Lweny Maduong’

15—Biblos Kod Lokruok Mar Sirikal Mar France

E higa mar gana achiel gi mia auchiel, lokruok ka chiwo Biblos ma oyawore ne ji, ne osemanyo rwak ei pinje duto mag Europe. Pinje moko ne orwakogo gi mor kaka jaote mar polo. To e pinje moko, jo-papa ne odhi maber mang’eny, kuom geng’o donjo mare; kendo ler mar ng’eyo mar Biblos kod mbi mare ma ting’o ji malo, ne ochiegni we oko chutho. Ei piny rnoro achiel, kata obedo ni ler ne oyudoe donjo kamano, to mudho ne ok owinjo tiende maber. Kuom higni miche, adiera kod miriambo ne jo laro loch. Giko to richo ne olocho, kendo adiera mar polo ne othich oko. “Ma e bura, ni ler osedonjo e piny, to ji ne ohero mudho moloyo ler.” Johana 3:19 Pinyno ne owe mondo oka duoko mar yo mane oseyiero. Rageng’ mar Roho mar Nyasaye ne ogol oko kuom ji mane osedagi mich mar ng’wonone. Richo ne omi thuolo mar tegno. Kendo piny duto ne oneno olemo mar kwedo ler ka ji oyiero mar timo kamano. LM 241.1

Lweny ma ikedo gi Biblos mane odhi nyime kuom higni miche e piny mar France, ne ochopo kare kuom weche mane otimore ei lokruok mar sirikal. Muoch ma galagala no ne en dwoko hie mar thiro Biblos mane Rumi thire godo. Ne ochiwo picha ma kende, Mane piny obedoe joneno kuom timo dwach papa - en picha mar dwoko, ma kuom higni moloyo gana achiel, puonj mag Rumi ne osebedo ka wuotho ka ochomo. LM 241.2

Thiro Biblos e ndalo mag loch mag papa, ne osewuo kuome chon gi jonabi; kendo jandik Fweny siemo bende dwoko ma bwogo ji mane dhi bedoe moloyo to ne piny mar France kawuok kuom loch mar ng’at kethruok. LM 241.3

Malaika mar Ruoth ne owacho niya: “Kendo gininyon dala maler gi tiendgi dueye piero ang’wen gi ariyo. To anami jonenona ariyo teko, mondo gihul wach kuom ndalo gana achiel gi piero apar ariyo gi piero auchiel ka girwakore gi gunia.... To ka gisetieko timo neno margi, ondiek mowuok e bur matut, noked kodgi, mi nologi kendo noneggi. To kitundugi nori e yo mar dala maduong’no kama bende ne ogurie Ruodhgi. Nying dalano iluongo gi ngero ni Sodom kata Misri.... Ji duto modak e piny nobed gi mor kuomgi. Ginibed moil kendo ginimire chiwo nimar jonabi ariyogo nosando joma odak e piny. To bang’ ndalo adek gi nus. muya mar ngima moa kuom Nyasaye nodonjo e igi, mi ne gichung’ gi tiendegi. To kibaji maduong’ nomako joma ne onenogi.” Fweny 11:2-11. LM 241.4

Kmde ma owuo kuome kani - dweye piero ang’wen gi ariyo, kod higni gana achiei gi piero apar ariyo kod piero auchiel, chalre. Ka gichung’ kar kinde mane kanisa mar Kristo ne dhi bedo e bwo sand mar Rumi. Higni 1260 mag loch mar papa ne ochakore e higa mar AD 538 kendo ne dhi rumo e higa mar 1798. E ndalono, jolweny mag French ne odonjo e Rumi mi oketo papa obedo e twech kendo ne otho kuro. Kata obedo ni papa manyien ne oyier mana mapiyo bang’e, to loch mar papa chakre ndalono, ok osebedo machal gi mane en godo e ndalo mokwongo. LM 242.1

Sand mai kanisa ne ok odhiyo nyime kuom ndalo duto mag higni 1260. Nyasaye kuom ng’uono ne joge, ne ong’ado ndalogi mag sand mager. Ka okoro wach kuom chandruok maduong’ mane dhi lwar kuom kanisa, Jawarwa ne owacho niya: “Dine ndalogo ok ong’adi. onge ng’ama dotony; to’ ntkech joma oyier, ndalogo nong’adi.” Kokadho kuom mbi mar lokruok, sand ne ochopo e giko mare ka pok oromo higa mar 1798. Kaluwore kod joneno ariyo, Janabi ne omedo hulo niya: “Jogi e yedhe ariyo mag Zeituni, kendo gin e teche ariyo ma ochung’ e nyim Ruoth mar piny ngima.” Jandik Zaburi to wacho niya: “Wachni e taya mar tienda kendo e ler mar wang’yora.” Fweny 11:4: Zaburi 119:105. Joneno ariyo ochung’ kar Muma machon kod Muma manyien. Giduto gin neno mabeyo kuom chakruok kod bedo maonge giko mar chik Nyasaye. Giduto gin joneno bende mag chenro mar warruok. Tipo, misengini, kod weche mokor mag singruok machon, ne siemo Jawar mane biio. Injili kod barupe mag singruok manyien, wuoyo kuom Jawar ma osebiro mana e yo hie mane tipo kod kor osewacho chon. LM 242.2

Ginihul wach kuom ndalo gana achiei gi piero apar ariyo kod piero auchiel ka girwakore gi gunia. E lak migawo maduong’ mar ndalono, joneno mag Nyasaye ne obedo e kar pondo. Loch mar papa ne otemo mondo opand ne ji . wach mar adiera ka giketo joneno mag miriambo mondo oping neno mar adiera. Kane ogo Biblos marufuku gi jotend dinde kod jotend sirikal, kane odwany neno mage, kendo nyalo duto mane dhano kod jochiende nyalo loso ne oti godo mondo ogol paro mar ji oko kuome; e saa ma jok mane ohedhore mar hulogo ne idwaro mana ka le. kendo indhogo ka isando. bende iiko ei od ang’ech. inego nikech yie margi. kata ne ichuno mondo oringi odhi ewi gode, kata ei bur sibuoche, kata ei holmi mag piny - eka joneno mag adier ne ohulo wach ka ginvakore gi gunia. To eka ne gidhiyo nyime gi neno margi kuom ndalo mag higni 1260. E kinde mane piny otimoe nuidho moloyo, ne nitie joneno mag adiera mane ohero wach Nyasaye. kendo ne gin kod nyiego mar miye duong'. Jotich mogen gi erria ne omi neko, kod teko mar hulo adiera mage kuom ndalogi duto. “Ka ng'ato dwaro hinyogi. to mach wuok e dhogi ma tieko wasikgi: kamano e kaka ginineg ng’at ma dwaro hinyogi” Fweny 11:5. Ji ok nyal nyono wach Nyasaye piny ka gtonge kod luor. Tiend kuong’ni man kod luoro oketi e giko mar sura mogik mar Fweny. “To an Johana. Asiemo ng’ato ka ng’ato ma winjo wechc mokor man e kitabuni kama: Ka ng'ato nomed ni wechegi. Nyasaye nomedne masiche mondiki e kitabuni, kendo ka ng’ato nogol kuom weche mokor man e kitabuni, Nyasaye nogol pokne kuom yadh ngima kendo kuom dala mondik e kitabuni. Fweny 22:18-19. LM 242.3

Magi e siem ma Nyasaye osechiwo mondo orit dhano, kik loki e yo moto amora mano ma osefwenyo kata chiko. Kuong’ gi eki malich miwuoro, tiyo kuom jogo duto ma tiyo gi mbi margi mondo gitel ne ji okaw chik Nyasaye matin. Onego girni jogo obed maluor kendo otetni, mago mawacho gi wang’ teko ni onge gima nvalo timore ka wamiyo chik Nyasaye duong kata ka ok wamiye duong’. Ji duto mating'o paro margi giwegi malo moyombo fwenvruok mar wach Nyasaye, ji duto ma biro !oko tiend ndiko ma winjote maler mondo ochal gi kaka gidwaro. kata ma keto kuomgi tich ma kelo luoio mana ni mondo giriwrre gi piny, wach mondiki, chik mar Nyasaye, biio pimo kido mag ji duto, kendo biro ng’ado bura ne jogo duto ma temni eri ma onge both biro hulo ni orem. LM 243.1

