Lweny Maduong’

13—Jo-Netherlands Kod Jo-Skandinevia.

E piny mar Netherlands, loch agoko mar papa ne ochiegni luongo ng’anvo motwcie. Higni mia abiriyo kapok ndalo mag Luther nc ogik. papa mar Rumi ne osekwer e yo ma kamano ma onge luoro gi jo-bishop ariyo. ma ka ne oseoi ei apis mat jo-mbetrc e piny mar Rumi. nc otwenvo kit duong’ mar papa hie (holy-see): Xyasaye oseketo chicge kendo jaode ma en kanisa. gweth man gi kit telo kendo mosiko ma nyaka chieng’ ne joote. ka ochiwo ayie ma ok 1 a 1. bcndc ma onge gi mibadhi. kendo osemiye osimbo ma nyaka chieng’ kod ludh loch: - .... Duto ma miyi ohala, mana kaka jakuo kwelo. Iketoii in owuon ci hekalu mar Nyasaye: kar bedo jakwath. to ise mana bedo ondiek e kind rombe; — Xe inyalo ketowa mondo wayie ni in ja bishop ma nigi teko, to itimori mana ka jatelo makoch machalo jajuok To eka ne Onego ibed misumba mar wasumbini. kaka iluongori. to iramo mar bedo ruodh luodhi.... Imiyo ijaro chike mag Xyasaye.... Roho maler e jagedo mar kanisni duto kaka piny biro medo yarore— Dala maduong’ mar Xyasachwa ma wan e jodak mage chopo e bath polo duto; kendo oduong’ moloyo dala maduong . kokalo kuom jonabi maler miluongo ni Bablon ma wuondore ni gin mag Xyasaye. giyudo polo ne gin giwegi kendo githiano ni riekogi osiko ma nyaka chieng ; to e giko. kata obedo ni ne gionge gi paro ni ne ok giboth, ni to be ok gibi tirno kamano ma nyaka chieng'.” - General Bradt. Sigana mar lokruok ei. kendo e ndalo mag piny mane ni piny. B. 1. pp. 6. LM 213.1

Jomoko nt ochungo malo tok higni mia achiel ka higni mia achicl ka ginuoyo ng'anyom, kendo jopiionjgo mane okwongo. ma kane wuotho ei pinje mopogore opogore, kendo mane ong’eyore gi nying mopogore opogore, ne oting o kido mar jo-Vaudous ma joote, kendo ne gilando kamoro amora ng eyo mar injili mane oriyore e piny mar Netherlands. Puonj margi ne olandore mapiyo. Xe giloko Biblos mar jo-Waldens e dho jo-Dutch, kendo ne giwacho ni ne nitie ber maduong’ kuorne; ne onge mila. ne onge sigana. ne onge gima onge tiende malong’o, ne onge wuond to mana weche mag adiera; ni adier ne nitie ka kod kacha, choke matek, to ni ondhudho kod mit mar gima ber kendo maler ne inyalo fweny e yo mayot kuome. - Ibid. b 1. pp.14. Kamano e kaka osiepe mag lokruok machon ne ondiko e higa mar gana achiel gi mia ariyo. LM 213.2

Koro sand mar Rumi ne ochakore. To e chuny kuonde ma ideyoe ji kod sand, joma oyie ne omedo nya, ka giwacho motegno ni Biblos e chik motegno ma ok lokre e weche mag din kendo ni onge ng’ama onego orogne mondo obed gi yie, to onego wach ma oyalne ema loye gi bura. - Martyn. Vol.2, pp.87. LM 214.1

Puonj mag Luther ne oyudo lowo maber e piny mar Netherlands, kendo joma keto chunygi kendo jo adiera ne ochungo malo mondo oyal inijli. Menno Simons, ne owuok e achiel kuom gwenge mag Rolands. Ka opuonje kaka jaAtholik Roma, kendo owire e migawo mar dolo, ne omemore ahinya ni to be Biblos ne nitie, to bende ne ok onyal some nikech luoro ni mita ka dipo ni ne owuonde mi odonjo e weche mag miriambo. Kane kiawa kuom puonj mar ratiro moro mong’cre ochunore kuome, ne okwane kaka tent ma oa kuom jachien, kendo kuom lamo gi hulo richo, ne otemo mondo ogolre oa ei temno. To mana kayiem nono. Kuom riwruok gi ji kuonde mikethoe gik moko, ne orarno mar kweyo dwol mane osiko ka donjone ei chunye, to ne ok onyal. Bang kinde moro, ne odonjo e nono tiend Biblos manyien, kendo ma, kanyakla kod gik mane Luther ondiko, ne omiyo orwako yie mar lokruok. Bang’e rnapiyo, ne obedo janeno e gweng’ ma okiewo gi margi kaka ing'ado ng’ut ng’at moro mane onegi nikech ne obatise ma nyadiriyo. Mani ne omiyo ochako nono tiend ndiko kuom wach mar batiso ma itimo ne nyithindo. Ne ok onyal yudo wach moro ma isire godo ei ndiko maler, to ne oneno ka lokruok weyo richo kod yie, ema idwaro kamoro amora kaka okang’ mar yudo batiso. LM 214.2

