Ki Kam Jong Ki Apostol

22.—Ka Shnong Thessaloni

(La Pynshong Nongrim __ Ki Kam 17:1-10)

Hadien ba la mih noh na Philipi, U Paul bad U Silas ki la ialeit sha Thessaloni. Hangne la ailad ia ki ban kren hapdeng ki kynhun paidbah hapoh ka synagog jong ki Jiw. Ka dur kaba paw ha ki khmat jong ki ka la don ia ka dak-ka shin jong ka jinglehrain bad ka jinglehbein ba ki la shah dang shen, bad la donkam ban ai ia ka jingbatai shaphang kaei kaba la jia. Ia kane ki la leh khlem da kyntiew burom ia lade, hynrei ki la pynkhraw ia Uta Uba la wallam ia ka jingpyllait jong ki. KJA 106.1

Ha kaba ialap sha ki nong Thessaloni, U Paul u la kyntu ban phai sha ki jingiathuhlypa ka Testamen Barim shaphang U Messiah. U Khrist ha ka jingialap jong u hi U la plie ia ki jingmut ki synran jong U sha kine ki jingiathuhlypa; “haba u la sdang na U Moses bad na ki nongiathuhlypa baroh; u la pynpaw ha ki ha ki jingthoh baroh ia kiei-kiei ruh shaphang ia lade.” Loukas 24:27. U Petros ha kaba ialap ia U Khrist u la sei ia ka sakhi-sabut jong u na ka Testamen Barim. U Stephan u la bud ia kajuh ka rukom. Bad U Paul ruh ha ka jingialap jong u u la kdew sha ki jingthoh kiba iathuhlypa ia ka jingkha, ka jingshah shitom, ka jingiap, ka jingmihpat, bad ka jingkiew jong U Khrist sha bneng. Da ka jingphla jong U Moses bad ki nongiathuhlypa u la pynshisha shai ia U Jisu jong ka Nasareth ba U long U Messiah bad u la pyni ba naduh ki sngi jong U Adam ka la dei ka ktien jong U Khrist kaba la kren lyngba ki kpa-tymmen bad ki nongiathuhlypa. KJA 106.2

Ia ki jingiathuhlypa kiba shai bad bakyrpang la dep ai shaphang ka jingwan-paw jong Uta Uba la kular. Sha U Adam la ai ka jingkular skhem ia ka jingwan jong U Nongsiewspah. Ka jingpynrem ba la rai halor U Soitan, “Bad ia ka jingiashun ruh ngan buh hapdeng jong me bad kata ka briew, bad hapdeng u symbai jong me bad u symbai jong ka; u symbai jong ka un pynlwet ia ka khlieh jong me bad me men pynlwet ia ka khongdongjat jong u” (Jenesis 3:15), ka la long sha ki kmie-ki kpa banyngkong jong ngi ka jingkular jong ka jingsiewspah ia kaba yn pyndep lyngba U Khrist. KJA 106.3

Sha U Abraham la ai ia ka jingkular ba na u symbai jong u U Nongpynim jong ka pyrthei Un wan: “Ha u symbai jong me ki jaid bynriew baroh ka pyrthei kin iapynkyrkhu ia lade.” “Um ong, bad ha ki symbai, kumba shaphang kiba bun; hynrei kumba tang shaphang uwei, Bad ha u symbai jong me, uba long U Khrist.” Jenesis 22:18; Galatia 3:16. KJA 107.1

U Moses, shajan kaba kut jong ka jingtrei jong u kum u nongialam bad u nonghikai jong ki Israel, u la iathuhlypa shai shaphang U Messiah Uban wan. “U Trai uba U Blei jong me,” U la kren skhem sha ki paidbah Israel kiba la ialum lang, “un pynmih ha me ia u nongiathuhlypa napdeng jong me, na ki para jong me, uba kum ma nga; ia u phin shah shkor.” Bad U Moses u la kular skhem ia ki Israel ba U Blei hi U la pynpaw ia kane sha u katba u la don ha u Lum Horeb, U da ong, “Ngan pynmih ha ki ia u nongiathuhlypa napdeng ki para jong ki, uba kum ma me kein, bad ngan buh ia ki ktien jong nga ha ka shyntur jong u; bad un kren ha ki ia kata baroh ia kaba ngan hukum ia u.” Deuteronomi 18:15,18. KJA 107.2

