Προφήτες και βασιλείς

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5—Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΤΟΥ ΣΟΛΟΜΩΝΤΑ

Δύο φορές στο διάστημα της βασιλείας του Σολομώντα ο Κύριος παρουσιάσθηκε σε αυτόν με λόγια επιδοκιμασίας και καθοδήγησης: μια φορά στο όνειρο στη Γαβαών όπου η υπόσχεση για σοφία, πλούτη και τιμή συνοδευόταν από την παραίνεση να παραμείνει ταπεινός και υπάκουος, και έπειτα μετά τα εγκαίνια του ναού, όταν για άλλη μια φορά ο Κύριος τον νουθέτησε να μείνει πιστός. PG 47.1

Σαφείς ήταν οι παραινέσεις και θαυμάσιες οι υποσχέσεις που δόθηκαν στο Σολομώντα. Μολαταύτα αναφέρεται ότι αυτός για τον οποίον οι περιστάσεις, ο χαρακτήρας και η ζωή έδειχναν να ανταποκρίνονται πληρέστατα στις απαιτήσεις της εντολής και στην προσδοκία του ουρανού, “δεν εφύλαξεν εκείνο το οποίον ο Κύριος προσέταξε.” “Η καρδία αυτού εξέκλινεν από του Κυρίου του Θεού του Ισραήλ, όστις εφανερώθη δις εις αυτόν περί του πράγματος τούτου, να μη υπάγη κατόπιν άλλων θεών.” (Α ', Βασ. 11:9,10). Και τόσο ολοκληρωμένη ήταν η αποστασία του, τόσο η καρδιά του είχε σκληρυνθεί από την παράβαση, που η κατάστασή του φαινόταν να είναι μάλλον απελπιστική. Από τη χαρά της επικοινωνίας με τα θεία, ο Σολομών στράφηκε να βρει ικανοποίηση στις αισθησιακές απολαύσεις. Γ ια την πείρα του αυτή λέει: PG 47.2

“Έκαμον πράγματα μεγάλα εις εμαυτόν, ωκοδόμησα εις εμαυτόν οικίας, εφύτευσα δι’εμαυτόν αμπελώνας. Έκαμον δι’εμαυτόν κήπους και παραδείσους . . . Απέκτησα δούλους και δούλας . . . Συνήθροισα εις εμαυτόν αργύριον και χρυσίον, και εκλεκτά κειμήλια βασιλέων και τόπων, απέκτησα εις εμαυτόν άδοντας και αδούσας, και τα εντρυφήματα των υιών των ανθρώπων, παν είδος παλλακίδων. Και εμεγαλύνθην και ηυξήνθην υπέρ πάντας τους υπάρξαντας προ εμού εν Ιερουσαλήμ... PG 47.3

Και πάν ό,τι εζήτησαν οι οφθαλμοί μου, δεν ηρνήθην εις αυτούς. Δεν εμπόδισα την καρδίαν μου από πάσης ευφροσύνης, διότι η καρδία μου ευφραίνετο εις πάντας τους μόχθους μου . . . Και παρετήρησα εγώ εν πάσι τοις έργοις μου τα οποία έκαμον αι χείρες μου, και εν παντί τω μόχθω τον οποίον εμόχθησα, και ιδού, τα πάντα ματαιότης, και θλίψις πνεύματος, και ουδέν όφελος υπό τον ήλιον. PG 47.4

Και εστράφην εγώ διά να παρατηρήσω την σοφίαν, και την μωρίαν, και την αφροσύνην. Διότι τί θέλει κάμει ο άνθρωπος ελθών μετά τον βασιλέα; ό,τι έκαμον ήδη . . . Εμίσησα την ζωήν . . . Εμίσησα έτι εγώ πάντα τον μόχθον μου, τον οποίον είχον μοχθήσει υπό τον ήλιον.” (Εκκλ. 2:4-18). PG 48.1

Από την ίδια την πικρή του πείρα, ο Σολομών διδάχθηκε την κενότητα της ζωής εκείνης που ζητάει να βρει το μεγαλύτερο καλό στα γήινα πράγματα. Έστησε θυσιαστήρια στις ειδωλολατρικές θεότητες, και το μόνο που έμαθε, ήταν οι μάταιες υποσχέσεις τους για την ηρεμία του πνεύματος. Ζοφερές, ταλαίπωρες για την ψυχή σκέψεις τον βασάνιζαν νύχτα και μέρα. Για αυτόν δεν απέμεινε πια καμιά χαρά στη ζωή, καμιά γαλήνη του πνεύματος, και το μέλλον του παρουσιαζόταν σκοτεινιασμένο από την απογοήτευση. PG 48.2

