Lweny Maduong’

1—Jerusalem Okethi

“Yaye! Di ne in ing’e tinende gik ma dikelni kuwe! To koro ogeng’ore ni wang’i. Nikech ndalo nobini, ka wasiki nokuny alwor bur, giniluori, kendo ginigeng’i koni gi koni; kendo ginigoyi piny, in gi nyithindi manie iyi; to ok giniwe kidi achiel moluore ewi wadgi; nikech ne ok ing’eyo ndalo ma ne olimie”. Luka 19:42-44. LM 1.1

Ka ochung’ ewi got Seituni, Yesu norango dala Jerusalem, Picha mane ni e nyime ne long’o kendo okwe. E dier puothe kod mzabibu, kod pidhe ma rolumbe, mogurie hema mag jo wuoth, gode ma ogonegi ohula nochung’ie, kuonde dak mag ruodhi, kod dala ma rabet ma en boma maduong’ mar Israel. Nyar Zayun ne chal ka gima ni kod sunga mar wacho ni: “An chi Ruoth, bende ok anane kuyo”. Ka en jaber e sechego. kendo okwanore kaka ng’ama ni thuolo e bwo arita mar polo, mana kaka e tienge mane osekadho, Jawer manimba ne osewero niya: “Got Zayun ober nikech oting’ore malo, piny ngima oyil kode, dala maduong mar Ruoth maduong’”. Zaburi 48:2. Gedo marieny mag Hekalu, ne onyenyore e nyim wang’e. Nyiriri mag chieng’ mapodho ne omenyo kore mane oger gi kite mag ombo ma nengogi tek mane far mana ka theluji, mi omil ka wuok e dhoranga dhahabu, kod ohinga gUosuri. Ne ochung’ kaka ranyisi mar ber ma ogik kare chutho; sunga mar piny jo-Yahudi. Ere nyathi jo-Israel mane nyalo rango pichano ma we mak obedo gi sigunyu mar mor kod gombo. To ei pach Yesu, ne nitie gima opogore mabor gi mago “Ka nosudo machiegni moneno dala Jerusalem, noyuage”. Luka l9:41. E chuny mor mokwako piny mar donjo gi loch, e saa mane othidhe fwayore, ka duonde mag mor mag Hossana nwoyore koni gi koni ewi gode, ka duonde gana hulo ni en Ruoth, Jares mar piny ngima ne kuyo moro ma galagala omako ka diemo wang’. En, Wuod Nyasaye, jal mosingi mar Israel, mane tekone oloyo tho, bende mane luongo wasumbini mage ka wuok a e liel. Ne pi wange’ chwer, ok ni nikech kuyo, akuya okalo ka, to nikech rem malit ma lep ok nyal wacho. LM 1.2

Ne ok ochwer pi wang'c nikecii cn owiion; kata obedo ni ne ong’eyo kama tiendene ne ochomo kamano. Gethsemane ne nitiere e nyime. Kar hanga wich ne ok bor kode. E dier wang'yo mane ochiegni luwo. ne nyaka bwok mar mudho maduong’ Iwarie, nikeeh ne odhi tinto ehunye doko misango mar richo. To eka ok nikech paro kuom weche raa kamagi ni e ma ne omiyo tipono olwar kuome e saa nogo mar mor. Ne ok en luoro mar mirima mare ma ohingo mar dhano, ni ema nomiyo bor polo oumo chunyno ma ok ohero mare kende. Ne oywago ji gana mathoth mokuong’ man Jerusalem, nikech wang’ modinore kod chuny matek mar jogo mane obiro mar guedho kendo reso. LM 2.1

Sigana mar higni gana achiel mag bedo thuolo kendo mag gweth mane ochiw ne oganda Jo-yahudi ne oelore e wang’ Yesu. Ruoth ne osetimo Sayun odoko kare maler mar dak. Kanyo e kama ne jonabi ose eloe andika margi mi gigolo siem margi. Kanyo e kama jodolo ne osewang’oe ubani. ka gichiwo misango pile pile, mag remb rombe monegi. mane siemo Nyarombo mar Nyasaye mane biro biro. Kanyo e kama Jehova ne odakie, ka duong’ne nenore ei Shekinah ewi kom ng’wono. Kanyo e kama ne ngas ochung’ie, ngas magalagala, mane otudo polo gi piny - ngasno ero mane maiaike mag Nyasaye, lorgo kendo idho godo, bende mane oyawo ne piny yo ma idonjo godo ei kama ler moloyo. Tong’ dine Israel kaka piny rit bolruok mare e kinde gi Polo, Jerusalem dine ochung ma nyaka chieng’, kaka oganda moyier mag Nyasaye. To sigana mar jogo modhial en mana mar dok chien kod ng’anjo. Ne gisiro ng’wono mar Polo, mi ginjawo bedo thuolo margi, kendo gidwanyo kinde mane gin godo. LM 2.2

Kata obedo ni Israel nosejaro joote mag Nyasaye kendo kawo matin wechene, ka gitiyo marach kod jonabine, to pod nonyisore ne gin kaka Nyasaye mang’uon kendo ma keehogi, ma hore mos, kendo maber, ma Jaadiera. Ka ok odewo dagi mane gidage godo, ng’uono mare ne nosiko ka sayo. E dier wich wil kod ng’anjo, Nyasaye ne otiyo kod Israel mana kaka wuoro ma jahera tiyo kod wuode mong’anjo, ka osayo, kendo osiemo; ka orieyo, kendo owuoyo gi dwol mojing’ mar chuny janyuol ma jahera. “Ere kaka anyalo jwang’i?” Kane ywak, sach kod kego osetamore, Nyasaye ne ooro ne joge mich maberie moloyo kuom mich mag Polo dulo; Ee ne oolonegi Polo duto piny kuom ehiwo negi mich achielno ero. LM 2.3

