Ki Mawjam Sha U Khrist
KA JINGTYNJUH IA KA JINGLONG-SYNRAN
“KUMTA, lada uwei-uwei-ruh u don ha U Khrist, u long u jingthaw bathymmai; kiei-kiei-ruh ki barim ki la duh; ha khmih, kiei-kiei baroh ki la jia long kiba thymmai.”1 MSK 51.1
U briew u lah ban nym lah ban iathuh ia ka por kaba thikna ne ia ka jaka, lane ban bud dien ia ki jingjia baroh ter-ter ha ka jingtrei jong ka jingkylla. U Khrist u la ong ha U Nikodimos, “Ka lyer ka beh kat sha kaba ka mon; bad me ioh-sngew ia ka jingsawa jong ka, hynrei mem tip nangno ka wan, lymne shano ka leit: kumta long u briew baroh uba la kha na U Mynsiem.”2 Kumjuh kum ka lyer ia kaba ngim lah ban iohi, pynban ia ki kam bad jingtrei jong ka ngi iohi da kaba shai eh, kumta ruh u long U Mynsiem jong U Blei ha ka jingtrei jong u ha ka dohnud jong u briew. Kata ka bor ka jingkha thymmai, kaba ym don khmat briew kaba lah ban iohi, ka kha ia ka jingim bathymmai ha ka mynsiem; ka thaw ia u jingthaw bathymmai ha ka dur jong U Blei. Katba ka jingtrei jong U Mynsiem ka long kaba jar-jar bad ka bym lah ban iohi, pynban ki jingmih ki long kiba paw shai. Lada ia ka dohnud la thaw thymmai da U Mynsiem jong U Blei, ka jingim kan sakhi ia kata ka jingshisha. Katba ngim lah ban leh ei-ei ban pynkylla ia ki dohnud jong ngi; katba ngim dei ban shaniah ha lade hi ne ha ki kam babha jong ngi, ki jingim jong ngi kin pynpaw lada ka jingaiei ka jong U Blei ka shong hapoh jong ngi ne em. Ia ka jingkylla yn iohi ha ka jinglong-jingim, ha ki jingmylien, bad ha ki kam ki jam. Ka jingiapyrshah kiei- kiei kan long kaba shai bad kaba la rai hapdeng kaei kaba ki la long bad kaei kaba ki long. Ia ka jinglong jingim la pynpaw ym da ki kam babha ba hateng-hateng ne ki kam sniew ba hateng* hateng, hynrei da ka jingsyrbud jong ki kam bad ki ktien kiba long ka jingmylien baborabor. MSK 51.2
Ka long kaba shisha ba ka lah ban don ka jinglong kaba habar kaba beit bad itynnad ha ka rukom im bad ha ka iaid ka ieng khlem ka bor pynthymmai jong U Khrist. Ka jingieit ia ka bor bad ka jingkuah ia ka jingburom jong kiwei pat ka lah ban pynmih ia ka jinglong jingim kaba beit. Ka jingburom ialade ka lah ban ialam ia ngi ban kiar ia ka jingpynpaw jong kaba sniew. Ka dohnud kaba khwan ka lah ban leh ia ki kam kiba sbun. Da kano te ka lad ba ngin lah ban tip ha kano ka liang ngi don? MSK 51.3
Mano ba ioh ia ka dohnud? Badno ki jingpyrkhat jong ngi ki don? Badno ngi sngewbha ban ia kren? Mano ba ioh ia ki jingieit babha tam jong ngi bad ia ki bor jingpyrkhat babha tam jong ngi? Lada ngi long ki jong U Khrist, ki jingpyrkhat jong ngi kin long bad u, bad ki jingpyrkhat bathiang tam kin long ia u. Baroh kaba ngi don bad long yn pynkyntang ha u. Ngin thrang ban kit ia ka dur jong u, ban pynhiar bad ring mynsiem ia U Mynsiem jong u, ban leh ia ka mon jong u, bad pynsngewbha ia u ha kiei-kiei baroh. MSK 52.1