To ka gisetieko timo neno, “kata ka gitieko timo neno margi.” Kinde mane joneno mag adier dhi huloe wach ka girwakore gi gunia, ne orumo e higa mar 1798. Kane gichorore machiegni gi giko mar tichgi maling’ling’, ne idhi tint kodgi lweny gi teko mane owuo kuome kaka ondiek mane owuok e bur matut ma onge gikone. Ei pinje mathoth mag Europe, teko mane olocho ei Kanisa kod piny kanyakla kuom higni miche mathoth, ne osebedo ka ichiko gi jachien kokadho kuom nyakalondo ma en papa, to kar kaeri ikelo e nyim wang’wa nyisruok machielo mar teko mar Jachien. LM 244.1

Ne osebedo achiel kuom weche mag Rumi e bwo luongruok gi luor ma ochiw ne Biblos mondo gikete ka olorne ei dhok ma ji okia kendo opande mabor ne ji. E bwo lochne — ondiek mane owuok e bur ma onge gi gikone, ne dhi chung’ malo mondo oyaw lweny - makende gi wach Nyasaye. LM 244.2

“Dala maduong’ mane oneg joneno mag adiera e wang’ yore mage, kendo mane kitundu margi orieree,iluongo gi ngero ni Misri. Kuom pinje duto ma ochiw e sigana mar Biblos, Misri ne othiano gi chir ka odagi ni Nyasaye ma ngima ongee kendo ne odagi yie gi chike mage. Onge jatend pinje moro mane osetemo mondo ong’any ayanga ne polo moloyo kaka ruodh Misri ne otimo. Kane okelne ote gi Musa kuom nying moth, Farao ne odwoko gi sunga niya: “Jehovah to ng’a ma dawinj dwonde kendo awe jo-lsrael gidhi? Akia Jehovah, bende ok anawe jo-lsrael gidhi.” Wuok 5:2. Ma en (Atheism) tiende ni tint chilo. Kendo piny ma ochung’ne gi Misri, ne biro ting’o dwonde ka tamore yie gi dwaro mar Nyasaye ma ngima, kendo ne biro nyiso chuny ma kamano mar bedo ma onge yie gi wang’ teko. “Dala maduong’no bende ipimo e yor ngero gi Sodom. Mibadhi mar jo-Sodom kuom ketho chik Nyasaye, ne onyisore kuom ngimagi mar dwanymok. Kendo richoni ne dhi nenore ayanga kaka kido mar pinyno mane dhi chopo ndiko. LM 244.3

Kaluwore gi weche mag jonabi, kare mana kuom kinde matin kapok ochopo higa mar 1798, teko moko man kod chakruok margi kod kido margi kuom Satan, ne biro chungo mondo oked gi Biblos. Kendo e piny ma neno mar joneno ariyo mag Nyasaye enokweye, kanyo ema chuny mar farao mar misri kod dwanyruok mar Sodom ne biro nenoree. LM 244.4

Wachni eri mane okoi osechopo kare adimba kendo e yo moposore ei si^ana mar France. E ndalo mag lokruok mar sirikal margi e higa mar 1 793. mani e kama ne piny okwongoe winjo chokruok mar oganda mane onyuol, kendo opuonji ei piny ma ji ne osechiewoe kendo kawo ratiro mar rito achiel kuom pinje mag Europe mane beyoe moloyo, ne oting’o dwondgi mi oriwore mar kwedo adiera malich miwuoro ma chuny dhano rwako kendo kxvedo e yo malich. yie kod lamo Jachwech. Sir. Walter Scott. Ngima mar Napoleon. Vol. I. page 17. LM 245.1

France e piny kende kuom pinje duto man e piny ma weche mane ondiki odong godo ni kaka piny, ne oting’o bade malo ei ng’anyo ma ayanga ne jandiko mar piny gi polo. Jo ayany mathoth. joma okia Xyasaye mathoth osebtdoe, kendo pod medo dhiyo nyime gi betie e pinv mar England. Germany, Spain kendo kamoro nono; to F’rance ochung’ tenge ei sigana mar piny kaka piny achiel ma kokalo kuom pend chike mane ogol gi jong’ad bunt ei od bura, ne owacho ni Xyasaye ongee. Kendo ma kuome jopiny duto kod oganda ma galamoro man kuonde moko, mon kanyakla gi chwo ne jomiel kendo wer gi mor ka girwako lendono. Black woods magazine November 1870. LM 245.2

Fiance bende ne onyiso kido mane omivo Sodom obedo piny mopogore. E ndalo mag lokruok mar sirikandgi no. ne nitie kido moro mar dok piny kuom weche mag chuny, kod mibadhi mane dial gi ma nomiyo oketh bombe mane ni e pap, mane onenore e iye. Kendo ja sigana chiwo tamruok ni Nyasaye ongee kanyakla gi dwanyruok mar France kaka ochiw e dwond wach mokor. Achiel kuom gino mane otudore gi chikegi eki mane ohinyo chike mag dini, ne en mano mane omayo tudruok mar kend teko - riwntok malerie moloyo ma dhano nyalo loso, kendo mosiko ma nyalo telo mathoth e yo motegno mondo oganda obedie— Ka idwoke e okang’ ma obedo mana amal mar piny kendo gima ochot ma ji ariyo nyalo donjoe kendo weyo saa ma gihero.... Ka osiepe ne nyalo ketore mondo oti mondo gifweny chenro moro maber mar ketho gimoro amora maber man kod ng’uono kendo mosiko e ngima mar joot, kendo mar yudo e saa onogono singruok ni gima rach mane gidwaro losono onego kik lokre kaa e tieng’ moro ka dhi e machielo, to ne onge yo machielo maber mane ginyalo loso mopogore gi ketho kend.... Sophie Arnoult jatugo moro ma dhako ma ong’ere nikech timbene maricho, ne olero tiend kend mar sirikal kaka sakramit mar terruok.” Scott. Vol. I. ch. 7. LM 245.3

“Kama bende ne ogurie Ruodhwa.” Korni bende ne France ochopo kare. Onge piny moro machielo mane chuny mar sigu onyisoree kuom Kristo moloyo piny mar France. Onge piny moro mane adiera orofnoe gi piemruok makech kendo mager kaka piny mar France. Ei sand mane France olimo godo jok mane hulo adiera mar injili. ne oguro Kristo kuom jopuonjrene. Higni mia ka bang’ higni mia, remb joma ler ne ichwero. E seche ma jo-Waldens ne pielo ngimagi ewi gode mag Piedmont, nikech wach Nyasaye kendo nikech neno man kuom Kristo, neno machalo kamano ne otim gi owete ma joAbigence mag piny France. E ndalo mag lokruok, jopuonjre mage ne onegi gi sand mager. Ruodhi kod joma nigi kit telo, mon ma onyuol kuonde ma oting’ore kod mon ma yomyom, joma josunga kod jo machienglo ne miyo wang’gi chiemo kuom neno rem malich mane jo-Yesu mane onegi oneno. JoHughuenots, ma jochir ka kedo ne ratirogo eko ma chuny dhano kwano kaka gima ler moloyo. ne oolo rembgi piny e pewe mane Kveny gerie. Jo oporostan mane ikwano kaka joma chik okwedo, ne nitie nengo mane ichulo kuom wiyegi, kendo ne idwarogi mana ka le man e thim. LM 246.1

