Ang Dakung Paglaum

7—Pagbulag ni Luther Gikan sa Roma

Ang nag-una sa mga gitawag sa pagpangulo sa iglesya gikan sa kangitngit sa papista ngadto sa kahayag sa usa ka labaw ka putli nga pagtoo, nagabarog si Martin Luther. Makugihon, mainiton, ug matinugyanon, walay nailhan nga kahadlok gawas sa pagkahadlok sa Dios, ug walay giila nga patukuranan alang sa rilihiyoso nga pagtoo kundili ang Balaang Kasulatan, si Luther mao ang tawo sa iyang panahon; pinaagi kaniya, ang Dios nakahimo sa dako nga buluhaton alang sa pagreporma sa iglesya ug sa paghatag sa kahayag sa kalibutan. ADP 72.1

Sama sa una nga mga mensahero sa ebanghelyo, si Luther nagagikan sa kabus nga mga hut-ong sa katawhan. Nagpuyo siya sa usa ka yano nga balay sa usa ka German nga mag-uuma. Sa matag adlaw nga pagbuhat ingon nga magmimina, ang iyang amahan naningkamot sa pagpangita og salapi alang sa iyang edukasyon. Siya nangandoy nga mahimo nga abogado ang iyang anak; apan ang Dios naghimo kaniya nga usa ka magtutukod sa dako nga templo nga nagatubo sa hinay kaayo latas sa mga kasiglohan. Ang malisud, paginusara, ug mapig-ot nga pagdisiplina mao ang tulunghaan diin ang dili matugkad nga Kaalam nagandam kang Luther alang sa mahinungdanon nga buluhaton sa iyang kinabuhi. ADP 72.2

Ang amahan ni Luther usa ka tawo nga kusgan ug aktibo sa panghunahuna, ug gamhanan nga puwersa sa kinaiya, matinud-anon, matinguhaon, ug madayganon. Matinud-anon siya sa iyang mga pagbati sa buluhaton, bisan unsa pa man ang sangputanan. Ang iyang dalisay nga maayong pagbati naghatud kaniya sa pagtamud sa sistema sa monasteryo nga dili kasaligan. Hilabihan ang iyang kasuko sa diha nga si Luther sa walay pagtugot niya, misulud sa monasteryo; ug duha pa ka tuig ang milabay usa ang amahan nakig-uli sa maayong kabubut-on sa iyang anak, apan bisan pa niini nagpabilin gihapon ang iyang pagbati batok sa monasteryo. ADP 72.3

Ang mga ginikanan ni Luther naghatag og dako nga pagtagad sa edukasyon sa ilang mga anak. Ilang gipaningkamutan ang pagmatoto kanila diha sa kahibalo sa Dios ug sa pagkinabuhi sa Cristohanon nga pamatasan. Ang pagampo sa amahan kanunay madunggan sa iyang anak, nga unta ang bata makahinumdum sa ngalan sa Ginoo, ug sa umalabot nga panahon makatabang sa pagpalambo sa Iyang kamatuuran. Ang matag bintaha alang sa moral o utuknon nga pagbansay nga ang ilang makugihong kinabuhi nagtugot kanila sa pagkalipay, gitinguha sa pagpalambo niini nga mga ginikanan. Matinud-anon ug malahutayon ang ilang pagbuhat sa pagandam sa ilang mga anak alang sa kinabuhi sa pagkadiosnon ug pagkamapuslanon. Uban sa ilang kalig-on ug kusog sa kinaiya usahay ilang mapahamtang ang hilabihan nga kahigpit sa pagpanton sa ilang mga anak; apan ang Repormador mismo, bisan og nakasabut nga sila nasayup sa uban nga mga bahin, nakakita diha sa ilang pagpanton og daghan nga madayeg kay sa masaway. ADP 72.4

Sa tulunghaan diin siya gipadala sa sayong bahin sa iyang kinabuhi, si Luther nakaagum og kapintas ug mga pagdagmal pa gani. Hilabihan kakabus sa iyang mga ginikanan, nga gikan sa ilang balay padulong sa eskwelahan sa lain nga lungsod napugus siya sa usa ka panahon sa pag-awit sa mga kabalayan aron lang mahatagan og pagkaon, ug kanunay siya magantos sa kagutum. Ang mangiub, matootoohon nga mga panghunahuna bahin sa rilihiyon nga nagdagsang sa mao nga panahon nagpuno kaniya sa kahadlok. Matulog siya magabii uban sa masulubon nga kasingkasing, naglantaw sa mangitngit nga kaugmaon nga nagakurog, ug sa kanunay nga kalisang mamalandong bahin sa Dios ingon higpit, ug walay kalooy nga maghuhukum, usa ka maldito nga agalon, imbis nga usa ka maloloy-on nga langitnon nga Amahan. ADP 72.5

Apan bisan pa sa daghan ug dagko nga mga kasub-anan, si Luther nagpadayon nga matinguhaon sa unahan ngadto sa hataas nga sukdanan sa moral ug utuknon nga pagkamaalamon. Giuhaw siya alang sa kahibalo, ug sa mainiton ug praktikal nga kinaiya sa iyang hunahuna naghatud kaniya sa paghamdum sa malig-on ug mapuslanon kay sa pagpagara ug pagkasalingkapaw. ADP 73.1

Sa pangidaron nga 18 nagtungha siya sa Unibersidad sa Erfurt, ang iyang kahimtang maayoayo ug ang iyang kaugmaon mahayaghayag kay sa nangagi nga mga tuig. Ang iyang mga ginikanan pinaagi sa pagdaginot ug kakugi nakabaton sa pagkakasaligan, nakahimo sila sa paghatag kaniya sa tanan nga gikinahanglan nga panabang. Ug ang kabuyohan sa maayo nga mga higala daw nakapakubus sa mangitngit nga kaagi sa iyang kanhi nga pagkabansay. Iyang giton-an ang labing bantugan nga mga magsusulat, makugihon nga nagmahal sa ilang labing maugdang nga mga panghunahuna, ug nagbaton sa kaalam sa mga maalamon sa iyang kaugalingon. Bisan ubus sa malisud nga pagpanton sa iyang nangagi nga mga magtutudlo siya sayo pa nga gitagaan og saad sa pagkadungganon, ug uban sa matinabangon nga mga kabuyohan ang iyang salabutan kusog nga milambo. Usa ka madumdumon nga panumduman, mapiskay nga pagpanghanduraw, kusganong mga gahum sa pagpangatarungan, ug walay pagkaluya sa paggamit niini, sa wala madugay nagbutang kaniya una sa iyang kanhi nga mga kaubanan. Ang utuknon nga pagpanton nagpahinog sa iyang pagsabut, ug nagpatubo sa kalihukan sa pangutok ug sa labing matin-aw nga pang-hunahuna nga nagandam kaniya alang sa kagubot sa iyang kinabuhi. ADP 73.2

Ang kahadlok alang sa Ginoo nagpuyo sa kasingkasing ni Luther, nga nakapahimo kaniya sa pagbarog nga malig-on sa katuyoan, ug naghatud kaniya ngadto sa halalum nga pagpaubus atubangan sa Dios. Aduna siyay mahunahunaon nga pagsalig sa diosnon nga panabang, ug wala siya mapakyas sa pagsugod sa matag adlaw uban sa pagampo, samtang ang iyang kasingkasing nagpadayon sa pagginhawa sa paghangyo alang sa mando ug tabang “sa pagampo og maayo,” siya sa kanunay nagaingon, “mao ang paris sa pagtoon.”—D’Aubigne, b. 2, ch. 2. ADP 73.3

