Ki Kam Jong Ki Apostol
44.—“Kiba Na Ka Iing U Kaisar”
Ka gospel barobor ka la ju ioh ia ka jingjop bakhraw tam jong ka hapdeng ki kynhun kiba kham hapoh ka kyrdan long briew. “Ym bun kiba stad katba kum ka doh, ym bun kiba donbor, ym bun kiba khraw-batri, ba la khot.” 1 Korinth 1:26. Ym shym la lah ban khmih lynti ba U Paul, u nongsah byndi uba duk bad ubym don ki paralok, un lah ban khring ia ka jingshah-shkor jong kiba riewspah bad kiba khraw kyrdan jong ki nongshong shnong ka Rom. Sha ki ka jingsniew-jingthala ka pynthaba phyrnai ia ki jingpah-jingphon jong ka bad ka bat skhem ia ki kum ki mraw bamon hi. Hynrei napdeng kito kiba trei shitom, ki briew kiba la ban da ka jingduk hapoh ka jingban-bein, wat napdeng ki mraw bakyrduh, shibun da kaba kmen eh ki la shahshkor sha ki ktien jong U Paul bad ha ka jingngeit jong U Khrist ki la shem ia ka jingkyrmen bad ka jingsuk kaba la pynshlur ia ki hapoh ki jingeh jong ka jingiashem jong ki. KJA 218.1
Hynrei katba ka jingtrei jong u apostol ka la sdang bad kiba poh bad kiba rit kyrdan, ka borktah jong ka ka la pyiar tadhaduh ba ka la poi sha ka iing-syiem jong u patsha ruh de. KJA 218.2
Ka Rom ka la long ka sorbah jong ka pyrthei ha kata ka por. Ki Kaisar baleh-meng ki la thaw ain bad ki pyntrei-kam ia ki ain-ki hukum lajan sha kawei-pa-kawei ka jaid bynriew halor ka sla pyrthei. U Syiem bad ki myntri-korbari la kim shym la tip ei-ei shaphang U Nong Nasareth bapoh burom lane ki la niew ia U da ka jingniewbein. Pynban ha ka por kaba duna ia arsnem ka gospel ka la shem lynti na ka iing bapoh jong u nongsah-byndi sha ki kamra-bah jong u syiem. Ia U Paul la khum da ki kynjri kum ia u nongleh kam sniew; hynrei “ia ka ktien ka jong U Blei ym shym la khum kein.” 2 Timothi 2:9. KJA 218.3
Ha ki snem bamynshuwa u apostol ula pynbna paidbah ia ka jingngeit jong U Khrist da ka bor kaba jop, bad da ki dak phylla bad ki kambah u la lah ai ia ka sabut bymlah bakla jong ka jingdon jong ka ia ka jinglong bad ka bor bakynja-blei. Da ka jingskhem badonburom u la ieng joit ha khmat ki riewstad jong ka Gris bad da ka jingtip-jingstad bad ka jingpnah thylliej u la pynsngap jar ia ki jingsaidnia jong ka jingstad basarong. Da ka jingshlur bymsheptieng u la ieng ha khmat ki syiem bad ki lyngskor, bad u la ialap shai shaphang ka hok, ka bor halor lade, bad ka jingbishar kaban sa wan, haduh ba ki nongsynshar basngew-meng ki la khynniuh la kumba ki lah da iohi ia ki jingjia bashyrkhei jong kata ka sngi jong U Blei. KJA 218.4
Mynta pat ym shym la ai ia kum kita ki lad sha u apostol, namar la khang-khop ia u hapoh ka iing ba u la sah, bad ula lah ban ialap ia ka jingshisha tang sha kito kiba la wan wad ia u hangta. Um shym la ioh, kum U Moses bad U Aaron, ia ka hukum bakynja-blei ban leit ieng ha khmat u syiem basniew-ba-sarong bad ha ka kyrteng jong U NGA LONG Uba khraw ban dumok ia ka jingrunar bad ka jingban-bein jong u. Pynban hamar kane ka por, haba ia u nongialap bakongsan jong ka la imat khang-khop na ka jingtrei paidbah, ia ka jingjop bakahraw la jop na ka bynta ka gospel; namar na ka iing-ka sem jong u syiem hi, ia ki dkhot la pyniasoh sha ka balang. KJA 218.5