Kanisa man e thim, nyikwayo rnanok mag jo-Kristo machon mane pod odong’ e piny mar France e ndalo mag higa 1800, ka gipondo e gode man yo milambo, ne pod yuoyo yie mar wuonegi. E saa mane gihedhore mar romo gotieno e bath got kamoro mane ni kar kende kata mane ok pur, ne ilawogi gi gik mane iywayo godo ji ka iterogi e twech kuom ngimagi duto ei ute mag ang’ech. Joma liw moloyo ji te, joma ong’ith kendo ma riek moloyo ji duto e dala mar France ne itweyo gi nyoror e sand malich e dier jomecho gi thuon kod jonek. (Nee Wylie b.22, ch.6.) Jomoko mane ikwano ni otim negi ng’wono, ne ichielo gi magina, kendo nikech ne gionge gi lweny, bende ne gionge konyruok, ne gipodho mana aurna ewi chonggi ka gilemo. Chwo rniche mathoth mane hikgi oniang’, mon mane onge gima ginyalo geng’ore godo kod nyithindo mane onge ketho, ne iweyo ka otho kendo oriere piny .e kar chokruok. Kane iwuotho e bath gode, kata thimbe kuonde mane ging’iyo chokoree, ne ok en gima licit yudo bang’ goyo ondamo ang’wen ringre ji ma otho ka olwomore ka kod kacha, kendo ringruok ntoko ma oliero ewi yiende ka ode gi tol. Pinygi ne ligangla ontiyo olokore gunda. Le kod kar wang’o ji gi mach ne oloke ma obedo thim achiel mokuyo. To tirnbe mag mahundugi.... Ok ne tim e higni mag mudho, to mana e ndalo marieny mag Louis XIV. Mano e kinde mane ipuroe sayans, barupe ne opong’o piny. Kuonde yalo buche kod bonta ntaduong’ ne nitie joma ne osonto ma dhunt, to kata kantano ne githoro hinyo ng’wono mag ntuolo kod hera. — Ibid, b.22, ch.7. LM 246.2

To buk marateng’ rnoloyo huge ma rotenge duto ma oting’o mahundu ma bwogo ji moloyo timbe mahundu duto ma osebedo ka timore kuom higni miche. ne en St. Bathlomewo Massacre. Piny pod paro gi bwok ka gitetni kuom nek mager kod luoro mane otimore. Ruoth mar France, ka jodolo kod jo-padri mag runti ochuno, enta ne ogolo chik mondo otim tich ma bwogoji no. okot ne ywak gotieno kaka king’ora mane nyiso ni nek osechakore. Jo oporo-stan gana mathoth, ka nindo ntokwe e miechgi, ka gigeno kuont luor mar Ruodhgi, ne iywayogi oko ma onge siem kendo inegogi ei rento ntang’ich. LM 247.1

Kaka Kristo ne obedo jatelo ma ok nyal ne mar joge, ka giwuok e twech e piny mar Misri, e kaka Satan bende ne obedo jatelo ma ok ne mane telo ne joge ei tijni eri mar ntedo nego joma oyie. Nek ne ontedo dhiyo nyinte kuom ndalo abiriyo. e dala mar Paris. Odiochienge adek mokwongo ne ni kod mirirna ma lep ok nyal wacho. To bende ne ok otime mana ei Boma kende, to kaluwore kod chik ma kende mane ruoth ogolo, ne oyare nyaka e gwenge duto kod bombe duto mane jo oporo-stan yudoree. Ne ok dew higa kata bedo ni ng ato en dichwo kata dhako. Joma ni kod kit telo gi jotich puodho, joma oti kod joma tindo, dhako kod nyathine ne ing’ado piny kanyakla. Kata nyathi matin, kata jaduong’ ma wiye oti lwar ne ok dew. Yeng’o ne odhi nyime e piny mar France kuom dueche. Ji gana piero abiriyo kuom maua mag piny ne olal nono. LM 247.2

Kane lendo mar nek otnndo Rumi, mor mane oyndore c dier jo-padri ne onge gikone. Ja Kadinol mar Lorraine ne omiyo jaote osimbo gana achiel. Canon mar St. Angelo ne ornor ka wero wend sarut mar mor. Kendo okode ne oywak e ute duto mag okode; ligek mach ne oketo otieno obedo odiochieng’; kendo Gregory XIII, ka iluwo bang’e gi jo-Kadinol kod jotelo mag kanisa ne odonjo e lamo matut kendo mabor ei Kanisa mar St. Louis kama ja-kadinol mai Lonaine cha ne ogoyoe thum— Midila moro ne ochung kanyo mondo obed kaka rapar mar nek, kendo ei Vatican, pod inyalo nee pichni adek malero tiend monjno. Ruoth kane ni e bura mane ochanie nek malichno kendo nek owuon. Gregory ne ooro ne Charles maua ma olos gi dhahabu; kendo dweche ang’wen bang’ nek mane otim no, ne oling’ ka owinjo gi mor injili mane jadolo mai French yalo.... Mane owuoyo kuorn odiochiengno kaka mano mane opong kod mor, kane wuoro maler moloyo oyudo lendo mi odliiyo e okang’ mokwe mar goyo erokamano ne Nyasaye kod St. Louis.” Henry White. The massacre of St. Bartholomew ch. 14. par.34. LM 248.1

Chuny mar japuonj mane ochuno nek mar St. Bartholomew ema be ne otelo negi e timbe mahundu mane otimore e dala mar France. Yesu Kristo ne ow'achi ni ne en ng’at ma keto kore kendo piem mar yw'ak mar jogo ma okia Nyasaye e dala mar French ne en ni: “To wi yie mokethoreno.” Tiende ni Kiisto. Hedhruok yanyo polo kod richo ma kwero ne jowuotho ka omako lwetgi kendo jo machienglo moloyo jo magoro mowe ma kwiny kendo ma ohero mahundu ne iting’o malo moloyo ji te. Ei magi duto. ne imiyo Satan luor ma malo; ka Kristo kuom kite mar adiera maliw kod hera ma ok dwar mare kende ne iguro e wi msalaba. LM 248.2

“Ondiek ma owuok e bur matut enoked kodgi kendo nologi, kendo noneggi.” Teko ma wacho ni Nyasaye onge mane olocho e dala mar France e ndalo lokruok (Revolution) kod loch ma pogo ji ne oketo lweny ma kamano gi Nyasaye kod wachne maler, ma piny ne pok onenoe nyaka nene. Lamo jachuech ne ogol oko gi bura mar jopiny. Biblos ne ochoki mi owang’ e lela. Ka gin kod jaro duto ma nyalore, chik Nyasaye ne onyon gi tielo. Kuonde tiegmok mag Biblos ne okethi. Odiochieng’ lemo. mar juma ka junta ne okel tenge. To kare ne okaw gi odiochieng’ mar apar kaka odiochieng’ mane oketi ne chiemo gi metho gi mer kod ayany. Batiso kod sawo ne ogo mamfuku. Kendo milome mane omuon kuonde mane iikoe joma otho ne waeho ni tho en nindo mochwere. Luoro Nyasaye ne iwacho ni bor gi chakruok mar rieko. kendo ni ne en chakruok mar fuwo. Chokruoge duto mag lemo ne chik okwedo mak mana mano mar bedo thuolo kod mar piny. Ja-bishop mane loso pend chike ma Paris, ne okel nyime mondo otim migawo maduong’. e yo ma onge luor moloyo kendo e yor wichkuot ma pok ne oneye jachung’ ma chalo kode kamano e wang” piny Ne okele nyime gi pangruok chutho. Mondo ohul ne chokruok ni; lemo mane osepuonjo kuom higni mathoth ne en kuom luor mage te, mana rieko moro matin mar jopuonj mar kanisa mane onge gi mise ei kanisa kata kuom adiera maler. Ne okwedo gi dhok malich kod weche maler bedo mar Jachwech mane osechiwore kolamo. Kendo ne koro ochiwore mar tiyo kuom higni mabiro ne bedo thuolo, bedo maromre kod long’o gi timbe mabeyo. Eka bang'e ne oketo okiewo mage kaka jaEpiscopal ewi mesa mi oyudo kwakruok mar wuoro ka wuok kuom ker mai chokruok. Jopuonj kanise mathoth mane oseng’anyo ne oluwo tint jadolono. Scott. Vol. 1. ch.17. LM 248.3