Kuom higni adek, Wuod Nyasaye ne odhi nyime ka odwong’o dhoranga dala ma wiye tekno ero. Israel ne obedo kaka mzabibu mane opudhi ka igolo e piny Misri mi opidhi e lowo mamiyo. Ne okunyo bur e alwora mar mzabibune, ne oroye kendo orite maber. Ne ok oweyo mak osiko ka oketo tekrene mar reso mzabibuno, ma en owuon ema ne opidho. Kuom higni adek. Ruodh ler kod duong’ ne odonjo kendo owuok e dier joge. Ne ochango joma tuo; Ne ohoyo jogo ma clumygi lit; Ne ochiero joma otho. No oweyo ne jogo ma ohulo richogi kendo omiyogi kwe. Ne ochoko e alwora mare jogo ma yomyom kendo mool, mago ma onge gi konvruok kod mago ma chunygi a. kendo ne oehorore maehiegni gi ji duto. ka ok odew higa kata kido; gwcl mar ng’wono: “Biuru ira un duto ma ujony kendo mugangoru mapek, kendo namiu yueyo”. Muthayo 11:28 LM 3.1

Ka ok odewo pogruok kata ng’anjo, ne odhiyo nyime motegno ka olimo ndach tichne mar hera. Ongc jony moro e wang’e mane nyalo riembo ja kwecho. Ka en owuon ong’iyo gi ajara kod dhaw. ne odak mondo okel gweth e dier wang’yore, ka osayo ji mondo orwak mich mar hera. Apaka mar ng’wono. mane chunje matek goyo, ne dok ire kaka ohula mar hera ma ok ol. To Israel ne oloko ng'eye mi owuok kuom osiepne maberie moloyo. bende jalo kende mane nyalo konye. Ne gigweye kueha, ka osayogi gi hera. Ne giumo igi piny mi gitamore yie kod riekni mane ong’ado negi, mi gikawo siern mane osiemogi godo kayiem nono. LM 3.2

Saa mar ngNvono kod kech ne kadho mapiyo. kendo kikombe mar mirimb Nyasaye; mane osehore mos kuom kindc malach koro ne ochiegni pong’. Bor Polo mar mirimb Nyasaye mane osebedo ka ehokore kuom tienge duto mag ng’anyo kod ng’anjo. ne ochiegni tore kuom joricho, to eka jalo kende mane nigi nyalo mar resogi e masichegi mane olierono ne osenyon piny, mi oyany kendo okwedi, bende ne ochiegni gur. To e saa ma kristo ne dhi liero ewi msalaba mar Kalwari, odiochieng’ jo-Israel kaka piny mane Nyasaye odewo wang’e kendo ogwedho ne dhi anno. Lai mar kata mana chuny achiel en masira mang’ongo moloyo, ka opim kod lal mar mwandu mar pinyni; To kane Kristo orango Jerusalem, ne oneno kethruok mar dala duto, mar piny duto, bomano eropinyno ero - ma kinde moro chien kacha, ne osebedo gino rna Nyasaye oyiero - mwandune makende. LM 3.3

Jonabi ne osedengo kuom ng’anjo mar jo-Israel. Jeremia ne ogombo mondo wengene obed sokni mag pi wang’ mondo onya! ywak odiochieng’ kod otieno kuom nek ma inego godo “nyar joge”. Iparo ni kuyo mar jal ma wang’e mar kor neno tienge to ok higni, to ne nyalo chalo nade? Ne oneno malaika ma janek ka huyo ewi ohinga machon mar jodongo kod jonabi. Gi ewi tlnir mar Zeituni, kanyono ma bang’e Tito kod lange ne jomako, ne ong’icho ariwa ka wang’e kadho e hoho kong’iyo kuonde yalo buche maler kod agolni. kendo ka pi wang’ oloko wang’e muofu. ne oneno pieha magalagala ka kor ohinga olwor gi jolweny ma mwache. Ne owinjo ka tiendegi riadore ne lweny. Ne owinjo ka dwond mine kod mag nyithindo ywago kuon ei dala ma omonjino. Bende ne oneno ka utene maler kendo mabeyo. kuonde dak mag ruodhi kanyakla kod ohinga, omoko mach wang’, kendo turi mag gik ma okethore maleny ema odong’ kama yande ochungoe chon. LM 4.1

Ne orango piny ka ong’iyo tienge, mi oneno ka jo rnuma okere e pinje duto mana kaka yugi man e dho nam ma nitiere e piny motwo. Bende ne oneno ei masira mar kuom kinde matin mane ochiegni mako joge. mana mirima matin ma ondong’ kawuok ei kikombeno ma chieng’ bura mogik to enolung’ pep. Kech mar Nyasaye, hera man kod gombo yudo dhoge kowacho niya: “Yaye Jerusalem! Jerusalem, in minego jonabi, kendo joma oor iri ichielo gi kite, nadwaro nyadidi mondo achok nyithindi kaka nyaburi c'hoko nyigwen e bwo buombene to ne ok idwar”. Asemako malaika ma jachul kuor. asebedo ka aluongi mondo ilokri iwe richoni to ok idwar. Ok ise mana kwedo kendo tamori yie gi jotich, kata jochung’ kata jonabi kende, to mana Jal maler mar Israel, Jawarni. Ka inikethri to mano enobedi e wiyi iwuon, ok inibi ira mondo iyud ngima. LM 4.2

Kristo ne oneno ei Jerusalem, ranyisi mar piny raa okorore kuom bedo ma onge yie kod ng’anjo, kendo ringo matek mondo orad gi buch Nyasaye. Midhiero mag kodhi mopodho, katielore ei chunye, ema ne ochuno ywak malit malichno mondo owuog e dhoge. Ne oneno kama ondiki ei richo ka olu ndache ei midhiero mar dhano, ei remo kod pi wang’; chunye ne ochorore gi kech mar Polo ka obedo mang’won ne jogo ma ne hinyore kendo neno rem e piny. Ne ogombo mondo ochiw ne ji duto yot, to ne ong’eyo ni kata mana hvete owuon ne ok nyal geng'o ohula madonjo mar midhiero mar dhano; ji manok kende ema ne biro manyo kar chakniok achiel kende margi mar konyruok. Ne en kod dwaro mar neno masira kendo tho mondo oket warruok kama ginyalo gikie; to ji manok kende ema ne dhi biro ire mondo oyud ngima. LM 5.1

