gitenore godo. Jo oporo-stan ne oyiere e wachni kaka gino mane yango yie margi, kendo ne gichokore mondo girwak nyinggi ei gima ber mane ondikino. Ne en kinde ma onge oyuma kendo mar tern. Jotim lokruok ne ni kod dwaro mondo wachgi kik go nyang’eng’a gi penjo mag siasa; ne giwinjo ka gima .lokruok ok onego oti gi mbi moro amora mak mana mano mawuok kuom wach Nyasaye. LM 181.1

E saa mane yawuot ruodhi ma jo-Kristo ne sudore mondo ogo sei kuom gino mane giseyieree. Melanchthon ne ochung’ mi owacho niya: “Jo-sayans mag lemo, kod jomadongo ma ong’ere ei sirikal, ema onego ogol weehegi; loch mag jomadongo mag pinyni wakan urn ne weche nioko. ‘ Johana Saxon ne odwoko niya: “N'gang’, Nyasaye odagi mondo uweya oko. Aseng'ado wach mar timo gima kare ka ok adewo an awuon kuom wach mar osimbona. Agombo mondo ahu! Ruoth. Oguta mar yiero kod apis mara ok nigi nengo kuoma kaka msalaba mar Kristo.” Kane osewacho kamano, ne ondiko nyinge piny. Achiel kuom yawuot ruodhi moro. kane oneno ka okawo kalam, ne owacho niya: “Ka luor mar Ruodha Yesu Kristo dwaro kamano, aikora Mar weyo mwanduna kod ngimana chien. Ber mondo akwed gik ma atimo kod okang’ mara, ber mondo awe piny mar ludh wuora e lwedo.” Ne omedo dhiyo nyime ka owacho niya: “Moloyo rwako puonj moro mopogore gi mano man kuom gima wayiereni.” - Ibid. b. 14. ch.7. Mano e yie kod hedhruok mar jo-Nyasayego. LM 181.2

Kinde mane oketi mar cluing’ e nyim jatend pinje ne ochopo. Charles V. ka obedo ewi kome mar duong’, ka olwore gi jotim yiero, kod yawuot modhi, ne ochiko itgi mondo owinj jo oporo-stan ma jotim lokruok. Gima ne gindiko mane hulo yie margi ne osom. E nyim chokmok ma ratipono ema adier mag injili ne osomie maler, kendo both mag kanisa mar papa ne osiemie. Odiochieng no ne onyal luongi ni: “Odiochieng’ maduong’ie moloyo mar lokruok, kendo achiel marienyie moloyo kuom sigana mar jo-Kristo kod dhano.” - Ibid. b. 14. ch. 7. LM 182.1

Io higni manok koro eka ne oa kadho. nyaka ne ja-padri mar Wittenberg chung’ kende e dala mar Worms e nyim bura mar piny. Koro joma oluorie moloyo kendo yawuot modhi marateke moloyo ema ne ochung’ kare. Luther ne osetam mondo kik dhi e dala mar Augsberg, to ne obedo kanyo gi wechene kendo gi alam mare. Ne ondiko niya: “Amor moloyo nikech asebedo mangima nyaka chil kawuono kama Kristo oseting’ie malo ayanga ka ihulogo e yor pwoch ei chokruok man kod duong’.” - Ibid. b.14. ch.7. Mano e kaka gima ne ndiko okoro ne ochopo kare: “Natwag kuom gik minyiso e nyim modhi. kendo wiya ok nokwodi.” Zaburi 119:46 LM 182.2

