Lweny Maduong’

14—Jotim Lokruok Ma Achien Ma Wacho Dho Ngere.

E saa ma Luther ne yaro Biblos ma olor ne jo-Germany. Tyndale ne Roho mar Nyasaye ne ochuno mondo otim kamano ne England. Biblos mar Wycliff ne oseloki kawuok e dho Latin mane ni kod both mathoth. Ne pok otape kendo nengo mar kalatcsene ne ni malo ahinya ma ji manok momew kata man gi kit telo etna ne nyalo bedo kodgi. To moloyo mano, bedo ni ne kanisa ok dware, ne omiyo ok othor landore maber. E higa mar 1516, higa achiel ka pok weche mane Luther ondiko omuon e kor ot. Erasmus ne osegoyo Biblos machon kod manyien e dho jo-Yunani kod Latin. Ma e kinde mane ohang goyoe wach Nyasaye gi dhok mokwongo. Ma e tich kama both mathoth mane nitie e loko motelo ka ne olosie. kendo tiend weche ne omedo winjore maler. Ne otelo ne thoth kidienje mag joma osom mondo oyud ng eyo maber kuom adiera, kendo ne ochiwo chwalruok manyien ne tich mar lokruok. To ji ajia ne pod opandnegi wach Nyasaye ahinya. Tyndale ne dhi tieko tich mar Wycliffe mar chiwo Biblos ne jopinye. LM 221.1

Japuonjre moketo chunye. kendo ma dwaro adiera ma onge tugo. ne oyudo injili kuom loko mar dho jo-Yunani mane otim gi Erasmus. Ne oyalo gima ne osedonjone ka oonge kod luoro, ka ochuno mondo puonj duto otem gi ndiko. To kuom wach mat jo-papa ni kanisa enta ne ochiwo Biblos, kendo ni kanisa kende ema nyalo loko tiende, Tyndale ne odwoko ka wacho niya: “Be ing’eyo ng'ama ne opuonjo ongo kaka omako chiembe? Ber, Nyasaye achielno ema puonjo nyithinde ma odenyo mondo oyud wuon-gi ei wachne. Mabor gi chiwonwa Biblos, un ema usepandonwa godo; un ema uwang’o joma puonje. To kendo tong” dine unyalo, dine uwang’o Biblos owuon.” - D’Aubigne. sigana mar lokruok mar higa gana achiel gi mia auchiel b 18 ch. 4. LM 221.2

Yalo mar I yndale, ne ochiewo keto chuny maduong’ ahinya; ji mathoth ne orwako adiera. To jodolo ne otang’ kendo kaka ne oa e pap nie, e kaka ne gichako bwoge ka giwuoyo kuome marach kendo gitemo mondo giketh tichne. Nyadi mogwarore, ne githoro dhi maber. “Ang’o ma onego atim?” ne openjo. Ka achwoyo kamoro aehiel. to jasigu ketho ng’eya kuma aaye. Ok anyal bedo kuonde duto. O, tong’ dine jo-Kristo bed gi Biblos e dhogi giwegi, dine gisiro kendgi giwegi jolony gi eki. Ka Biblos onge. ok en gima yot guro jo-lei kuom adiera.” — Ibid. b.18. ch.4. LM 221.3

Chenro manyien koro ne okawo pache. Ne owacho niya: “Zaburi ne ower ei Hekalu mar Jehova gi dho jo-Israel; koso donge injili nyalo wacho dho joEngland adieri e dierwa?.... Be kanisa nyalo bedo gi let matin e chuny odiochieng’ moloyo kogwen?. . . Jo-Kristo nyaka som singruok manyien c dho minegi. Laktere kod jopuonj mag Kanisa ni kod pogruok e kindgi giwegi. Ji biro mana chopo e adiera kokalo kuom Biblos kende. Ng’at achiel omako Laktarni, ng’at machielo to omoko kuom moro.... Kendo moro kuom jondikogi pingo nyawadgi. Ere kaka wanyalo pogo ng’at ma wacho adiera kod ng’at ma wacho miriambo?.... Nade?. . . Adier. mana gi wach Nyasaye ‘. Ibid, b.18.. ch.4. LM 222.1

Ne ok obudho ka pok Laktar moro mosomo odonjo kode ei lweny. Ne wan maber kane waonge chike Nyasaye, moloyo bedo ma onge gi papa. Tyndale ne odwoko niya: “Akwedo papa kod chike mage duto; kendo ka Nyasaye oweyona ngimana machiegni ka, abiro miyo wuowi machwoyo kwer ng’eyo mathoth kuom ndiko maler moloyo un. - Anderson, kuonde kano buge mag Biblos mar dho ngere. page. 19. LM 222.2

Chenro mane osechako ywoyo mar chiwo ne ji Muma manyien e dhogi giwegi, he koro obedo adiera, kendo ne ochiwore ne tijno mapiyo. Nikech sand ne ogole e dalane, ne odhi e dala mar London, kendo ne odhi nyime gi tich mare kanyo ka onge gima thage. To gero mar jo-papa ne ochako ochune mondo oringi. England duto ne chal ka gima olororene, omiyo ne ong’ado wach mar manyo kar tony e dala mar Germany. Ka e kama ne ochakoe goyo Muma manyien e dhok mar English. Tijno ne ochungi nyadi riyo; to kane otame mondo kik ondiki e boma achiel, to ne oringo odhi e boma machielo. Giko to ne onwang’o yo ma odhi odonjo e dala mar Worms, kama ne Luther osiroe injili higni moko manok chien e.nyim doho. Ei boma machonno ero ne nitiere osiepe mathoth mag lokmok, kendo kanyo ema Tyndale ne odhiyoe nyime gi tichne ma onge gima ne ogeng’one. Buge gana adek mag Muma manyien ne ommo kendo mamoko ne oluwogi mana e higa achielno. LM 222.3

Ka en kod kasruok maduong gi sinani, ne omedo dhiyo nyime gi tichne. Kata obedo ni jotelo mag Lnglish ne orito dho wedhegi ka ginsj’icho ma onue diemo wang , wach Nyasaye to ne ioro ling’ling’ e dala mar London, kendo ka oa kanyo, to ne olandore ei piny duto. Jo-papa ne oterno mondo othir adiera, to ne ok ginyalo. Ja-bishop mar Durham, ne ong’iewo buge kuom jahon kitepe moro ma osiep Ivndale. Xe ong iewo Biblos mage duto. mana ni mondo odhi okethgi. Ka oparo ni mano ne biro geng’o tijno ahinya. To e yo ma opogore gi mano pesa mane ochiwono. ne odok ong’iewo gik moko mabeyoe moloyo mag loso buge manyien, ma dine ok otimore tong” dine ok ong’iewo bugego. Bang’e kane osetim Tyndale odoko ng’at ma otwe ei od jcld, ne oyiene bedo thuolo mana kane owacho jok mane okonye yudo pesa mane ogoyo godo Biblos go. Ne odwoko ni, ja-Bishop mar Durham, ema ne otimo mathoth moloyo ng ato ang ata; nikech kuom chulo nengo maduong’ mar buge inane odong’ e Iwedo. ne omiye nyalo mar dhiyo nyime gi chir. LM 223.1