Ym don hangno-hangno shawei pat ka jinglong-jingman kabym pyniadei sha ka niam Khristan palat ban ia kaba la long ha Rom. U Nero imat u la pyndam khoit na ka mynsiem jong u ia ka dak-ka shin jong ka dur bakynja-blei, bad wat ia ka jinglong briew hi ruh, bad u la don tang ia ka dur-ka jinglong jong U Soitan. Ki shakri bad ki myntri-korbari jong u baroh ki la long kumjuh ha ka jinglong-ka akor kum ma u hi __ uba runar shyrkhei, uba poh, bad uba sniew bymman. Katkum kiei-kiei baroh kiba paw kan long kabym lah satia ia ka niam Khristan ban ioh iuh-kjat ha ka iing-syiem jong U Nero. KJA 218.6
Pynban ha kane ka kam, kumba ha shibun kiwei pat, la pyni shai ia ka jingshisha jong ka jingong U Paul ba ki jingkieng atiar ha ka jingialeh thma jong u ki la long “kiba donbor da U Blei ia kaban pynkyllon ia ki kut baskhem.” 2 Korinth 10:4. Wat ha ka iing-ka sem jong U Nero, ia ki synjat-jingjop jong ka diengphna la ioh. Na ki shakri bathala jong u syiem uba kham thala-sniew la ioh ia ki nongkylla kaba mut kiba la kylla long ki khun shynrang jong U Blei. Kine kim shym la long ki Khristan ha kaba rieh, hynrei ha kaba paw shynna. Kim shym la lehrain ia ka jingngeit jong ki. KJA 218.7
Da kano ka lad la ioh ban rung bad ia ka jaka ieng baskhem la ioh na ka bynta ka niam Khristan ha ka jaka ba wat ban rung ruh ka la long kabym lah ban ioh? Ha ka shithi jong u sha ki nong Philipi, U Paul u la ai burom sha ka jingshah set byndi jong u hi namar ka jingjop jong u ha kaba khring ia ki nongkylla thymmai sha ka jingngeit kiba na ka long-iing jong U Nero. Da ka jingtieng ioh ba yn pyrkhat ba ki jingshah shitom jong u ki la khanglad ia ka jingiaid shaphrang jong ka gospel, u la pynthikna sha ki: “Te nga kwah ba phin tip, ko parabangeit, ba kita kiei-kiei kiba la jia ha nga ki la jia ia kaban kham pynroi ia ka gospel.” Philipi 1:12. KJA 218.8
Haba ki balang Khristan ki la tip nyngkong ba U Paul u la dei ban leit jngoh ia ka Rom, ki la iakhmih shaphrang sha ka jingjop bakhraw jong ka gospel ha kata ka nongbah. U Paul u la leit rah ia ka jingshisha sha shibun ki ri; u la ialap ia ka ha ki nongbah bakhraw. Hato une u radbah jong ka jingngeit un ym lah ban khring ia ki mynsiem sha U Khrist wat ha ka sor-bah jong ka pyrthei? Hynrei la pynlwet ia ki jingkyrmen jong ki da ka khubor ba U Paul ula leit sha Rom kum u nongsah-byndi. Da kaba sngew skhem ki la kyrmen ban iohi ia ka gospel, shisien ba la pynskhem ha kane ka kad-bah, ba ka pyiar stet sha baroh ki jaid bynriew bad kan kylla long ka bor kaba tap-lup ha ka pyrthei. Katno ka jingkhraw ka jingduh jingkyrmen jong ki! Ki jingkhmih lynti bakynja briew ki la duh, hynrei ym kumta ia ka jingthmu jong U Blei. KJA 218.9