Menno ne owuok kuom kanisa mar rumi, mi ochiwo ngimane ne puonjo adiera mane oseyudo. Ei Germany gi Netherlands kanyakla, ne nitie kidieny moro mar jok mane wigi wach-wach mane osewuokie, ka gibedo jochung’ mag weehe ma kuodo wich mag puonj, ka gikwinyo chenro kod dimbruok. Ka gisudo, nyaka ne gidonjo e lweny kod koko. Menno ne oneno duoko makelo bwok ma riwruoge gi ne biro teroe ji, kendo ne okwero gi teko puonjgi ma ok odhi kare. kod ehenro maricho mag jok mane wigi wachwachgo. Ne nitie ji mathoth kata kamano, mane joma wigi wach-wachgi owuondo mi olal. to ne osekwero puonjgi ma wito ji go; kendo ne pod nitie nyikwayo mang’eny mag jo-Kristo maehon. olemo mag puonj mag joWaldens. E dier kidienyno ema Menno ne otiyoe gi miyumo maduong’ kod dhi maber. LM 214.3

Kuom higni piero ariyo gi abich. ne owuotho gi jaode kod nyithinde ka odhil e pek madongo kod chando. kendo, ne othoro donjo ei masiche mane hinyo ngimane. Ne oluorore e piny Netherlands ditto kod Germany ma nyandwat, ka otiyo moloyo to ne kidienje mamuol ka en kod mbi malach. Kaka ng’ama ne onyuol ma ong’eyo wach, kata obedo ni ne en kod somo morem, to ne en dichwo mane nigi luor ma ok yukni mane ni kod chuny mamuol kod kido maber, bende mane inyalo geno. kendo mane ni kod chiwruok ma onge tugo. ka oyaro e kit ngima mare owuon buchego eko mane opuonjo. Kamano ne ochiko ji mondo obed kode gi adiera. Jolupne ne okere kendo ne isando, ne gineno masira madongo. nikech ne igoyogi nyang’enga kod weche ma» wich-wach. To kata kamano, ji mathoth ne olokore e bwo tichne. LM 215.1

Onge kamoro kendo mane ji orwakoe puonj mar yie mar lokntok moloyo Netherlands. Ei pinje mamoko, to jolupne manok kende ema nobedo modhil kuom sand mager. E piny mar Germany, Charles V. ne osegoyo lokruok marufuku, kendo ne onyalo keto jolupne te mondo owang’ e mach, to yawuot ruodhi, ne obedo kaka rageng’ mar lochne mar agoko mar kwinyono. E piny mar Netherlands, teko mare ne obedoe maduong’ moloyo. kendo chike mag sand ne luwo bang’ nyawadgi mapiyo. Somo Biblos, winjo kata yalogo, kata mana wuoyo kuome ne oromo kelo kum mar tho mar mach. Lamo Nyasaye ling’ling’. weyo mak ikulori ne kido mopa, kata wero wend pak bende ne kelo kum mar tho. Kata mana jok mane osekuong’ore ni oweyo both niargi, ne ing adonegi bura mar tho. Ka gin joma chwo, to ne inegogi gi ligangla; to ka gin joma mon to ne iikogi ka gingima. .Ti gana gi gana ne owito ngimagi e bwo loch mar Charles V. kod Filipo II. LM 215.2