Usa ka adlaw niana, samtang siya nagsusi sa mga libro sa library sa unibersidad, nakakaplag si Luther ug Biblia nga Latin. Kadto nga libro wala pa sukad niya makita. Wala siya kahibalo nga may anaa diay niini. Iyang nadunggan ang mga bahin sa mga Ebanghelyo ug mga Sinulat, nga basahon atubangan sa mga tawo sa publiko nga pagsimba, ug naghunahuna siya nga mao kini ang tibuuk Biblia. Karon, sa unang higayon, nagtan-aw siya sa tibuuk nga pulong sa Dios. Uban sa nagsagol nga kakulba ug kahibulong iyang gipakli ang mga bililhon nga panid; uban sa gaabtik nga pulso ug gapitikpitik nga kasingka-sing iyang gibasa sa iyang kaugalingon ang mga pulong sa kinabuhi, mohunong karon ug unya sa pagsulti: “O, kon ang Dios magahatag unta kanako niana nga libro!”—Ibid., b. 2, ch. 2. Ang mga manulunda sa langit diha sa iyang kiliran, ug ang mga silaw sa kahayag gikan sa trono sa Dios nagpadayag sa bililhon nga mga bahandi sa kamatuuran sa iyang pagsabut. Mahadlok gayud siya sukad pa sa pagpasubo sa Dios, apan karon uban sa halalum nga pagbati sa iyang kahimtang ingon nga makasasala mikuput siya Kaniya sa paagi nga wala pa niya mahimo kanhi. ADP 73.4

Ang mainiton nga handum sa pagkahigawas gikan sa sala ug sa pagpangita sa pakigdait uban sa Dios, naghatud kaniya sa katapusan sa pagsulud sa usa ka monasteryo, ug nagtugyan sa iyang kaugalingon sa kinabuhi sa pagkamonghe. Dinhi gikinahanglan siya nga magabuhat sa mga makapapuul nga mga tulumanon, ug sa pagpakilimus sa mga balay. Anaa siya sa pangidaron nga ang pagtahod ug pagdayeg handumunon sa hilabihan gayud, ug kining yano nga mga buluhaton makapatay sa hilabihan gayud sa iyang kinaiyanhon nga mga pagbati; apan iyang giantos sa mapailubon ang iyang pagpakaulaw, uban sa pagtoo nga tingali kini tungud sa iyang mga sala. ADP 73.5

Ang matag higayon nga masobra gikan sa iyang matag adlaw nga tulomanon, iyang gamiton sa pagtoon, magagaw sa iyang kaugalingon sa katulugon, ug mapungut sa katas-on sa panahon nga iyang maggasto sa nihit niya nga pagkaon. Labaw sa tanan malipayon siya sa pagtoon sa pulong sa Dios. Nakakaplag siya og Biblia nga gikadenahan sa bongbong sa kombento, ug ngadto niini siya sa kanunay nagsusi. Samtang ang iyang pag-ila sa sala nagkalalum, iyang gipangita pinaagi sa iyang mga binuhatan ang pagbaton og pasaylo ug kalinaw Nagpuyo siya sa usa ka malisud nga kinabuhi, nagtinguha, pinaagi sa pagpuasa, pagtukaw, ug sa pagpabunal aron sa pagsumpo sa daotan sa iyang kinaiyahan, nga niini ang kinabuhi sa monasteryo wala gayud makahatag og kapahulayan. Wala siyay sakripisyo nga gidumilian nga pinaagi niini iyang mabatonan unta ang kaputli sa kasingkasing nga makapahimo kaniya sa pagtindog nga madawat atubangan sa Dios. “Usa gayud ako ka diosnon nga monghe,” siya miingon sa ulahi, “ug nagsunud sa akong mga tulumanon sa labaw ka higpit kay sa akong masulti. Kon ang monghe makaangkon sa Langit pinaagi sa binuhatan sa iyang pagkamonghe, siguro na gayud nga ako makabaton niini.... Kon nagpadayon pa ako og labi pa kadugay, ako unta madala bisan pa ang akong pagsakit ngadto sa kamatayon.”— Ibid., b. 2, ch. 3. Ingon nga sangputanan niining masakit nga pagpanton, nawad-an siya og kusog ug nagantos sa makapakuyap nga mga bikog, gikan sa mga sangputanan niini kon diin siya wala na gayud maayo. Apan uban sa iyang mga paghago, ang iyang gibug-atan nga kalag wala gayud makakaplag og pahulay. Sa katapusan gihatud siya ngadto sa ngilit sa kasubanan. ADP 74.1

Sa diha nga daw nakita ni Luther nga ang tanan nawala, ang Dios mihatag kaniya og usa ka higala ug katabang. Ang rilihiyoso nga si Staupitz nagabli sa pulong sa Dios sa panghunahuna ni Luther, ug pinaagi niini mibulag siya sa pagtan-aw sa iyang kaugalingon, mihunong sa pagpamalandong sa walay katapusan nga silot alang sa paglapas sa kasugoan sa Dios, ug mitutok siya kang Jesus, ang iyang mapinasayloon nga Maluluwas. “Sa baylo sa pagsakit sa imong kaugalingon tungud sa imong mga sala, itugyan ang imong kaugalingon ngadto sa bukton sa imong Manunubos. Salig Kaniya, diha sa pagkamatarong sa Iyang kinabuhi, diha sa pagpasaylo pinaagi sa Iyang kamatayon.... Patalinghogi ang Anak sa Dios. Nagpakatawo Siya aron sa paghatag kanimo sa pasalig sa diosnon nga panabang.” “Higugmaa Siya nga maoy unang nahigugma kanimo.”— Ibid., b. 2, ch. 4. Mao kini ang gisulti sa mensahero sa kalooy. Ang iyang pulong nakahimo sa halalum nga pagpamalandong sa hunahuna ni Luther. Human sa daghan nga paghago uban sa gimahal nga mga kasaypanan, gipasabut siya sa kamatuuran, ug ang kalinaw mitungha sa iyang nasamok nga kalag. ADP 74.2

Si Luther naordinahan sa pagkapari ug gitawag gikan sa monasteryo ngadto sa pagkapropesor sa Unibersidad sa Wittenberg. Dinhi iyang giton-an ang Kasulatan sa orihinal nga pinulongan. Nagsugod siya sa paghatag og pakigpulong sa Biblia; ug sa libro sa Salmo, sa mga Ebanghelyo, ug iyang giablihan ang mga Epistle alang sa pagsabut sa mga panon sa katawhan nga nahinangup nga mga tigpalamati. Si Staupitz, nga iyang higala ug pangulo, nagawhag kaniya sa pagsaka sa pulpito, ug magwali sa pulong sa Dios. Nagduhaduha si Luther, gibati sa pagkadili niya takus sa pagsulti ngadto sa katawhan sa dapit ni Cristo. Human lang sa hataas nga pagpaningkamot nga siya mitugyan ngadto sa mga paghangyo sa iyang mga higala. Kusganon na siya sa iyang kahibalo sa Kasulatan, ug ang grasya sa Dios naguban kaniya. Ang iyang kalarino nga mosulti nakapadani sa mga naminaw kaniya, ang ka tin-aw ug gahum sa iyang pagsaysay sa kamatuuran nakapasantup sa pagsabut, ug ang kamaiton nakatandog sa ilang kasingkasing. ADP 74.3