U Messiah u dei ban long na ka jaid-ka kur bakynja syiem, namar ha ka jingiathuhlypa ba la kren da U Jakob U Trai u la ong, “U dieng synshar un ym kynriah na U Judah, lymne u nongthaw-ain napdeng ki slajat jong u, ha ban da wan u Shiloh; bad ia u ki jaid bynriew kin iakohnguh.” Jenesis 49:10. KJA 107.3

U Isaiah u la iathuhlypa’ “Te un mih u tnat lung na ka met bah U Jesse, bad u tnat na ki thied jong u.” “Pyndem la ka shkor, to wan ruh ha nga: to sngew, te ka mynsiem jong phi kan sa im; bad ngan pynlong bad phi ka jutang bymjukut, ki jingisnei baskhem jong U Dabid kein. Ha khmih, nga la ai ia u ban long sakhi ha ki kynja bynriew, u nongialam bad u nongai hukum ha ki kynja bynriew. Ha khmih, men khot ka jaid bynriew ba mem ithuh, bad ka jaid bynriew kabym shym la ithuh ia me kan phet sha me namar U Trai U Blei jong me, bad namar uta U Bakhuid jong ki Israel; naba u la pyndonburom ia me.” Isaiah 11:1; 55:3-5. KJA 107.4

U Jeremaiah ruh u la sakhi ia ka jingwan jong U Nongsiewspah kum U Syiem jong ka iing U Dabid: “Ha khmih, ki sngi kin wan, ong U Trai, ba ngan pynmih ha U Dabid ia U Tnat uba hok, te un synshar kum u syiem bad un leh stad, bad un leh ia ka jingbishar bad ia ka hok ha ka ri. Ha ki sngi jong u ia U Judah yn pynim, bad U Israel un shong ha kaba suk: bad kane ka long ka kyrteng jong u da kaba yn khot ia u, U Trai u long ka hok jong ngi.” Bad sa kane shuh-shuh: “Naba kumne u ong U Trai: U Dabid un ym duh briew lano-lano ruh uban shong halor ka khet jong ka iing Israel; lymne ki lyngdoh kiba ki Lebi kin ym duh briew uban ai ia ki jingainguh thang, uban thang ia ki jingknia, bad uban knia ha la ka sngi ha khmat jong nga.” Jeremaiah 23:5; 33:17,18. KJA 107.5

Wat ia ka jaka ban kha ia U Messiah la iathuhlypa: “Ma pha, ka Bethlehem Ephrathah, la pha long kaba rit hapdeng ki hajar Judah, na pha kein un mih ha nga uwei uban sa long u nongsynshar ha Israel; uba ka jingmih jong u ka long na mynhyndai, naduh bymjukut.” Mikah 5:2. KJA 107.6

Ia ka kam kaba U Nongpynim U la dei ban leh ha ka pyrthei lah dep buh-beit pura: “U Mynsiem jong U Trai un shongsah halor jong u, u mynsiem ka jingstad bad ka jingshemphang, u mynsiem ka jingsylla bad ka bor, u mynsiem jong ka jingtip bad ka jingsheptieng ia U Trai; ka jingsngewbha jong u ruh kan long ha kaba tieng ia U Trai.” Uta ia uba la pynsleh ha kane ka rukom u la dei “ban ialap ia kiei-kiei kiba bha ha kiba jemnud; . . . ban spain ia kiba la pait dohnud, ban ialap ia ka jingpyllait noh ha kiba la ring mraw, bad ia kaba plie ia ka byndi ha kiba la khum; ban ialap ia ka snem kaba diang-hun ka jong U Trai, bad ia ka sngi ka jingpynhiar-kput U Blei jong ngi; ban pyntngen ia kiba sngewsih baroh; ban buh ha kiba sngewsih ha Seion, ban ai ha ki kaba sien syntiew ha ka jaka ki dpei, ka umphniang ka jingkmen ha ka jaka ka jingsngewsih, ka jainkup ka jingiaroh ha ka jaka ka mynsiem kaba khia; ba yn khot ia ki ki dieng ka hok, u jingthung U Trai, ba yn pyndonburom ia u.” Isaiah 11:2,3; 6:1-3. KJA 107.7

