Mbaara Nene

Mũtongoria Thĩinĩ wa Mathondeka

Kũringana na ũrĩa ateithirio nĩ Ngai nĩatuire na ngoro yake athiĩ Roma. Kũrekerũo ihĩtia (indulgence) nĩ kwarĩkĩtie kwĩranĩrũo nĩ ‘Papa’ kũrĩ arĩa othe mangĩahaicire na maru (ndu) mao ngathĩ yetagwo “Ngathĩ ya Pilato” (Pilate’s Staircase). Mũthenya ũmwe Luther nĩahingagia gĩĩko kĩu, hĩndĩ ĩrĩa o rĩmwe aiguire mũgambo ta mũgambo wa marurumĩ ũkĩmwĩra, “Arĩa athingu-rĩ, marĩtũũraga na ũndũ wa wĩtĩkio!” Akĩguthũka agĩũkĩra ena thoni na guoya mũingĩ, na akiuma na ihenya handũ hau ha ũrimũ wake. Gĩcigo kĩu kĩa Maandĩko gĩtiatete ũhoti wakĩo igũrũ rĩa ngoro yake. Kuumagia na hĩndĩ ĩyo nĩonire wega makĩria gũkĩra ũrĩa aarĩ ona mbere ĩyo maheeni ma kwĩhoka ciĩko cia mũndũ nĩ ũndũ wa kũhonokio, na bata wa wĩtĩkio wa hingo ciothe thĩinĩ wa wega wa Kristo. Maitho make nĩmarĩkĩtie kũhingũrũo, na matiarĩ magacoka kũhingwo rĩngĩ, kũrĩ maheeni ma Gĩshaitani ma Kanitha ya Roma. Hĩndĩ ĩrĩa agarũrire ũthiũ wake kuuma Roma nĩagarũrũkĩte kuuma kuo o na thĩinĩ wa ngoro yake, na kuumagia kahinda kau kwahũkana kũu gũgĩkĩrĩrĩria o gũkũra, nginyagia agĩtigithũkana maũndũ-inĩ mothe na kanitha ya Roma. MN 36.1

Thutha wa arĩkia gũcoka kuuma Roma, Luther nĩanyitire ngathĩ ya gũtuĩka Mũũgĩ wa Ibuku rĩa Ngai (Doctor of Divinity) thĩinĩ wa Thukuru Nene ya Wettenberg. Rĩu nĩaarĩ na kahinda kwĩruta we mwene, ta ũrĩa ataarĩ eka mbere ĩyo, kũri Maandĩko Matheru marĩa endete. Nĩarĩkĩtie kwĩhĩta na hinya mwĩhĩtwa wa kwĩruta na ũmenyereri na kũhunjia na wĩtĩkio wa Kiugo kĩa Ngai, no ti ũhoro na niorutani ma atongoria a kanitha ya Roma, thĩinĩ wa matukũ make mothe ma muoyo wake. Rĩu ndaarĩ ta “monk” o na kana tk mũrutani mũnene, no aarĩ mwanĩrĩri mũhe ũhoti wa Ibuku rĩa Ngai. Nĩarĩkĩtie gwĩtwo ta mũrĩithi arere gĩkundi kĩa Ngai, arĩa maarĩ na ng’aragu na nyota wa Ũhoro ũrĩa wa ma. Nĩaririe ha hinya arũmĩrĩirie akiuga Akristiano matiagĩ- rĩirũo nĩ kwamũkĩra morutani mangĩ tiga marĩa marĩ ũhoti-inĩ wa Maandĩko Matheru. Ciugo ici nĩciatharĩrĩkĩire na hinya gĩtina o kĩrĩa gĩa kĩhumo kĩa ũnene wa kanitha ya Roma. Nĩ ciarĩ na kĩhumo kĩnene kĩa ũhoro wa Mathondeka ma ndini. MN 36.2