Si Luther matuud gihapon nga anak sa iglesya sa papado, ug walay hunahuna nga magpalahi pa gayud. Sa pagbantay sa Dios nahatud siya sa pagbisita sa Roma. Iyang gipadayon ang panaw pinaagi sa paglakaw, mopahulay lang sa mga monasteryo sa dalan. Sa kombento didto sa Italya napuno siya sa kahibulong sa bahandi, sa pagkaanindot, ug sa pagkamahalon sa mga butang nga iyang nasaksihan. Nahatagan sa harianon nga abut sa salapi ang mga monghe nagpuyo sa matahum nga mga puluy-anan, nagbisti sa ilang kaugalingon diha sa labing mahal nga mga kupo, ug nagkombira sa lamisa nga puno sa mga pagkaon. Uban sa masakit nga pagbati gitandi ni Luther kini nga mga talan-awon sa pagdumili sa kaugalingon ug kalisud sa iyang kinabuhi. Nasamok ang iyang hunahuna. ADP 74.4

Sa katapusan iyang nakita sa halayo ang siyudad sa pito ka mga bungtod uban sa halalum nga pagbati mihapa siya sa yuta, nga nakaingon, “Balaan nga Roma, nagsaludo ako kanimo!”— Ibid., b. 2, ch. 6. Misulud siya sa siyudad, mibisita sa mga simbahan, naminaw sa maanindot nga mga sugilanon nga kanunay gisubli sa mga pari ug mga monghe, ug nagbuhat sa tanang gisugo nga mga tulumanon. Sa bisan hain siya motan-aw iyang nakita ang mga talan-awon nga nagpuno kaniya sa kahibulong ug kalisang. Iyang nakita nga ang pagkadaotan nagpuyo diha sa taliwala sa tanang klase sa kaparian. Iyang nadungog ang mga tinistis sa mga pari ug napuno siya sa kalisang sa ilang mangilad nga sinultihan sa pagpamalikas bisan panahon sa misa. Samtang siya nakigsagol sa mga monghe ug mga tawo, iyang nahibalag ang kangil-aran ug pagpatuyang sa mga buhat. Bisan hain siya molingi, sa dapit sa pagkabalaan iyang nakita ang pagkatampalasan. “Walay bisan usa nga makahanduraw,” nagsulat siya, “unsa nga mga sala ug makauulaw nga gawi nga gipangbuhat sa Roma; kinahanglan sila makita ug madungog aron matoohan. Mao nga ila nang naandam sa pag-ingon, ‘kon aduna may impyerno, ang Roma natukod sa ibabaw niini; usa kini ka bung-aw nga gigikanan sa tanang sala.’ ” ADP 75.1

Pinaagi sa bag-o nga kamandoan usa ka indulhensya (pagwagtang sa silot tungud sa salang nahimo human mapasaylo) ang gisaad sa papa ngadto sa tanan nga mosaka pinaagi sa ilang mga tuhod sa “Hagdanan ni Pilato,” nga gipatoohan nga maoy gikanaugan sa atong Manluluwas sa Iyang pagbiya sa Romanhong lawakhukmanan, ug sa milagro gibalhin gikan sa Jerusalem ngadto sa Roma. Usa niana ka adlaw samtang si Luther matinudanon nga nagsaka niini nga mga ang-ang, nga sa kalit adunay tingog nga sama sa dalugdog nga daw nagsulti kaniya, “ang mga matarung magkinabuhi pinaagi sa pagtoo.” Roma 1:17. Mitindog siya ug midali sa pagbiya sa dapit uban sa kaulaw ug kalisang. Kadto nga teksto wala na gayud mawad-i sa gahum sa iyang kalag. Gikan niadto nga takna iyang nakita sa labi pa ka tin-aw sukad masukad ang kabakakan sa pagsalig sa tawhanon nga mga binuhatan alang sa kaluwasan, ug ang panginahanglan sa kanunay nga pagtoo sa mga kaayohan ni Cristo. Naabli ang iyang mga mata, ug wala na gayud masira pagusab, sa mga panglimbong sa papado. Sa iyang paglingiw sa iyang nawong gikan sa Roma, iya usab gipatalikod ang iyang kasingkasing, ug sukad niadto ang pagkabulag naganam og kalapad, hangtod iyang giputol ang tanang kadugtungan ngadto sa iglesya sa papado. ADP 75.2

Sa iyang paghibalik gikan sa Roma, nadawat ni Luther sa Unibersidad sa Wittenberg ang titulo nga doctor of divinity. Karon ania na siya sa kagawasan sa paghatag sa iyang kaugalingon nga wala pa niya mahimo kanhi, ngadto sa mga Kasulatan nga iyang gihigugma. Siya matapaton nga nagpanaad sa pagtoon pagayo ug sa pagwali uban sa pagkamaungon sa pulong sa Dios, dili sa mga gipanulti ug mga doktrina sa mga papa, sa tanang katuigan sa iyang kinabuhi. Dili na siya ang kanhi monghe o propesor, kundili ang tinugyanan nga mensahero sa Biblia. Gitawag siya ingon nga magbalantay sa mga karnero nga magpakaon sa panon sa Dios nga gigutum ug giuhaw alang sa kamatuuran. Siya malig-on nga gapamatuud nga ang mga Cristohanon magadawat sa walay lain nga mga pagtolon-an gawas sa mga nagasandig sa kagamhanan sa Balaang Kasulatan. Kini nga mga pulong nakapatay-og sa patukuranan gayud sa pagkahataas sa papado. Sila nagalangkub sa masukaranon nga mga patukuranan sa Repormasyon. ADP 75.3

Nakita ni Luther ang katalagman sa pagtuboy sa tawhanon nga mga teyoriya ibabaw sa pulong sa Dios. Iyang gisaway sa walay kukahadlok ang mga pangagpas nga mga pagtolon-an sa mga tawo nga nagbaton sa kahibalo sa tulunghaan, ug sa mga pilosopiya ug teyolohiya nga sa dugay na nga panahona nagagahum sa katawhan. Iyang gisaway ang mao nga mga pagtoon nga dili lamang walay pulus kundili makatalagmanon, ug naningkamot sa pagbalhin sa mga hunahuna sa mga naminaw kaniya gikan sa mga paglimbong sa mga pilosopo ug mga teyologo ngadto sa walay katapusang mga kamatuuran nga gilagda sa mga propeta ug sa mga apostoles. ADP 76.1

Bililhon ang mensahe nga iyang gidala ngadto sa mga katawhan nga naminaw sa iyang mga pulong. Wala pa sukad masukad madunggi nila ang mao nga mga pagtolon-an. Ang malipayon nga balita sa gugma sa Manluluwas, ang kasigurohan sa pasaylo ug kalinaw pinaagi sa iyang dugo nga makahinlo, nagmaya sa ilang mga kasingkasing, ug nadasig sa sulud nila sa paglaum nga walay kamatayon. Sa Wittenberg nadagkutan ang kahayag kansang mga silaw moabut sa labing halayo nga mga bahin sa yuta, ug naganam sa iyang kadan-ag hangtod sa pagsira sa panahon. ADP 76.2