Παραταύτα, ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε. Με επιπληκτικά μηνύματα και με αυστηρές τιμωρίες προσπάθησε να αφυπνίσει το βασιλιά για να αναγνωρίσει αυτός την αμαρτωλότητα της πορείας του. Απέσυρε την προστατευτική φροντίδα Του και επέτρεψε σε ανταγωνιστές να εξασθενήσουν το βασίλειό του. PG 48.3

“Και εσήκωσεν ο Κύριος αντίπαλον εις τον Σολομώντα, τον Αδάδ του Ιδουμαίον ... Και εσήκωσεν ο Θεός εις αυτόν και άλλον αντίπαλον τον Ρεζών όστις έγεινεν αρχηγός συστρέμματος” και ο οποίος “επηρέαζε τον Ισραήλ, βασιλεύων επί της Συρίας. Και ο Ιεροβοάμ .. .δούλος του Σολομώντος... δυνατός εν ισχύι” “και ούτος εσήκωσε χείρα κατά του βασιλέως. ” (Α ', Βασ. 11:14-28). PG 48.4

Τελικά, ο Θεός έστειλε με έναν προφήτη το καταπληκτικό μήνυμα στο Σολομώντα: PG 48.5

“Επειδή τούτο ευρέθη εν σοι, και δεν εφύλαξας την διαθήκην Μου και τα διατάγματά Μου, τα οποία προσέταξα εις σε, θέλω εξάπαντος διαρρήξει την βασιλείαν από σου. Πλην εν ταις ημέραις σου δεν θέλω κάμει τούτο, χάριν Δαβίδ του πατρός σου, εκ της χειρός του υιού σου θέλω διαρρήξει αυτήν.” (Α ',Βασ. 11: 1,12). PG 48.6

Σαν να ξυπνούσε από όνειρο με την καταδικαστική αυτή απόφαση που προφέρθηκε εναντίον του και εναντίον της οικογένειάς του, ο Σολομών, με ταραγμένη συνείδηση, άρχισε να βλέπει την τρέλα του κάτω από το πραγματικό της πρίσμα. Με σπασμένο το ηθικό, σωματικά και πνευματικά καταρρακωμένος, στράφηκε ταλαίπωρος και διψασμένος από τις μολυσμένες δεξαμενές για να πιει πάλι από την Πηγή της ζωής. Επιτέλους, η μαθητεία που προξενούν τα βάσανα είχε εκπληρώσει το έργο της για αυτόν. Για πολύ καιρό βασανιζόταν από το φόβο της ολοκληρωτικής καταστροφής εξαιτίας της ανικανότητάς του να απομακρυνθεί από την τρέλα του. Ο Θεός δεν τον είχε εντελώς απορρίψει, αλλά παρέστεκε έτοιμος να τον λυτρώσει από μια σκλαβιά σκληρότερη και από το θάνατο, από την οποία δεν είχε τη δύναμη να λυτρωθεί μόνος του. PG 48.7

Με ευγνωμοσύνη ο Σολομών αναγνώρισε τη δύναμη και την ευσπλαχνία Εκείνου ο οποίος είναι “ο επί τον υψηλόν υψηλότερος” (Εκκλ. 5:8). Μετανοημένος, άρχισε να οδηγεί πάλι τα βήματά του προς το υψηλό επίπεδο της αγνότητας από όπου είχε τόσο πολύ ξεπέσει. Δεν μπορούσε να ελπίζει ποτέ ότι θα απέφευγε τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της αμαρτίας, δεν μπορούσε ποτέ να απαλλάξει τη σκέψη του από τη θύμηση της φιλήδονης πορείας που είχε ακολουθήσει, μπορούσε όμως να προσπαθήσει ειλικρινά να αποτρέψει άλλους από του να μιμηθούν την τρέλα του. Μπορούσε να ομολογήσει ταπεινά τους εσφαλμένους τρόπους και να υψώσει προειδοποιητικά τη φωνή του ώστε οι άλλοι να μην απολεσθούν εξαιτίας των κακών επιδράσεων που είχε δημιουργήσει. PG 49.1