I yndale ne ondhogi e lwet jowasikc. kendo e kinde moro achiel. ne osandore e jeln kuom dueche mathoth. Giko to ne obedo janeno mar yie mare gi thone. To gi Iweny mane oloso osemiyo jolweny mamoko nyalo mar kedo bveny kuom higni michego duto. kata mana nyaka e ndalowani. LM 223.2

Latima. ne onyonore e kar yalo ni Biblos nyaka som mana e dhok mane onyuolie ji. Xe owacho ni jandiko mar biblos en Xvasaye owuon, kendo ndikoni ni kod nyalo gi ehweruok mar jal mane ondike. Ongc kingi kata jatend pinje kata jang ad bura kata ]atelo moro amora.... To ichunogi ni nyaka gichiw luor.... X'e wachne maler. Kik mondo wawuoth uni e yore mogondore, to waweuru wach Nyasaye ema oehikwa: kik mondo wawuothuru bang wuonewa, bende kik wamany gino mane gitimo, to wamany gima ne onego obed ni gisetimo. Hugh Latima. Injili mane okwong oval e nvim ruoth Edward VI. LM 223.3

Bames kod Frith, osiepe mag Tyndale ma jo adiera ne ochung’ mondo okedi ne adiera. Jo-Ridley kod Cranmer ne oiuwo bang’gi. Jotelo gi eki mag lokruok mar dho ngere ne gin joma osomo kendo ng’enygi ne gin joma oluor ahinya, nikech miyumo kod chiwruok margi ne lemo mar Rumi. Piemruok margi kod papa ne en dwoko mar ng’eyo margi kuom both mar holy-see. Lony margi kod midhiero mar Bablon ne oehiwo teko kuom neno margi mane gitimo kuome marach. LM 224.1

Latima ne owacho niya: “Koro adwaro penjo penjo ma galagala. Ja-bishop kod jadolo ma oketo chunye ahinya kuom gima otimo e piny England duto en ng’a?.... aneno ka uchiko itti kendo tiling’ mondo anyisu nyinge.... Abiro nyisou; en Satan— En pok ne owuok e Diocess mare: luonge saa moro amora ma idwaro. Osiko en mana dala.... En osiko omako kweye amaka.... Ok inyal yude ka obudho abudha. Awachonu. Kama Satan odakie.... Kanyo, thegrie gi kitabu, ka aye to ichung’ gi misoma. Kanyo, thegri gi Biblos. ka ayeAo ichung’ gi tigo; kanyo, thegri gi ler mar injili ka aye to ichung’ gi ler mar misoma. Ee, e chuny odiochieng’;.... Ket Kristo piny gi msalape, ka aye to ichung’ gi kirowo mar pugratori.... Kik irwak jogo man duk, joma odhier kod joma ong'ol, to chung’ gi rwako kido mopa kod bedo marnor gi pesa ma iholo kendo nyuolo ohala kod kite ma nengogi tek; chung’ gi puonj mag dhano kod chikene. to ket Nyasaye kod chikene kanyakla kod wachne maler piny.... Oh. mad ne jo-padri magwa bed joma kasore kuom chwoyo kodhi mar puonj maber kaka Satan okasore kuom chwoyo kuthe gi riegni.” - Ibid. Injili mar Plough. LM 224.2

Chik maduong’ mane jotim lokruokgi osiko godo, mano machal gi mane joWaldens omako, mane Wycliffe omako, John huss, Luther, Swingli kod duto mane oriwore kodgi, ne en teko ma ok lokre mar ndiko maler kaka chik matayo yie kod timbe. Ne gidagi ratiro mag buche mag papa, mag wuone. kod mag ruodhi mondo ochik pach ji e weche mag lemo. Biblos etna ne obedo teko ma chiwo chik, kendo ka okadho kuom puonj mage, ne giterno puonj duto kod weche duto. Yie kuom Nyasaye kendo kuom wachne, ema ne konyo joma lergi eki e saa ma ne gichiwo ngimagi mondo owang’gi e macli. Latima ne owacho ne osiepne mane oneggi godo e saa mane ligek mach ochiegni kueyo dwondgi niya: bed gi hoyo maber. Wabiro moko mach e saa ma kama ka okalo kuom ng’wono mar Nyasaye ma an kod geno ni onge ng’ama biro nego. - Tije mag, Hugh Latima. Vol. 1. Page. XIII. LM 224.3

E piny mar Scottland, kodhi mar udiera mane Columbu kod jatich wadgi okiro, ne ok okethi duto. Kuom higni miche, bang’ kane kanisa mar England, osechiwore ne Rumi, jogo mane jo-Scottland ne odong’ gi bedo thuolo margi. E higa mar gana achiel gi mia ariyo, kata kamano. weche mag papa ne ogurore ka. kendo onge piny machielo mane ochako obedo gi loch machal kamano. Onge kama chielo mane mudho ochako bedoe mandiwa. To pod ne nyiriri mag ler obiro mi otucho mudho kendo ochiwo singruok mar biro mar odiochieng’. Jo-Lollard mane obiro kawuok England ka gin kod Biblos gi puonj mag Wycliffe ne otimo mathoth kuom rito ng’eyo mar injili, kendo higni miche duto ne obedo kod geno mage kaachiel kod joma ne onegi nikech en. Xdiko mag Luther ne obiro gi lokruok maduong'no, eka bang’e Muma manyien mane oloki e dho ngere gi Tyndale. Ka joloch agoko ok ne gi, jootegi eki ne omuomo gode ling’ling’ kod hohni, ka gimoko meny mag adiera lokore ngima manyien, meny mane ochiegni negi ei dala mar scottland, ka giketho tich mane Rumi osebedo katimo kuom higni mia ang’wen mag sand. LM 225.1

Eka remo mar jogo mane onegi ne ochiwo chwalruok manyien ne riwruok. Jotelo mag papa kane ochiew ka diemo wang’ mi oneno masira mane buogo tichgi, ne owang’o moko kuom jo-Scottland mane oluor, kendo mane ni kod kit telo moloyo. Ne gigero kar yalo mane owinjie weche mag joneno mane thogi ei piny duto ka gimiyo chunyji mor mar chenro ma ok tho mar bolo majoko mar Rumi piny. LM 225.2