Kito kiba la jia long ki jingthaw bathymmai ha U Khrist Jisu kin sei ia ki soh jong U Mynsiem kiba long, “Ka jingieit, ka jingkmen, ka jingsuk, ka jingshah-slem, ka jingleh-sbun, ka jingbha, ka jingiaineh, ka jingjemnud, ka bor halor lade.”3 Kin nym pynbit-dur shuh ia lade bad ki jingkuah-brai kiba mynshiwa. hynrei da ka jingngeit ha U Khun jong U Blei kin bud ia ki dien- jat jong u, kin shim ia ka jinglong jong u, bad pynkhuid ia lade kumba ma u u long uba khuid. Ia kiei-kiei kiba ki la ju isih mynshiwa, mynta kin ieit; bad ia kiei-kiei kiba ki la ju ieit mynshiwa mynta kin isih. Kiba sarong bad shaniah ha lade mynta ki jia long kiba jemnud bad kiba sngewrit. Kiba thala bad ba- hangamei ki jia long kiba shisha bad kiba jai-jai. Kiba buaid ki la jia long kiba pyngngad, bad kiba shikar ki la long kiba khuid. Ia ki rukom bathala jong ka pyrthei ki la buh noh sharud. Ki Khristan kin wad ym ia kata “kaba shabar,” hynrei ia “uta u briew ba-la-rieh jong ka dohnud, ha ka jingpynibha ka bymsep ka jong ka mynsiem bajemnud bad bajar-jar.”4 MSK 52.2
Ym don sakhi ei-ei ia ka jingkylla-ka-bamut kaba shisha lymda ka trei ha ka jingpynthymmai ha ka jinglong jingim. Lada u ai pat ia ka baina, ai noh ia kata kaba u la tuh, phla ia ki pop jong u, bad ieit ia U Blei bad ia la ki para-briew, te u nongpop u lah ban sngewskhem ba u la iaid lyngba na ka jingiap sha ka jingim. MSK 52.3
Haba kum ki jingthaw ba la bakla bad ba la pop, ngi wan sha U Khrist bad ngi jia long ki nongioh-bynta jong ka jingmap- ei jong u, ka jingieit te kan kyrsoi ha ka dohnud. Baroh ka jingkit kan long kaba sting; namar ka lyngkor kaba U Khrist un pynkit ka long kaba jem. Ka kamram ka jia long ka jingsngewbha, bad ka jinglen ia lade kan long ka jingkmen. Ka lynti kaba mynshiwa kaba i-dap da ka jingdum, ka jia long kaba dap da ka jingphyrnai da ka jingshat jingshai na U Sngi jong ka Hok. MSK 52.4
Ia ka jingbhabriew jong ka jinglong U Khrist yn iohi ha ki nongbud jong u. Ka la long ka jingsngewbha jong U Khrist ban leh ia ka mon jong U Blei. Ka jingieit ia U Blei bad ka jing- shitrhem na ka bynta ka burom jong u ka la long ka bor basyn- shar ha ka jingim jong U Nongpynim jong ngi. Ka jingieit ka pynitynnad bad pyndonburom ia ki jingleh bad ki kam jong u baroh. Ka jingieit ka long na U Blei. Ka dohnud ka bym pat pynkhuid kam lah ban don ne pynmih ia ka. Ia ka la shem tang ha ka dohnud ha kaba U Jisu u synshar. “Ngi ieit ma-ngi ia u, naba u la ieit shuwa ia ngi.”5 Ha ka dohnud kaba la thaw thym mai da ka jingaiei jong U Blei, ka jingieit ka long ka tynrai ne nongrim jong ki jingleh bad ki kam baroh. Ka thaw pynbha ia ka jinglong-jingim, ka synshar ia ki bor pynkhih jingmut, ka synshar ia ki jingkuah bajur, ka jop lin ia ka jingshun jingbishni bad ka pynlong don burom ia ki jingieit jingsngewbha. Kane ka jingieit, kaba la ri ha ka mynsiem, ka pynthiang ia ka jingim, bad ka pynmih ia ka bor kaba khuid, itynnad bad don-akor ha baroh kiba don sawdong. MSK 53.1
Don artylli ki jingbakla ia kiba ki khun jong U Blei khamtam eh kito kiba Ia dang shu wan shen ban shaniah ha ka jingaiei jong u ki donkam ban sumar bha. Kaba nyngkong ka long kata kaba ki khmih ha la ki jong ki kam jong ki hi. da kaba shaniah ha kaei- kaei kaba ki lah ban leh ban wallam ialade ha ka jingiasyriem bad U Blei. Uta uba pyrshang ban long uba khuid da la ki jong ki jingleh jong u ha kaba sumar ia ka hukum, u pyrshang ban leh ia kaei-kaei ka bym lah ban long. Baroh kata kaba u briew u lah ban leh khlem U Khrist, la pynpyut-plak da ka jingkhwan bad da ka pop. Dei tang ka jingaiei jong U Khrist marwei, kaba lah ban pynlong ia ngi kiba khuid lyngba ka jingngeit ha u. MSK 53.2