E ndalo mag Paulo, injili mane otweyene nc okel e yo ma kamano e nyim yawuot modhi kod joma oriere mane ni ei dala maduong’ mar joka kingi. Kamano. chieng’ mane wachni timoree. gino ma jatend pinje ne osebedo ka tamore mondo kik yal ewi kar yalo, ne ohul ka wuok e od ruoth. Gino ma ji mathoth ne osekawo kaka mano ma ok owinjore kata mana mondo wasumbini owinji. ne owinji gi wuoro, gi modhi kod jodongo mag pinymoth. Ruodhi kod jomadongo ema ne rango huge ka yawuot modhi man kod osimbe ema ne yalo kendo wach mane iyalo, ne en adiera mar joge Ruoth mar Nyasaye. Jandiko moro ne owacho niya: “Chakre ndalo mag joote, pok ne obedoe tich maduong’ ma kamano, kata weche ma rienyie moloyo machal gi mago.” - D ‘Aubigne. b.14. ch.7. LM 182.3

“Duto ma jo-Lutheran owacho gin adier; ok wanyal dagi gi. Ja-bishop moro mar papa ne owacho. “Be unyalo kwedo gi poro wach makare gik ma jatim yiero kod lange jowacho?” Machielo kuom Laktere mag jo-Eck nopenjo. Ka utiyo gi ndiko mag joote kod mag jonabi?” - Ooyo! F.ma ne obedo dwoko; “to ka gi mag wuone kod mag buche, to Ee!” “Asewinjo Ng’a mane openjo penjo ne odwoko kamano. “Kaluwore kodu, en ni, jo-Lutheran ema ni ei ndiko, to wan wan oko.” - Ibid. b. 14. ch.H. LM 183.1

Moko kuom yawuot ruodhi mag German ne oduogo e vie mar jotim lokruok. Jatend pinje owuon. ne owacho ratiro ni gik mane jo oporo-stan ondiko ne gin mana adiera. Gima ne gindiko ne oloki e dhumbe mathoth mi oke ei Ulaya duto, kendo ji tara mathoth kuom tienge duto ma lworo osebedo ka rwakogi kaka gigo mayango yie margi. LM 183.2

Jotich Nyasaye ma jo-adiera ne ok nyagre kendgi e saa ma joloch kod joteko gi rope maricho mag jochiende mahuyo e kor polo ne joiiwoie mondo okcd kodgi. Ruoth ne ok ojwang’o joge. Tong’ dine wcngegi yawre. dine gineno ranyisi mar teko mar polo kod kony. kaka ne ochiw ne janabi rnachon. Kant jatich Elisha osiemo ne ruodhe jolweny mager mane olworogi. kendo ong’ado oko geno duto mar tony mane gin godo. janabi ne olemo niya: “Jehovah, asayi. yaw wang’e mondo one.” 2 Ruodhi 6:17. Kendo ne, got ne opong’ gi farese kod geche mag mach molworo Elisha. Kamano e kaka malaike ne orito jotich e wach mar lokruok. LM 183.3

Achiel kuom chike mane Luther omako matek, ne en ni ne ok onego odwar kony mar sirikal mondo osir godo lokruok, bende ne ok onego dwar gi lweny mondo ogeng’e godo. Ne obedo mamor nimar, injili ne iyalo gi yawuot ruodhi mag piny ruoth; to kane ging'ado wach mondo omi giriwie mondo gikedne, ne owacho niya: “Puonj mag injili onego osir mana gi wach Nyasaye kende.... Kaka dhano biro medo weyo timo gima ok dwar. e kaka pogmok kuom gimn Xyasaye timo makare biro medo bedo maduong'. Weche duto mag siasa mane ji ong’ado godo rieko. kane orango to ne ochalo mana kaka luoro maonge kod nengo kod richo mar bedo ma onge kod geno” - D'Aubigne. London Edition. b.10. ch.!4. LM 183.4

Kane jowasigu marateke ne ochokore mondo olo yie mar lokruok, kendo ligangla gana mathoth .ne chal ka gima oehiegni wuodhi mondo oked godo kode. Luther ne ondiko niya: “Jachien keto mirimbe mager. Papa ma jachilo goyo bura kendo ibwogowa gi lweny. Jiwuru ji mondo oked gi chir e nyim kom duong” mar Ruoth kuom yie gi lamo mondo jowasikwa ochul kod kwe bang loyogi gi Roho mar Xyasaye. Dwaro marwa maduong’. tichwa maduong en lento; ji mondo ong’e ni sani koro ligangla ochomogi, bende mirimb Satan bende ochomogi kendo mondo gilem” D’Auhigne. b.10. ch.14. LM 184.1