Hamilton kod Wishart mane ni kod kit yawuot ruodhi mana kaka e nyuolgi, ka gin kod tol mabor mar bedo jopuonjre mane obolore, ne ochiwo ngimagi e mach. To kowuok ei pilni mane wang’o Wishart, ng’ato ne owuokie ma pilni mach ne ok nyal kueyo. Jal ma. e bwo Nyasaye ne dhi chwado weche mag papa gi kede mar tho e piny mar Scottland. Johana Knox, ne oselokore mi oweyo puonj kod teko mopondo mar kanisa mondo ochiem kuom adicra mar wach Nyasaye; kendo puonj mag Wishart ne omede chir kuom neno mare mar weyo chokruok mar Rumi ka oriwore en owiion gi jotim lokruok mane isando. LM 225.3

Ka odhire gi osiepene mondo okaw apis mar yalo, ne ong’wony ka otetni nikech migawono. Kendo ne en mana bang’ ndalo mathoth mag pondo kod lweny magergi en owuon, oka ne oyie. To bang’ kane oseyie kod migawono, ne owuotho ka odhi nyime ka en kod rarno ma ok yware kod chir ma ok dog chien kaka ngima ne medo dhiyo nyime. Jatim lokruok mane ni kod chuny mar adierani, ne ok oluoro wang’ ng’ato. Mach mane iwang’o godo ji nikech yie margi, ka ng’ang’ni e alwora mare, ne omede mana miyumo maduong’. Ka joloch agoko ochung’ gi ledhi mabith e toke, ne ochung’ kar tiende ka odiro ngum motegno gi Iwete kor achwich kod acham mondo otiek lamo nyiseche manono. LM 226.1

Kane okele wang’ gi wang’ e nyim moth ma dhako mar piny Scottland ma miyumo mag jotim lokruok mathoth ne osedokie piny, Johana Knox ne otimo neno ma ok yukni kuom adiera. En ne ok nyal loye ka ireye gi hera, bende ne ok otetni kata ka ibwoge. Ruoth ma dhakono, ne ong’adone bura mar bedo jamriambo. Ne osepuonjo ji mondo orwak lemo mane piny odagi kendo ne owacho ni kuom mano, oseketho chik mar Biblos ma wacho ni mondo ji oluor jotendgi. Knox ne oduoko motegno niya: “Kaka lemo makare ne ok okuongo okawo otiko mare kata chenro mare kuom yawuot ruodhi to mana kuom Nyasayc ma nyaka chieng’ kende, kamano bendc joge onge gima otweyo mondo olos dini margi kaluwore kod ndhadhu mar yawuot ruodhi. Nikech en ni pile, yawuot ruodhi e jogo ma omemoree moloyo ji ditto kuom wach lemo maradieri.... Tong’ da ni kodhi duto mag Abraham bed ni lemo e dini mar Farao, mane gibedoe bwo lochne kuom kinde mathoth. apenji mama: din mane ma dine obedo e piny? Kata kapo ni ji duto e ndalo joote dine bed ni lemo e din marjotend pinje mag Rumi, din mane ma dine obedoe e wang’ pinv?... Kuom mano mama, inyalo neno ni joma ni e bwo loch ok otwe gi dini mar yawuot ruodhi, kata obedo ni ochikgi mondo gichiw negi bolruok kod luor. LM 226.2

Maria ne odwoko niya: “Iloko Biblos e yo achiel, to jopuonj mag Rumi bende loke e yo machielo; ere ng’ama onego ayie godo, to ere jang’ad bura?” LM 227.1

“Iniyie kod Nyasaye ma wuoyo moriere ei wachne.” Jatim lokruok ne odwoko. Kendo moloyo ma Muma puonji. ok iniyie gi achiel kata machielo. Wach Xyasaye ler kuome owuon: to ka nitie kama opondo kamoro achiel. Roho maler ma pok ne opogore kode lero mana wach achielno maler moloyo e kwondc moko, ma onge kiawa ma enodong’. mak mana knom ng’at ma toke tek ma'oyiero mondo osiki e tarruok.’ Daudi Laing, Tije novier mag Johana Knox. Vol 1. pages 281.284. LM 227.2

Mago e adiera ma jatim lokruok ma onge luoro, kendo ma oyie wito ngimane ne owacho e nyim joka kingi. Ka en kod chir ma ok ng’ingni machal kamano, ne ochung’ motegno kuom chenro mare, ka olemo kendo okedo Kveny mar Jaduong’ nyaka Scottland ne obedo thuolo ma owuok kuom papa. LM 227.3

E piny mar England, guro dini mar jo oporo-stan kaka mano mar piny ne orumo, to ne ok ochungo sand chutho. E saa ma ng’eny puonj mag Rumi ne okwedi, puonjne moko buora to ne ji odong’ godo. Ji ne otamore yie gi loch mar papa, to kare jatend piny e mane obedo ewi kom duong’ kaka wi kanisa. Kuom tich mar kanisa, ne pod nitie wuok malach kuom liw kod yot mar injili. Mise maduong” mar bedo thuolo e weche mag lemo ne pok ji owinjo maber. Kata obedo ni gero mag bwok mane Rumi otiyogo ka kedo gi miriambo ne ok thor ti godo ahinya gi jo oporo-stan, to ne pod ok giyie ne ji mondo obed gi ratiro mar lamo Nyasaye kaluwore kod kaka chunygi ne ochikogi. Ji duto ne idwaro mondo oyie gi puonj kendo orit kido mag lemo mane oseketi gi kanisa ma ne osegurore. Joma ne odimbore ne owinjo lit mar sand e yo mamalo kata mapiny kuom higni miche mathoth. LM 227.4

E higa mar gana achiel gi mia abiriyo, jokwath gana mathoth ne oriembi mi oweyo migepegi. Ne otam ji nikech rem malit mar faini mapek, jela kata riemb oko mondo kik gidhi e chokruok moro amora mar lemo mak mana ma kanisa ema opuodho. Chunjego eko ma jo adiera mane ok nyal weyo mak ochokore mondo olam Nyasaye, ne ichuno mondo orom ei thuolo molil man e kind udi, ei rogni, kuonde mopondo, to e seche moko ne giromo ei thim gotieno. Ei chuny thimbe. Hekalu ma Nyasaye ema ne ogero, nyithind Nyasayego mane okere kendo isando. ne chokore mondo ooi chunygi piny ei lamo kod pak. To ka iweyo sandgi duto. thothgi ne sandore nikech yie margi. Ute mag twech ne opong’, udi ne obarore. ng'enygi ne oriembi mi odhi e pinje mwa. to eka Nyasaye ne ni kod joge, kendo sand ne ok nyal locho ma kwe neno margi. Ng’enygi ne oriembi mi ong’ado nam mandiwa ka dhi Amerika kendo kar kae, ema ne giketoe mise mar bedo thuolo e weche mag chuny kod sirikal ma osebedo rageng’ kod duong’ mar pinyni eri. LM 227.5