Kawei pat kaba long kaba mar iapyrshah hynrei ka jing bakla ka bym long kaba rit, ka long, kata kaba ngeit ba U Khrist u pyllait ia ki briew na kaba sumar ia ka hukum jong U Blei; bad ba namar ba da ka jingngeit bad ba tang da ka hi ngi jia long ki nongiohbynta jong ka jingaiei jong U Khrist, kumta ki kam jong ngi kim don bynta ei-ei bad ka jingsiewspah jong ngi. MSK 53.3
Hynrei khmih hangne ba ka jingkohnguh kam long tang ke jingdem jingmynjur kaba habar, hynrei ka long ka jingshak jong ka jingieit. Ka ain jong U Blei ka long ka jingpynpaw ia ke jinglong jong u hi; ka long ka jingpynpaw ia ka ain bakhraw jong ka jingieit, bad namar kata ka long ka nongrim jong ka jingsynshar jong u ha bneng bad ha khyndew. Lada ia ki dohnud jong ngi la thaw thymmai ha ka jingsyriem ia U Blei bad lada ia ka jingieit jong U Blei la thung ha ka mynsiem, hato ia ka ain jong U Blei yn nym pynpaw bad pyndep ha ka jingim jong ngi? Haba ia ka tynrai jong ka jingieit la thung ha ka dohnud bad haba ia u briew la thaw thymmai ha ka jingsyriem ia ka dur jong uta uba la thaw ia u, ia ka jingkular jong ka jiwtang ba- thymmai la pyndep, “Ngan buh ia ki hukum jong nga ha ki doh nud jong ki, bad ha ki jingmut jong ki ruh ngan thoh ia ki.”6 Bad lada haba ia ka hukum la thoh ha ka dohnud. hato kan nym thaw dur ia ka jingim? Ka jingkohnguh ka kam shakri bad jingnguh-raiot jong ka jingieit ka long ka dak bashisha jong ka jinglongsynran. Kumne ka Baibl ka ong, “Kane ka long ko jingieit ia U Blei, ba ngi da sumar ia kita ki hukum jong u.” “Uta uba ong, Nga ithuh ia u, bad u bym sumar ia ki hukum jong u u long u balamler, bad kata ka jingshisha kam don ha u.”7 Ha ka jaka ban pyllait ia u briew na ka jingkohnguh, ka long ka jingngeit, bad tang ka jingngeit, kaba pynlong ia ngi ki nongiohbynta na ka jingaiei jong U Khrist, kaba pynlah ia ngi ban pyndep ia ka jingkohnguh. MSK 54.1
Ngim ioh ia ka jingpynim da ka jingkohnguh jong ngi; namar ka jingpynim ka long ka jingaiei sngewbha jong U Blei kaba ngin iohpdiang da ka jingngeit. Hynrei ka jingkohnguh ka long u soh jong ka jingngeit. “Bad phi tip ba la pynpaw ia u khnang ba un da ioh kit-noh ia ki pop jong ngi; bad ka pop kam don ha u. Uwei-uwei baroh uba iaisah ha u um ju leh-pop: uwei-uwei baroh uba leh-pop, um shym la iohi ia u, lymne urn shym la ithuh ia u.”8 Hangne ka long ka jingtynjuh bashisha. Lada ngi iaisah ha U Khrist bad lada ka jingieit jong U Blei ka shongsah ha ngi, ki jingsngew jong ngi, ki jingpyrkhat jong ngi. ki jingthmu jong ngi bad ki kam jong ngi kin long kiba iadei bad ka mon jong U Blei kaba la pynpaw ha ka hukum bakhuid jong u. “Ko khun-hep, wat ai iano-iano-ruh ba un ialam bakla ia phi; jar uba iaileh ia ka hok, u long u bahok, kat kumba ma-u u long u bahok.”9 Ia ka jinglong hok la pynshai bad batai da ka hukum bakhuid jong U Blei kaba long ki shiphew hukum ba la ai ha lum Sinai. MSK 54.2