Rĩu Luther nĩambĩriirie na hinya wĩra wake wa ũcamba mũnene wa kwarĩrĩria Ũhoro ũrĩa wa ma. Hĩndĩ irĩa akoragwo arũgamĩte kĩhunjio-inĩ, mũgambo wake waiguagwo wĩna gũkanania kwa ũtaari mũnene wa wendo wa ngoro. Nĩonirie andũ ũrĩa mĩtugo ya mehia ĩ mĩũru, na akĩmaruta atĩ nĩ ũndũ ũtangĩhoteka kũrĩ mũndũ, na ũndũ wa ciĩko ciake we mwene, kwĩregereria ihĩtia rĩake kana gwĩthema iherithia rĩake. Gũtingĩhoteka o tiga kwĩrirĩra Ngai na wĩtĩkio thĩinĩ wa Kristo kũngĩhota kũhohokia Mwĩhia. Wega Wa Kristo ndũngĩhota kũgũrũo; nĩ kĩheo gĩa tũhũ; nĩaranĩirie na andũ matikae kũgũra kũrekerũo mahĩtia (indulgences), no marore na ũndũ wa wĩtĩkio Mũkũũri ũrĩa wambirũo. Nĩaatarĩirie ruo rũake we; mwene agĩcarĩa kũhonokio na njĩra ya wĩnyihia na kũherithio nĩ ũndũ wa mahĩtia make, ciĩko ciarĩ cia tũhũ itangĩamwoneire ũhonokio, na akĩĩra athikĩrĩria ake na ma atĩ nĩ tondũ wa kwaga kwĩrora we mwene na gwĩtĩkia thĩinĩ wa Kristo nĩkĩo onire thayũ na gĩkeno. MN 37.1

Morutani ma Luther nĩmagucĩrĩirie ũthikĩrĩria wa me- ciiria ma arĩa mecũranagia thĩinĩ wa bũrũri wothe wa Njĩrĩmani. Mahunjio na morutani make nĩmarehire mirũri ya ũtheri ĩrĩa yokĩririe na ĩkĩmũrĩka ngoro cia ngiri nyingĩ. Wĩtĩkio wĩna muoyo ũkĩambĩrĩria kuoya handũ ha ũhinga ũrĩa wa maũndũ ma gwĩthondekera na makahumbwo na rĩtwa rĩa ndini ũrĩa watũũrĩte kanitha-inĩ hĩndĩ ndaya. O mũthenya o mũthenya andũ nĩ mateaga wĩhoko wao kũrĩ marongoreria ma irĩra cia kanitha ya Roma. Nayo mĩhaka ĩrĩa ya giragia andũ maigue ũrutani ũngĩ tiga wa ‘Papa’ noyathiraga. Kiugo kĩrĩa kĩa Ngai, o kĩo kĩrĩa Luther agiritagia harĩkĩo ũrutani o wothe na mwĩĩro o wothe, gĩatariĩ o ta rũhiũ rũa mĩena yerĩ, gĩgĩtema njĩra yakĩo gũthiĩ ngoro-inĩ cia andũ. O kũndũ o kũndũ nĩ kwarĩ na gũũkĩrio kwa merirĩria ma kwenda ũthii wa na mbere wa maũndũ ma Roho. O handũ o handũ nĩ harĩ na ng’aragu na nyota ya Ũhoro ũrĩa wa ma gũkĩra ũrĩa kũrĩ kwamenywo kuuma hĩndĩ ya tene ya njiarũa nyingĩ. Maitho ma andũ-rĩ, marĩa makoretwo hĩndĩ ndaya maroretio kũrĩ mĩtugo na magongona ma andũ na kũrĩ aiguithania a andũ a thĩ, nĩ magarũrũkaga rĩu hamwe na kwĩrira na wĩtĩkio, kũrĩ Kristo ũrĩa wambirũo. MN 37.2

Maandĩko na morutani ma mũthondeki ũcio nĩ matheremaga kũrĩ o rũrĩrĩ thĩinĩ wa mabũrũri ma Ũkristiano. Wĩra wake ũgĩtamba nginya Switzerland na Holland. Mabuku ma maandĩko make makĩona njĩra ya gũkinya bũrũri wa Faranja na Spain. Thĩinĩ wa bũrũri wa Rũraya morutani make maamũkĩirũo ta Kiugo kĩa muoyo. Ũhoro ũcio wa ma nĩ watheremete nginyagia o na Belgium na Italia. Andũ ngiri nyingĩ nĩgũũkĩra mokĩraga kuuma kũringĩka-inĩ, kũrĩa gwatariĩ o ta gwa gĩkuũ mathiĩ gĩkeno-inĩ na wĩhoko-inĩ wa muoyo wa wĩtĩkio kũrĩ Ngai. MN 38.1