Ha khmih u shakri jong nga, uba nga kyrshan; uba la jied jong nga, ha uba ka mynsiem jong nga ka sngewbha; nga la buh ia u mynsiem jong nga ha u: te un pynmih ka jingbishar ia ki Jentil. Un ym pyrta, lymne pynjam, lymne un ym pynsngew la ka ktien ha ki lynti shnong. Un ym pynkhein ia u phlang ba la mong, bad un ym pynlip ia u saihon basah tdem: un pynmih ia ka jingbishar ha ka jingshisha. Un ym duh lad lymne un ym sngewsyier, tadynda u la pynlong ka jingbishar ha ka khyndew: te ki dewlynnong kin khmih-lynti ia ka hukum jong u.” Isaiah 42:1-4. KJA 108.1

Da ka bor pyngngeit-pynkohnguh U Paul u la pyni nia na ka Testamen Barim ba “ka la dei ia U Khrist ban shah, bad ban mihpat na kiba iap.” Hato U Mikah um shym la iathuhlypa, “Kin shoh ia u nongbishar ki Israel da u diengduh ha ka ngab”? Mikah 5:1. Bad hato Uta Uba la Kular, lyngba U Isaiah, um shym la iathuhlypa ia lade hi, “Nga la pynshah la ka ingdong ha ki nongsympat, bad ia ki ngab ha kiba phut ia u shniuh: ngam shym la buhrieh la ka khmat na ka jinglehrain bad ka jingbynthiew”? Isaiah 50:6. Lyngba u nongruwai salm U Khrist U la iathuhlypa ia ka jinglehbein kaba un iohpdiang na ki briew: “Hynrei nga nga long. . . ka jingkrenbein jong ki briew, bad ka jingibein jong u paidbah. Baroh kat kiba iohi ia nga ki rkhiebein ia nga: ki bein shyntur, ki kyrngah khlieh, ki ia ong, To un aiti ia lade ha U Trai; to un pyllait ia u: ai ba un pyllait ia u, haba u sngewbha ha u.” Nga lah ban niew ia la ki shyieng baroh: ki peit bad ki khmih pyllaw ia nga. Ki iabynta ia ki jainkup jong nga hapdeng jong ki, bad ki iakhalai ia ka jingphong jong nga.” “Nga la kylla long u nongwei ia la ki para, bad u sohshnong ia ki khun ka kmie jong nga. Naba ka jingshitrhem ka iing jong me ka la bam duh ia nga; bad ki jingkrenbein jong kiba krenbein ia me ki la iahap ha nga.” “Ka jingkrenbein ka la pynpait ia ka dohnud jong nga; bad nga dap da ka jingsngewkhia: te nga la khmih-lynti iano-iano ban isynei, hynrei ym don satia; bad ia ki nongpyntngen, hynrei ngam shem shuh.” Salm 22:6-8,17,18;69:8,9,20. KJA 108.2

Katno ki jingiathuhlypa jong U Isaiah ki la long kiba shai kibym lah satia ban sngewthuh bakla shaphang ki jingshah-shitom bad ka jingiap jong U Khrist! “Uei ba la ngeit ia ka jingpynbna jong ngi?” u nongiathuhlypa u kylli, “bad hano la pynpaw ia ka ksangti U Trai? Naba u mih noh ha khmat jong u kum u jingthung badang-lung, bad kum u thied na ka dewrkhiang; um don dur lymne jingitynnad; te haba ngi iohi ia u, ym don ka jingbhabriew ba ngin ibha ia u. U long ba la ibein bad ba la kyntait da ki briew; u briew ki jingsngewsih, bad uba tip ia ka khuslai: bad kum uba ki briew ki ju buhrieh ia la ka khmat na u; la ibein ia u, te ngim shym la niew ia u. KJA 108.3