“Ji duto modak e piny nobed gi mor kuomgi. giniil kendo ginimire chiwo nimar jonabi ariyogo nosando joma nodak e piny. Prance ma okia Nyasaye ne okweyo dwol ma kwero ji mag jonabi ariyo mag Nyasaye. Wach mar adiera ne otho mi oriere piny e wang'yorc mage, kendo jogo mane mon kod rageng’ gi dwaro mag chik Nyasaye ne obedo mail. Ji ne thiano ayanga ne Ruoth mar polo.. Mana kaka joricho machon, ne giywak niya: Nyasaye ong’eyo nade? Kendo ni nitie ng'ech kuom ng'a ma malo chutho koso” - Zaburi 73:11. LM 249.1

Ka gin kod chir mag ayany ma chiegni gik e okang’ mar yombo girna ng’ato nyalo yiego. achiel kuom jodolo mag chenro manyienno ne owacho niya: “Nyasaye, ka intie to chill kuor kuom nyingi ma ohiny. Athianoni! To iling’; dak ihedhri mar more pondi? Ere ng’at ma pod biro vie ni intie bang’ ma? - Lakrelella. History vol. 11. page. 309. In Sir. Archibald Alison. History of Europe. Vol. 1. ch. 10. To mano doko dwond Farao, ka onwoyo gima ne odwaro gi thuon: “Jehova to en ng’a ma dawinj dwonde? Ok ang’eyo Jehova!” LM 249.2

“Ng’at mofuwo wacho e chunye ni Nyasaye onge” Zaiburi 14:1. To kuom joma ketho adiera, Ruoth wachoe niya: “Fupgi nonere ne ji duto. ITimotheo 3:9. Bane’ kane France osekwedo lamo Nyasaye mangima, Jal man malo kendo moting'ore modak kama nyaka chieng’. ne en mana kuom kinde matin kende to France ne olor ma ogik e okang’ mar wichkuot mar lamo nyiseche manono ka gilamo nyasaye madhako mar poro wach. e kido mar dhako ma ndhaga. Kendo ma ne otimore e nyim od bura mar piny gi jotelo madongo mag dini kod sirikal. Ja sigana wacho niya: “Ndalo achiel kuom ndalo mag nyasi mag neko ochung* ma onge ma piem kode nikech wichkuotne onwore gi anjawo. Dhoot mar chokruok ne oyaw ne band mar jothum. mane otelnegi gi jo-kanyakla mag Alensi mane odonjo e pangruok ka giwero wende pak mane gipako godo bedo thuolo, kendo girwako godo gino mane biro bedo gima ilamo kuom higni mane pod biro, gimoro ma olosi e kido mar ng ama miyo ma cum mane giluongo ni nyasaye madhako mar poro wach. Kane osekete e dier chokruok. ne oele. ka en kod kido maduong’ mi okete e bat kor achwich mar ker. Kane ji duto oseyange kaka jamiel ma nyako ewi kar ne’icho.... To nikech ma ne en ranyisi machal gi gima ne gilamo, chokruok maduong’ mar France ne otimo lemo ma ayanga ne kidono. LM 250.1

Kido ma onge luoro Ruoth Nyasaye no kendo mofuwo ma ji nyierom ne ni kod pon moro; rweko mane otim ne nyasaye ma dhako mar poro wachno, ne onyien mi onwo e wang’ piny duto. Moloyo to kuonde ma joma ne odakie ne dwaro ni rnondo onyis ni gin giwegi gisedongo mi gichopo e bor mar lokruok. — Scott. Vol. 1. ch. 17. LM 250.2

Jawach thore mane timo ng’eruok mar lamo poro wach, ne owacho niva. “Jogol chik mar piny, wich-wach osechiwo yo ne poro wach. Wengene ma omorore ne ok nyal dhil ka rango ler mare ma rieny. Kawuono wach malich osetimore e bwo agola ma ohango nwoyo adiera. Kendo kanyo e kama ne Freni otimoe nyasi mar lemo mar adier. Kanyo e kama waselosoe gombo mar dongniok mar bedo mag piny. Kanyo ema waseweyoe nyiseche mopa mag poro wach, ka wakawo kido ma ok olosi mar kit piny. M.A. Thiers. History of the French revolution. Vol. 2. page.370. 371. Kane okel nyasaye ma dhakono e dier chokruok, jawach thore ne omake gi lwete kendo ne olokore ka ong’iyo chokmok, ma owacho niya: “Jorna tho weyo tetni e nyim mor polo mar Nyasaye ma onge kod teko ma luoro maru ema osechweyo. Chakre sani, kik uchak uyang teko moro amora mak mana mar poro wach. Achiwonu kite man kod teloe moloyo kendo maliw moloyo; ka nyaka ubed gi nyiseche manono. to timuru misango mana ne machalo kod ma.... Podhuru e nyim kido ma ochung’ mar bedo thuolo. Oo! Rageng’ mar poro wach. LM 250.3

Bang’ kane ker osekwako nyasaye ma dhakono, ne oting’e ma okete ewi nyamburko malich, kaaye to owuoth kode e dier oganda makwar nyaka ei kilisia mar Notre Dame mondo okaw kar Nyasaye. Mano e kama ne oting'ee ma okete ewi kar yalo mi ji duto mane ni kanyo olame. Alison. Vol. I. ch. 10. Bang’e ka pok obudho, to gima ne oluwe ne en mana wang’o Biblos. Chieng’ moro aehiel. jo riwruok mar kama ikanoe gik moko, ne odonjo e kama lach mar jo-Alensi ka gikok niya: “Vive la Raison!” Ne giting’o ewi luth moro buge mane owang’ odong’ nus ma e diergi kanyo, ne nitiere buge mag Breviaries, Missals kod Muma machon gi manyien, mane liel e mach maduong’; ker ne owacho niya: “Fuwo duto ma giseloso nyithind dhano timo. - Journal of Paris. 1793. No. 318. Ogole e Buchez Roux, collection of parliamentary history. Vol. 30. pp. 200.201. LM 251.1

Jo-papa ema ne ochako tich ma koro jorna okia Nyasaye ne chopogi. Chenro mar Rumi ema ne osegolo okenge go mag siasa kod mag dini ma koro ne tero France e kethruok gi ng’wech. Ka jondiko wuoyo kuom gik mane otimore e dala mar France ma bwogo ji go, to giwacho niya: “Kalo tong’ gi eki onego okwan ewi komduong’ kod kanisa. To ka koro en tim makare ma ichulo godo kuor, to onego okwan gi ewi kanisa kende. Jo-papa ne oseketo sum e pach ruodhi mondo giked gi lokruok kaka jasigu, kaka gima chacho ji, mane biro ketho kuwe kod winjruok mar piny. Ne en rieko mar Rumi, ema ne ka okalo kuom yorni, ne omiyo sand ma kama kod gero ma lichni owuok e kom mat duong’. LM 251.2

Roho mar bedo thuolo ne odlii gt Btblos. Kamoro amota, mane otwakie injili, to pa eh ji ne chiewo. Ne giehako bolo piny majoko mane osebedo ka otweyogi kuom tarruok, mahundu kod timbe mag jwok. Ne gichako pato kendo timo kaka ji. Jotend pinje ne oneno mano mi ochako tetni mondo oriembgi. LM 252.1