Jaloch mar Polo pi wang’e chwer. Wuod Nyasaye ma ok tho ne chunye ochandore mi okulore ka chunye lit. Pichano ne opong’o Polo duto gi wuoro. Pichano ero yangonwa gundho mar richo: onyisowa kaka en tich matek, kata mana ne teko mar Polo mondo owar ng’ato kagolo oko kuom dwoko mar ketho chik Nyasaye. Ka Yesu rango tienge mogik, ne oneno ka piny oumore ei wuond mane omiyo oketh dala mar Jerusalem. Rieho maduong’ mar joYahudi, ne en dagi yie kuom Yesu. Richo maduong’ mar piny jokristo ne biro bedo kwedo chik Nyasaye, ma en e mise mar sirikande man e Polo kod piny. Buche mag Jehova ne ibiro jar mi wit kucha. Ji gana mathoth mantiere e bwo twech mar richo, wasumbini mag jachien, mokwong’ mondo otho tho mar ariyo ne biro dagi winjo weche mag adiera e ndalo mar limbegi. LM 5.2

Mano en bedo muofu manadel To mano doko chwowo lowo! LM 5.3

Ndalo ariyo kaaye to pasaka, kane Kristo asewuok modhi e Hekalu bang’ kego ne jo-Farisai kuom wuondruok margi, ne ochako odhi gi jopuonjrene oko ewi got Zeituni mi obedo kodgi piny e lum kamoro momanyore gi dala Jerusalem. Ne ochako orango ohinga mage nyadichiel kendo, gi kuonde mage mag ng’icho kod kuonde dak mage mag Ruodhi. Nyadichiel kendo ne ochako orango hekalu man kod lich machero wang’, osimbo mar ber mosidh ne got maler. LM 5.4

Higni alufu achiel moteio ema nc ja Zaburi oyaroe dewo wang’ mar Nyasaye kuom keto ute maler mag Israel bedo kare mar dak. “E Salem bende Tabernakel mare mtie. kendo dalane e Sayun”. Zaburi 76:2. To noyiero libamb Yuda got Sayun manohero. Kendo nogero Sang’tuari mare obed kaka kuonde moting’ore malo. Zahuri 78:68-69. Hekalu mokuongo ne oger e ndalo mag dongruok modhi malo ahinya kuom sigand Israel. Mwandu mathoth ne ochoki kendo okan gi moth Daudi mondo otimgo chenrono, kendo chenro mar gedo ne otim gi rieko mar Nyasaye. Solomon, jarieko moloyo modhi duto mag Israel, ema ne otieko tijno. Hekaluni eri, ema ne rienyie moloyo ute duto mane piny oseneno. To eka kokalo kuom janabi Hagai, ka owuoyo kuom Hekalu mar ariyo to moth nowacho niya; “Duong’ machien mat odni nolo mano mokuongo . Kendo anayieng ogendini duto, mi gigo ma ogendini duto dwaro nochopi, kendo anapong’ odni gi duong’”. Hagai 2:9.7. Bang’ kane Nebuchadnezzar oseketho Hekalu, ne ochak ogere kendo chiegni higni mia abich ka pok onyuol Kristo, gi oganda moro ma bang’ dago ngimagi duto e tuech, ne oseduogo e piny mokethore kendo mane ochiegni juang chutho. E diergi kanyo ne nitie jodongo moko moti mane oseneno duong mane hekalu mane Solomon ogero ne nigo, kendo mane oywak ka gineno mise mar ot manyienno, nikecch ne oyomyom moloyo mokuongo. Paro mane gin godo, janabi olero gi teko niya, “Ng’ano modong’ kindu ma noneno odni kane en gi duong’ne machon? To koro unene made? Ok ochal ka gimoro nono e wang’u koso? Haggai 2:3 eka ne ochiw singmok ni, “Duong machien mar odni. nolo mano mokuongo” LM 6.1

To kata kamano, ot mar ariyoni ne ok nyal romo gi mokuongo kuom lich: bende ne ok owale gi ranyisigo eko ma ineno manyiso ni Nyasaye ni kanvo kaka ne otimore ne Hekalu mokwongo. Ne onge nyisruok mar teko mar Nyasaye chieng’ mane iwale. Onge bor Polo mane one ka pong’o Hekalu manyienno ero. Bende ne onge mach mane lor kaa e Polo mondo owang’ misango mane oketi ewi kendo mar misango. Shekinah ne koro ok dam e kind jo Kerubi ei karna ler mar kamaler; Sandug muma, kom ng’wono kod kite mag nyis ne jo onge e iye. Onge dwol mane iwinjo kaa e Polo mondo onyis Jodolo kuom dwaro mar Nyasaye. LM 6.2

Kuom higni miche mathoth, jo-yahudi ne osetemo mondo ging’e ni to en kanye ma singmok mane Nyasaye ochiwo kokalo kuom janabi Haggai ne ochopogo kare, to ne otamogi. Sunga kod bedo ma onge yie ne odino wengegi mi olokogi muofni ei paro, motamogi winjo tiend weche adimba mane janabi owacho. Hekalu mar ariyo ne ok orni luor gi bor Polo mar duong’ mar Jehovah, to mana gi bedo mangima mar Jalo ma gundho mar wi Nyasaye ne obet e ringre. Jalo ma gik moko duto ma nyiso ni Nyasaye en Nyasaye ne onyisore kuome, Jal mane en Nyasaye owuon ma okawo kit dhano. Gino ma ogendini duto dwaro ne obiro e dier hekalu mare, saa mane Ja Nazareth puonjo kendo chengo e agolini maler. Mana kama Kristo nitie. kendo mana e yomi kende ema ne Hekalu mar ariyo ne oloyogo mokwongo gi duong . To kata kamano, Israel ne ogolo kuome oko mich mane Polo oneno ni ber kodgi. Duong mar Nyasaye ne oluwore mi o\vuok gi Japuonj mamuol Chieng’ mane owuok a e Hekalu. mi olal ma nyaka chieng’. Weche mane Jawai owacho ne .ochopo kare: “Neuru, odu, ero owenu ” Mathayo 23:38. LM 7.1