Kendo rnana kaka e ndalo mag joote, sand ne obedo mana gino mar chwalo injili. Ei od ang’ech madung’, ma opong’ gi joma timbegi richo man kod ketho madongo. Johana Bunyan. ne yuweyoe mana much polo hie, kendo kanyo ema ne ondikoc sinema mare malich miwuoro mar wuodh jawuoth kaa e piny mar kethruok kadhi e dala maduong’. Kuom higni mia ariyo, dwolno ero mane owuok ei jela mar Bedford osewuoyo gi dwol makelo mor kod teko kuom chunje mag ji. Dongruok mar jawuoth mar Bunyan kod ng’wono ma olocho ne jaketh maduong’ osetelo ne tiende ji mathoth ka tero e wang’ yor ngima. LM 228.1

Baxter. Flavel, Alleine, kod ji mamoko mane ni kod were, somo, kod rang’iny matut mar bedo jo-Kristo, ne ochung’ ka kedo gi chir ne yie mane osechiw ne joma ler nyadichiel kende. Tich mane jogo ochopo kare mane ok dwar. kendo chik mar jotend pinyni ne okwedo, ne ok nyal lal nono. Soko mar Flavel mar ngima kod yore mar ng’wono osepuonjo ji gana kaka ginyalo chiwo chunjegi ne Kristo mondo oriti. Jakwath ma olokore mar Baxter, osebedo gweth ne ji mathoth ma osegonrbo chiewo kuom tich Nyasaye, kendo yueyo mare mar joma ler ma nyaka chieng’ osetimo tich mare ka telo ne chunje kendo tero e yueyo maler ma odong’ ne jo-Nyasaye. LM 228.2

Higni mia achiel bang’e, e ndalo mar mudho maduong’ mar chuny, Whitefield kod Wesleys ne othinyore kaka joting’ ier mag Nyasaye. E bwo loch mar kanisa mane osegur, jo-England ne osedok e okang’ mar dok chien e weche mag lemo mane ok yot mondo jochilo ofweny. Lemo mar kido ema ne obedo kaka nyanonro mane jo-padri ne ohero, kendo mano ne oting’o ng eny mar sayans margi mar lemo. Joma ne ni e ngas ma malo ne jaro ngima mar ehiwruok ne tich Nyasaye. kendo ne gisungore kuom bedo ewi gino mane giluongo ni wich-wach. Kidieny mane ni piny to neni kod tarruok. kendo ne owe negi mana mahundu: ka kanisa to ne onge gi chir. kata vie kendo, mane ginyalo siro godo podho mar wach mar adiera. LM 228.3

Ptionj maduong’ mar ket kare kuom yie mane Luther opuonjo maler ne wi ji chiegni wilgo chutho: kendo chike mag Rumi mar geno kuom tirnbe mabeyo mondo ng’ato oyud warruok ne osekawo kare. Whitefield gi Wesleys mane gin jo-kanyakla mar kanisa mane osegur, ne gin joma ne manyo puoch mar Nyasaye gi chunygi duto, kendo mane owachnegi ni inyal yudi gi ngima man kod timbe mabeyo kodrito buche mag dini. LM 229.1

Chieng moro achiel kane Wesley obedo matuo kendo ne ogeno ni tho biro, ne openje gima ne oyiengoe geno mare mar ngima mochwere. Ne odwoko niya: ‘Asetiyo gi tekra duto ne Nyasaye.” Kane osiepne mane openje penjono ochalo ka gima dwokono ok otuche rnaber, Wesley ne oparo niya: “Nade, donge timbena gin okang’ ma oromo mar miya bedo gi geno? Be onyalo maya timbena? Aonge kod gimoro machielo ma anyalo geno.” - Johana Whitehead. Ngima mar Rev. Charles Wesley. Page 102. Mano e mudho mandiwa mane opiyo kuom kanisa ka opando tich mar gach, ka gimayo kristo duong’ mare kendo giloko pach ji kuom genogi makende mar warruok. - Remo mar Jares mane ogur. LM 229.2

Wesley kod osiepene ne otelnegi mi oneno ni dini mar adier obedo piny ei chuny, kendo ni chik Nyasaye yarore mi kwak paro kanyakla kod weche gi timbe. Ka wach odonjo negi kuom dwaro mar ler mar chuny. bende mar dimbruok kuom kido maoko, ne giwuok ka gionge tugo mondo giwuothi kuom ngima manyien. LM 229.3

Ka gitiyo matek ka giketo chunygi, bende gi tekruok mar lemo, ne giramo mar loyo richo mane onyuol godo dhano. Ne gidago ngima mar tuonruok, ngima mar hera kod ngima mar dhier. Ka girito gi gero mana kaka en okenge duto mane giparo ni ne nyalo konyogi kuom yudo gino mane gigombo moloyo. - Lerno ero mane nyalo miyo ng’ato yudo puoch mar Nyasaye. To ne ok ginwang’o gino mane gimanyo. Ne gitemo mondo gilokre gia e kuong’ mar richo. to ne otamogi. Bende ne ok ginyal chodo tekone. Ne en mana lweny achiel ma Luther bende ne okaloe ka en ei kiru mare e dala mar Erfurt, En mana penjo achiel mane osando chunye - “Ere kaka dhano nyalo bet kare e nyim Ruoth Nyasaye?’’ Ayubu 9:2 LM 230.1

Mech mag adiera mar polo mane osenegi ewi altari mar jo oporo-stan, ne ibi chak moki gi meny mane ochiw ne tienge, gi jo-Kristo mane jo-Bohemia. Bang’ lokruok, oporo-stan e dala mar Bohemia ne onyon piny gi sand mar Rumi. Ji duto mane odagi kwedo adiera ne ichuno mondo oringi otony. Moko kuomgi kane oyudo kar konyruok e piny mar Saxony, ne odong’ gi adiera nrachon kanyo. Ler mane owuok kuom nyikwa jo-Kristo gi, enra ne obiro ne Wesley kod osiepene. LM 230.2

Johana kod Charles Wesley bang’ kane oserni lwedo mar bedo e tich mar yalo, ne oor mondo oter ote e dala mar Amerika. Joma ne oidho meli, ne gin riwruok mar jo-Moravia. Ne girorno gi apaka nrager e wuoth, kendo kane Johana Wesley oromo gi tho wang’ gi wang’. ne owinjo ka gima ne pok obedo gi singruok mar kwe gi Nyasaye. Jo-Germany, e yo mopogore ne onyiso kuwe moro kod geno nroro ma en ne obedoe jamwa. LM 230.3