Ο πραγματικά μετανοημένος δε σβήνει από τη μνήμη του τις αμαρτίες του παρελθόντος. Μόλις αποκτήσει την ηρεμία του, δε γίνεται αστόχαστος για τα λάθη που έκανε. Σκέπτεται αυτούς που με τη στάση του οδήγησε στο κακό, και προσπαθεί με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο να τους επαναφέρει στο σωστό δρόμο. Όσο καθαρότερο είναι το φως στο οποίο εισέρχεται, τόσο μεγαλύτερη είναι η επιθυμία του να οδηγήσει τα βήματα των άλλων στον ορθό δρόμο. Δεν υποτιμάει τη σημασία της εσφαλμένης διαγωγής του παίρνοντας στα ελαφρά το λάθος του, αλλά υψώνει το σήμα του κινδύνου, ώστε οι άλλοι να προειδοποιηθούν. Ο Σολομών ομολόγησε ότι “η καρδία των υιών των ανθρώπων είναι πλήρης κακίας, και αφροσύνη είναι εν τη καρδία αυτών.” (Εκκλ. 9:3). Και αλλού πάλι δήλωσε: “Επειδή η κατά του πονηρού έργου απόφασις δεν εκτελείται ταχέως, διά τούτο η καρδία των υιών των ανθρώπων είναι όλη έκδοτος εις το να πράττη το κακόν. Αν και ο αμαρτωλός πράττη κακόν εκατοντάκις, και μακροημερεύει, εγώ όμως γνωρίζω βε-βαίως ότι θέλει είσθαι καλόν εις τους φοβουμένους τον Θεό, οίτινες φοβούνται από προσώπου αυτού. Εις δε τον ασεβή δεν θέλει είσθαι καλόν, και δεν θέλουσι μακρυνθή αι ημέραι αυτού, αίτινες παρέρχονται ως σκιά, διότι δεν φοβείται από προσώπου του Θεού.” (Εκκλ. 8:11-13). PG 49.2

Με θεόπνευστη οδηγία ο βασιλιάς καταχώρησε για τις επερχόμενες γενεές το ιστορικό των σπαταλημένων χρόνων του μαζί με τα προειδοποιητικά τους διδάγματα. Έτσι, αν και το σπόρο που έσπειρε, τον θέρισε ο λαός του σε μια συγκομιδή από κακό, το ισόβιο έργο του δεν πήγε εντελώς χαμένο. Με πραότητα και ταπεινοφροσύνη, στα τελευταία χρόνια ο Σολομών “εδίδαξε την γνώσιν εις τον λαόν, και μάλιστα επρόσεξε και ηρεύνησε, και έβαλεν εις τάξιν πολλάς παροιμίας. Ο Εκκλησιαστής εζήτησε να εύρη λόγους ευαρέστους, και το γεγραμμένον ήτο ευθύτης και λόγοι αλήθειας. Οι λόγοι των σοφών είναι ως βούκεντρα και ως καρφία εμπεπηγμένα υπό των διδασκάλων συναθροισάντων αυτούς, εδόθησαν δε παρά του αυτού ποιμένος. Περιπλέον δε τούτων, μάθε, υιέ μου.” (Εκκλ. 12:9-12). PG 50.1

“Ας ακούσωμεν το τέλος της όλης υποθέσεως, Φοβού τον Θεόν, και φύλαττε τας εντολάς Αυτού, επειδή τούτο είναι το παν του ανθρώπου. Διότι ο Θεός θέλει φέρει εις κρίσιν παν έργον, και παν κρυπτόν, είτε αγαθόν, είτε πονηρόν.” (Εκκλ. 12:13,14). Τα τελευταία γραπτά του Σολομώντα φανερώνουν ότι καθώς α-ναγνώριζε όλο και περισσότερο τη διεστραμμένη πορεία του, απέδιδε ιδιαίτερη προσοχή στις προειδοποιήσεις προς τους νέους για να μη πέσουν στα ίδια λάθη που τον είχαν οδηγήσει να αποποιηθεί τελείως τα εκλεκτότερα δώρα του ουρανού. Με λύπη και ντροπή ομολόγησε ότι στα καλύτερα χρόνια της ανδρικής ηλικίας του, τότε που θα έπρεπε να έχει βρει στο Θεό την παρηγοριά, το στήριγμα, τη ζωή του, στράφηκε από το φως του ουρανού και από τη σοφία του Θεού, και αντικατέστησε με την ειδωλολατρία τη λατρεία του Κυρίου. Και τώρα, αφού πια διδάχθηκε από τη θλιβερή πείρα την τρέλα μιας τέτοιας ζωής, ο διακαής πόθος του ήταν να σώσει τους άλλους από την πικρή εμπειρία από την οποία αυτός είχε περάσει. PG 50.2