Jopuonjie ne opong kod bwok gi wuoro, kane Kristo okoro ni Hekalu ne biro ng’ielore. Kendo ne gigombo mondo gimed winjo ane malong’o tiend wechegi. Mwandu, Tich matek kod rieko mag gedo, ne osetigodo kuom higni moloyo alufu achiel ka iyaro godo lichne. Herode rabet ne oseyieyo kuome mwandu mag jo Rumi kod lulu mag jo-yahudi, kendo kata mana jatelo maduong’ mar piny bende ne omewe gi mich mage. Kite madongo mag ornbo ma kitgi beyo ne ogol kawuok Rumi mondo oti godo e wachno, kendo magi ema ne jopuonjre osiemo ne Yesu ka ginyise niya, “Japuonj. neye kitegi, kendo gedogi kaka dongo”. Mariko 13:1 LM 7.2

Magi e weche mane Kristo omiyo dwoko malich kendo modhiero nono, kowacho niya: “Uneno gigi duto? Adier awachonu ni, kidi ok nodong’ ewi wadgi ma ok nomukre” Mathavo 24:2 LM 7.3

Jopuonjre ne oriwo ketho mane ibi kethgo Jerusalem, gi biro mane Kristo obiro godo gi duong’ mar kinde matin, ka giparo ni mano e kinde mane obiro kawoe kom duong mar Polo gi piny, ka okumo jo-yahudi mane wigi tek. kendo oturo lodi mar jo-Rumi ka ogolo oko e gok jo-Yahudi. Ruoth ne osewacho negi ni ne obiro biro mar ariyo. Omiyo kane giwihjo ka ‘owuoyo kuom bnra mane ong’adi ne Jerusalem, pachgi ne owichore mi odok kuom birone, kendo e seche mane giehokore ka gilworo Jawar ewi got Zeituni, ne gipenje niya: “Konwa, magi notimre kar ango? To ango ma nobed ranyis mar biro mari. kendo mar giko mar ndalo?” Muthuyo 24:3 LM 7.4

Ng’wono mar Xyasaye emu ne oumo ne jopuo'njre weche mane pod ni riyime. Dine tiend weche ariyo madongogo donjnegi e lak sechego - sand mar Jawar kod tho mare, gi kethruok mar dalagi kod hekalu margi - dine bwok olokogi jo athany. Kristo ne ochiwo e nyimgi mana tol ma oko kuom gigo mane ochunore ni nyaka tirnre kapok ndalo ogik. Wechene ne ok owinjore negi maber. To kata kamano tiendgi ne biro elore e saa ma joge ne biro dwaroe tiegruok mane osechiw kuomgi. Kor mane ochiwni, ni kod weche ariyo. Ka ogoyo picha kuom kethmok mar Jerusalem, ne ogoyo picha bende kuom masira mar odiochieng’ maduong’ mogik. LM 8.1

Jawar ne onyiso jopuonjrene mane oling’ ka winje ni bura ne dhi lwar kuom jo-Israel mong’anjo, to moloyo ne onyisogi kuom mirirria mager mane dhi biro kuomgi nikech tamruok yie kendo guro Mesia. Ranyisi moko mane ji ok nyal weyo mak oneno ne dhi telo ne ndalo hie mar chandruok. Saa mar luorono ne dhi biro ka dierno wang’ nono kendo mapiyo. Kendo Jawar ne osierno jolupne kowacho negi niya: “Emomiyo. ka unune gi mokuer makelo kethruok. ma janabi Daniel nowacho, kochung’ kama ler, (ng’ama somo mondo wachni odonjne) Eka joma ni e Judea mondo giring gidhi e gode.” Ka ranyisi mar lamo nyiseche manono mar jo Rumi, ne idhi chungi ei kama ler, mane en mana ondamo moko tok ohinga mane ochiel godo dala, eka jolup Kristo ne dhi ringo mi tony. Ka Ranyisi enonenre, bura ne dhi luwe mapiyo, ma jogo mane dhi tony ne nyaka tim piyo. Xg’ato mane opo ni ne oyudore ewi ot ne ok owinjore olor piny ka okalo ei ode mondo owuothi e yo, to ne nyaka oreti mana ka owuotho ewi osuri mag udi nyaka ochopi ewi ohinga ma ochiel godo dala mondo oyud resruok mana ka ng’ama ores e mach. Jogo mane tiyo e pap kata e puothe mag mzabibu ne ok owinjore dogi mondo gikaw law mane gilonyo ka liet ohewogi. Ne ok onego gideki kata matin, mita ka dipo ni gin bende ne gidonjo e kethmok mar ji duto. LM 8.2

E ndalo mag loch mar Herode, ok ni Jerusalem ne odhethi mana maber kende, to kaluwore kod gedo mag ohinga, kor udi kod kuonde konymok, ne omedo kar dak mare teko. Ne en gima ong’e malong’o ni ne ok onyal kethore. Ng’ato ang’ata mane nyalo wacho e lela ni inyalo kethe, dine ji oluongo ni janeko wiye rach, mana kaka ne oluong Nowa e ndalone. To kata kamano Kristo ne osewacho niya: “Polo gi piny norum to wechena ok norum ngang’.” Mathayo 24:35. Nikech richone, mirima ne ose o kuom Jerusalem kendo tueruok kuom bedo ma onge yie, ne omiyo kethruok mare obedo adier. LM 9.1