Apan ang kahayag ug kangitngit dili magkauyon. Taliwala sa kamatuuran ug bakak adunay dili mapugngan nga panagsumpaki. Ang pagtuboy ug pagpanalipod sa usa maoy pag-ataki ug paglaglag sa usa. Ang atong Manluluwas nagpamatuud, “Wala ako mianhi sa pagpadalag pagdinaitay, kondili espada.” Mateo 10:34. Matod pa ni Luther, pila ka tuig human sa pagsugod sa Repormasyon, “Ang Dios wala magmando, kundili nagatulod kanako sa unahan. Dili ako mao ang agalon sa akong mga kalihukan. Malipay nalang ako nga magpuyo sa pahulay, apan gilabay ako taliwala sa mga kagubot ug panagsangka.”—D’Aubigne, b. 5, ch. 2. Siya haduul na nga hagaron ngadto sa pakigsangka. ADP 76.3

Ang Romanhon nga Iglesya naganegosyo sa grasya sa Dios. Ang mga lamisa sa mga mag-iilis og mga salapi (Mateo 21:12) gipahimutang tapad sa iyang mga halaran, ug ang hangin nagpalanog sa mga singgit sa mga mamamalit ug mamaligyaay. Ilalum sa tuyo sa pagpanigum og salapi alang sa pagtukod sa iglesya ni San Pedro sa Roma, ang mga indulhensya o pagpasaylo alang sa sala gipamaligya sa publiko pinaagi sa kagamhanan sa papa. Pinaagi sa bili sa krimen usa ka templo ang pabarugon alang sa pagsimba sa Dios—ang patukoranan ipahimutang pinaagi sa mga halin sa kasal-anan. Apan ang pamaagi nga gisagup sa pagpadako sa Roma naghagit sa labing makamatay nga kadaot sa iyang gahum ug pagkabantugan. Mao kini ang nakapapukaw sa labing pagkamatinguhaon ug pagkamalampuson sa mga kaaway sa papa, ug misangko ngadto sa gubat nga nakapatay-og sa trono sa papado, ug nakahiwi sa tiyara sa ulo sa papa. ADP 76.4

Ang opisyal nga gisugo sa pagpamaligya og mga indulhensya didto sa Germany— nga ginganlan og Tetzel—nakahimo sa labing ngil-ad nga kasal-anan batok sa katilingban ug sa kasugoan sa Dios; nakaikyas sa silot sa iyang mga kasal-anan, gisuholan siya sa pagpalambo sa maong pamatigayon ug sa dili makatarunganon nga mga proyekto sa papa. Sa pagkawalay ulaw iyang gisubli ang labing dayag nga kabakakan, ug nag-asoy sa mga maanindot nga sugilanon aron sa paglimbong sa mga walay alamag, matootoohon nga mga tawo. Kon nagbaton pa sila sa pulong sa Dios, dili unta sila malimbungan. Maoy tuyo ang pagpailalum kanila sa gahum sa papado, aron sa pagpadako sa gahum ug bahandi sa iyang mapangahason nga mga pangulo, nga ang Biblia gililong kanila. (Tan-awa ang John C.L. Gieseler, A COMPENDIUM OF ECCLESIASTICAL HISTORY, per. 4, seksyon 1, parapo 5.) ADP 76.5

Samtang si Tetzel misulud sa usa ka lungsod, usa ka mensahero ang miuna kaniya, nagapahibalo: “Ang grasya sa Dios ug sa balaang amahan anaa sa inyong mga ganghaan.”—D’Aubigne, b. 3, ch. 1. Ug ang mga katawhan miabiabi sa mapasipalahon nga tigpakaaron-ingnon nga daw siya mao ang Dios sa iyang kaugalingon nga nanaog gikan sa Langit ngadto kanila. Ang makauulaw nga pagbaligya gibutang sulud sa simbahan, ug si Tetzel misaka sa pulpito, magtuboy sa indulhensya ingon nga maoy labing bililhon nga gasa sa Dios. Siya nagpamatuud nga tungud sa gahum sa iyang mga sertipiko sa pagpasaylo ang tanan nga sala nga giplano sa makasasala nga iyang buhaton sa umalabot mapasaylo kini alang kaniya, ug nga “bisan ang paghinulsul dili na kinahanglanon.”— Ibid., b. 3, ch. 1. Dugang pa niini, iyang gipasaligan ang iyang nga tigpalamati nga ang mga indulhensya adunay gahum sa pagluwas dili lamang sa mga buhi kundili sa mga patay usab; nga sa pagtagingting sa salapi sa ilalum sa kaban nga sudlanan, ang kalag nga gibayaran niini makaikyas gikan sa purgatoryo ug makapanaw na ngadto sa langit. (Tan-awa ang K.R. Hagenbach, HISTORY OF THE REFORMATION, vol. 1, p. 96.) ADP 76.6

Sa pagtanyag ni Simon Magus sa pagpalit og gahum sa mga apostoles sa pagbuhat og mga milagro, giingnan siya ni Pedro: “Ang imong salapi malaglag pa unta uban kanimo, kay imong gidahum nga pinaagi og salapi mabatonan mo ang gasa sa Dios!” Buhat 8:20. Apan ang gipamaligya ni Tetzel gipunsisokan sa linibo nga gusto mopalit. Bulawan ug salapi misulud sa iyang tipiganan sa bahandi. Ang usa ka kaluwasan nga mapalit og salapi mas sayon kaayo maangkon kay sa kadtong nagakinahanglan og paghinulsul, pagtoo, ug makugihon nga pagpaningkamot sa pagsukol ug pagbuntog sa sala. (Tan-awa ang nota sa Appendix alang sa pahina 37) ADP 77.1

Ang doktrina sa mga indulhensya gisupak sa mga tawo nga maalamon ug mga matinumanon sa Iglesya Romana, ug daghan ang walay pagtoo sa mga pagpatootoo nga kasupak kaayo sa pangatarungan ug sa pinadayag. Walay pari nga misulay sa pagpatugbaw sa iyang tingog batok niini nga tampalasan nga pagpamaligya, apan ang mga hunahuna sa katawhan naganam na og kasamok ug kahigwaos, ug daghan ang nangutana kon ang Dios dili ba magbuhat pinaagi sa mga kagamitan alang sa pagputli sa Iyang iglesya. ADP 77.2

Si Luther, bisan og matinumanon gihapon sa papa, napuno sa kalisang batok sa mapasipalahon nga pasalig sa namaligya og mga indulhensya. Daghan sa iyang mga myembro sa simbahan namalit og mga sertipiko sa pasaylo, ug wala madugay miduul sila sa ilang pastor, nagsugid sa ilang daghan nga kasal-anan, ug nagpaabot sa kapasayloan, dili tungud sa ilang paghinulsul ug handum sa pag-usab sa ilang binuhatan, kundili tungud sa mahimo sa indulhensya. Wala sila hatagi ni Luther sa pasaylo, ug gipasidan-an sila nga gawas kon sila maghinulsul ug mag-usab sa ilang kinabuhi, sila kinahanglan malaglag sa ilang kasal-anan. Uban sa dako nga kalibog nangutana sila kang Tetzel uban sa reklamo nga ang ilang gikompisalan nagsalikway sa iyang mga sertipiko; ug ang uban nangusog nga ipahiuli ang ilang salapi. Ang pari napuno sa hilabihan nga kasuko. Iyang gilitok ang labing makalilisang nga mga pulong sa pagtunglo, nagpadaob og mga kalayo sa pundokanan sa publiko, ug nagingon nga aduna siyay kamandoan gikan sa papa “sa pagsunog sa mga erehes nga mosupak sa iyang labing balaan nga mga indulhensya.”—D’Aubigne, b. 3, ch. 4. ADP 77.3