Owacho niya: “Ne asebedo chon ka aparo kuom timgi maduong’no adier, kaluwore kod bolruok margi. ne gisenyiso ratiro ka gimedo dhiyo nyime ka gitimo ne jowuoth mamoko timbego eko ma onge misungu mane nyalo tirno. Ma ne ok gigombie bende ne ok ginyal dwaro yudoe chudo moro. Ka giwacho ni ne en gima ber ne chunygi ma josunga, bende ni Jawargi ma Jahera, to ne osetimonegi mathoth moloyo kaka ne gisetimo ne ji. Kendo, odiochienge duto ne omiyogi thuolo mar nyiso dembruok margi ma tek yudo. Bende mane onge hinyruok mane nyalo chodo. Kane odhirgi kata ondwergi, kata oriembgi oko, ne gichungo malo kendo gidhi mabor; to onge ng’ur moro mane wuok e dhogi. Koro ne nitiere kinde mar temo ka bende ne oseresgi oko kuom chuny mar luoro, kanyakla kod mano mar sunga gi ichwang kod chulo kuor. E dier Zaburi kama tich margi ne ocahkoree. ema apaka ne ogoyogo yie mi oyieeho tanga matindo tindo, mi pi oumo yie, ma pi oolore e dier od meli mana ka gima nam ne osemuonyowa. Nduru nralich ne ochakore kuom jo-Wasunge, to jo-Germany to ne omedo dhiyo nyime gi wer mokwe. Ne aduogo apenjo achiel kuomgi bang’e ni: “Ne ok uluor?” Ne odwoko niva: “Ago ne Nyasaye erokamano. Ne ok aluor” ne achako apenje ni: “To donge mondu kod nyithindu ne iuor?” Ne odwoka mayom niya: “Mondwa kod nyithindwa ok oluoro tho. ‘ - White head. Ngima mar Rev. .Johana Wesley. Page 10. LM 230.4

Kane gichopo Savana, Wesley ne odak gi jo-Moravia kuom kinde matin, kendo kitgi kaka jo-Kristo ne omoro chunye matut, Ka ondiko kuom chokruokgi moro ma opogore gi kit kanisa mar England mane onge gi ngima, ne owacho niya: “Yot maduong’ kanyakla kod lich miwuoro mar gino duto ne ochiegni miyo wiya wil gi higni gana achiel gi rnia abiriyo mane ni e kindgi, mi awe ni an e dier chokrogno kama kido gi piny ongee. To mak mana Paulo jalos hema kata Petro jalupo ema oteloe to gi nyisruok mar Roho kod teko.” - Ibid page. 11.12. LM 231.1

Kane oduogo e piny mar England, Wesley kani e bwo tiegruok mar jayalo mar jo-Moravia, ne ochopo e winjo maber mar yie mar Biblos. Ne wach odonjone ni nyaka owe yiengruok kuom tijene rnabeyo eka oyud warruok, to nyaka ogen chutho kuom Nyarombo mar Nyasaye magolo kethruok mar piny. E romo mar anyuola mar jo-Moravia e dala mar London, wach moro mar Luther ne osom mane lero tiend lokruok ma Nyasaye timo ei Roho e chuny ng’at ma oyie. Kaka ne Wesley winjo, yie ne omoko ei chunye. “Ne awinjo ka chunya obedo gi mor moro ma galagala.” ne owacho: “Ne awinjo ka gima ageno kuom Kristo. Kristo kende, mondo ayud warruok.” “Kendo ne omiya singruok ni ne osegolo richona. Mana mara mi oresa kogola kuom chik mar richo kod tho.” - Ibid. page. 52. LM 231.2

Kuom higni maboyo mag olo kod bedo maonge gi hoyo, ka otemo higni makech mag tuonruok, mag seyo kod dhier. Wesley ne osebedo kod dhil ka onano kuom chenrone achiel mar manyo Ruoth Nyasaye. Koro ne oseyude; kendo ne oyudo ni ng’wono mane osenyagore mondo oyudi gi lamo kod tweyo chiemo gi timbe mabeyo. kod kwerruok kend, ne en mieh ma iehiwo nono ma ok ng’iew gi pesa kata nengo. LM 232.1

Kane osegurore ei yie mar Kristo, chunye duto ne wang’ kod gombo mar lando kuonde duto ng’eyo mar injili mar duong’ mar ng’uono mar Nyasaye ma iyudo nono. “Ne arango piny duto kaka kilisia mara.” Ne owacho. E bathe kamoro amora ma ayudorae, ang’ado wach moromo kendo ma kare, kendo en tich ma otweya mondo ahul ne ji duto ma oikore winjo huma mar mor mar warraok.” — Ibid. page. 74. LM 232.2

Ne omedo dhiyo nyime gi ngimane mane oridore kod mar tuonruok, ok kaka okang’ mane omokoe, to kaka dwoko mar yie; ok kaka tiend yath, to kaka olemo mar tim makare. Ngwono mar Nyasaye kuom Kristo e mise mar jaKristo. Kendo ng’uono no biro nenore kuom bolruok. Ngima mar Wesley ne ochiw ne tich mar yalo adiera madongo mane oseyudo - ket kare kokalo kuom yie e rerno mar gach mar Kristo kendo kuom teko mar Roho maler manyieno chuny kendo ma nyago olemo ei ngima mar ng’ato ma olokore kaluwo ranyisi mar Kristo. LM 232.3

Whitefield kod Wesleys ne oikore ne tich margi kane wach odonjo negi kuom kinde malach, kendo wach mabith kuom okang’ mar lal mane gintie; kendo ni, ne ginyalo bedo gi teko mar dhil e chandruok kaka jolweny mabeyo mag Kristo, ne gilwar e Iwet mach mar ajara. akwede, kod sand kanyakla ei mbalariany kendo ei saa mane gidonjo ei tich mar yalo. Gin kanyakla gi joma nok ma moko mane obedo negi mang’won, ne iluongogi gi nying mar ajara ni jo-Methodist gi owadgi moro mane gisorno godo mane ok oluoro Nyasaye. — nying ma tinde e ndalowani ikwano gi luor kaka achiel kuom dinde madongo man e piny mar England kod Aifierika. LM 232.4

Kaka jokanyakla mag kanisa mar Hngland, ne gitudore motegno kod kido mage mag lemo. To Ruoth ne osechiwo e nyimgi wachne e rang’iny ma malo. Roho maler, ne ochunogi mondo giyal Kristo, kendo mana en manogui. Teko mar Xg at ma malo chutho ne ni kodsi e tichsi. Ji gana ne wach odonjonegi mi olokore tidier. Xe en gima dwarore adier mondo lombegi oiiti ka igeng o ondicgi mangemo. Wesley ne onse kod pai'o mar loso dini manyien, to ne oriwogi e bwo gino mane iluongo ni tudruok mar joMethodist. LM 233.1