Με συγκινητικό πάθος έγραψε για τα προνόμια και τις ευθύνες των νέων στην υπηρεσία του Θεού: PG 50.3

“Γλυκύ βέβαια είναι το φως, και ευάρεστον εις τους οφθαλμούς να βλέπωσι τον ήλιον. Αλλά και εάν ο άνθρωπος ζήση έτη πολλά, και ευφραίνηται εν πάσι τούτοις, ας ενθυμηθή όμως τας ημέρας του σκότους, ότι θέλουσιν είσθαι πολλαί. Πάντα τα συμβαίνοντα ματαιότης. Ευφραίνου, νεανίσκε, εν τη νεότητί σου, και η καρδία σου ας σε χαροποιή εν ταις ημέραις της νεότητάς σου. Και περιπάτει κατά τας επιθυμίας της καρδίας σου, και κατά την όρασιν των οφθαλμών σου, πλην έξευρε ότι διά πάντα ταύτα ο Θεός θέλει σε φέρει εις κρίσιν. Και αφαίρεσον τον θυμόν από της καρδίας σου, και απομάκρυνον την πονηριάν από της σαρκός σου, διότι η νεότης και η παιδική ηλικία είναι ματαιότης.” (Εκκλ. 11:7-10) PG 50.4

“Και ενθυμού τον Πλάστην σου εν ταις ημέραις της νεότητάς σου, πριν έλθωσιν αι κακαί ημέραι και φθάσωσι τα έτη εις τα οποία θέλεις ειπεί, Δεν έχω ευχαρίστησιν εις αυτά, πριν σκοτισθή ο ήλιος, και το φως, και η σελήνη, και οι αστέρες, και επανέλθωσι τα νέφη μετά την βροχήν, ότε οι φύλακες της οικίας θέ-λουσι τρέμει και οι άνδρες οι ισχυροί θέλουσι κλονίζεσθαι, και αι αλέθουσαι θέλουσι παύσει διότι ωλιγοστεύθησαν, και αι βλέπουσαι διά των θυρίδων θέλουσιν αμαυρωθή, και αι θύραι θέλουσι κλεισθή εν τη οδώ, ότε θέλει ασθενήσει η φωνή της αλεθούσης, και ο άνθρωπος θέλει εξεγείρεσθαι εις την φωνήν του στρουθίου, και πάσαι αι θυγατέρες του άσματος ατονίσωσιν. Ότε θέλουσι φοβείσθαι το ύψος, και θέλουσι τρέμει εν τη οδώ, ότε η αμυγδαλέα θέλει ανθήσει και η ακρίς θέλει προξενήσει βάρος και η όρεξις θέλει εκλείψει. Διότι ο άνθρωπος υπάγει εις τον αιώνιον οίκον αυτού, και οι πενθούντες περικυκλούσι τας οδούς, πριν λυθή η αργυρά άλυσος, και σπάση ο λύχνος ο χρυσούς, ή συντριφθή η υδρία εν τη πηγή, ή χαλάση ο τροχός εν τω φρέατι, και επιστρέψη το χώμα εις την γην, καθώς ήτο, και το πνεύμα επιστρέψη εις τον Θεόν, όστις έδωκεν αυτό.” (Εκκλ. 12:1-7). PG 51.1