Chieng’ moro achiel, ot mangima ne okel e nyim jasand ji ka odonjnegi gi ketho mar bedo maonge e saa ma misa ne dhiyo nyime. kendo mar lemo pacho. Kane inonogi kuom gima gitimo ling’ling’, to wuoyi machogo ne odwoko niya: “Wapodho auma ewi chongwa. kendo walemo mondo Nyasaye omeny pachwa, kendo owenwa richowa; walemo ne jatendwa mondo loch mare obed gi dongruok, kendo mondo obed gi ngima mar mor; walemo ne jowa ma jong’ad bura mondo Nyasaye omed ritogi” - Wylie. b.l5. ch.6. Vtoko kuom jong’ad bura ne ochorore matut, to kata kamano. wuoro kod wuode achiel ne ong'adnegi bura mar wang’ e mach. LM 216.1

Gero mar josand ji ne romre kod yie mar joma ne ginego. Ok mana chwo kende, to mon mayom yom kod jotich mane pod tindo ne onyiso chir kod yie mane ok ng’ingni. Mon ne nyalo kawo okang’ mi chung’ but chwogi ei mach, to e saa mane owinjo rem mar mach, ne ginyalo kuodho weche mag hoyo kata wero wende mag Zaburi ka gihoyore godo. Nyiri mapod tindo. ne nyalo nindo ei lietegi mane iikogie ka pod gingimago mana ka gima gidonjo e kar nindo margi mapile gotieno. Kata ne ginyalo dhi kar weng’o kod kama ne ideyoe ji ka girwakore kod lewni mabeyoe moloyo, mana ka gima ne gidhi e nyasi mar kisera. — Ibid. b.18. ch.6. LM 216.2

Mana kaka e ndalo mane chilo otemoe mondo oketh injili, remb jo-Kristo ne en kodhi. (Ne Tertulliam. apology paragraph 50.) Sand ne otiyo kuom medo kwan mar joneno mag adiera. Riga ka higa. jatend pinje ne lokore janeko nikech kwiri mar chir mane ok nyal lo mane jogo ni godo; kendo ne ontedo dhiro tichne mar gerono nyime, to mana kayiem nono. E bwo William mane ni kod kido mar telo mar machunga, lokruok mar ngima e giko to ne okelo bedo thuolo mar larno Nyasaye ei piny mar Holand. LM 216.3

Ewi gode mag Piedmond, ewi pewe mag Frans, kendo ewi nembe mag Holand, dongruok mar injili ne omien gi rerno mar jopuonjrene. To ei pinje mane ni yo nyanduat, ne oyudoe donjo mokwe. Jopuonjre mane ni Wittenberg mane duogo miechgi, ne oting’o yie mar lokruok ka tero e dala mar Scandinavia. Goyo buge mane Luther ondiko bende ne olando ler. .lok mayot, ma rateke mane odak yo nyandwat ne olokore mi oweyo mibadhi, nyadhi kod.timbe mag juok mag mmi; mondo giruak ler kod duokmok piny, kod adiera machiwo ngima mag Biblos. LM 216.4

‘Tausen’ jatim lokruok e piny mar Denmark, ne en nyathi jatich puodho. Wuoyino ne omondo chiwo ranyisi mar obuongo mojing; ne en kod riyo mar somo; to ma ne otuone kaluwore gi okang’ mane jonyuolne ne nitie, omiyo ne odonjo e kar tiegruok mar jo-padri. Kar ka eri, etna liw mar ngimane kanyakla kod tichne matek gi keto chuny kod long’o mare ne omiye kech mar jotende. Noriro ne onyiso ni ne en kod were mane osingone tich maber ne kanisa e ndalo mane pod biro. Ne giramo mondo gimiye somo ei achiel kuom mbalariany mag Germany kata Netherlands. Japuonjre mane pod tinno ne omi thuolo mar yiero kar somo mare en owuon, ka wach achiel kende ema ne otamee, ni mondo kik odhi Witternberg. Jopuonjre mag kanisa ne ok onego oketi ei masira mar sum mar miriambo. Kamano e kaka jo-Frias ne owacho. LM 217.1

Tausen ne odhi Cologne, ma e ndalono mana kaka kawuono en kama Rumi ogoyoe tach. Kar ka eri, ne oruyo kawo kido mar midhiero mar josomo. Mana e lak sechego ema ne oyudoe gik mane Luther ondiko. Ne osontogi ka owuoro kendo ka chunye mor, mi ne obedo kod gombo maduong’ mar winjo ber mar jatim lokruokno. To timo kamano nyaka ne mi odonji ei masira mar chwanyo jatende ma ja-padri, kendo mar weyo kony mare. Piyo piyo to ne ong’ado wach kendo ne ondiko nyinge kaka jasomo e mbalariany mar Witternberg. LM 217.2