Piemruok mane joyalogi oromo godo kawuok kuom kanisa mane osegur. ne galagala bende ne ni kod tembe. To eka Xyasaye ei riekone, ne osechiko weche mondo omi lokruok ochakre mana ei kanisa owuon. Tons’ dine owuog duto oko. dine ok olandore nyaka kama ne odwaroree ahinva. To nikech, joyalo mag chiew ne gin jo-kanisa, kendo ne gitiyo mana ei kanisa. kamoro amora mane ginyalo yudoe tluiolo. adiera ne oyudo don jo kama ka ok kamano to dine osiko mana ka olor. Jotend kanisa moko ne ochiew owuok knom thudhno mar chuny, mi ne gibedo joyalo man gi miyumo ei kilisia maggi giwegi. kendo kanisni mane kido mag lemo osenego, ne ochiewo mi obedo mangima. LM 233.2

t. ndalo mag Wesley, mana kaka kuom tienge duto ei sigand kanisa. ji man kod mich mopogore opogore ne otimo tieh mane omigi. Xe ok giwinjore ewi migepe duto mag puonj. to duto ne ichiko gi Roho mar X’yasaye. kendo ne giriwore ei dwaro ma ilungruokie mar kelo cluinje ir Kristo. Pogruok mane obedo e kind Whitetield kod Wesleys, ne obwogogi mana ni kclo pogruok e kinde moro achiel. to ka ne gisepuonjore muolo e sikul mar Kristo. bedo modlnl kod heia ne ochako oduogogi ir ns ato kod ns ato. Xe sionse si saa mar gwandruok e seche ma both kod richo ne opotig’o kamoro amora. kendo joricho ne dhi piny ei kethruok. LM 233.3

Jotich Xyasaye ne owuotho e wang'yo malich. Ji man kod mbi kod somo, ne otiyo gi tekogi kakedogo kodgi. Bang’ kinde moro, thoth jo-padri ne onyiso tang moro ma ok lokre, kendo dhoudi mag kanise ne olorore ne adiera maliw kod jogo mane yale. Yo mane jo-padri oluwo mar riembogi ewi kar yalo, ne ochiewo lang mag mudho, kod mimruok gi richo. Johana Wesley ne osiko ka tony e lak tho mana gi yor hono mar ng’uono mar Nyasaye. Kane ruto mar ji ochome tir kendo ne chal mana ka gima onge yo mar tony, Malaika ma okawo kit dhano ne obiro e bathe. Oganda ne gore piny kendo misumba Nyasaye ne kadho e diergi mi wuogi e kar masira. LM 233.4

Ka ownoyo kuom resruok mane otimne ka igole kuom achiel kuom masichego, Wesley ne ondiko niya: “Ji mathoth ne oramo mar wita piny kane waridore piny ewi got ma poth poth ka wadhi e boma; kendo ne ging’ado wach ni kane aselwar piny to ne ok anyal chako chung’ malo kendo. To, ne ok achwanyora kata matin, bende ne ok akier nyaka ne awuok chutho e lwetgi.... Kata obedo ni ng’enygi ne oterno mako ng’uta kata lawa ni mondo giywaya piny; to ne ok ginyal maka kata matin. Ng’ato achiel ema ne omako ofuku mar kotina, mane oruyo dong’ e lwete; ofuku machielo mane nitie not mar bengi, to ne oyiech nus.... Ng’at moro ma jagombo. mane ni e ng’eya ne ondwera nyadi mathoth gi luth maduong’ mar yien mar det, tna kadine ochwad godo ombong’na dichiel to dine ogeng’e kuom medo donjo e chandntok mang’eny. To kuom kindeno duto, angum ne isiko ka igeng’o. ok ang’eyo kaka mano ne timore; nikech an ne ok anyal dhi e bat kor’acham kata kor’achwich.... Machielo ne obiro ka reto kendo riyore e kind ji, to kane oting’o bade mondo ochwada, to ne apo mana ka gino olwar piny ka aye to okiewo mana wiya gi lith Iwete ka owacho niya: ‘to mano kuma enie gi yie wich mayom!....’ Joma ne chunygi okwongo lokore. ne gin thuondi mag boma, jomadar mag koko e kuonde duto. Achiel kuomgi ne en jalo mane ichulo nikech dhaw ei puodho mar dubu. LM 234.1

To mano kuma Nyasaye losowae ne dwache gi rang’iny mabeyo! Higni ariyo ma osekadho, matafare moro ne olwar e goka. Ne en bang’ higa achiel kane kidi osediemo kind wengena. Dwe mokadho, ne ayudo adhong’ achiel. to odhiambo ma kawuono, ne ayudo ariyo. Achiel kane pok abiro e boma, to machielo kane wasewuok oko; to giduto, ne gichalo nono, nikech kata obedo ni ng’at achiel ne ochwado thunda gi tekre duto. to machielo ne ogo dhoga gi teko, ma remo ne owuok mana gi sano, to ne ok awinjo rem moro amora kuom angume ariyogo, mana ka gima ne gimula gi ondhum mayom. - Tije magJohana Wesley. Vol.3. page. 297.298. LM 234.2

Jo-methodist mag ndalo mokwongogo, ji kanyakla kod joyalo. ne odhil e ajara kod sand kawnok kuom kanyakla mag jo-kanisa kod jochilo mane ong'ere. ma ne bedo mana gi ichwang’ nikech yo mane jo-kanisa ne* wuoyogo marach kuom jotim lokruok. Ne iriedogi e nyim bura mag tim makare mana kuom nying, to nikech, tim makare ne ok vudre e ute mag yalo bura ma ndalogo. Ne githoro hinyore nikech Kveny mane joma sandogi ketogi godo. Ji ne dhi ei ot ka ot ka giketho gik mane olos kod bawo kod gik moko, kendo ne giyako gimoro amora mane giyiero, bende ne gihinyo mon kod nyithindo marach. E kuonde moko, ne imuonoe milome ma ayanga, mane luongo jogo mane ni kod gombo mondo okony kuom toyo dirisni kendo yako ute mag jo Methodist mondo ne ochokre c kama ne ochiw kod saa mane ochiw. Ketho chike mag dhano kod mag Nyasaye ne kadho ma onge kum moro. Sand ma ondisore, ne idhiyo godo nyime ka itimo ne jogo ma ketho margi kende, ne cn mano mar dwaro mondo gigol tie joricho e wang’ yor kethruok ka giduoko e wang’ yor ler. LM 235.1