Kata ka jingngeit ha U Khrist kaba phla ba yn pyllait ia ki briew na ka jingteh jong ka jingkohnguh ha U Blei, kam long ka jingngeit hynrei tang ka jingantad kaba jur. “Namar da ka jingaiei la pynim ia phi, da ka jingngeit kein.” Hynrei “kata ka jingngeit, lada kam don ki jingleh, ka long ka baiap ha lade-hi.”10 U Jisu u la ong shaphang ia lade shiwa ba un wan sha ka pyrthei, “Nga sngewbha ban leh ia ka mon jong me, Ah U Blei jong nga; bad ka hukum jong me ka don ha ka dohnud jong nga.”11 Bad shiwa pat ba un kiew sha byneng u la ong, “Nga la sumar ia ki hukum uta U Kpa jong nga, bad nga iaineh ha ka jingieit jong u.”12 Ka Baibl ka ong, “Bad ha kane ngi tip ba ngi ithuh ia u, lada ngi summar ia ki hukum jong u.... Uta uba ong ba u iaisah ha u, u la dei ban iaid hi kumta, kat kumba u la iaid ma-u.”13 “Naba U Khrist ruh u la shah na ka bynta jong ngi, da kaba iehnoh ia ka rukom ia ngi, khnang ba ngin ioh bud ha kita ki jingjam jong u.”14 MSK 55.1
Ka lad ban ioh ia ka jingim bymjukut ka long kajuh mynta kumjuh kumba ka la ju long barobor,—thik kumba ka la long ha ka Paradais shuwa ka jingkyllon jong ki kmie ki kpa banyng- kong jong ngi,—kata ka long ka jingkohnguh bajanai ia ka hu¬kum jong U Blei bad ka jinglonghok bajanai. Lada ia ka jingim bymjukut la ai ha kano-kano ka kyrdon kaba duna ia kane, te ia ka jingsuk jong ka jingpynlong baroh kawei yn pynmynsaw. Ia ka lynti yn plie ia ka pop bad ka jingkordit bad jingjinjar jong ka kin sah junom junom. MSK 55.2
Ka la long kaba lah ia U Adam, shiwa ka jingkyllon, ba un pynlong ialade uba hok da kaba kohnguh ia ka hukum jong U Blei. Hynrei um shym la leh ia kane, bad namar ka pop jong u ngi baroh ngi la jia long kiba pop bad ngim lah ban pynlong ialade kiba hok. Te namar ba ngi long kiba pop. ngim lah ban kohnguh janai ia ka hukum bakhuid. Ngim don kano-kano ka jinglong bahok na lade da kaba ngi lah ban pynhun ia ka jing- dawa jong ka hukum jong U Blei. Hynrei U Khrist u la thaw ia ka lynti jong ka jinglaitim na ka bynta jong ngi. U la wan ban im ha kane ka pyrthei hapdeng ki jingtynjuh bad jingpynshoi kiba mangi ruh ngi dei ban ia kynduh. U la im ka jingim kaba khlem pop. U la iap namar jong ngi, bad mynta u tyrvva ban shim noh ia ki pop jong ngi bad ban ai ha ngi ia ka hok jong u. Lada phin aiti ialade ha u bad pdiang ia u kum U Nongpynim jong phi, te la ka jingim jong phi ka long kaba pop. hynrei na ka bynta jong u yn niew ia phi kiba hok. Ka jinglong jong U Khrist ka ieng ha ka jaka jong ka jinglong jong phi, bad ia phi yn pdiang ha khmat U Blei kumba phim shym la leh pop ei-ei. Shuh shuh nalor kane, U Khrist u pynkylla ia ka dohnud. U iaisah ha ka dohnud jong phi da ka jingngeit. Phi dei ban pynneh ia kane ka jingiasnoh bad U Khrist da ka jingngeit bad ka jingiai pyndem ia ka mon jong phi ha u; bad katba phi dang iaileh ia kane, u un trei hapoh jong phi ban pynlong ia phi ban mon bad ban leh katba kum ka jingsngewbha jong u. Kumta te phin lah ban ong, “Kata kaba nga im mynta ha ka doh, nga im da ka jingngeit kein kaba ha U Khun U Blei, uba la ieit ia nga, bad uba la aiti- noh ia lade na ka bynta jong nga.”15 U Jisu u la ong ha ki synran jong u, “Naba ym dei maphi kiba kren. hynrei U Mynsiem U Kpa jong phi uba kren ha phi.”16 Te da U Khrist uba trei hapoh jong phi, phin pynpaw ia kajuh ka mynsiem bad leh ia ki j uh ki kam, kiba long ki kam jong ka hok bad jong ka jing¬kohnguh. MSK 55.3