Rumi nc ok odhi mos kuom ehwako maeh mar nyiego margi mar luorono. .lapapa ne owacho nc regent mar France e higa mar 1525 niya. Janckoni. (oporo-stan) ok bi chako ketho kendo lento kende. to obiro ketho loch duto. kit telo duto. chike duto. ehenro ditto kod ngas ditto kiweyo marnoko. G.de Felice. History of the prolelant of France, b.l. Ch.2, par. 8. Higni moko manok bang'e. baruwa ntoro mar papa ne osiento kingi niya: ‘ Kik wuondi jaduong’ jo oporo-stan biro mworo chenro mag sirikal kanyakla kod piny.... Kom duong’ nitie e masira mana kaka wi kar yalo. Timb ng’erruok mar dini ntanyien, nyaka to bi chuni ni itimo ng’eruok mar sirikal ntanyien. D Aubigne, sigana mar lokritok e piny mar Europe e ndulo mag Calvine. b.2. ch.36. Kendo jo sayans mag lento ne ornako wach mondo ji obed gi gut ka giwacho ni puonj mag jo oporo-stan ne ywayo pach ji ka tero e sigendint rnanono mag fuwo. bende omayo kingi chiwruok mare ma ohero godo joge kendo onjawo kanisa gi piny kanyakla. Karnano Ritmi ne odhi rnabei kuom riedo France mondo oked gi lokniok. Ne en mondo oting kom duong malo, mondo orit joma ni kod kit telo kendo rito ehike, ema ne omiyo ligangln mat sand ne okwong wuodhi e dala mar France. Wylie, b.l3. ch.4. LM 252.2

Jotelo mag piny ne oneno dwoko mar wachno matin. Puonj mag biblos dine opidho ei pare kod chunje mag ji ehikego eko mag timbe rnakare, ritruok, adiera. ratiro kod miwafu ma gin e kite mag lisoso ma orito dongruok matpiny kama iguroe kom duong’. Ngeche 14:34. 16:12. Io tich tim ntakare nokel kwe. kendo tim makare nomi ehuny ji bcdo gi kwe kod geno ndalo duto. Isaya 32:17. Jal ma rniyo chike mag Nyasaye luor biro miyo chike ntag pinygi luor adier. Jal ma oluoro Nyasaye, biro miyo kingi luor ka otimo tim makare kod loch makare. To France ma ok mor ne odagi Biblos, mi ogoyo chike mage manifuku. Higni mia achiel ka higni mia achiel, chwo man gi chike ma ogurogi kendo ma joratiro. jok man kod obwongo mabith kod tekruok mag chuny, mane ni kod ehir mar singruok kuom gima ne gisewinjo. kendo mane ni kod yic mar neno masira nikech adiera, kuom higni miche. jogi eki ne oyangore kaka wasumbini ei ute mag tuech. Moko ne owang’ e mach mi olal nono. Moko to ne tow e ute mag ang’ech. Gana gi gana ne otony nikech ne giringo. Kendo ma ne omedo dhiyo nyime kuom higni mia ariyo gi piero abich bang’ kane lokruok aseyawore. LM 252.3

Ne onge tieng’ rnoro mar jo-French ma e ndalono marabora ne ok obedo janeno mag jopuonjre mag injili ka ringo tony e nyim mwamba mar joma ne sandogi, kendo giting’o rieko kod lony gi tich matek kod chenro ma kaka chik ne omiyogi dhi maber mondo gimew godo piny mane giyudoe kar dak. To maromre gi kaka ne gimewo pinje mamoko gi mich mabeyo gi cki, e kaka ne gimiyo pinygi odong’ nono. Ka tong’ dine duto mane oriembi e piny mar France dogi. ka tong’ dine kuom higni mia adekgi. rieko mar tiyo matek ma joma ne oringo ni godo dwoki mondo opur godo lope; tong’ dine kuom higni mia adekgi riekogi mag loso gik moko bed ka tiyo e kuondegi mag loso gik moko; ka tong’ dinekuom higni mia adekgi rieko margi mokalo kod teko rnargi mar somo weche ne bed ka mewo kuondene mane ondikie weche, kendo puro sayans margi; tong dine rieko margi ema ne chiko ute mage mag yalo bura, ka chir margi ema di koro kedo negi e lweny, ka ber margi ema loso chikegi. ka dini mar Biblos jing’o obwongogi kendo chiko pach joge. to ntano doko duong’ ma dikoro olworo dala mar France! To mano doko piny maduong’ man kod dongruok kendo ma omew manade - ma dine obedo. Ranyisi ne pinje. LM 253.1

“To gut ma wang’e odinore ti ne oriembo ka golo oko e lope jopuonj mag long’o, joloch duto mag chenro, ng’ato ang’ata mane kedo nc kom duong’ ka oketo chunye; ne owacho ne joge ma dine omiyo pinygi obedo piny ma ong’ere kendo piny maduong’ niya: “Yier gima ibiro bedogo, wang’ e mach kata ringo tho. Giko to kethruok mar piny ne ogik kare; onge chuny mane odong’ mane inyalo chijgo, ne onge dini moro kendo mane inyalo chak ywa ka itero e mach; ne koro onge johera mag pinygi mane inyalo med riembo oko.” Wylie, b.13, ch.20. Kendo ng’anyo gi kuyo mage duto ema ne obedo dwoko malit. LM 253.2

Kane jo Huguenots oseringo, dok chien maduong ne opiyo kuom France. Bombe mane ometni gi loso gik moko ne olwar e tow; gwenge mane miyo, ne odok e thimbegi machon; obwongo ma ok ler kod timbe maricho ne oluwo bang’ kinde mar dongruok ma onge girna ne inyalo pint godo. Paris ne olokore ot achiel maduong’ mar kwecho, kendo wachore ni e saa mane lokruok marachno ochakore, kwan mar jokwecho marorno ji alufu mia ariyo ne odwaro tint rnaber kuom kingi. Jo-jesuits kende ema ne ometni ei bonta mane okwokno, kendo ne gitiyo gi gero malich kuom kanise gi sikunde ei ute mag tuech kod rumend. LM 254.1

Injili dine okelo ne France dwoko mar chandruokgo eko mag siasa kod ng’iyo mane ogoyo jo-padri mage, ruodhi mage, kod jong’ad bura mage nyang’eng’a, kendo giko to ne oluto pinygi ei loch agoko kod kethruok. To e bwo dini mar Rumi, ji ne osewito puonj mag gweth mag Jawar mar chiwruok kaka misango, kendo mar hera ma ok dwar mare kende. Ne osetelnegi kigologi oko kuom tuonruok mondo jomoko one ber. Jomwandu ne onge ng’ama kegnegi kuom diyo jochan piny, joma odhier bende ne ok yud kony e ngimagi mar tich kod lwar piny. Herruok kend mar jomwandu kod joma rateke ne omedo nenore kendo ornedo thiro ji. Kuom higni miche, wuoro kod miluma mar joma ne ni kod kit telo, ne ochiwo dwoko mar peyo ma rego jotich puodho. Jomwandu ne otimo ne jochan marach, kendo joma odhier ne mon gi jomwandu. LM 254.2

E gwenge mathoth, kuonde mag dak ne omak gi yawuot ruodhi man kod kit telo kendo joma tiyo, ema ne odak e udigo, ne gin e bwo ng’wono mag weg udigo kendo ne ichunogi mondo giyie gi nengo matek mane gidwaro. Pek mar siro kanisa kanyakla gi piny ne olwar kuom kidieny man e diere kod mago mane ni piny mane isolo kuomgi osuru mapek gi jotend sirikal kod mag dini, moi mar jok mane ni kod kit telo ema ne ikwano kaka chik maduong’ moloyo; jopur kod jotich puondho nikech joma ne sandogi ne ok dew gimoio— Ne ichuno kon gi koni mondo openj gima weg udi mane gidakie dwaio. Ngima mag jok mane tiyo e puothe ne en ngima mar tich ma ok chogi, kod midhiero ma ok rum: to kane dipo ni gihedhore mar ng’ur mi owinji to mano ne ikawo gi ajara malich. Kuonde mag yalo bura ne gombo mana mondo owinj wach ma jal mani kod kit telo odonjogo ne jatich puodho: asoya ne ni kod huma marach kuom jong’ad bura; kendo kaluwore gi kit mibadhi mar piny, gima jamwandu ne osewacho ema ne ni kod teko kuom chik. To kuom osuru mane ywak ka wuok kuom ji ajia. sipak mar jo sirikal ne ywaye gi koni. to mar jo-padri bende ywaye gi koeha, onge kata mana nus mane donjo ei agulu mar joka kingi: modong’ ne icharno mana gi miluma ka igolo e lwedo to itero e dhok. To jok mane thiro jowadgigo. to giwegi ne ok gigol osuru, kendo ehik ne oyie negi bende piny ne oyie negi timo gima ne oseyier negi. Kidienje mane ni kod ber ne kwan gi romo ji gana mia achiel gi piero abich, kendo mondo gine maber, ji mathoth ne ing’ado negi bura mar bedo maonge geno kod mar lwar piny. LM 254.3