Ka owuoyo kuom kum mane omiye. kaachiel kod lange. Johana Wesley, ne owacho niya: “Jomoko wacho ni puonj mag jogi gin miriambo, bende ni gin kod both kendo giricho, bende ni ginyien kendo ne pok owinjgi nyaka mana nyocha ka; ni gidhi matek. wigi wach-wach kendo gin jo-papa, wuondruokgi duto osepudh gi lop tiende. To nikech, puonjni osenyisore malach ni, bedene duto gin puonj ma oriere mag ndiko maler ma olok tiendgi mana gi kanisawa wawegi. Kuom mano ok onyal bedo ni en mar miriambo kata man kod both, bed ni ndiko maler en adier. Jomoko to wacho niya: puonj margi oridore ahinya; gimivo yo madhi e polo bedo madiny ahinya. Ee, ka kuom adiera, ma to e wach ma osebedoe nyaka nene. (Mana kaka ne obedo wach kende kuom kinde moko) kendo en e maling’ling’ ma e bwo mamoko gana mathoth, ma nenore e kido ma opogore opogore. To be giketo yo mar dhi e polo bedo madiny moloyo kaka Ruodhwa kod joote mage ne oketo? Be nitie puonj ma oridore moloyo mano mar Biblos? Warang anena mana wes moko manok: “To, iniher Jehovah Nyasachi gi chunyi duto, gi paroni duto kendo gi tekoni duto. Nikech weche duto ma ok odhi kare ma ji enowachi, giniduok wach kuomgi chieng’ bura. Kata ichiemo, kata imetho, kata gimoro amora ma itimo, tim duto ka imiyogo Nyasaye duong’.’’ LM 235.2

Ka puonj margi oridore moloyo ma. to onego osegi; to ing'eyo ei chunyi ni ok en kamano. To ere ng’ama nyalo weyo ridogo mana gi nukta achiel kende ma ok onjawo wach Nyasaye? Bende nitie jarito moro amora mag midhierni mag. Nyasaye ma inyal yudi ka ja adiera, ka oloko migawo moro amora mag weche maler? Ooyo. ok onyal loko gimoro. Ok onyal miyo gimoro bed mayom. Ichune ni mondo ohul ne ji duto ni ok anyal kelo Biblos piny mondo owinjre gi ndhadhu main. Nyaka uidh ubi ire kata lal ma nyaka chieng’. Ma eri e okang’ hie mar ywak ma ong’ere kuom kaka jogi onge gi hera; be gionge gi hera? E yo mane? Be ok gipidh joma odenyo kendo rwako joma ni duk? Ooyo, mano ok e wach. Ok girem kuom wachni; to gionge kod hera kuom ng’ado bura. Giparo ni onge ng’ama nyalo yudo warruok mak man jok ma oluwo yorgi. - Ibid, vol.3. page 152,153. LM 236.1

Dok chien e weche mag chuny mane osenenore e piny mar England, kane pok ndalo mag Wesley ochopo, ne gin ata malo maduong’ mag dwoko mag puonj maricho. Ji mathoth ne thiano ni Kriso ne oseketho chilce apar, kendo ni jo-Kristo kuom mano ne ok ochunore ni nyaka rite, ni ng’at ma oyie osegony mi obedo thuolo kawuok e “twech mar tije mabeyo” jomoko to kata ne oyie ni chike to ok rum, ne pod wacho ni ok en gima dwarore mondo joyalo ojiw ji mondo ochiw bolruok ne buche mag Nyasaye. Nikech jogo mane Nyasaye oseyiero ne warruok, ne ibi ter e timbe mag chiwruok kod nyak mag Roho kokadho kuom ng’uono mar polo mani kod dwaro ma ok nyal geng’. Ka jogo ma okwong’ ne tho ma nyaka chieng’ to ne onge kod teko mar rito chike maler mag Nyasaye. LM 236.2

Jomoko bende ka omako ni. jok ma oyier ok nyal lwar a e ng’uono, bende ok ginyal weyo ber mar polo, ne omedo chopo e ng’ado wach mopondo ni. timbe maricho ma gitimo ok richo ahinya, bende ok nyal kwan gi ni gin ketho chike Nyasaye, kendo ni kaluwore kod wachno. gionge gi kama ginyalo huloe richogi kata mar wuok kuontgi chuth kuom lokruok weyogi.” — Mc. Clintock kod Strong Cyclopeadia. art. Anti-Nomians. kuom mano. ne kwano ni kata mana richo marachie moloyo ma piny ngima kwano kaka ketho chik Nyasaye ok en richo e nyim wang’ Nyasaye, ka otime gi achiel kuom joma oyier. Fo nikech en ac,hiel kuom gik ma dwarore kendo kido ma pogo jogo ma oyier ni ok ginyal timo gimoro ma ok ber ne Nyasaye kata ma chik okwero. LM 236.3

Puonj makoch macha! kod puonj ma achien mag jopuonj ma rohuma kodjosayans mag lento - ni onge chik moro mar polo ma ok lokre ma itemo godo bedo makaie, kendo ni rang my mar bedo maber jopiny uiweui ema nyiso. to mano osebedo ka lokore. Parogi eki duto ichiwo gi Roho achiel maduong’ - ichiwogi gi jalo ma kata ne en e dier oganda ma onge richo ma odak e polo, to ne osechako tichne mar dwaro mondo omuk rageng’ makare mar chik Nyasaye. LM 237.1

Puonj mar kum mar polo, ma keto kit ji ni ok lokre, ne osemiyo ji mathoth okwedo chik Nyasaye. Wesley ne okwedo gichir motegno both mag jopuonj mag Antinomia, kendo ne onyiso ni puonjni mane miyo ji yie gi Antinomia ne opogore gi ndiko maler. Ng'wono mar Nyasaye makelo warruok, oseelore ne ji ditto. Ma en gima ber kendo ma owinjore e nyim Nyasaye ma Jawarwa ma biro dwaro mondo ji duto oyud warruok, kendo mondo ochopi e ng’eyo mar adiera. Nikech nitie Nyasaye achiel, kendo jagach achiel e kind Nyasaye gi dhano ma en wuowi Yesu Kristo. mane ochiwo ringre kaka misango ma waro ji duto. - Tito 2:11. ITimotheo 2:3-6. Roho mar Nyasaye ochiw nono mondo omi ji duto nyalo mar moko kuome e yor warruok. Kamano, Kristo ler mar adier, rieny ne ji duto ma obiro e piny. - Johana 1:9. Ji weyo mak oyudo warruok, kokalo kuom hero margi mar tamruok mich mar ngima. LM 237.2