Kokalo kuom janabi Mika, Ruoth ne osewacho niya: “Winjuru wachni, asayou, un jodong dfiood Jakobo, kendo jodong dhood Israel, un rnusin gi wach makare, kendo loko bura madieri. Gigero Sayun gi remo. Kendo Jerusalem gi tint mamono. Jodonggi ng’ado bura gi asoya. Kendo jodolo maggi puonjo nikech pok, kendo jonabi mage thiedho wach nikech fedha; to kata kamano giyiengore kuom Jehova, ma giwacho, Jehovah ok en e dierwa koso? Gimoro marach ok nyal bironwa.” Mika 3:9-11 LM 9.2

Mano kaka wechegi lero adiera kit jo Israel mar mibadhi kod herruok kend. Ka gitwo ni girito chike mag Nyasaye, ne gimuko loyene duto. Ne gimon gi Kristo nikech ngimane maliw kendo maler ne fwenyo timbegi mamono: bende ne gidonjone gi ketho mar kelo chandruok, ma chutho to ne obiro kuomgi kaka dwoko mar richogi. Kata obedo ni ne ging’eyo ni oonge kod richo kamano, to ne giwacho ni tho mare ne dwarore mondo gin kaka oganda gibed thuolo. Jotend jo-Yahudi ne owacho niya: “Kwaweye karna, ji duto biro yie kuome: Eka jo-Rumi nobi kendo nokaw karwa gi ogandawa bende.” Johana 11:38. Ka Kristo ne ochiw kaka misango, ne ginyalo chako bedo piny motegno kendo moriwore nyadichiel kendo. Kamano e kaka ne giporo wach, bende kamano e kaka ne gitimo winjruok kod jadologi maduong’ ni, owinjore ng’at achiel otho ni ji, to oganda duto kik lal. LM 9.3

Kamano e kaka jotend jo-yahudi nogero Sayun gi remo, kendo Jerusalem gi timbe mamono. To eka e saa mane ginego Jawargi nikech ne okwero timbegi maricho kamano, ne gikwano mano kaka tim makare, nimar ne gikwanore kaka jogo mane Nyasaye odewo, kendo ne pod gin kod geno ni Ruoth enoresgi e lwet wasikgi. Kuom mano janabi ne omedo dhiyo nyime kawacho niya: “Emomiyo nopur Sayun ka puodho mana nikech un, mi Jerusalem nobed kar gunda, kendo got mar ot nobed ka pidhe mar bungu.” Mika 3:12 LM 10.1

Kuom higni piero ang’wen, bang’ ka Kristo owuon ne osekuong’o Jerusalem, Ruoth ne odeko mak okumo dalano kod pinyno. Chandruok kuom kinde malach mane Nyasaye obedogo ka ohore mos ni jogo mane okwedo injili mare bende mane onego wuode, ne lich miwuoro. Ngero mane ogo kuom yath ma ok nyag olemo ne ochung kar kaka Nyasaye ne otimore gi piny joyahudi. Chik ne osewuok ni: “Ng’ade oko; marang’o oketho lowo?” To ng’wono mar Nyasaye ne pod oweye kuom kinde matin. Pod ne nitiere ji mathoth kuom jo-yahudi mane pok ong’eyo kit Kristo kod tichne. Bende nyithindo ne pok owinjo ber mar thuolo, kata rwako ler ma jonyuolgi ne obolo piny. Kokalo kuom injili mar joote kod osiepegi, Nyasaye ne dhi miyo ler rieny kuomgi. Ne ginyalo neno kaka kor ne osechopo kare, ok mana e nyuol kod ngima Kristo kende, to kata mana e thone kod chieme bende. Nyithindo ne ok ong’adnegi buch tho nikech richo mar jonyuolgi; to po nono, bang ka giseyudo ng’eyo kuom ler duto mane oserni jonyuolgi, nyithindo ochako okwedo ler ma omednegi gin giwegi, to ne gidhi riwore gi jonyuolgi ei richogi, kendo ne gidhi pong’o rapim mar timbegi mamono. LM 10.2

Chandruok mar kinde malach mane Nyasaye obedo godo kuom Jerusalem ne omedo mana guro jo-yahudi ei wich teko. Chiwo mogik mar ng’wono ne gikwedo, kuom bedo mamon kod kwinyo mane gitimo ne jolup Kristo. Eka Nyasaye ne ogolo rageng’ mare kuomgi, mi ogolo teko mare ma sindo jachien gi malaikene, mi Piny ne owe e lwet jatelo mane oseyiero mondo otaye. Nyithinde ne josedagi ng’wono mar Kristo ma dine omiyogi nyalo mar loyo timbegi maricho, kendo koro magi ema ne olocho. Jachien ne ochiewo gombo mochido kendo marichoe moloyo ei chunygi. Ji ne ok por wach kaachiel. Ne giyombo poro wach - ka gingokni kendo wengegi odinore, ne gilokore jochiende ei gero margi. Ei ol kata ei piny, machalre e dier joma ni malo kod kidieny man piny, ne nitie chich, nyiego, monruok, ng’anjo. nek, ne onge tony kamoro amora. Osiepe kod ogendini duto ne ndhogore ng ato kod ng’ato. Jonyuol ne nego nyithindgi, nyithindo bcnde kamano. Jotelo mag oganda ne onge gi teko mat ritore gin giwegi Gombo nia ok ttyal chiki ne ontiyo gibedo jokwinyo. Jo-yahndi ne oserwako neno marach mar ng ado ne wnod Nyasaye ma onge ketho bitch tho. Koto, donjo ne joma onge ketho ne omiyo gibedo maonge adier kata mana gi ngimagi giwegi. Kaluwore kod gik mane gitimo, ne gisewacho chon niya: “Miuru Ng’ama Ler mar Israel owe telonwa.” Isaya 30:11. Kuoni mano gombogino ne ochiw. Luoro Ruoth Nyasaye koro ne ok chand cluinygi. Jachien emit ne obedo ewi piny. Kendo jotelo madongo mag sirkal kod lemo ne nitie e bwo lochne. LM 10.3