Ym dei da ki jingialap jong U Paul, hynrei da ki jingkhum jong u, ba ia ka jingpyrkhat jong ka iing-syiem la khring sha ka niam Khristan. Ka la dei kum u mraw ba u la pyndkut ia shibun ki jingkhum kiba la teh ia ki ha ka jinglong-mraw jong ka pop. Lymne kane kam long baroh. U la ong skhem: “Kham bun na ki parabangeit ha U Trai, haba ki da shaniah skhem da kine ki kynjri jong nga, ki la kham shlur shikaddei eh ban ialap ia ka ktien U Blei khlem da sheptieng.” Philipi 1:14. KJA 219.1
Ka jingiaishah bad ka jingsuk bakmen jong U Paul lynter ka jingshah set byndi baslem bad bymhok jong u, ka jingshlur bad ka jingngeit jong u, ki la long ka jingialap bakhlem kut jong u. Ka mynsiem jong u, kabym dei kum ka jong ka pyrthei, ka la sakhi shai ba ka bor kaba kham hajrong ban ia ka jong ka pyrthei ka la iaisah bad u. Te da ka nuksa jong u, ia ki Khristan la pynkhih sha ka bor kaba kham khraw kum ki nongphla jong ka kam kaba na ka jingialap paidbah ia ka la pynkhlad noh ia U Paul. Ha kine ki rukom ki kynjri jong u apostol ki la don ka borktah, kumta haba ia ka bor bad ka jingtrei-kam jong u imat la ot noh, bad kumba paw shabar la don khyndiat eh kaba u la lah ban leh, dei ha kata ka por ba u la lum ia ki song-kew na ka bynta U Khrist na ki lyngkha kiba imat ia u la pynkhlad bak. KJA 219.2
Shuwa ban kut arsnem ka jingshah set byndi, U Paul u la lah ban ong, “Kine ki kynjri jong nga kiba paw ha U Khrist ha baroh kawei ka dorbar u patsha, bad ha kiwei pat baroh,” bad hapdeng kito kiba la phah jingkhublei sha ki nong Philipi u jer kyrteng kongsan ia kito “kiba na ka iing U Kaisar.” Dkhot 13; 4:22. KJA 219.3
Ka jingiaishah kumjuh kum ka jingshlur ka don ia ki jingjop jong ka. Da ka jingjemnud bajai-jai hapoh ka jingtynjuh, ym kham duna ban da ka jingshlur ha ka jingtrei, ia ki mynsiem lah ban khring sha U Khrist. U Khristan uba pynpaw ia ka jingiaishah bad ka jingsngewbha hapoh ka jingduh ia kiba ieit bad ka jingshah shitom, uba iashem wat ia ka jingiap hi da ka jingsuk bad ka jingjai-jai jong ka jingngeit kabym khih phaloh, u lah ban pyndep na ka bynta ka gospel palat ban ia kaba u lah ban pyndep da ka jingtrei baiaineh shi lynter jingim. Bunsien haba ia u shakri jong U Blei la pynkhlad noh na ka jingtrei minot, kata ka jingialam bamaian ia kaba ka jingiohi balyngkot jong ngi ka iam sngewsih ka long kaba la thmu da U Blei ban pyndep ia ka kam ia kaba yn ym pyndep lano-lano ruh da kawei pat ka rukom. KJA 219.4
Wat ai ba u nongbud jong U Khrist un pyrkhat, ba ynda um lah shuh ban trei minot ha kaba paw na ka bynta U Blei bad ka jingshisha jong U, ba um don shuh ka jingshakri kaba u lah ban leh, ym don bainong shuh ba un ioh bat skhem. Ia ki sakhi bashisha jong U Khrist ym ju kyndat sharud ha kano-kano ruh ka por. Ha ka jingkoit-jingkhiah bad ha ka jingpang, ha ka jingim bad ka jingiap, U Blei U iai pyndonkam ia ki. Haba lyngba ka jingshun jong U Soitan ia ki shakri jong U Khrist la pynshitom-bein, ia ka