Niining panahona misulud na si Luther sa iyang labing maisugon nga buhat ingon nga usa ka kampiyon sa kamatuuran. Ang iyang tingog nadungog gikan sa pulpito sa mainiton, solemne nga pagpasidaan. Iyang gipadayag sa katawhan ang makalaglag nga kinaiya sa sala, ug nagtudlo kanila nga dili mahimo alang sa tawo, pinaagi sa iyang mga binuhatan, sa pagpakubos sa sala niini o pag-ikyas sa silot niini. Walay lain kundili ang paghinulsul ngadto sa Dios ug pagtoo kang Cristo ang makaluwas sa makasasala. Dili mapalit ang grasya ni Cristo; usa kini ka gasa nga walay bayad. Iyang gitambagan ang katawhan sa dili pagpalit og mga indulhensya, kundili sa pagtan-aw pinaagi sa pagtoo ngadto sa gilansang nga Manunubos. Iyang giasoy ang iyang masakit nga kasinatian sa kakawangan nga pagpangita pinaagi sa pagpakaulaw ug pagpakasakit aron sa pagsiguro sa kaluwasan, ug iyang gipasaligan ang naminaw kaniya nga pinaagi lamang sa pagbulag sa pagtan-aw gikan sa kaugalingon ug pagtoo kang Cristo nga ang kalinaw ug kalipay makaplagan. ADP 77.4

Samtang nagpadayon si Tetzel sa iyang pagpamaligya ug sa pagbuhat sa dili binalaan nga pagpatootoo, naningkamot si Luther alang sa labing epektibo nga nga pagprotesta batok sa singgit sa pagpangabuso. Wala madugay dihay tanyag sa usa ka higayon. Ang simbahan sa kastilyo sa Wittenberg adunay daghan nga mga larawan nga linilok, nga sa natudlo nga mga adlaw ipakita sa katawhan, ug mabatonan ang hingpit nga kapasayloan sa mga sala sa tanan nga mobisita sa simbahan ug mangumpisal. Sa mao nga mga adlaw baga nga panon sa katawhan ang moadto didto. Ang usa sa labing importante niini nga mga higayon, ang pista sa “Tanan nga Santos,” haduul na moabut. Sa disperas sa mao nga pagsaulog, si Luther nga mikuyog sa katawhan padulong sa maong simbahan, nagpapilit sa pultahan sa simbahan og papel nga adunay 95 ka mga pamatuud batok sa pagtolon-an sa indulhensya. Andam siya nga manalipod niini nga mga pamatuud o mga theses pagkasunud adlaw didto sa unibersidad, batok sa tanan nga moataki niini. ADP 77.5

Ang iyang mga pamatuud nakapaukay sa pagtagad sa tibuuk kalibutan. Gibasa kini ug gisublisubli pagbasa sa tanan nga dapit. Adunay dako nga pagkaukay diha sa unibersidad ug sa tibuuk siyudad bahin niini. Niini nga mga theses o mga pamatuud gipahayag nga ang gahum sa paghatag og pasaylo sa sala, ug sa pag-ikyas sa silot niini, wala gayud itugyan ngadto sa papa ug sa kang bisan kinsa nga tawo. Ang tibuuk nga paagi usa ka bakak—usa ka lingla sa pagpangwarta sa pagpamintaha sa pagkamatootoohon sa mga tawo—usa ka pamaagi ni Satanas sa paglaglag sa tanang kalag nga mosalig sa iyang bakak nga mga pasalig. Tin-aw usab nga gipahayag nga ang ebanghelyo ni Cristo maoy labing bililhon nga bahandi sa iglesya, ug ang grasya sa Dios nga napadayag niini, igahatag sa walay bayad ngadto sa tanan nga nangita niini pinaagi sa paghinulsul ug sa pagtoo. ADP 78.1

Ang mga theses ni Luther naghagit og lantugi; apan walay usa nga nangahas sa pagbarog. Ang mga pangutana nga iyang gipasuput gikatag sa tibuuk Germany sulud sa pila ka adlaw, ug paglabay sa pila ka semana gipalanog na kini sa tibuuk Cristohanon nga kalibutan. Daghan nga masimbahon nga mga Romanista, nga nakakita ug nagbangotan sa makalilisang nga mga sala nga gibuhat sa iglesya, apan wala sila mahibalo kon unsaon sa pagsumpo sa kalamboan niini, nagbasa sa mga pamatuud uban sa dako nga kalipay, nag-ila niini nga maoy tingog sa Dios. Ilang gibati nga ang Ginoo sa kalooy nagbakyaw sa Iyang kamut sa pagsumpo sa makusog nga bul-og sa pagkadaotan nga nagagikan sa kagamhanan sa iglesya sa Roma. Ang mga prinsipe ug mga pangulo sa gingharian nalipay sa tago niini nga pagsumpo batok sa garboso nga gahum nga naghikaw sa katungud sa paghangyo sa mga pagbulut-an niini. ADP 78.2

Apan ang mahigugmaon sa sala ug matootoohon nga katawhan nangalisang sa pagkahanaw sa mga bakak nga mga pangatarungan nga maoy naghapuhap sa ilang kahadlok. Ang mga abilidaran nga mga pangulo sa simbahan, nangabalda sa ilang buluhaton sa pagtugot sa mga krimen, ug nagtan-aw sa kadaot nga modangat sa ilang mga pamintaha, nangasuko ug naghiusa sa pagpadayon sa ilang mga pagpatootoo. Ang Repormador adunay atubangon nga mapait nga mga magsusumbong. Ang uban nagsumbong batok kaniya nga madalidalion ug gikan sa ilang gibati. Ang uban nagsumbong kaniya nga nagpasaligsalig, gapahibalo nga siya wala giyahi sa Dios, kundili nagabuhat ubus sa iyang garbo ug pagkamapangahason. “Kinsa may wala mahibalo,” mitubag siya, “nga ang usa ka tawo dili sagad makatudlo og bag-ong mga hunahuna nga walay dagway sa pagpagarbo, ug dili ikasumbong nga nagpadasig og mga panagaway?... Ngano nga si Cristo ug ang tanan nga martir gipamatay? Tungud kay sila nakita nga mapagarbohon nga nagtamay sa kaalam sa kapanahunan nga ilang gipuy-an, ug tungud kay sila nanudlo og bag-ong mga kamatuuran nga wala una mananghid sa mga pagtolon-an sa karaan nga mga panghunahuna.” ADP 78.3

Ug dayon nagpamatuud usab siya: “Ang akong gibuhat dili ikapatuman pinaagi sa tawhanon nga kaalam, kundili sa tambag sa Dios. Kon ang buhat Iya sa Dios, kinsa man ang makahunong niini? Kon dili, kinsa man ang makapadayon niini? Dili ang akong kabubut-on, dili ang ila, dili ang ato, kundili ang Imong kabubut-on, O balaan nga Amahan, nga anaa sa Langit!”— Ibid., b. 3, ch. 6. ADP 78.4