Kane oduogo e dala mar Denmark, ne ochako odok e ngimane mar ja-padri. Onge ng’ama ne osechich kode ni ne en ja Lutheran; ne ok ohulo maling’ling’ mare, to ne oramo ka ok ochiewo gut mag osiepene mondo otelnegi ka oterogi e yie maliw moloyo kod ngima maler moloyo. Ne oyaro ‘ Biblos mi olero negi tiende adimba, kendo giko to ne oyalonegi Kristo kaka tim makare mar jaricho kendo geno mare makende mar warruok. Mirimb jatende ne obedo maduong’ mane osegero geno mare kuome kaka jachir mane biro kedo ne Rumi. Ne ogole dichiel oko mar kama ne odakie ka itere kamaehielo kendo ne okete ei kiru mare ka en e bwo arita mager. LM 217.3

Gima ne obwogo joritne manyien-go ne en ni moko kuom jo-padri ne owacho ayanga ni gin kora ne gin jo oporo-stan. Kokadho kuom otuchi mar kiru mare, Tausen ne osewuoyo gi osiepene ka onyisogi ng’eyo mar adiera. Tong’ dine wuone mag jo-Danishgo bed gi lony kuom chenro mar kanisa kaka itimone miriambo. duond Tausen dine ok ochak owinji. kendo nyaka chieng’: to kar ikogo ei liel, e bwoye kamoro kama olil: to ne giriembe mi oweyo ngima mar bedo ja-padri. Koro ne gionge kod teko. Chik mar joka kingi ma koro eka ne oa gol ne ochiwo arita ne jopuonj mag yie manyienno ero. Tausen ne ochako yalo. Kanisni ne oyaworene. kendo ji ne chokore mondo owinje. Jomoko bende ne yalo wach Nyasaye. Biblos manyien ma oloki e dho jo-Danish, ne Iworore malaeh. Tekruok mane jo-papa oketo mar tieko tijno ne obedo kod dwoko mar yarogo. kendo bang'e Denmark ne ohulo ayanga ni orwako lokruok mar yie. LM 218.1

E piny mar Sweden bende, yawuoyi matindo mane osemodho e soko mane ni e dala mar Witternberg, ne oting’o pigno mar ngima ka tero c pinjc mane onyuolgie. Ariyo kuom jotelo mag lokruok e dala mar Sweden; Olaf kod Laurentius Petri, yawuot jothedh nyinyo mag Orebro, ne osomo e bwo Luther gi Melanchthon, kendo adierago mane gipuonjore e yo ma kamano. ne gikcto chunygi mar puonjo. Mana kaka jatim lokruok maduong’, Olaf ne ochiewo ji gi miyumo mare kod wuoyo mare maber, to eka Laurentius mana kaka Melanehthon. ne en ng’at ma osomo. mopong’ kod paro, kendo mokwe. Giduto ji ariyogo, ne gin jok ma ohero wach Nyasaye kendo man kod lony mamalo e weche mag sayans mar lemo. bende mane ni ko chir ma ok ng’ingni kuom chwalo adiera. Piemruok mar jo-papa ne ok onge. Jodolo mag jo-Katholik ne orudo ji ma omemore kendo ma ohero timbe mag juok. Olaf Petri, ne isiko igiyo gi galamoro, kendo nyadi mathoth, ne ochiegni kata mana wito ngimane. Jotim lokruokgi kata kamano ne yudo kech kod arita mar kingi. LM 218.2

E bwo loch mar kanisa mar Rurni, ji ne onimo ei chan mi omoko piny nikech sand. Ne gionge gi ndiko maler; kendo ka gin kod dini mar ranyisi kod nyasi, mane ok or ler ei paro, ne gidok mana e yie mag timbe juok kod timbe mag kweregi mane jochilo. Piny ne opogore e kidienje ariyo ma kedo, ma lweny margi ma ok mm, ne omedo midhiero ne ji duto. Ruoth ne oramo mondo okel lokruok e piny kendo ei kanisa, omiyo ne orwako jokony man kod nyalo gi eki ei Iweny mane ikedoe gi Rumi. LM 218.3