jingtrei minot jong ki la khanglad, haba la thep ia ki shapoh byndi, lane la patan ia ki sha ka diengphasi lane sha u rishot hapdeng ka lawar-ding, ka la dei ba ia ka jingshisha yn pynioh ia ka jingjop kaba kham khraw. Katba kine ki shakri baiaineh ki la shonshap ia ka jingphla jong ki da la ka snam, ia ki mynsiem kiba la artatien bad kiba la ju don ha ka jingbym sngew thikna la pynkynduh mynsiem shaphang ka jingngeit jong U Khrist bad ki ieng da ka jingshlur na ka bynta jong U. Na u dpei jong ki martyr la mih kyrhai ka jingot na ka bynta U Blei. KJA 219.5
Ka jingshitrhem bad ka jingngeit baiaineh jong U Paul bad ki para-nongtrei jong u, ym duna ruh ka jingngeit bad ka jingkohnguh jong ki nongkylla bathymmai sha ka niam Khristan, hapoh ki jinglong-jingman kiba eh katta-katta, ka dumok ia ka jingalhia bad ka jingduna ka jingngeit ha u nongialap jong U Khrist. U apostol bad ki nongtrei kiba iarap ia u kin jin da la lah ban pyni-nia ba kan long lehnoh-ei ban khot sha ka jingkylla kaba mut bad sha ka jingngeit ha U Khrist ia ki shakri jong U Nero, kiba iai-shah, kumba ju long, ia ki jingpynshoi bajur, kiba la ker sawdong da ki jingkhanglad kiba khlain, bad ki la iakynduh ia ka jingiapyrshah bakthang. Wat lada kin iashem ia ka jingkynduh mynsiem jong ka jingshisha, kumno kin lah ban ai ka jingkohnguh? Hynrei U Paul um shym la pyni-nia kumne; da ka jingngeit u la ialap ia ka gospel sha kine ki mynsiem, bad hapdeng jong kiba la iohsngew la don khyndiat kiba la kut jingmut ban kohnguh khlem da khein shuh kaei kaban jia. Halor ki diengpyngkiang bad ki jingma, kin pdiang ia ka jingshai, bad shaniah ha U Blei ban iarap ia ki ban pynshai ia ka jingshai jong ki sha kiwei pat. KJA 219.6
Ym tang ba la khring ia ki nongkylla sha ka jingshisha kiba na ka long-iing jong U Kaisar, hynrei hadien ka jingkylla kaba mut ruh ki la iaisan ha kata ka long-iing. Kim shym la sngew laitluid ban iehnoh ia ka kam ba ki trei tang namar ki sawdong-kun jong ki kim da long shuh kiba iadei. Ka jingshisha ka la shem ia ki hangta, bad hangta hi kin iaisah, da ka jingim ba la kylla thymmai bad ka jinglong babha kin phla ia ka bor pynkylla thymmai jong ka jingngeit bathymmai jong ki. KJA 220.1
Hato la pynshoi iano-iano ban pyndonkam ia ki jinglong ka jaka shong jong ki kum ka daw na ka bynta ka jingbym-lah jong ki ban sakhi namar U Khrist? To ai ba kin pyrkhat bniah ia ka jinglong-jingman jong ki synran kiba hapoh ka iing jong U Kaisar __ ka jingsniew ka jinglong-ka akor jong u patsha, ka jinglyngkar ka rukom im ha ka iing-syiem. Ngim lah satia ban mutdur ia ki jinglong-jingman kiba kham iapyrshah ia ka jingim bakynja-niam, bad kaba wallam ia ka jingkheinduh lane ka jingpyrshah kaba kham khraw ban ia kito ha kiba kine ki nongkylla thymmai ki la shem ia lade. Pynban hapdeng ki jingeh bad ki jingma ki la iai-bat ia ka jingngeit baiaineh jong ki. Namar ki dieng-pyngkiang ia kiba ym imat ban lah ryngkang, U Khristan u lah ban wad-daw ban pyllait ia lade na kaba kohnguh ia ka jingshisha kumba ka long ha U Jisu; hynrei un ym lah ban ai-daw ban lait na ka jingbishar kaba iit-bniah. Lada u lah ban leh ia kane un pynshisha ba U Blei U long Ubym leh hok ba U la thaw na ka bynta ki khun jong U ia ki kyndon jong ka jingpynim ia kiba kim lah ban kohnguh lane iamynjur. KJA 220.2