Bisan og si Luther gipalihok pinaagi sa Espiritu sa Dios sa pagsugod sa iyang buhat, dili kini niya mapadayon nga walay grabi nga mga kagubot. Ang mga pagpakaulaw sa iyang mga kaaway, ang ilang sayup nga mga paghulagway sa iyang mga tuyo, ug ang ilang mabintahaon ug daotan nga mga panghunahuna diha sa iyang kinaiya ug mga tumong, miabut kaniya nga daw sama og makalumus nga baha; ug sila nakapadulot. Masaligon siya nga ang mga pangulo sa katawhan, sa simbahan ug sa mga tulunghaan, malipay nga makig-usa kaniya sa mga tinguha sa pagreporma. Mga pulong sa pagpadasig gikan sa hatagas og mga katungdanan nakapalig-on kaniya uban sa kalipay ug pagiaum. Iyang nang nakita ang nagkahayag nga adlaw nga mosubang alang sa iglesya. Apan ang pagpadasig nabayloan sa pagpakaulaw ug paghukum. Daghan sa kadagkoan, sa simbahan ug sa estado, nagatoo sa pagkatinuud sa iyang mga theses; apan sa wala madugay ilang nakita nga ang pagdawat niini nga mga kamatuuran maglangkub og dagko nga kausaban. Ang pagpadan-ag ug pagreporma sa katawhan maoy pagsupak sa kagamhanan sa Roma, sa pagpahunong sa linibo ka mga tuburan nga nag-agas ngadto sa iyang tigumanan og bahandi, ug ilabi na sa pagsumpo sa pagkagastador ug pagkamapatuyangon sa mga pangulo sa papado. Dugang pa, ang pagtudlo sa mga katawhan sa paghunahuna ug pagbuhat ingon nga mga masaligan nga mga binuhat, motan-aw ngadto lamang kang Cristo alang sa kaluwasan, maoy paglumpag sa trono sa papa, ug sa katapusan magguba sa ilang kaugalingon nga kagamhanan. Tungud niini nga katarungan nagdumili sila sa kahibalo nga gihatag kanila sa Dios, ug naghiusa sa ilang kaugalingon batok kang Cristo ug sa kamatuuran pinaagi sa ilang pagsupak sa tawo nga gipadala aron sa pagpadan-ag kanila. ADP 78.5

Mikurog si Luther nga nagtan-aw sa iyang kaugalingon—usa ka tawo nga nisupak sa labing gamhanan nga mga gahum sa yuta. Usahay magduhaduha siya kon gimandoan ba kaha siya sa Dios sa pagbutang kaniya sa pakigbatok sa kagamhanan sa iglesya. “Kinsa man ako kaniadto,” nagsulat siya, “nga mosupak sa pagkahalangdon sa papa, nga sa iyang atubangan...ang mga hari sa yuta ug ang tibuuk kalibutan nagakurog?”... Walay usa nga nasayod sa akong pagantos niadtong unang duha ka tuig, ug unsa nga kagulanan, ako makaingon ngadto sa unsa nga kaluya, ako nahiunlod.”— Ibid., b. 3, ch. 6 . Apan wala siya pasagdi para hingpit nga maluya. Sa diha nga ang tawhanong panabang napakyas, mitan-aw lamang siya ngadto sa Dios, ug nakaamgo nga siya makahimo sa pagsandig diha sa hingpit nga kasigurohan sa labing gamhanan nga bukton. ADP 79.1

Ngadto sa usa ka higala sa Repormasyon si Luther nagsulat: “Dili kita makadangat sa pagsabut sa Kasulatan pinaagi sa pagtoon o pinaagi sa pangutok. Busa ang imong unang buluhaton mao ang pagsugod pinaagi sa pagampo. Pakilooy sa Ginoo sa paghatag kanimo, pinaagi sa iyang madagayaon nga kalooy, sa husto nga pagsabut sa Iyang pulong. Walay lain nga maghuhubad sa pulong kundili ang Nag-ugmad niana nga pulong, sumala sa iya mismo nga gisulti, “Silang tanan pagatudloan sa Dios.” Ayaw pagiaum sa usa ka butang gikan sa imong kaugalingon nga mga paningkamot, gikan sa imong kaugalingon nga salabutan: itugyan lamang ang imong pagsalig sa Dios ug sa pagmando sa Iyang Espiritu. Toohi kini gikan sa mga pulong sa usa ka tawo nga nakaagum niining butanga.”— Ibid., b. 3, ch. 7. Ania dinhi ang mahinungdanon nga leksyon niadtong nagabati nga ang Dios nagatawag kanila sa paghatag ngadto sa uban sa solemne nga mga kamatuuran alang niining panahona. Kini nga mga kamatuuran makapaukay sa kasuko ni Satanas, ug sa mga tawo nga mahigugmaon sa mga tumotumo nga mga sugilanon nga iyang gimugna. Sa pakigaway sa mga gahum sa daotan, adunay panginahanglan sa usa ka butang nga labaw pa ka kusganon sa pangutok ug sa tawhanon nga kaalam. ADP 79.2

Kon ang mga kaaway modangup ngadto sa nabatasan ug tradisyon, o sa mga pagangkon ug kagahum sa papa, si Luther nakigharong kanila pinaagi sa Biblia, ug sa Biblia lamang. Ania ang mga katarungan nga dili nila matubag; busa ang mga ulipon sa pormalidad ug patootoo nangayo alang sa iyang dugo, sama sa pagpangayo sa mga Judio sa dugo ni Cristo. “Ania ang usa ka erehes,” misinggit ang mga madasigong Romano. “Usa ka taas nga pagbudhi batok sa iglesya ang pagtugot sa usa ka makalilisang nga erehes nga mabuhi kapin sa usa ka takna! Himoa nga ipabarog ang ang bitayan alang kaniya!”— Ibid., b. 3, ch. 9. Apan si Luther wala mahulog nga tukbunon sa ilang kapungut. Ang Dios adunay buluhaton nga ipabuhat kaniya, ug ang mga manulunda gipadala sa Langit sa pagpanalipod kaniya. Daghan, hinoon, ang nakadawat gikan kang Luther sa bililhon nga kahayag nga nahimo nga mga tumong sa kasuko ni Satanas, ug alang sa kamatuuran walay kahadlok sa pagantos sa pagsakit ug sa kamatayon. ADP 79.3

Ang mga pagtolon-an ni Luther nakapadani sa pagtagad sa mga hunahuna sa tibuuk Germany. Gikan sa iyang mga wali ug mga sinulat nagagula ang mga silaw sa kahayag nga maoy nakapamata ug nakapadan-ag sa linibo. Usa ka buhi nga pagtoo ang mipuli sa dapit sa patay nga pormalidad nga gibatonan sa iglesya sa dugay nga panahon. Ang katawhan nawad-an na sa matag adlaw sa ilang pagsalig sa mga patootoo sa Romanismo. Ang mga babag sa pagihig-ihig nagkahanaw. Ang pulong sa Dios, nga gigamit ni Luther sa pagsukud sa matag pagtolon-an ug sa matag pangangkon, daw sama sa espada nga duhay sulab nga nagpikas sa pagsulud sa mga kasingkasing sa katawhan. Sa bisan diin nga dapit adunay pagpukaw ngadto sa handum alang sa espirituhanon nga kalamboan. Sa bisan diin adunay kagutum ug kauhaw alang sa pagkamatarong nga wala pa gayud mahibaloi sukad masukad sa katuigan. Ang mga mata sa katawhan, nga sa dugay na nga panahon gigiyahan ngadto sa tawhanon nga mga tulumanon ug sa yutan-on nga mga tigpataliwala, niini nga higayona mibalhin na uban sa paghinulsul ug sa pagtoo, ngadto kang Cristo ug Kaniya nga gilansang. ADP 80.1