Jotelo mane jopiemore e seche moko, ne joriwore mondo oketh kendo osand jomodhier mane ni e lwetgi, kendo ne gichako gilwar e lwet jolwenjgi ng’ato kod ng’ato, kendo ginegore maonge ng’wono. Kata mana duong’ mar hekalu ne ok nyal siro mirimbgi magalagala. Jolemo ne ichwado piny e nyim altari, kendo ringre joma onegi ne dwanyo hekalu. To eka, ei wuondruokgi kaka muofni, kendo joma wacho weche mag ayany. jogo mane chwalo tich mar thoni eri, ne jowacho ayanga ni ne gionge kod luoro ni Jerusalem inyalo ketho, nikech ne en dala maduong’ mar N'yasaye owuon. Mondo gimed guro lochgi motegno, ne gichulo jonabi ma jomiriambo asoya mondo gikor wach kata mana e saa ma askeche mag Rumi ne ketho Hekalu, ni mondo ji orit resruok mawuok kuom Nyasaye. Nyaka giko, ji ne omoko matek kuom yie ni Jal mamalo chutho ne biro cluing’ diere mondo olo negi jowasikgi. To Israel ne osedagi ageng’a mar Nyasaye, kendo koro ne oonge gi rageng . Jerusalem ma ok mor! Ka pogmok oyieche gi e iye, kendo remb nyithinde ma gichwero ng’ato gi ng’ato gi lwetgi giwegi, omieno wang’yore mage; ka johveny mag mwache ketho kuondegi mag pondo kendo nego joge mag lweny. LM 11.1

Kor duto inane Kristo nchiwo kuom kethruok mar Jerusalem ne otimore mana kaka ne ondikgi. Jo-yahudi ne opuonjore adiera mantie kuom weehene mag siem ni. Ondong ma ipirnoe, ema in bende enopimniso.,? LM 12.1

Ranyisi kod honni ne othinyore mahulo ni kethruok kod masira biro. Ndege moro machal kod pala mar ligangla maliel mach ne ochung’ ewi dala maduong no kuom higa achiel. Ler moro magalagala ne ineno ka huyo ewi Hekalu. Boche Polo ne lokore pichni mag joidh ambuoche maringo kadhi e Iweny. Dwonde moko mag midhiero ne wuoyo ei Hekalu kachiwo weche mag siem niya: “Wawuoguru ka.” Dho rangach man yo wuokchieng’ kama ldonjogo ei agola maiye, mane olos gi mula, kendo mane pek, ma kata mana ji piero ariyo ne loro kachur. bende mane ni kod bolti mane otueyego matek ewi ndiri mar gama, ne ipo ka oyawore kende e dier otieno. LM 12.2

Kuom higni abiriyo ng’ato ne omedo idho kendo lor e wang’yore mag Jemsalem, kahulo lit mane dhi biro e dalano. Ne osiko kower godiochieng’ kendo gotieno, ka dwol wuok yo wuok chieng’, kendo yo podho chieng’, Ka dwol wuok e tunge ang’wen mag piny; ka dwol wuoyo marach °kuom Jerusalem kod Hekalu, kendo wuoyo marach kuom wuon kisera kod c'fiiege, kendo dwol wuoyo marach kuom ji duto. Jal magalagala ni eri, ne omaki mi ochwadi, to kata kamano onge ng’ur mane owuok e dhoge, Ne omedo mana chwanyo ji ka oyanyogi mana ka odwoko niya: “Lit ne Jerusalem! Lit, lit ne joma odak e iye.” Ne ok oweyo ywak mare mar siemo ji nyaka ne onege ei masna ma en owuon ne osekoro ni ne biro timore.” LM 12.3

Onge ja-Kristo kata achiel mane olal e kethruok mar Jerusalem. Kristo ne osechiwo ne jopuonjrene siem, kendo ji duto mane oyie kuom weehene ne rito mondo one ranyisi mane osingi. Bang’ kane jo-Rumi oselworo dala, ne gichako gigolo jolweny e saa mane ji ok par, Saa mane gik moko duto ni kare kendo mane owinjore gitimie monj. Kuom ng'wono mar Nyasaye, ranyisi mane osingi ne ochiw e yo ma kamano ne jo-Kristo mane jorito, kendo ka ok gideko kata mana gi nyiriri, ne giringo mi gitony e kar pondo miluongo ni Pella, man e piny Perea ka isekadho Jordan. LM 12.4

Masiche mane omako Jerusalem ne bwogo ji, e saa mane Tito omonjoe dala. Nek mogik ma geno ongee, ne otim e kinde mar Pasaka, chieng’ ma joyahudi tara mathoth ne ochokore ei ohinga mage ka gitimo nyasi mar piny. Chiemo mane gikano, ma kane orit maber to ne nyalo kowogi kuom higni, ne osekethi gi oganda mane jonyiego mane piem kodgi kadwaro mondo ochulnegi kuor. Kendo koro bwok duto mag kech bende ne ji kadhoe. Ondong’ mar ngano ne nengone dinari. Kwan mathoth mar ji, ne luro oko .gotieno mondo omi giga nong’no margi ka ginyamo yedhe maricho kod buya ma ok cham mane oti oko mar ohinga ma ochielgodo dala. Kata obedo ni ne ithoro fwenygi, kendo ne imiyogi kum mar sand mager kod tho, jornoko ne nyalo kata mana nyamo pien mane olosgo okumbagi kod akandgi. To sand magerie moloyo ne ithoro chiw gi jogo mane nitie e loch mondo gichiin godo jogo modenyo mondo gigol chiemo matin mogik ma karnoro dine bed ni gisepando. Bende timbe mahundu go ok ne tim gi jogo moyieng’, to mana gi jogo mane dwaro mana yo mane ginyalo kanogodo chiemo ne ndalo mane pod biro. LM 13.1