Ka owuoyo kendo e tarik ma achien kuom riwruok mane otim gi yawuot ruodhi ma jotim lokruok. Luther ne owaeho ni; “Gir Iweny kende mane oti godo e lwenyni ne onego obed ligangla mar Roho.” Xe ondiko ne jatim yiero mar Saxony niya: “wan ok wanyal pwodho riwruok ma osechan gi chunywa wawegi. Ber mondo watho nyadi par moloyo neno ka injili marwa miyo kata mana remo achiel ndong’. Migapwa en bedo kaka rombe ma itero kar yeng’o. Msalap Kristo nyaka ting’. Bedou man male mondo obed ma onge luoro. Wabiro timo mathoth gi alam manva moloyo jowasikwa duto kuom bayonwa wach. Gima kik utim, en ni; kik uwe remb oweteu mien lwetu. Ka jatend piny dwaro ni mondo wadhi e buchene, to waikore mar nenruok kuno. Ok unyal geng’o yie maiwa; ng’ato ka ng’ato kuomwa onego oyie ka oketore en owuon e masira kod ehandruok maduong’.” - Ibid. b. 14, ch. 1. LM 184.2

Teko mane oyiengo piny e ndalo mag lokruok maduong’, ne owuok e kar lemo maling’ling’, kanyo ka gin kod bolinok maler. jotich Xyasaye ne oketo tiendegi ewi Iwanda mar singruok mage. E ndalo mag lweny mane obedo e dala mar Augsberg, Luther ne ok nyal tieko odiochieng’ mak oketo seche adek makende mag lemo, kendo ne gin seche mane oyier e dier seche makende mag nono tiend ndiko. E kare mopondo mar dak. ne ithoro winje ka oolo chunye oko e nyim Nyasaye gi weche ma ogundho kod pak gi luoro kod geno mana kaka ng’ato wuoyo gi osiepne. Ne owacho niya: “Ang’eyo ni in, in wuonwa kendo Nyasachwa, kendo ni ibiro keyo jogo masando nyithindi; nimar in iwuon, in e masirani kodwa. Wachni duto en mari, kendo en mana nikech ichunowa, emomiyo waketo Iwetwa kuome. Kednwa. kuom mano a Wuoro.” - Ibid. b. 14, ch.6. LM 184.3

Melanchthon mane obanjore e bwo gangniok mapek gi kihondko kod luoro, to ne ondikone niya: “Ng’wono gi kwe kuom Kristo - kuom Kristo awacho, to ok e piny. Amen. Anion gi dwaro nia okalo tong’ nia oniwonyoi gi mon moloyo. Ka opo ni yorni ok en yo makare. to bole mondo ijwang'e. To ka en yo makare. ang’o ma nionowa yie kod singntok mar jalo machikowa mondo wanind ka waonge luoro’?.... Kristo ok bi rem kuom tich mar ng’wono kod tim makare, gi adiera. Ongima, pod olocho; en luoro mane kare ma onego wabedgo?” - Ibid. b. 14. ch.6. LM 185.1

Nyasaye ne ochiko ite adier ne ywak mar jatichne. Ne oehiwo ne yawuot Ruodhi kod jotelo ma oluor mag pinyruoth ngNvono gi chir mondo osik gi adiera ka gikedo gi joloch mag piny motimo niudhoni. Ruoth wacho niya: “Neuru, Aketo ei Sayun kidi ma oyier, moriwo kor ot, ma omi duong’, kendo ng'a ma yie kuome, wiye ok nokwodi.” 1 Petro 2:6. Jo oporo-stan ma jotim lokruok ne osegedo kuom Kristo. kendo dhoranga tho ne ok nyal locho kuomgi. LM 185.2