Kumta ngim don ei-ei na lade hi da kaba ngi lah ban sngewsarong. Ngim don nongrim ei-ei ban iaroh ia lade. Ka nongrim jong ka jingkyrmen jong ngi ka long tang ha ka hok jong U Khrist kaba la pyndei ha ngi, bad ha kata kaba la trei da U Mynsiem jong u uba trei hapoh bad lyngba jong ngi. MSK 56.1
Haba ngi kren shaphang ka jingngeit, ka don ka jingiapher kaba ngi dei ban im jingmut. Ka don ka jaid jingngeit kaba iapher bak na ka jingngeit. Ka jingdon bad ka bor jong U Blei, ka jingshisha jong ka Ktien jong u, ki long ki jingshisha kiba wat U Soitan bad ki kynhun bah jong u kim lah ban len ha ki dohnud jong ki. Ka Baibl ka ong ba “kita ki ksuid ruh ki ngeit, bad ki sngew-kiuh kein”;17 hynrei kane kam long ka jingngeit. Ha kaba don ym tang ka jingngeit ha ka ktien jong U Blei, hynrei had ka jingpyndem ha ka mon jong u; ha kaba ia ka dohnud la aiti ha u, ia ki jingsngewbha bad jingieit baroh Ia pynneh ha u, kata kein ka long ka jingngeit,—ka jingngeit kaba trei da ka jingieit, bad kaba pynkhuid ia ka mynsiem. Lyngba kane ka jingngeit ia ka dohnud la thaw thymmai ha ka dur jong U Blei. Bad ka dohnud kaba ha ka jinglong ka bym pat shym la thaw thymmai kam don jingpyndem ha ka hukum jong U Blei, bad shisha kam lah ruh, mynta pat ka sngewbha ha ki ain bakhuid, bad ka iasoh bad u Nongruai Salm ha ka jingpyrta jong u, “Ah katno nga ieit ia ka ain jong me! ka long ka jingpyrkhat jong nga baroh shisngi.”18 Bad ia ka hok jong ka hukum yn pyndep ha ngi, “Ki bym iaid katba kum ka doh, hynrei katba kum U Mynsiem.”19 MSK 56.2
Don kito kiba la tip ia ka jingieit ba map-ei jong U Khrist. bad kiba kuah shisha ban long ki khun jong U Blei, pynban ki iohi ba ka jinglong jong ki ka long ka bym janai, ka jingim jong ki ka long ka bapop, bad kumta ki sngew artatien la ia ki dohnud jong ki la lah thaw thymmai ne em da U Mynsiem Bakhuid. Kum ha kita. ngan ong, Wat kynran dien ha ka jingduh jingkyrmen Bunsien ngi dei ban dem khrup bad ban iam ha ki kjat jong U Jisu namar ki jingduna bad jingbakla jong ngi; hynrei ngim dei ban sngewduh jingkyrmen. Wat lada ia ngi la jop da u nong- shun, pynban yn nym bred noh bad kyntait ia ngi da U Blei. Oh em; U Khrist u don ha ka kti kamon jong U Blei uba da iasaid na ka bynta jong ngi. U Ioannis baieit u la ong, “Ko ki khun hep jong nga, nga thoh ia kine kiei-kiei-ruh ha phi, ba phin ym lehpop. Te lada uno-uno-ruh u leh pop, ngi don kein U Riwsaid bad U Kpa, U Jisu Khrist U Bahok.”20 Bad wat klet ruh ia ki ktien jong U Khrist, “U Kpa hi u ieit ia phi.”21 U kuah ban wallam pat ia phi sha u hi, ban iohi ba ia ka jinglongsngur bad jinglongkhuid jong u la pyndei ha phi. Bad lada phin tang shu pyndem ia lade ha u, uta uba la sdang ban trei ia ka jingtrei babha ha phi un pynjanai ia ka haduh ka sngi jong U Jisu Khrist. Duai te kham shitrhem; ngeit kham bha. Ynda ngi la nang ban nym shaniah ha la ka jong ka bor, te ngin sa nang ban shaniah ha ka bor U Nongsiewspah jong ngi. bad ngin sa iaroh ia u uba long ka jingkoit jingkhiah jong ka rynieng jong ngi. MSK 57.1
Katta katba ngi nang wan kham hajan ia U Jisu, katta phi nang iohi ia ka jinglong bapop; namar ka jingiohi jong phi kan long kaba kham shai, bad ia ka jingbymjanai jong phi yn iohi ba ka long kaba pher bak na ka jinglong bajanai jong u. Kane ka long ka sakhi ba ka jingpynthame jong u Soitan ka la duh bor MSK 57.2