Kining nilapnag nga kasibot nagpatumaw sa dugang nga kahadlok sa mga tinugyanan sa papado. Gipatawag si Luther ngadto sa Roma aron pagtubag sa sumbong sa tinumotumo nga pagtolon-an. Ang kamandoan nakapahadlok sa iyang mga higala. Nahibalo sila pag-ayo sa katalagman nga naghulga kaniya niana nga daotan nga siyudad, nga hubog na sa dugo sa mga martir kang Jesus. Misupak sila sa iyang pagngadto sa Roma, ug ilang gihangyo nga siya usisaon didto sa Germany. ADP 80.2

Kini nga kasabutan gitugutan sa katapusan, ug ang mga tinugyanan sa papa miadto aron sa pagbista sa mao nga kaso. Sa mga pahimangno nga gipahibalo sa papa niini nga opisyal, gipamatuud nga si Luther usa ka erehes. Kini nga sinugo gitugon “sa pagpasaka og sumbong ug prisohon sa walay langan.” Kon siya magapabilin nga matapaton, ug ang tinugyanan mapakyas sa paghuput sa iyang pagkatawo, siya gigamhan sa “pagpalayas kaniya gikan sa tanan nga dapit sa Germany; sa paghingilin, pagtunglo, ug paghulog sa pagkasinakup sa simbahan sa tanan nga moapin kaniya.”— Ibid., b. 4, ch. 2. Ug dugang pa, ang papa nagmando sa iyang tinugyanan, aron sa pag-ibut sa hingpit ang makapoo nga erehiya, sa paglaglag sa tanan, bisan unsa ka ligdong diha sa iglesya o estado, gawas lang sa emperador, nga dili magtagad sa pagdakup kang Luther ug sa iyang mga sumusunod, ug itugyan sila ngadto sa pagpanimalus sa Roma. ADP 80.3

Ania dinhi napadayag ang matuud nga espiritu sa papado. Walay ilhanan sa Cristohanon nga patukuranan, o bisan sa yano nga hustisya, nga makita sa tibuuk dokumento. Layo ra kaayo si Luther gikan sa Roma; wala siyay kahigayunan sa pagsaysay o sa pagpanalipod sa iyang baroganan; apan sa wala pa gani mabista ang iyang kaso, giila na siya sa hingpit ingon nga usa ka erehes, ug sa mao nga adlaw, gipasidan-an, gisumbong, gihukman, ug gisulatan; ug kining tanan gibut-an sa nagpaila sa iyang kaugalingon nga balaan nga amahan, ang bugtong nga labing hataas, dili masayup nga kagamhanan sa iglesya ug estado! ADP 80.4

Niining panahona, nga si Luther nagkinahanglan sa mga kalooy ug tambag sa usa ka matuud nga higala, ubus sa kabubut-on sa Dios gipadala si Melanchthon ngadto sa Wittenberg. Batan-on sa katuigan, yano ug ligdong sa iyang mga pamatasan, ang kasaligan nga paghukum ni Melanchthon, halapad nga kahibalo, ug makadani nga pagpanulti, gilangkuban sa kaputli ug pagkatarong sa iyang kinaiya, nakadaog sa pagdayeg ug pagtahod sa tibuuk kalibutan. Ang kalantip sa iyang mga hiyas dili lahi sa pagpaila sa iyang pagkalomo sa pamaagi. Siya sa wala madugay nahimo nga mainiton nga tinun-an sa ebanghelyo, ug ang labing masaligan nga higala ug bililhon nga katabang ni Luther; ang iyang pagkalomo, pagkamainampingon, ug pagkawalay sipyat naghingpit sa kaisog ug kaabtik ni Luther. Ang ilang panaghiusa sa buluhaton nagdugang sa kusog sa Repormasyon ug usa ka dako nga tuburan sa kadasig ngadto kang Luther. ADP 80.5

Ang Augsburg maoy dapit nga gikatakda diin siya pagabistahon, ug ang Repormador nanghitso alang sa pagsugod sa iyang panaw. Ang tinud-anay nga kahadlok naghari sa iyang mga higala. Dayag nga gisulti ang mga paghulga nga dakpon siya ug patyon sa dalan, ug nagpakilooy kaniya ang iyang mga higala sa dili pagpangahas. Ila siya nga gihangyo nga mobiya sa Wittenberg sulud sa usa ka panahon, ug magpuyo ipon kanila nga malipayon nga manalipod kaniya. Apan siya dili mobiya sa katungdanan nga sa diin ang Dios nagbutang kaniya. Kinahanglan magpadayon siya nga matinumanon sa paglaban sa kamatuuran, gipawalay sapayan ang mga bagyo nga naghasi kaniya. Ang iyang pulong: “Sama ako kang Jeremias, usa ka tawo sa kagubot ug panagsumpaki; apan sa nagkadako ang ilang mga pagpanghulga, nagkadako usab ang akong kalipay.... Ila na nga gidaot ang akong kadungganan ug ang akong maayong ngalan. Ang nabilin kanako mao na lamang ang akong makalolooy nga lawas; ila na kini; ilang mapamubo ang akong kinabuhi sa pila nga mga takna. Apan sa akong kalag, dili sila makaangkon niana. Siya nga nanaad sa pagmantala sa pulong ni Cristo ngadto sa kalibutan, kinahanglan magpaabot sa kamatayon sa matag takna.”— Ibid., b. 4, ch. 4. ADP 81.1

Ang mga balita sa pag-abut ni Luther sa Augsburg nagkahatag og dako nga katagbawan sa sinugo sa papado. Ang samukan nga erehes nga nagdani sa pagtagad sa tibuuk kalibutan daw nailalum na sa gahum sa Roma, ug ang sinugo naninguha nga dili siya makalayas. Wala makadala ang Repormador og papeles sa pagpanalipod sa iyang kinabuhi. Dili gusto ang iyang mga higala nga moatubang siya sa tinugyanan sa papa nga wala niini, ug sila mismo ang naningkamot sa pagkuha niini gikan sa emperador. Ang tinugyanan nagtinguha sa pagpugus kang Luther, kon mahimo, sa pagsibog, o kon mapakyas sa paghimo niini, igatugyan na ngadto sa Roma, aron makaagum sa gidangatan nila ni Huss ug Jerome. Busa pinaagi sa iyang mga sinaligan iyang gihaylo si Luther sa pag-atubang nga walay kasabutan sa pagpanalipod kaniya, nagsalig sa iyang kaugalingon ubus sa iyang kalooy. Niini wala mosugut si Luther. Hangtod nga nadawat niya kini nga dokumento nga nagpasalig kaniya sa pagpanalipod sa emperador una pa siya miadto sa pag-atubang sa embahador sa papado. ADP 81.2

Sigon sa patakaran, ang mga Romanista nagkahukum sa pagsulay sa pagdaog ni Luther sa pagpakita og kalumo. Ang tinugyanan, sa iyang mga pakighisgot kaniya, nagpakita sa iyang pagkamahigalaon kaayo; apan siya nagsukna kang Luther nga magpasakup siya sa hingpit sa kagamhanan sa iglesya, ug itahan ang tanang punto nga walay paglalis o pangutana. Wala kaayo niya masukud ang kinaiya sa tawo nga iyang gikaatubang. Si Luther, sa iyang tubag, mipahayag sa iyang pagtahod sa iglesya, sa iyang handum sa kamatuuran, sa iyang pagkaandam sa pagtubag sa tanang pagsupak sa iyang gipanudlo, ug sa pagtugyan sa iyang mga doktrina sa desisyon sa nag-unang mga unibersidad. Apan sa maong higayon iyang giprotestahan ang pamaagi sa kardinal sa pagpasibog kaniya sa iyang baroganan nga walay pagpamatuud sa iyang sayup. ADP 81.3