Od yalo buia ne odong ne malungla kod miluma; ne onge gcnruok mane ni e kindji kod jotelo. Chich ne omoko matek kuom okenge mag jo sirikal kaka mago maloso herruok kend. Kuom higni piero abich ka pok kinde mar ng anyo ne ochopo. Louis XV ema ne osebedoe ewi kom duong’ ma kata mana e ndalo mag richogo ne ong eyore kaka jatelo ma janyawo ma ok ket chunye kendo mohero timbe mag ringruok. Ka en kod jotelo ma okethore kendo ma jokwin-yo, kendo joma ni ekidieny ma piny mothimo kendo momemore, piny giko to ne obedo gi wichkuot, kendo ji ne igi owang’, ne onge wang mat janabi mane inyalo dwar mondo one masira malich mane ochome. Sa moro amora mane jong'adne rieko ochiwo ne siem moro amora, ruoth ne thoro dwoko niya: tern uru uket gik moko odhi nyime machal gi kaka pod abiro rnedo dak; bang’ thona to onyalo mana bedo kaka obiro bedono. Dwaro mag lokruok ne ichuno kayiem nono. Ne oneno richogo to ne ok en gi chir kata teko mar romo kodgi. Kethruok mane rito piny mar France, ne ogo pichane maler ei dwoko mare mar nyawo kod heriuok kend niya: “Bang’a to ataro!” LM 255.1

Ka otiyo kuom nyiego mar ruodhi kod kidieny mane nigi loch. Rumi ne onriyogi mbi mar keto ji e twech, ka ong’eyo maler ni e vo ma kamano, piny nc biro bedo ma yomyom. Ka en kod chenro e yorni cri mar tweyo jotclo kod ji ajia kanyakia c obadho. Ka cn kod wang’ ma ncno matut, ne oneno chon m mondo mi oket ji obed wasumbini, e yo maber, ne nyaka two chunygi gi opingo; kendo ni yo mar adiera mane inyalo geng'gi godo mondo kik giwuog e tuech margi, ne en mar ketogi kama ok ginyal bedoe gi nyalo mar bedo thuolo. Ma bwogo ji nvadi gana achiel moloyo sandruok mar ringiuok ne en dwoko ji piny kuom timbe mabeyo. Ka otuon-gi Biblos kendo ojwang gi ne puonj mag gut kod herruok kend, ji ne oumore ei tarruok kod timbe mag juok mi ginimo ei timbe maricho mondo mi gichopi e okang’ mane ok ginyal ritore chuth. LM 256.1

To dwoko mar wachni ne obedo gino ma opogore malach gi mano mane rumi osechano. Kar mako ji ei bolruok ma ichiwo ka wang’ odinore ne chikene. tije mage ne ochiwo dwoko mar miyo ji bedo joma okia N'yasaye kendo joma ong'anyo. Ne gikwedo Rumi kaka rieko mar dolo mobwasi. Ne gmeno jodolo kaka jogo mane ni e migawo mar sandogi; nyasaye kende mane ging’eyo, ne en nyasach Rumi; puonj mage ema ne obedo dini margi ma kende. Ne gikwano wuoro mare kod kwinyo mare kaka nyak mowinjore mag Biblos kendo ne ok gidware kata matin. LM 256.2

Rumi ne osechiwo kit Nyasaye e yo mobam. kendo ne onjawo dwaro mage. Kendo koro, ji ne odagi Biblos kod jal mane ondike. Nc osedwaro yie ma mwofu ei chike mage ka owuondore ni ndiko oyie gi wachno. Kaka gima ne otimore nikech wachno, Voltaire kod lange ne jo obolo wach Nyasaye tenge kanyakia mi gilando sum mar kia Nyasaye kamoro amora. Rumi ne osciego ji nyaka piny e bwo tiende mar nyinyo; kendo koro ji mathoth, ka olwar piny kendo obedo negi makoch mana ka le, e saa mane giriyore ka giwuok e bwo loch marc mar agoko, ne jobolo rageng’ duto piny. Ka gin kod mirima. ka gineno wuond marieny mane gisebedo ka gimiyo luor kuom kinde malach. ne gikwedo adiera kod miriambo kanyakla mi gikawo ni anjawo en bedo thuolo. Wasumbini mag timbe mahundu ne obedo marnor kane giparo ni gin thuolo. LM 256.3

Kane ng anyo oyawore. ruoth ne oyie mar miyo ji jochung’ moloyo mag joma ne ni kod kit telo kod mag jo-padri ka oriw. Kamano, rapim mar teko ne m et lwetgi: to ne ok giikore mar tiyo kodgi gi rieko kod bedo e diere. Ka gin kod chuny mar chulo kuor ne timbe maricho mane otim negi. ne giramo mar chako gero piny manyien. Oganda moro ma igi owang’ ma ne pachgi opong’ gi makech mag gik maricho mane otim negi ma ne gisebedogo kuom kinde malaeh. ne ong’ado wach mondo ginwo ng’anvo ei okang’ mane osebedo mar midhiero mane onge ng’ama ne nyalo ting’o, kendo mondo gichul ne gin giwegi kuor kuom jogo mane gikwano kaka jondiko mag chandmokgi. Joma ne ithiio ne otimo lesne mane gisepuonjore e bwo loch agoko mi ne gibedo joma thiro jogo mane thirogi. LM 257.1

htanee ma ok mor ne okeyo ei remo. ehamno ero mane oseehwovo. Dwoko mar ehiwruok mare mondo teko mar rumi ema otaye ne bwogo ji. Kama ne France e bwo mbi mar jo-Rumi ne okwongo ketoe loch ma iwang'oe ji e saa mane lokruok ochakoree, kanyo ema ng’anyo ne okwongo mokoe mach mare. Mana e kanyono ma joma ne okwong negi nikech yie margi owang'ie gi mach, e htga mar gana achiel gi mia auchiel e kama ne jo ng’anyo bende okwongo wang’oe joge e higa mar gana achiel gi mia aboro. Kuom dhiro adiera kucha. ma dine okelone chang, France ne oyawo dhoot mondo kia Nyasaye kod kethruok odonji. Kane rageng’ mag chike Nyasaye obol tenge, ne oyudore ni chike mag dhano ne ok oromo mar siro ohula maratego mar gombo mar dhano; kendo piny ne oywere ka donjo e gomo kod ehablachabla. Lweny mane okedt gi Btblos ne otimo nyasi mar kinde ma oclning’ kuom sigand pinyni kaka “Loch mar Bwok.” Kwe kod mor ne oriembi oa e mier kod chunje mag ji. Ne onge ng’ama ni gi ritruok. Ng’ama ne olocho kawuono, ne ichichgo, kendo ing’adone bura kinyne. Mahundu kod gombo mag ringruok ne onge gima nyalo geng’o. LM 257.2