Ji gana mathoth ne owito ngimagi nikech kech. Hera mar dhano ne chal ka gima ne oselal chutho. Nyithindo ne inyal ne ka dado chiemo oko e dho jonyuolgi moti. Penjo mar janabi ni; “Wi dhako diwil gi nyathine mane odhoth koso?” ne oyudo dwoko mare ei ohinga mar boma mokwong’no. Lwet mon mang’won ne otedo nyithindgi giwegi. “Magi ne gibedo chiembgi, kane giketho dala mar joga.” Ywagruok 4:10. LM 13.2

Jotend jo-rumi ne oramo mar bwogo jo-yahudi mondo mi giting’ badgi malo ka giweyo Iweny. Joma ne osemaki mane kelo wich teko ka gidhigo. ne ichwado gi dende bende ne isando, kendo iguro ewi msalaba e nyim ohinga mar dala. Ji miche mathoth ne inego e yo ma kama. Kendo tich malichno ne omedo dhiyo nyime nyaka chop, e dier hoho mar Jehosafat, kod Kalwari, msalepe ne ogurie ma kar kwan gi thoth, ma koro ne onge yo ma inyal wuothie e diergi. Lemo ma onge luoro Nyasaye mane olam higni piero ang’wen motelo ne ochopo kare malit, ni; “Rembe mondo obed kuomwa.” LM 13.3

Tito ne nyalo keto giKO mar lwenvno kohero mi otiek pichni mago mag luoro go duto, mondo okony Jerusalem kik rapim mar kcthruokne pong’. Ne opong’ gi bwok e saa mane ong’icho ka ocbung’ ewi got zeituni ka orango Hekalu ma Jaberno, mi ochiwo chik mondo kik mu I kata mana kite achiel. To ka pok otemo mondo okaw kar pondo marategono ero, ne okwongo owuoyo gi jodong jo-yahudi mondo kik chime odwany kama ler gi remo. Tong’ dine ginyalo wuok mondo giked kamoro nono, onge ja-rumi mane oikore mar dwanyo ler mar Hekalu. Joselas owuon, kawuoyo kodgi gi dhok ma giwinjo maler. ne osayogi mondo giting’ badgi mondo giresre gin giwegi. kod dalagi. kod kargi mar lamo. To kata kamano wechene ne odwok gi kwong’ mager. Ne obaye gi aserini - Jagach margi mogik e kido mar dhano e saa mane ochung’ ka osayonegi. Jo-yahudi ne osekwedo wuod Nyasaye kasayogi kendo koroni to sayo moro amora kod jip moro amora ne medo mana miyogi ramo mat siro nyaka dakika mogik. Tito ne otemo ka keto tekrene mar reso Hekalu kayiem nono. Jal maduong’ moloye emane osewacho ni: “Onge kidi kata achiel mane biro dong’ ewi wadgi’’ LM 14.1

Bedo muofii mar jodong jo-yahudi kod timbe makuero mag mahundu mane dhi nyime ei boma mane omonjino, ne obwogo jo-rumi kendo omedo miyogi ich wang’. kendo Tito giko to ne ong’ado wach mondo okaw Hekalu gi yamo mar apaka. Kata kamano ne oramo ni kaber kata ka nyalore to ores Hekalu e kethruok. To kata kamano chik mane ogolo ne ok oti godo. Bang’ kane ose dhi nindo e hembe gotieno, Jo-yahudi mane oa lemo ne omonjo-jolweny mane ni oko. Ei larruogno, jalweny moro ne odiro mach gi e otuchi mar agola kendo gikanyono, kama ler ne ornoko mach. Tito ne oreto mapiyo kadhi kanyo ka jomadar mage kod okwach kich luwo bang’e, mi ne ochiko jolwenje mondo oneg mach piyo piyo. Wechene ne ok odew. Ei muomruokgi, jolweny ne odiro mach e agolini mokiewo gi Hekalu, eka ka gitiyo kod ligengni maggi, ne ginego kwan modhuro mag jogo mane oyudo jot kanyo. Remo ne omol karidore e ndiri mar Hekalu mana ka pi. Jo-yahudi gana gi gana ne olal nono. Moyombo sigiya mag lweny, ne inyal winji dwonde moko kawacho niya; “Ichabod!” tiende ni; “Duong’ osewuok.” LM 14.2

Mach ne pok otundo e ot maler hie e seche mane Tito odonjo, kendo kane oneno duong’ maler mare mokadho lep wacho. ne otemo keto tekre mogik mondo kik kethe. To mana ka oneno, jalweny moro ne odiro mach e kind pata gi dhoot, kendo ka diemo wang’. pilni mach ne omuoch e Hekalu. E saa mane ligek mach makwar menyo kama ler ka orieny gi dhahabu, neko ne omako jolweny. Ka gin kod gombo mar yeko, to ruto be ginito nikech joyahudi sirogi, ne koro onge ng’ama ne nyalo chikogi. LM 15.1

Gedo marabora kendo marabet mane okwako got Moriah ne wang’. Ohinga mag Hekalu ne dhuolo mach kod iro e seche mane marewa mol, kaketho duto mane oromogo. Got duto ne olokore makwar ka mach mar kidi rnowuok e bwo lowo. Ywak machodo chuny mar jorna dongo gi jomatindo. jodolo kod jotelo ne oruwore gi wuo mar mach, kod koko mar jolweny kaachiel kod udi mobanjore kendo gore piny. Got owuon ne chalo ka gima ne nwoyo dwondego eko. Mach malielno ne omenyo alwora mar pinyno kendo ji ne ochokore e wi gode mi girango pichano gi bwok maduong’ LM 15.2

Bang’ kethruok mar Hekalu. boma duto ne olwar e lwet jo-rumi. Jotelo mag jo-Yahudi ne joringo mi oweyo ohinga maggi mochiel motegno, kendo Tito ne oyudogi rando. Ne ongiyogi gi wuoro mi owachonegi ni; Nyasaye ema ne osechiwogi e lwete, nikech onge gimoro amora rnolos gi lwet dhano, bed ni otegno machal nade mane nyalo ketho kuonde mag pondo. Jerusalem kanyakla kod Hekalu. ne oket negi mise moting’ore malo, kendo lowo kama - Hekalu ne ogerie ne opur. Moloyo ji tara achiel kuomgi ne onegi kendo yawago mane otony ne omaki mi ousi kaka wasumbni e chimi, mamoko ne oywa mi oter e dala mar Rumi mondo oket e kar ng’icho, ka ibologi ne ondiegi mangemo e kar tugo. Moko to ne oke kaka joma onge gi miechgi mabayo abaya e dier wang’ piny duto. LM 15.3