“Shisha u la bah ia ki jingkhuslai jong ngi, bad u la kit ia ki jingsngewsih jong ngi: pynban ngi la niew ia u ba la pynmong, ba la shoh da U Blei, bad ba la pynjynjar. Hynrei la pynmong ia une namar ki jingryngkang jong ngi, la pynlwet ia u namar ki jingleh bymhok jong ngi: ka jingpynshitom ka jingsuk jong ngi ka la long halor jong u; bad da ki jingjngem snam jong u la pynkhiah ia ngi. KJA 108.4

“Ngi baroh kum ki langbrot ngi la sakma; ngi la phai noh uwei-uwei sha la ka lynti; Te U Trai U la buh halor jong u ia ka jingbymhok jong ngi baroh. La ban bein ia u, pynban u la pynrit ia lade, um shym la ang la ka shyntur: kum i khun langbrot ba la ialam sha ka jingpyniap, bad kum ka langbrot kaba sngap jar ha khmat ki nongot shniuh jong ka, shisha, um shym ang la ka shyntur. Da kaba banbein bad ka jingbishar la shim noh ia u: te shaphang ka jingim jong u, uei ba la pyrkhat ba la ot noh ia u na ka ri kiba im? Namar ka ryngkang u paidlang jong nga la shoh ia u.” Isaiah 53:8. KJA 108.5

Wat ia ka rukom ka jingiap jong u la dep pyni pharshi lypa. Kumba la kyntiew ia u bsein rnong ha ka rikhlaw, kumta ruh ia U Nongsiewspah uban wan yn kyntiew, “ba uei-uei ruh uba ngeit ha u un ym jot shuh, hynrei un ioh ka jingim bymjukut.” Ioannis 3:16. KJA 108.6

“Te uno-uno un ong ha u, Kiei kine ki jingmong hapdeng ki ksangti jong me? Ynda kumta un iathuh, Kine ia kiba la pynmong ia nga ha iing ki lok jong nga.” Sekharaiah 13:6. KJA 108.7

“Bad ki la pynlong ia ka jingtep jong u lem bad ki bymman, lem bad uba riewspah ruh ha ka jingiap jong u; la um shym la leh jubor, lymne ym shym la don ka buit phon ha ka shyntur jong u. Pynban U Trai u la mon ban pynlwet ia u; u la pynkhuslai ia u.” Isaiah 53:9,10. KJA 108.8

Hynrei ma U Uba la dei ban shah ia ka jingiap ha ki kti ki riewbymman U la dei ban mih pat kum u nongjop halor ka pop bad ka jingtep. Hapoh ka jingpyrsad mynsiem jong U Badonbor baroh U Nongruwai Babang jong ki Israel u la phla shaphang ki burom jong ka step ka jingmihpat. “Ka doh jong nga ruh,” da kaba kmen eh u la pynbna, “kan shong sah ha kaba skhem. Naba men ym iehnoh ia ka mynsiem jong nga ha ka jaka bym iohi; lymne men ym shah ia u bakhuid jong me ban shem ia kaba pyut.” Salm 16:9,10. KJA 109.1

U Paul u la pyni haduh katno U Blei u la pyniasoh jan katta-katta ia ka jinglehniam ka knia-ka khriam bad ki jingiathuhlypa kiba iadei bad Uta Uba la dei ban long “kum i khun langbrot ba la ialam sha ka jingpyniap.” U Messiah U la dei ban ai ia ka jingim jong u kum “ka jingainguh namar ka pop.” Haba khmih arsut lyngba ki spah snem shaduh ka jingiap ka jingpyniasuk jong U Nongpynim, u nongiathuhlypa Isaiah u la phla ba U Khun-langbrot jong U Blei “u la theh noh ia la ka mynsiem haduh kaba iap: la niew ruh ia u bad ki nongryngkang; pynban u la bah ia ka pop jong kiba bun, bad u la iasaid na ka bynta ki nongryngkang.” Isaiah 53:7,10,12. KJA 109.2