King'padn, kod joma ne ni kod kit telo ne ochun ma odonjo ei timbe maiicho ahinya mag joma ne wigi okethore kendo olokore joneko. Riyo mar chulo kuor ne ichwako mana gi nego kingi. Kendo jogo mane ogolo chik mar tho mare ne oluwo bang’e mana mapiyo ka itero e kar deyo ji. Nek mar ji duto mane ichich godo ni otang’ ne ng’anyo ne oketi. Ute mag twech ne opong’, kinde moro achiel, ne oting’o joma otwe gana mia ariyo. Bombe mag piny ruoth ne opong’ gi pichni mag bwok. riwruok mar jo ng’anyo achiel ne kedo gi machielo. Kendo France ne obedo pap achiel maduong’ mar ji ma larore ma gombo mar mirimbgi ema ne ynko. Ei Paris, koko ne luwo bang’ koko kendo jopiny ne opogore ei kidienje ma larore ma ne chal ka gima onge gima gidwaro mak mana lal gi ng’ato nono. To gima lich ewi mano en ni pinyno ne ochako odonjo ei Iweny mane oyware. Lweny maduong’ mar Europe. Pinyno ne odong’ ma onge manyonge kata achiel. Jolweny ne mwonyo olaw ne chudo. Jo-Paris ne kech nego. Gwenge ne odong’ gundni nikech jo-Brigand, kendo lony ne ochiegni tho chutho nikech bedo chablachabla kod timbe maricho. LM 257.3

Ji ne opuonjore leson mar kwinyo kod sand mane Rumi osepuonjo ka oketo chunye ahinya. Giko to odiochieng’ mar chulo kuor ne ochopo. Koro sani, ne ok ni jopuonjre Yesu kende ema ne iling’o ei ute mag ang’ech kendo iywayo ka itero e mach. Magi ne oselal chon, bende moko ne oseringo ma odhi e pinje moko. Rumi ma ok dew gimoro ne koro winjo teko mar tho mag jogo ma ne osepuonjo mondo oyud mor kuom timbe mag chwero remo. Ranyisi mag sand, mane jo-padri mag France osenyiso kuom tienge mathoth ne koro oduogo kuomgi gi mijing’o mane nenore. Kuonde ma ideyoe ji ne rernb jodolo oloko makwar. Rumend kod jela machon yande opong’ mana gi joHugeunots. ne koro opong’ gi joma ne sandogi. Ka otwegi c mbero kendo gitiyo mar mach, jo-padri mag Atholik-Roma ne okadho e okengego mag lit ma kanisa margi ne oseketo ka ni thuolo kuom jomiriambo mane joma beyo. LM 258.1

Eka ne ndalogo ochopo ma chik mar mahundu ma oloyo chike te ne oketi gi kar yalo bura mar mahundu moloyo kuonde yalo buche te; kama koro ne onge ng’ama ne nyalo moso nyawadgi kata lamo lemo mare. . . ma ok okelo masira mar richo maduong’. Kama jombetre ne butoe e akek yore; mane mach osiko ka lielie aliela okinyi ka okinyi; mane jela osiko opong’ mana ka meli ma oting’o wasummbini; kinde mane remo molie e dier wang’ ohula mana kaka pi ka dhi ei Seine Kinde mane nyamburko ting’o ji ka opong’ thich ka kadhogo e dier wang’ yore mag Paris ka tero e kar tho pile pile, ka askeche mane bura maduong’ ooro mondo odhi e migawo no, ne oyango kit kwinyo e yo moro adier, ma kata mana jela maduong’ ne ok ong'eyo. Ligangla mag masinde mane inego godo ji, ne wirore mos. ka ting'ore malo to dok piny, ka gitimo tichgi mar nek. Opara ma rabora mar jok ma otwe ne ibeto mana kaka ibeto olemo mar msabibu. Buche ne ikunyo kuond mane osepong’. Kuonde mane rniyo ne olokore ongoro. E dala mar Arras to kata mana ng’uono mar gero mar nego ng’ato ma piyo ne ok dwar kuom joma otwe. E dier wang'yo madhi piny ka ochiko Loire, ka iwuok Saumur nyaka ichop e nam, agak gi otenga mathoth ne chamo ringre mag joma otho man duk ma okwakore malich. Onge ng’wono mane inyiso ng’ato, bed ni en dhako kata diehwo. kata bed ni en gi higni adi. Kwan mar nyiri mane pod tindo kod mago mane hikgi oromo apar gi abiriyo mane onegi gi jo mahundugo. ne mana miche gi miche. Nyithindo mane ogol e thunde minegi ne iruwo e gik moyiedhi ka ibologi koni gi koni ewi ngas mar Jacobin. Kuom kinde machwok maromo higni apar. oganda makwar ne olal nono. LM 258.2

Magi duto ne en kaka Satan ne dware. Ma e gima ne osebedo ka otiyo kuom tienge mondo oyudi. Chenro mage gin wuond a e chakruok nyaka giko. Kendo chenrone mongirore en mana mar kelo chandruok kuom nyithind dhano mondo oruchi kendo okethi tich lwet Nyasaye, mondo obanj chenro mar polo mar miwafu kod hera, mondo okel kuyo e polo e yo ma kamano. Ka aye to, kokalo kuom rieko mage mag wuond to odin pach ji kendo mondo • otel negi kuom diro seyo duto ka gidwoko kuom Nyasaye, ka gima chandmoge gi duto gin dwoko mag chenro mag Jachwech. E yo ma kamano, ka joma ne oselwar piny kendo osetim negi mahundu kokalo kuom teko mage mag kwinyo ne oyudo bedo thuolo, ne omedo mana chwalogi nyime ka gikadho tong’ mag timbe maricho ahinya. LM 259.1

Ka miriambo achiel osefwenyore, jachien chako ume mana gi yo machielo, kendo oganda mathoth chako rwake mana kaka ne girwako mokwongo. Kane ji onwang’o ni Rumi ne en mana wuond, kendo koro ne ok onyal telo negi kuom ketho chik Nyasaye ka okalo kuom yomi eri, ne ochunogi ‘mondo gikwan ni lemo duto gin mana miriambo, kendo ni Biblos en mana sigana manono; kuom mano kane ji osebolo chike mag polo tenge, ne gichiwore ne richo ma ok otwe ume gi nyororo. LM 259.2

Both mar tho made okelo masira ma kamano ne oganda mane odak e piny mar Francce, ne en jwang’o adiera achielni eri ni: bedo thuolo mar adier oyiengore kuom mako chike Nyasaye. “Via di niwinjie chikna! ILka dibedo gi kwe kaka aora, gi tim makare kaka apaka ma e nam.” Jehova owacho niya: “Kwe onge ne joma richo.” Ruoth Nyasaye owacho ni: “To ng’a ma winja nodag mang’won, mi nobedi rnokuwe mak noluor gimoro marach” Isaya 48:18.22, Ngeche 1:33. LM 260.1

Joma wacho ni Nyasaye onge, joma kia Nyasaye, kod joma ong’anyo, dagi kendo yanyo chik Nyasaye; to dwoko mar mbi margi nyiso maler ni ber mar dhano otudore gi bolruok mare ne chike mag Polo. Jogo ma ok nyal somo leson ma yudore ei kitap Nyasaye, inyiso mondo osomgi ei sigana mar pinje. LM 260.2

Kane Satan otiyo gi kanisa mar Rumi mondo ogol godo ji oa kuom bolruok ne Nyasaye, gima ne otiyogo ne opandi, bende tiehne ne oum, ma podho piny kod midhierini mane obedo dwoko mare ne ok nenre kaka nyak mag ketho chik Nyasaye. To teko mar Roho maler mar Nyasaye ne okedo gi tekone ma chenro mage ne ogeng’ mondo kik chopi e okang’ ma gichiek chuth. Ji ne ok ‘oluwo ndach gik mane timore nyaka kuma ne gichakoree mondo gifweny chakruok mag midhierni mane omakogi. To ei ng’anyo, chik Nyasaye ne oket tenge ayanga gi joburra mag piny. Kendo ei loch mar bwok mane oluwo bang’e, gima ne okele kod gima ne okelo, ne inyalo ne gi ji duto. LM 260.3