Jo-yahudi ne othedho ratekegi giwegi. Gin ema ne gipong’o ne gin giwegi kikombe mar mirimb Nyasaye. Ei kethruok malich mane onrakogi kaka oganda, kendo ei malit duto mane oluwo bang’gi e kwonde duto mane gikere, ne gikayo mana kodhi ma lwetgi owuon ema ne ochwoyo. Chandruokgi ne ithoro wachi ni ne en mana mirima ma Nyasaye oolo kuomgi kaa e Polo. Ma eri en yo ma jawucnd maduong’ temo gcng’oie godo mondo kik tichne onen. Ka tokgi osiko ka tek ateka. mi gikwedo hera kod ng’wono mar Nyasaye, joyahudi ne omiyo Nyasaye ogolo rageng’ mare oko kuomgi kendo ne omi Jachien thuolo mar tiyo kodgi kaka en owuon ne berne. Timbe mag mahundu ma bwogo ji mane otimore e dala Jerusalem kane ikethe, gin nyisruok e yo makende ahinya mar teko mar jachien kuom jogo ma oyiene mondo otagi. LM 15.4

Ok wanyal ng’eyo gop Kristo ma wan godo nikech kue kod arita ma wawinjo berne. En mana teko mar Nyasaye ema sindo teko mag rnudho kendo mono dhano kadho chutho e bwo loch mar jachien. Jogo ma bk winj wach. bende ma ok go erokamano nitiere kod gima omiyo onego gidwok ne Nyasaye erokamano, nikech ng’wono mare kod neno masira kuom kinde malach mare, ka osiro teko mar kwinyo kod mag timbe maricho mag jasigu. To e saa ma ji okadho tong’ mar dhil mar polo, rageng’no igolo. Nyasaye ok chung’ ka somo ne jaricho kethone kendo ng’adone bura, to oweyo joma odagi ng’wonone kendgi giwegi mondo gika gima ne gichwoyo. Nyiriri ka nviriri mar ler ma ji otamore rwako, siem moro amora ma ji otamore kawo kendo tiyogo. gombo moro amora ma ng’ato odonjoe. ketho chike Nyasaye duto en kodhi mokom ma nyago olerno ma ok odhi kare. Roho mar Nyasaye ka osik ka itamruok winj wachne. giko to igolo oko kuom jaricho kaaye to koro onge teko ma onyalo siro godo gombo mochido mag chuny, kendo koro onge rageng’ ma ochiele kaume mondo jasigu kik bed mamon kode mondo ohinye. Kethruok mar Jerusalem en siem makelo luoro ahinya kendo malich ne jogo duto ma otugo gi chiwo mar ng’wono mar Nyasaye. kendo oriembo kech mar Polo masayonegi. Onge yo moro maloyo ma osechiw godo neno ma kende ahinya kuom kaka Nyasaye mon gi rieho, kod kum makende ma joricho biro yudo moloyo mano. LM 16.1

Kor mar Jawar kuom bura mane otimo ne Jerusalem enochak obed kod chopruok kare mare machielo, ma mokwongo mane obwogo ji no. ne mana tipo mamirimiri. Biro mar ariyo mar wuod Nyasaye ne okor kod lep ma ok wach miriambo: “Eka ranyisi mar wuod dhano nonenre e polo, dhoudi duto mag piny noyuagre kendo ginine wuod dhano ka biro ewi boche polo kod teko gi duong’ maler mang'ongo. Enoor malaika mage ka tung’ ywak matek mi ginichok joge moyier aa e tunge piny ang'wen nyaka a e tung’ piny konchiel nyaka komachielo.” Mathavo 24:30-31” Eka dhano machayo chik notwenvre kendo Ruoth Yesu nonege gi muya moa e dhoge, kotieke gi fwenyruok mar birone.” 2 Thessalonika 2:3. LM 16.2

Ji mondo obed motangk dipo ka gijwang'o lesni ma ochiw negi ei weche mag Kristo. Osewacho ni obiro biro mar ariyo mondo ochok joge ma ohero adiera odhi godo, kendo mondo ochul kuor kuom jogo ma odagi ng'uonone. Mana kaka ne osiemo jopuonjrene kuom kethruok mar Jerusalem, ka omiyogi ranyisi mar kethruok mabiro mondo omi gitang’, kamano bende e kaka osesiemo joge kuom odiochieng’ mar kethruok mogik, mi omiyogi ranyisi mar kayone machiegni mondo jogo ma chunygi gombo tony, otony ne masira mabiro. Jogo maneno ranyisi mosingi gi eki nyaka ng c ni osekayo machiegni. mana e dhoot. Kuom mano “Rituru” e weche ma oweyowa godo. “Ka ok iriti. to anabini ka jakuo.” LM 17.1

Piny ok ni kod ikruok mar nvako siemni moloyo jo-yahudi e ndalo mag Jawarwa. Bi. ka thuolo pod nitie. giko biro chopo ne joricho e saa ma ok gingeyo. E saa ma piny ringo kaluorore e kor mapile. E saa ma ji olung’ore ei moche, ei ohala, ei ringo gi matokni, ei loso pesa; e saa ma jotelo mag lemo yaro dongruok kod lony mar pinyni, kendo ji nindo otero e bwo arita mar miriambo — kanyo ema, kaka jakuo ma kwelo e dier otieno donjo kama ok oriti, e kaka kethruok enochop kuom joma onge ritruok kod joricho ka diemo wang’, kendo ok ginitony. LM 17.2