U Nongpynim kat kum ka jingiathuhlypa u la dei ban wan, ym kum u syiem ba kynja pyrthei, ban pyllait ia ka jaid bynriew Jiw na ki nongbanbein bakynja pyrthei, hynrei kum u briew hapdeng ki briew, ban im ka jingim jong ka jingduk-jingkyrduh bad ka jingsngewrit, bad ha kaba khadduh ba yn ibein, yn kyntait, bad yn pyniap. U Nongpynim ia Uba la iathuhlypa ha ki Jingthoh Testamen Barim U la dei ban ai ia lade kum ka jingknia-ka jingainguh na ka bynta ka kynja bynriew kaba la hap, kumne yn pyndep ia kawei-pa-kawei ka jingdawa jong ka hukum kaba la pynkhein. Ha U ki jingknia kiba pharshi ki la dei ban iashem ia u jingknia bashisha sha uba ki la kdew, bad ka jingiap jong U halor ka diengphna ka la ai ka jingmut sha baroh ka jinglehniam ka knia-ka khriam jong ki Jiw. KJA 109.3

U Paul u la iathuh sha ki Jiw ha Thessaloni shaphang ka jingshitrhem bamynshuwa jong u na ka bynta ka ain-ka hukum jong ki jinglehniam ha ki jingknia-ki jingainguh bad shaphang ka jingiashem baphylla jong u ha ka khyrdop jong ka Damaskos. Shuwa ka jingkylla kaba mut jong u u la shaniah skhem eh ha ka jinglong-khuid kaba hiar-pateng, ka jingkyrmen balamler. Ia ka jingngeit jong u ym shym la pynskhem angkor ha U Khrist; ha ka jaka kata, u la shaniah ha ki dur bad ki jinglehniam. Ia ka jingshitrhem jong u na ka bynta ka hukum la pynkhlad na ka jingngeit ha U Khrist kumta kam shym la larkam ei-ei. Katba u la kop-sop ba u la long ubym duna ei-ei ha ka jingpyndep ia ki jingleh jong ka hukum, u la kyntait ia Uta Uba la pynlong ia ka hukum kaba dondor shisha. KJA 109.4

Hynrei ha ka por ka jingkylla kaba mut jong u baroh ki la kylla bak. U Jisu ka Nasareth, ia Uba u la pynshitombein ha ka long-rynieng jong ki riewkhuid jong U, U la paw ha khmat jong u kum U Messiah. U nongpynshitombein u la iohi ia U kum U Khun jong U Blei, Uta uba la wan sha ka pyrthei kum ka jingpyndep ia ki jingiathuhlypa bad uta Uba ha ka jingim jong U hi U la biang lut ia baroh ki jinglong-jingman ba la kren da ki Jingthoh Bakyntang. KJA 109.5

Katba da ka jingshlur U Paul u la pynbna ia ka gospel ha ka synagog ha Thessaloni, la pynshai kdar halor ka jingmut bashisha jong ki jinglehniam bad ki jingknia kiba la iasoh bad ka jingshakri hapoh ka tabernakl. U la ialam ia ki jingmut jong ki nongsngap jong u sha lyndet ka jingshakri bakynja pyrthei bad ka jingshakri jong U Khrist ha ka jaka kyntang bakynja-bneng, shaduh ka por haba, hadien ka jingpyndep jong u ia ka kam ka jingiasaid jong U, U Khrist Un wan pat ha ka bor bad ka burom bakhraw, bad Un pynieng ia ka hima jong U ha ka pyrthei. U Paul u la long uba ngeit skhem ha ka jingwan arsien jong U Khrist; ha ka rukom kaba shai bad badonbor u ialap ia ki jingshisha shaphang kane ka jingjia, ba ha ki jingmut jong kiba bun kiba la iohsngew la don ka jingktah bajylliew kabym shym la duh noh. KJA 109.6

Lai Sabbaton ter-ter U Paul u la ialap sha ki nong Thessaloni, u da pyni nia bad ki na ki Jingthoh shaphang ka jingim, ka jingiap, ka jingmihpat, ka jingtrei-kam, bad ka burom balawei jong U Khrist, “U Khun-langbrot, ia uba la pyniap la myndanglong ka pyrthei.” Jingpynpaw 13:8. U la kyntiew ia U Khrist, Uba ka jingsngewthuh ia ka jingshakri jong U ka long u shabi uban plie wang ia ki Jingthoh ka Testamen Barim, ka da ailad ban iohbat ia ki jingkynshew bakordor jong ki. KJA 109.7