Kane France odagi Nyasaye e lela kendo oketo Biblos tenge, joricho kod rope mag mudho ne obedo mamor kuom yudo gigo mane gisebedo ka gigombo kuom kinde malach - piny moth ma onge gi rageng mar chik mag Nyasaye. “To nikech gima jobura ong’ado kuom wach morochore ok tirnre piyo, mano emomiyo chuny yawuot ji ne oketore chuth kuom tirno maricho.” Ecclesiastes 8:11. To ketho chike mag adiera kendo ma kare, giko to nyaka enobed gi dwoko mar midhiero kod kethmok. Kata obedo ni ok lime nyadichiel gi bura, to timbe maricho mag dhano kata kamano, ne timo kethruok margi. Higni miche mag ng’anyo kod mahundu, ne osebedo ka kano minima ne chieng ma ichuloe kuor, kendo kane timbegi mamono osepong’o kikombe, jogo mane mon gi Nyasaye ne ofwenyo mana ka osedeko ni kare en gima lich tieko homtok mos mar Nyasaye. Rageng’ mar Roho mar Nyasaye ma keto chik kuom teko mar kwinyo mar jachien ne osegol e rang’iny ma malo, kendo jal ma mor mare en mana dhier mar dhano ne oyiene mondo otim dwache. Jogo mane oyiero tich mag ng’anyo, ne owe mondo oka olemo mage, nyaka piny ne opong’ gi mahundu malich ma kalam ok nyal ndiko. Ka owuok kuom gwenge monjawore kod bombe ma okethore, ne iwinjoe ywak ma kelo bwok, ywak mar rem ma litie moloyo. France ne oyukni mana ka gima piny ema oyiengni. Dini, chik, chenro mar osiepe, joot, piny kod kanisa, duto ne ochwadi piny gi lwedo ma onge luoro Nyasaye mane oseting malo ka ikethogo chik Nyasaye. Ng’at mariek kare ne owacho adieri ni: “Tim makare ma ng’at makare ni godo, nonyise yo. To jaketho nopodhi e richone owuon.” “Kata ng'at marach otimo marach ndalo mia achiel, kendo oru, to, adier, ang’eyo ni piny obiro bet rnaber ne jogo moluoro Nyasaye, maluor e nyime. To ok nobedi maber ni ng’at marach kendo ndalo mage machal gi tipo ok nomedre nikech ok oluor e nyim Nyasaye.” “Nimar ne gisin gi ng eyo mi ne ok gidwaro luoro Jehova. Emomiyo giniyud gimowinjore ne timbegi giwegi. Riekogi giwegi noromgi.” Ngeche 11:5. Ecclesiastes 8:12,13, Ngeche 1:29.31. LM 260.4

Joneno mag adiera mag wach Nyasaye mane teko mayanyo Nyasayeno, mane owuok e bur matut onego, ne ok dhi siko ka oling’ kuom kinde malach. Bang’ ndalo adek gi nus, Roho mar ngima ma oa kuom Nyasaye ne odonjo kuomgi kendo ne gichung’ ewi tiendegi; kendo luoro maduong’ ne omako jogo mane onenogi. Fweny 11:11. Ne en higa mar 1793 ema ne chik mane okwedo dini mar jo-Kristo kendo oketo Biblos tenge ne okadhie e chokruok mar French. Higni adek gi nus bang’e, dwoko ma ketho chikni ka yie mondo Biblos obedie, riwruok achielno ema ne ogolo. Piny ne ochung’ ka rango masira mar richo mane obedo dwoko mar tamruok yie gi buche malei mag Nyasaye kendo ji ne oyango dwaro mar bedo gi yie kuom Nyasaye kod wachne kaka e mise mar long’o kod timbe mabeyo. Ruoth wacho mya: “Isekwero kendo yanyo ng’a? Iseting’o dwondi kimon kod ng'a, in miseting’o wang’t malo? Isemon kod ng ama ler mai Istael. Isuya 37.23. Emomiyo, neuru, anamigi ng’eyo. anamigi ng'eyo nyadi chick tich lweta gi tekona; mi gining’e ni nyinga e Jehova. Kaluwore kod joneno ariyogo, janabi medo wacho niya: “To bang’ mano, jonabi ariyogo nowinjo dwol ma kok matek gie polo ka wachonegi niya: “Biuru malo ku! kuom mano. ne giidho malo ka gin ei bor polo mana ka jowasikgi neno gi.” Fweny 11:12. Nikech France ne okedo gi joneno ariyo. gisebedo ka imiyogi duong moloyo ndalo duto. E higa mar 1804, jo-British kod joForeign Bible Society ne ochaki. Ma eri ne olu gi riwruoge machalo kamano man kod bede modhuio e piny mar Europe. E higa mar 18-16, American Bible Society bende ne ochaki. Kane ochaki British bib - society, Biblos ne osc go mi olandore e dhok piero abich. Chakre ndalono. osebed ka tloke e dhumbe miche mathoth kod loko mathoth. LM 261.1

Kuom higni piero abich mane otelo ne higa mar 1792, ne ochiw thulo matin ne ote madhi e pinje maoko. Ne onge riwruoge manyien mane olosi, to bende ne nitie kanise manok mane otemo keto tekruok moro amora mondo weche mag Kristo olandre e pinje mane jochilo. lo kochomo giko mat higa mat gana achiel gi mia aboro, lokruok maduong ne otimore. Ji ne ok otomo gi weche mag anyuola, kendo ne gifwenyo dwaro mane ni kuom fwenyruok mar Nyasaye kod tcmo wach mar dini. Chakre kindeni, tich mar ote ma iteio e pinje ma oko ne otundo e okang’ mar dongo ma onge gima ne nyalo loye. (Nee Apendix) LM 262.1

Chorruok e weche mag goyo buge osechiwo chwalruok ne tich mat landiuok mar Biblos. Medruok mag gige tich mag lando weche e kind pinje mopogore, muko ohinga machon mag gut kod cluing’ kend mar pinje, kod lal mar teko mar sirikal mar Askofu mar Rumi oseyawo yo mondo wach Nyasaye odonji. Kuom higni rnoko, Biblos osebed kiloko ma onge rageng’ e wangyore mag Rumi, kendo sani to koro oseting’e kitere e batli piny duto kuonde ma ji odakie. LM 262.2

Voltaire, jal mokia Nyasaye. yande ne owacho ka sungore niya: “Aol gi winjo ka ji osiko ka nwoyo ni ji apar gariyo enta nochako dini mar jo-Kristo. Adwaro nyisou ni ng'ato achiel oromo loko wachno te. Tienge mathoth osekadho nyaka ne otho. Ji tara mathoth, osedonjo mondo oked gi Biblos. to en mabot gi kethruok; ma karna yande nitie Biblos mia achiel e ndalo mag Voltaire, sani koro nitie gana apar, Ee, huge gana mia achiel mag Biblos mar Nyasaye. Ei weche mag jatim lokruok moro mokwongo. kowuoyo kuom kanisa mar jo-Kristo, ne owachoe niya: “Biblos en nyinyo ma osetieko nyundni mathoth. Ruoth to wacho niya: “Onge gir Kveny mothedh mar kedo kodi ma dinyal timo gimoro; kendo ng’ato ka ng’ato ma wacho marach kuomi e bura, ning’adne bura in.” Isaya 54:17. LM 263.1

Waeh Nyasaye enosiki ma nyaka chieng’. Tije mag Kvete gin adiera kod ng'ado bura. Weche mopuonjo duto ochung’ matek. Oseketgi nyaka chieng’. Otimogi kuom adiera kod tim mati'r.” Isaya 40:8. Zaburi 111:7.8. Gimoro amora ma oger ewi loch mar dhano enorum; to mano ma oyudore ewi Iwanda mar wach Nyasaye ma ok lokre, enochung’ ma nyaka chieng’. LM 263.2