Η ζωή του Σολομώντα είναι γεμάτη από προειδοποιήσεις όχι μόνο για τους νέους, αλλά και για τους ώριμους στην ηλικία, καθώς και για εκείνους που κατηφορίζουν στο μονοπάτι της ζωής, αντιμετωπίζοντας τη δύση του ηλίου. Βλέπουμε και ακούμε για την αστάθεια των νέων, για την αμφιταλάντευσή τους μεταξύ ορθού και εσφαλμένου και για το ακατανίκητο για αυτούς ρεύμα των αμαρτωλών παθών. Από τα άτομα της ωριμότερης ηλικίας δεν περιμένουμε αυτή την αστάθεια και τη δυσπιστία. Περιμένουμε να έχει σχηματισθεί ο χαρακτήρας και να έχουν ριζωθεί βαθιά οι αρχές. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Όταν ο Σολομών έπρεπε να έχει δυνατό σαν ατσάλι χαρακτήρα, ξέπεσε από την ακεραιότητά του κάτω υπό την επήρεια του πειρασμού. Όταν η δύναμή του έπρεπε να είναι η ισχυρότερη, τότε βρέθηκε εντελώς ανίσχυρος. PG 51.2

Από τέτοια παραδείγματα πρέπει να διδαχθούμε ότι η επαγρύπνηση και η προσευχή αποτελούν τη μόνη ασφάλεια τόσο για τους νέους όσο και για τους ηλικιωμένους. Η ασφάλεια δε βρίσκεται στις ανώτερες θέσεις και στα μεγάλα προνόμια. Μπορεί κανείς να έχει απολαύσει για χρόνια μία πραγματική χριστιανική εμπειρία, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται εκτεθειμένος στις επιθέσεις του Σατανά. PG 51.3

Στον αγώνα μεταξύ εσωτερικής αμαρτίας και εξωτερικού πειρασμού, και αυτός ακόμη ο σοφός και δυνατός Σολομών νικήθηκε. Η αποτυχία του μας διδάσκει ότι οποιεσδήποτε μπορεί να είναι οι πνευματικές ικανότητες του ανθρώπου και με οσοδήποτε μεγάλη πιστότητα μπορεί να έχει υπηρετήσει το Θεό στο παρελθόν, δεν μπορεί ποτέ να εμπιστευθεί με σιγουριά στη δική του σύνεση και ακεραιότητα. Για κάθε γενεά και για κάθε τόπο το πραγματικό θεμέλιο και το υπόδειγμα για το σχηματισμό του χαρακτήρα υπήρξε το ίδιο. Ο θεϊκός νόμος “Θέλεις αγαπά Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης καρδίας ... και τον πλησίον σου ως σεαυτόν”, η μεγάλη αυτή αρχή που εκδηλώθηκε στο χαρακτήρα και στη ζωή του Σωτήρα μας, αποτελεί το μόνο ασφαλές θεμέλιο, το μόνο ασφαλή οδηγό. “Σοφία και επιστήμη θέλουσιν είσθαι η στερέωσις των καιρών σου, και η σωτήριος δύναμις” - η σοφία και η επιστήμη που μόνο ο λόγος του Θεού μπορεί να μεταδώσει. (Λουκά 10:27, Ησ. 33:6). PG 52.1

Αληθεύουν εξίσου τώρα όσο και στην εποχή που ειπώθηκαν τα λόγια αυτά στον λαό του Ισραήλ, απαιτώντας υπακοή στις εντολές Του: “Αύτη είναι η σοφία σας και η σύνεσίς σας ενώπιον των εθνών.” Αυτή είναι η μόνη προστασία της ατομικής ακεραιότητας, της οικογενειακής αγνότητας, της κοινωνικής ευημερίας και της εθνικής σταθερότητας. Μέσα σε όλες τις περιπλοκές, τους κινδύνους και τις αντικρουόμενες απαιτήσεις της ζωής, ο μόνος ασφαλής και σίγουρος κανόνας είναι να κάνουμε αυτό που λέγει ο Θεός. “Τα διατάγματα του Κυρίου (είναι) ευθέα” “και ο πράττων ταύτα δεν θέλει σαλευθή εις τον αιώνα.” (Δευτ. 4:6, Ψαλμ. 19:8, 15:5). PG 52.2