Uta uba ia ka dohnud jong u la pynneh skhem ban shakri ia U Blei un shem ia ka lad ban sakhi na ka bynta jong U. Ki jingeh kin ym don ka bor ban khanglad ia uta uba la kut jingmut skhem ban wad shuwa ia ka hima jong U Blei bad ia ka hok jong U. Ha ka bor kaba la ioh da ka jingduwai bad ka jingpule ia ka ktien, un wad ia ka jingbha-ka hok bad un kyntait ia ka jingsniew-jingthala. Da kaba khmih sha U Jisu, U Nongpynlong bad U Nongpynjanai jong ka jingngeit, Uba la shah ia ka jingialeh jong ki nongpop pyrshah ia U hi, u bangeit un kloi ban shah da ka jingshlur ia ka jingniewbein bad ka jingrkhie-bein. Te ia ka jingiarap bad ka jingai-ei kaba biang na ka bynta kawei-pa-kawei ka jingiashem la kular da Uta Uba ka ktien jong U ka long ka jingshisha. Ki ksangti bymjukut jong U ki kdup ia ka mynsiem kaba phai sha U na ka bynta ka jingiarap. Hapoh ka jingsumar jong U ngi lah ban shongthait suk, da kaba ong, “Ha ka por ba nga sheptieng, ngan shaniah ha me.” Salm 56:3. Sha kito baroh kiba buh ia ka jingshaniah jong ki ha U, U Blei Un pyndep ia ka jingkular jong U. KJA 220.3
Da ka nuksa jong U hi U Nongpynim U la pyni ba ki nongbud jong U ki lah ban don ha ka pyrthei hynrei ym ki jong ka pyrthei. U la wan ym ban iashim bynta ha ki jingsngewbha bashukor jong ka, ba yn pynphai da ki dustur jong ka, bad ban bud ia ki rukom leh-rukom im jong ka, hynrei ban leh ia ka mon jong U Kpa, ban wad bad ban pynim ia kiba la jah noh. Lem bad kane ka thong ha khmat jong u, u Khristan u lah ban ieng khlem da bit-tngit ha ki sawdong-kun jong u. Kam pher kaei ka kyrdan lane ki jinglong-jingman jong u, uba la kyntiew burom lane uba poh kyrdan, un pynpaw ia ka bor jong ka niam bashisha ha ka jingtrei baiaineh bad bahok ia ka kamram jong u. KJA 220.4
Ym dei ha ka jinglait war na ka jingtynjuh, hynrei hapdeng jong ka, ba ia ka jinglong Khristan la pynsan-pynroi. Ka jingiashem bad ki jingeh-jingshitom bad ka jingiapyrshah ka ialam ia u nongbud jong U Khrist sha ka jingap-sharai kaba kham phikir bad sha ka jingduwai kaba kham shitrhem sha U Nongiarap Uba khlain-bor. Ka jingtynjuh bajur ia kaba la shah da ka jingai-ei jong U Blei ka pynmih-pynsan ia ka jingiaishah, ka jingap baphikir bha, ka jingskhem, bad ka jingshaniah bajylliew bad baneh-skhem ha U Blei. Ka dei ka jingjop thiaw jong ka jingngeit Khristan haba ka pynlah ia u nongbud jong ka ban shah shitom bad ban long uba khlain-bor; ban pyndem, bad kumne ban jop; ba yn shah pyniap baroh shi sngi, pynban ban im; ban bah ia ka diengphna, bad kumne ban ioh ia ka pansngiat jong ka burom. KJA 220.5