Katba ia ki jingshisha jong ka gospel la pynbna kumne ha Thessaloni da ka borbah, la khring ia ki kynhun babun paid ban wan sngap ia ka jingialap. “Te don na ki kiba la ngeit, bad ki la iasoh lok bad U Paul bad U Silas; bad u paidbah babun na ki Grik bariewblei, bad na ki kynthei kiba khraw-batri ym khyndiat.” KJA 110.1

Kum ha ki jaka sha kiba ki la rung mynshuwa, ki apostol ki la iakynduh bad ka jingiapyrshah kaba jur. “Hynrei kita ki Jiw da kaba sngew pihuin, ki la iakhot lok ia ki briew bathala na ki kynja bapoh, bad haba ki la pynlang paidbah, ki la iapynkhihwin jlang ia kata ka nongbah.” Ia ki Jiw ha kata ka por ym shym la sngewbha da ka bor ka sorkar Rom, namar, ym shym slem mynshuwa, ki la pynkhihwin ha ka nongbah Rome. La khmih sha ki da ka jingsuba sniew, bad ia ka jinglait-luid jong ki la synshar pyrkhing. Te mynta ki la iohi ia ka lad ban shim kabu ia ki jinglong-jingman ban pynioh skhem pat sha lade hi ia ka jingsngewbha bad ha kajuh ka por ban pynjah burom ia ki apostol bad ia kiba la kylla thymmai sha ka niam Khristan. KJA 110.2

Ia kane ki la leh da kaba iasoh bad “ki briew bathala na ki kynja bapoh,” te da kane ka rukom ki la jop ha kaba “iapynkhynwin jlang ia kata ka nongbah.” Ha ka jingkyrmen ban shem ia ki apostol, “ki la ieng ialeh ia ka iing U Jason;” hynrei kim shym la shem ia U Paul lymne ia U Silas. “Te haba kim shym la shem ia ki,” u paid-bhur ha ka jingdiaw bad ka jingbitar shla “ki la iaring noh ia uta U Jason bad ia kiba na ki para bangeit ha khmat ki nongsynshar ka shnong, ki da pyrta, Kine kiba la pynkylla khongpong ia ka pyrthei ki la wan poi hangne ruh; ia kiba U Jason u la khot iing: bad kine baroh ki ialeh pyrshah ia ki hukum U Kaisar, ki da ong ba don uwei pat u syiem, U Jisu.” KJA 110.3

Namarba ia U Paul bad U Silas ym shym la lah ban shem, ki majistor ki la mudui ia ki bangeit bad ki la hukum ba kin bahkhlieh ban pynneh ia ka jingsuk bad ka jingjai-jai. Da ka jingsheptieng ia ka jingiakhih pyrshah bad ka jingleh jubor shuh-shuh, “ki para bangeit kumne-kumne ruh ki la phah noh ia U Paul bad U Silas mynmiet sha Beria.” KJA 110.4

Kito kiba hikai mynta ki sngi ia ki jingshisha kibym pawnam ha ka pyrthei kim donkam ban duh jingkyrmen lada hateng-hateng kim ioh ia ka jingpdiang sngewbha, wat na kito kiba kam ba ki long ki Khristan, kaba kham bha ban ia kaba U Paul bad ki para-nongtrei jong u ki la ioh na ki briew hapdeng kiba ki la trei shitom. Ki nongrah khubor jong ka diengphna ki dei ban kieng atiar ha lade da ka jingsharai bad ka jingduwai, kumta ban iaid shaphrang da ka jingngeit bad ka jingshlur, da kaba iai-trei barobor ha ka kyrteng U Jisu. Ki dei ban kyntiew burom ia U Khrist kum u nongiasaid jong u briew ha ka jaka-kyntang bakynja bneng, Uta ha Uba baroh ki jingknia-ki jingainguh jong ka juk ka Testamen Barim ki shong-pdeng, bad Uba lyngba ka jingknia kaba pyniasuk jong U ki nongryngkang ia ka hukum jong U Blei ki lah ban shem ia ka jingsuk bad ka jingmap. KJA 110.5