Όσοι δίνουν προσοχή στην προειδοποίηση που φέρει η αποστασία του Σολομώντα, θα κρατηθούν μακριά από την πρώτη εμφάνιση των αμαρτιών εκείνων που τον κυρίεψαν. Μόνον η υπακοή στις ουράνιες απαιτήσεις μπορεί να συγκρατήσει τον άνθρωπο από την αποστασία. Ο Θεός χορήγησε στον άνθρωπο πολύ φως και μεγάλες ευλογίες. Αλλά αν το φως αυτό και οι ευλογίες δε γίνουν αποδεκτά, δεν μπορούν να αποβούν ασφάλεια κατά της ανυπακοής και της αποστασίας. Όταν εκείνοι, τους οποίους ο Θεός έχει υψώσει σε μεγάλες εμπιστευτικές θέσεις, στρέφονται από Αυτόν στην ανθρώπινη σοφία, τότε το φως τους μεταβάλλεται σε σκότος. Οι εμπιστευμένες σε αυτούς ικανότητες μετατρέπονται σε παγίδα. Μέχρις ότου ο ανταγωνισμός φθάσει στο τέλος, πάντοτε θα υπάρχουν εκείνοι που απομακρύνονται από το Θεό. PG 52.3

Ο Σατανάς θα προσαρμόζει τις περιστάσεις έτσι ώστε, αν δεν προστατευθούμε από τη θεϊκή δύναμη, αυτές θα εξασθενήσουν σχεδόν απαρατήρητα την κατοχύρωση της ψυχής. Πρέπει να διερωτόμαστε σε κάθε βήμα, “είναι αυτή η οδός του Κυρίου;” Όσο διαρκεί η ζωή αυτή, θα χρειάζεται η στερεή διαφύλαξη των συναι-σθημάτων και των παθών. Ούτε στιγμή δεν μπορούμε να είμαστε ασφαλείς, παρά μόνο αν βρισκόμαστε στο Θεό και αν η ζωή μας είναι “κεκρυμμένη εν Χριστώ”. Η επαγρύπνηση και η προσευχή είναι οι εγγυητές της αγνότητας. Όσοι θα εισέλθουν στην πόλη του Θεού, θα περάσουν από τη στενή πύλη με εναγώνιες προσπάθειες, επειδή “δεν θέλει εισέλθει εις αυτήν ουδέν το οποίον μιαίνει. ” (Αποκ. 21:27). Κανείς όμως από αυτούς που έχουν πέσει στην αμαρτία, δεν πρέπει να αποθαρρυνθεί. Άνθρωποι ηλικιωμένοι, τιμημένοι άλλοτε από το Θεό, μπορεί να έχουν μολύνει την ψυχή τους, θυσιάζοντας την αρετή στο βωμό του ένοχου πόθου. Αν όμως μετανοήσουν, αν εγκαταλείψουν την αμαρτία και στραφούν στο Θεό, υπάρχει ακόμη ελπίδα για αυτούς. PG 53.1

Εκείνος που δηλώνει “έσο πιστός μέχρι θανάτου και θέλω σοι δώσει τον στέφανων της ζωής”, δίνει επίσης και την πρόσκληση: “Ας εγκαταλίπη ο ασεβής την οδόν αυτού, και ο άδικος τας βουλάς αυτού, και ας επιστρέψη προς τον Κύριον, και θέλει ελεήσει αυτόν, και προς τον Θεόν ημών, διότι Αυτός θέλει συγχωρήσει αφθόνως.” Ο Θεός μισεί την αμαρτία, αλλά αγαπάει τον αμαρτωλό. Λέει: “Θέλω ιατρεύσει την αποστασίαν αυτών, θέλω αγαπήσει αυτούς εγκαρδίως.” (Αποκ. 2:10, Ησ. 55:7, Ωσ. 14:4). PG 53.2

Η μετάνοια του Σολομώντα ήταν ειλικρινής. Η ζημιά όμως που προξένησε το κακό του παράδειγμα δεν μπορούσε να απαλειφθεί. Στο διάστημα της αποστασίας του υπήρχαν στο βασίλειό του άνθρωποι που έμειναν πιστοί στο καθήκον τους, διατηρώντας την αφοσίωσή τους. Πολλοί όμως είχαν παρασυρθεί, και οι δυνάμεις του κακού που κινητοποιήθηκαν με την ειδωλολατρία και με τις συνήθειες του κόσμου, δεν ήταν εύκολο να αναχαιτισθούν από το μεταμελημένο βασιλιά. Η επιρροή του για το καλό είχε εξασθενήσει. PG 53.3