Ka ochiwo dwoko kuom wach mane iwacho ni chike mag Nyasaye ne orumo ewi msalaba kane Kristo otho, kanyakla gi chike mag nyasi mag lento. Wesley ne owacho niya: “Chike ntag kido ntabeyo mana nitie kuom chike apar kendo mane jonabi oketo kuomgi teko, ne ok nyal gol oko. Ne ok en chenro ntare ntondo obi oketh ntigape moro amora. Ma en chik ma ok nyal kethi - ma ochung’ matek kaka janeno mar adiera e polo.”.... Ma nitie nyaka a chakruok piny, ka ok ondike e kite ariyo mag nyis. to ei chunje mag nyithind dhano duto, kane giwuok e lwet Jachwechgi. Kendo kata obedo ni andiko mane ondiki gi lith lwet Nyasaye to koro richo oseketho ahinya to ok nyal ruchgi oko duto, ka pod wan gi ng’eyo mar her kod rach. Migepe mag chikgi duto nyaka sik mana ka ni kod teko kuom nyithind dhano kendo e tienge duto; ka ok oyiengore kuom sa kata kinde. kata wach moro amora man kod lokruok, to mana kuom kit Xyasaye kod kuom kit dhano, kendo kuom tudruok margi ng'ato ka ng’ato, ma pok ne olokore. LM 237.3

“Xe ok abiro mar ketho, to mar chopo”.... Ka ok ipenjo gimoro, tiend gima ne owaclio ka. dhi kanyakla gi mano mane oelo kod mano mane biro achien) -Xe abiro mondo agure kuom gundho mare, ka ok adewo paro duto mag dhano. Xe abiro mondo aket gimoro amora mane otimo mudho kata mane opondo kuome. kama opong’ gi ler ma jnyalo nenee maber; asebiro mondo ahul adiera kod ber duto mag migepene duto; mondo anyis bor kata lach, kod yarruok duto mar chik man kuome. Kaachiel kod bor gi tut mar ler ma ok nyal winji kod Roho mare man kuom bedene duto. LM 238.1

Wesley ne owuoyo kuom winjruok ma ogik kare ehuth man kuom ehik kod injili. “Kuom mano, nitie tudruok machiegni moloyo ma inyalo ne e kind chik kod injili. To e bat komachielo, chik osiko ka loso yo kendo siemonwa injili; to e bat komachielo, injili osiko ka telonwa kuom chopo kare mamalo mar chik. Chik kuom ranyisi, dwaro ni mondo waiter Nyasaye, mondo waiter jowetewa, mondo wabed ntamuol, ntobolore, kendo maler. Wawinjo ka ok waromo gi wechegi; adier. ni kuom dhano, ma ok en gima nyalore; to waneno singruok mar Xyasaye mamiyowa herano kendo mar ketowa nia obolore, mamuol, kendo maler. Wantoko kuom injilini, kuom huma man kod ntor ni; itimonwagi kaluwore kod yie marwa; kendo tint ntakare mar chik chopo kare kuontwa kokalo kuoni yie man kuom Kristo Yesu.... LM 238.2

Wesley ne omedo wacho niya: “E wi ngas man ntalo ntoloyo mag jowasik injili kod Kristo, gin jogo ma ng’ado ne chik owuon bura nia ayanga kendo nta nenore, kendo giwuoyo marach kuoni chik; joma puonjo ji mondo oketli ka gilungo kendo gigonyo, ka giriwo dwaro, ok mar achiel kende, bed ni otin kata oduong’, to chike duto gichwado.... To ma bwogo ji moloyo kuom wechego duto maiuwo bang’ wuond motegnoni, en ni jogo ma oseweyore e lwete, chutho to oyie ni gimiyo Kristo duong’ kuom loko chikene, kendo ni gijaro apis mare e saa ma giketho puonj mage. En adier ni gimiye luor mana kaka Judas ne otimo kane owacho niya: “Misawa japuonj,” ka aye to ne onyodhe. To onyalo mana wachone duto kuomgi niya: “Indhogo wuod dhano mana gi nyoth koso?” ok en gima opogore gi ndhogo wuod Nyasaye gi nyoth, ka iwuoyo kuom rernbe, to igolo osimbone oko; ka inroko mach kuom migap chikne moro, e bwo wuondruok ni ichwalo injili mare. Bende ng’ato ok nyal tony e wachni. ma puonjo yie e yo ma kamano, matemo e yo moriere kata mogondore, ka otemo mondo obol bad bolruok moro amora piny: mayalo Kristo mondo oketh kata oket obed mayomyom e yo moro amora matinie moloyo kuom chike mag Nyasaye.” - Ibid., sermon 35. LM 238.3

Ne jogo mane chuno ni yalo mar injili dwoko giko mar chike duto, Wesley ne odwoko niya: “Ma wadagi chutho. Ok odwok mokwongo giko mar chik, to tiende ni onyiso ji ni gin joricho. ochiewo jogo ma pod nindo e lak gengni mar tho.” Jaote Paulo wacho niya: “Chik ema miyo ng'ato ng'eyo richo. To ng’ato ok nyal winjo ka en gi dwaro mar remo mar Kristo ma puodho ji, mana nyaka chop oyie ni en jaricho ma wach donjne maber kuom richone.... Jogo ma ngima, kaka Ruodhwa owuon ne nene. ok dwar jathieth, to mana jogo matuo. Kuom mano, en gima kelo wichkuot ka ichiwo jathieth ne joma ngima, kata ma samoro paro ni gingima. Nyaka ikwong inyisgi ma giyie ni gituo; ka*ok kamano. to ok gibi goyoni erokamano kuom gino ma itimo. Bende en gima kelo wichkuot maromre ka ichiwo Kristo ne joma clninygi ngima, ma'chunygi ne pok otur” - Ibid., sermon 35. LM 239.1

Kamano, kane oyalo injili mar ng'wono mar Nyasaye. Wesley mana kaka Ruodhe, ne otemo mar yaro chik kendo miye bedo gi duong’. Ne otieko tich mane Nyasaye omiye gi adiera, kendo dwoko mane oyiene mondo one, ne ni kod duong’. E giko mar ngimane mabor mane oloyo higni piero aboro — ewi nus higni mia achiel mane otiyogo kuom tich mane osiemone yo -jok mane osingore mar luwe, ne kwan gi ng’eny moloyo chunje nus million. To oganda ma ka okadho kuom tichne, ne oseting’ malo ka igolo e kethruok, dwanyruok mar richo, nyaka e ngima ma malo kendo maliw, kendo kwan ma ka okadho kuom puonj mage, ne osechopo e rang’iny matut kendo momew, ok enong’ere nyaka chop joot duto mag jok ma oresi enochokre ei pinyruodh Nyasaye. Ngimane chiwonwa lesni mar romo ma onge nengone mar ja-Kristo moro amora. Agombo ni mad ne yie kod bolruok, gi miyumo ma ok ol, kod chiwruok kaka misango. gi lamo mar misumba mar Kristoni a nenre ei kanisewa ma kawuono. LM 239.2