E nyim kingi kod jotelo mag Sweden. Oiaf Petri ka ni kod nyalo maduong'. ne okedo ne puonj mag lokruok mar yie, ka okwedo joloch mag rumi. Ne ohulo e lela n> puonj mag wuone ne owinjore orwaki mana ka owinjore gi ndiko; m puonj mane dwarore mag yie ne osechiw ei Biblos e yo maler kendo mayot, mondo omi ji duto onyal winjogi. Kristo ne owacho niya: “Puonjna ok mara. to mar jalo mane oora. Kendo Paulo ne owacho maler ni; ka enoya! injili machielo ma ok mano mane oseyudo, to ne obiro bedo ng ama okuong’. Jatim lokruok ne openjo niya: “Ere kaka jomoko nyalo wuondore ni gigolo chik ma miyogi mor kendo gichungogi kaka gik ma dwarore mondo ji oyud warruok?” - Wylie. b.10. ch.4. Ne onyiso ni chike mag kanisa onge gi teko, ka gikedo gi chike mag Nyasaye. Omiyo ne odong’ gi niise maduong’ mar jo oporo-stan ni: “Biblos, kendo Biblos kende ema chiko yie kod tim.” LM 219.1

Lwenyni eri kata obedo ni ne igoye ei pap ma kane ipimo, to ne bet opogore kendo opondo, to kata kamano, otemo nyisowa kit jok mane ochako ngas kod rang’iny mag jolweny mag jotim lokruok. Ne ok gin jopoya ma jondiko kendo ma jolweny - to mabor kod mano; ne gin chwo mane osenono wach Nyasaye, kendo, ne ging’eyo maber kaka itiyo gi gi lwenje mane kar keno mai Biblos ochiwo negi. Kaluwore kod luor ma ichiwo ne thuondi, ne gitelo ne tieng’ margi. Ka waketo pachwa kuom kuonde marieny machalo kaka Witternberg kod Zurich, kendo kuom nying mabeyo kaka mag Luther kod Melanchthon, kaka mag Zwingli kod Oecolampadius, to wabedo mariek ka inyisowa ni magi ema ne obedo jotelo mag lokruok, kendo wanyalo bedo gi paro moro ma onyuolwa godo ni gin bende ne gin kod teko moro mar kayongo, bende ni ok wang’eyogi maber; to jogi ne ok gin kamano. Ber wadog e kuonde tugo mopondo man e dala mar Sweden kendo wayud nying mamuol kaka mar Olaf, kod Laurentius Petri - ka giweyo bedo jotelo, to gibedo jopuonjre — ang’o ma wanyalo yudo ka? Josomo kod josayans mag lemo; chwo mane osebedo gi lony chutho kuom tim duto kod kido miluwo e injili mar adier, kendo mane nigi loch mayot ewi lony mar kuonde somo kod jotelo mag Rumi. — Ibid. b. I0. ch.4. LM 219.2

Kaka duoko mar gwindruogni, kingi’mar Sweden ne orwako yie mar jo oporo-stan. Kendo bang'e achicn. chokruok mar piny bende ne owaeho ni mor kode. Muma manyien ne oseloki gi Olaf Petri e dho jo-Sweden, kendo kaka ruoth ne ogombo, owete ariyogo ne okawo tieh mar loko Biblos duto. Kamano. jo-Sweden ne ohango yudo Biblos ma oloki e dhogi giwegi. Jobura neogolo chik. ni ei pinymoth ditto, joyalo mondo oler tiend Biblos, kendo ni nvithindo man e skul mondo opuonji somo Biblos. LM 220.1

E yo motegno kendo ma adieri. tarruok kod timbc juok ne oriembi gi ler mogwedhi mar injili. Ka okete thuolo kendo ogole kuom sand mar Rumi. pinyno ne onwang'o leko kod duong’ mane pok otundoe nyaka none. Sweden ne obedo achiel kuom kuonde madongo mag jo oporo-stan. Higni mia achiel bang’e, e ndalo mag masiche magerie rnoloyo, pinyni ma nyaka e lak sechego ne pod yom yom - piny kende kuom pinje mane ni e Europe mane ohedhore mar chiwo kony - ne obiro mi oreso Germany ei lweny mager mar higni piero adek. Europe ma nyandwat duto, ne chal ka gima dwa chako dok e bwo loch mar agoko mar Rumi. Jolweny mag Sweden, ema ne onriyo Germany nyalo mar chiko ohula mar dhi maber mar papa ka giduoko ne jo oporo-stan thuolo - Jo-Kalvin kanyakla kod Jo-Lutheran - kendo dwoko bedo thuolo kuom weche mag chuny ne pinjego eko mane oserwako lokruok. LM 220.2