Πολλοί δίσταζαν να δείξουν πλήρη εμπιστοσύνη στη διακυβέρνησή του. Παρόλο που ο βασιλιάς ομολόγησε την αμαρτία του και έγραψε για το καλό των γενεών που θα ακολουθούσαν μια αναφορά της ανοησίας του και της μεταμέλειάς του, δεν μπορούσε ποτέ να ελπίζει ότι θα ήταν δυνατόν να εξουδετερώσει εντελώς την επίδραση των σφαλμάτων του. Ενθαρρυμένοι από την αποστασία του, πολλοί εξακολουθούσαν να κάνουν το κακό και μόνο το κακό. Και στο ολίσθημα πολλών ηγετών που τον είχαν μιμηθεί, μπορεί να αποδοθεί η λυπηρή επίδραση του εξευτελισμού των θεόδοτων ικανοτήτων του. PG 53.4

Μέσα στην αγωνία της επώδυνης αντανάκλασης της αμαρτωλής πορείας, ο Σολομών βρέθηκε αναγκασμένος να δηλώσει: PG 54.1

“Η σοφία είναι καλητέρα παρά τα όπλα του πολέμου, είς δε αμαρτωλός αφανίζει μεγάλα καλά.” “Είναι κακόν το οποίον είδον υπό τον ήλιον, λάθος, λέγω, προερχόμενον από του εξουσιαστού, ότι ο άφρων βάλλεται εις μεγάλας αξίας.” “Μυίαι αποθνήσκουσαι κάμνουσι το μύρον του μυρεψού να βρωμή, να αναβράζη, και μικρά αφροσύνη ατιμάζει τον εν υπολήψει επί σοφία και τιμή.” (Εκκλ. 9: 18, 10:5,6,1). PG 54.2

Ανάμεσα στα πολλά μαθήματα που διδάσκονται από τη ζωή του Σολομώντα, κανένα δεν παρουσιάζεται εμφατικότερο από τη δύναμη της επιρροής για το καλό ή το κακό. Όσο περιορισμένη και αν είναι η σφαίρα της δράσης μας, ασκούμε πάντοτε επιρροή για ευτυχία ή για δυστυχία. Άσχετα αν το ξέρουμε ή το ελέγχουμε, αυτό απευθύνεται στους άλλους με ευλογία ή με κατάρα. Μπορεί να φέρει τη βαρύτητα της αποκαρδιωτικής δυσαρέσκειας ή το δηλητήριο του θανάσιμου μιάσματος μιας προσφιλούς αμαρτίας, ή μπορεί να φορτίζεται με τη ζωοδότειρα δύναμη της πίστης, του θάρρους και της ελπίδας, και να γλυκαίνεται με την ευωδιά της αγάπης. Το αποτέλεσμα όμως για το καλό ή το κακό θα το φέρει οπωσδήποτε. PG 54.3

Η σκέψη ότι η επιρροή μας μπορεί να είναι οσμή θανάτου προς θάνατο, είναι τρομερή αλλά πιθανή. Ποιος μπορεί να υπολογίσει την απώλεια μιας πλανεμένης ψυχής από την οποία αφαιρείται η αιώνια ευτυχία; Και όμως μια απότομη πράξη μας, ένας απερίσκεπτος λόγος μας ασκεί μια τόσο βαθιά επιρροή στη ζωή κάποιου άλλου που μπορεί να προξενήσει την καταστροφή της ψυχής του. Ένας ψόγος του χαρακτήρα είναι ικανός να απομακρύνει πολλούς από το Χριστό. PG 54.4

Καθώς ο σπαρμένος σπόρος θερίζεται και ο θερισμένος σπόρος ξανασπέρνεται, ο θερισμός πολλαπλασιάζεται. Ο νόμος αυτός αληθεύει στις σχέσεις μας με τους άλλους. Η κάθε πράξη, ο κάθε λόγος είναι ένας σπόρος που θα καρποφορήσει. Κάθε πράξη καλαγαθοσύνης, υπακοής, αυταπάρνησης θα αναπαραχθεί στους άλλους, και μέσα από εκείνους πάλι σε άλλους. Το ίδιο, κάθε πράξη ζηλοφθονίας, κακίας ή διχόνοιας θα φυτρώσει σε “ρίζα πικρίας” και θα μολύνει πολλούς. (Εβρ. 12:15). Και πόσους περισσότερους θα δηλητηριάσουν οι “πολλοί”! Έτσι προχωρεί το σπάρσιμο του καλού και του κακού για αυτή τη ζωή και για την αιωνιότητα. PG 54.5