Ang gainusara nga tubag mao: “Bakwia, bakwia!” Ang Repormador nagpakita nga ang iyang baroganan mapamatud-an sa Kasulatan, ug sa makusganon iyang gipamatuud nga dili siya makasalikway sa kamatuuran. Ang tinugyanan, wala makatubag sa mga pangatarungan ni Luther, naghampak kaniya og unus sa pagpakaulaw, pagbiaybiay, ug pagulog-ulog, gisagol ang mga kinutlo nga mga pulong gikan sa tradisyon ug mga panultihon sa mga punoan sa iglesya, wala gatugot sa Repormador sa higayon sa pagsulti. Nakabatyag nga ang tigum, bisan pa kon ipadayon, mahimo nga kawang sa gihapon, si Luther sa katapusan nakakuha og gaalang-alang nga pagtugot sa pagpahayag sa iyang tubag pinaagi sa pagsulat. ADP 81.4

“Sa ingon niini,” matod niya, sa iyang sulat ngadto sa iyang higala, “ang dinaogdaog nakakaplag og doble nga ganansya; una, ang nahisulat ikapakita ngadto sa uban aron mahukman; ug ikaduha, ang usa ka tawo adunay labi pa ka maayo nga kahigayunan sa pagbuntog sa mga kahadlok, kon dili sa tanlag, sa usa ka nagngalngal ug garboso nga mahariharion, nga sa laing paagi mahaworan unta sa mapahitas-on niya nga pinulongan.”—Martyn, THE LIFE AND TIMES OF LUTHER, mga pahina 271, 272. ADP 81.5

Sa pagkasunud nga pakisusi, gipahayag ni Luther ang usa ka tin-aw, tukma, ug kusganon nga pagpadayag sa iyang mga pangatarungan, gipamatud-an sa daghan nga mga kinutlo gikan sa Kasulatan. Kini nga papel, human sa makusog nga pagbasa, gihatag ngadto sa kardinal, kinsa, naglabay niini ngadto sa daplin tungud sa kasuko, nagmantala niini nga usa ka walay pulus nga mga pulong ug walay kapuslanan nga mga kinutlo. Si Luther, naaghat na pag-ayo, niining higayona nakig-asdang sa pari sa iyang kaugalingong baroganan—ang mga tradisyon ug mga pagtolon-an sa simbahan—ug sa hingpit nagbuntog sa iyang mga panghunahuna. ADP 82.1

Sa pagkakita sa pari nga dili matubag ang mga pangatarungan ni Luther, nawadan siya sa pailub, ug diha sa kapungut misinggit: “Bakwia! kay kon dili, ipadala ko ikaw ngadto sa Roma, aron moatubang sa mga maghuhukum nga maoy mag-atiman sa imong kaso. Tagakon ko ikaw sa iglesya uban sa imong mga sumusunod, ug ang tanan nga moila kanimo, ug pagawason ko silang tanan sa simbahan.” Ug sa katapusan iyang gihagit uban sa mapahitas-on ug masuk-anon nga paningog, “Bakwia, o ayaw na pagbalik.”—D’Aubigne, London ed., b. 4, ch. 8. ADP 82.2

Ang Repormador midali sa pagpahawa uban sa iyang mga higala, nga maoy tin-aw nga pagpamatuud nga walay pagbakwi nga pagapaabuton gikan kaniya. Dili kini maoy tumong sa kardinal. Iyang giulog-ulogan ang iyang kaugalingon nga pinaagi sa pagpanghulga iyang mahadlok si Luther ngadto sa pagtugyan. Karon, gibiyaan nga nag-inusara kauban sa iyang mga dumadapig siya mitutok gikan sa usa ngadto sa usa sa hilabihan nga kasuko sa wala niya paabuta nga kapakyasan sa iyang pamaagi. ADP 82.3

Ang mga paningkamot ni Luther niini nga higayona dili nga walay maayo nga mga gisangputan. Ang dako nga pundok sa katawhan nga nakadungog nakabaton sa kahigayunan sa pagtandi niini nga duha ka tawo, ug sa paghukum sa matang sa pamatasan o espiritu nga gipakita nila nga duha, ug usab sa kakusganon ug kamatinud-anon sa ilang mga baroganan. Daw unsa ka dako og kalahian! Ang Repormador, yano ug mapainubsanon, malig-on, nagabarog diha sa kusog sa Dios, nga adunay kamatuuran sa iyang habig; ang tinugyanan sa papa, nagpakaimportante sa kaugalingon, palabilabihon, mapahitas-on, ug walay katarungan, wala gayuy usa ka katarungan gikan sa Kasulatan, apan sa makusog nga pagpanulti, “Sibog, o ipadala ikaw ngadto sa Roma aron silutan.” ADP 82.4

Bisan pa si Luther nakakuha og dokumento sa pagpanalipod kaniya ang mga Romanista nagplano sa pagdakup ug pagbilanggo kaniya. Nagsugyot ang iyang mga higala nga walay kapuslanan nga magdugay pa siya sa pagpaabot, kinahanglan mobalik na siya ngadto sa Wittenberg sa walay langan, ug buhaton ang tumang pagmatngon aron matago ang iyang mga tumong. Mipanaw siya balik sa Augsburg sa wala pa mabuntag, sakay sa kabayo, gipaubanan lamang ug usa ka giya nga gipakuyog sa emperador. Uban sa daghang kalisdanan mipanaw siya sa tago ilalum sa kangitngit ug sa hilum nga mga karsada sa siyudad. Ang mga kaaway, nanagtukaw ug mga bangis, nagplano sa pagpatay kaniya. Makaikyas kaha siya sa mga lit-ag nga giandam kaniya? Mga gutlo kadto sa kahigwaos ug mainiton nga pagampo. Nakaabut siya sa gamay nga ganghaan diha sa paril sa siyudad. Giablihan kini alang kaniya, ug uban sa iyang giya nakagawas siya dinhi nga walay kaulangan. Sa siguro na sila sa gawas, ang mga layas midali sa ilang pagpanglagiw, ug sa wala pa makahibalo ang tinugyanan sa papa sa paggikan ni Luther, dili na siya masakpan sa iyang mga manlulutos. Napildi si Satanas ug ang iyang mga sinugo. Ang tawo nga sa ilang hunahuna nailalum na sa ilang gahum wala na diha, nakaikyas sama sa usa ka langgam gikan sa lit-ag sa mga manglilit-ag. ADP 82.5

Sa balita nga si Luther nakaikyas ang tinugyanan napuno sa kahibulong ug kasuko. Nagpaabot siya nga makadawat og dako nga pasidungog tungud sa iyang kaalam ug sa kahigpit sa pagtagad sa usa ka samokan sa simbahan; apan nasaguyo ang iyang mga paglaum. Iyang gipadayag ang iyang kapungut sa iyang sulat ngadto kang Frederick, ang elektor sa Saxony, nga nasuko pag-ayo kang Luther, ug nagsugo kang Frederick sa pagpadala sa Repormador ngadto sa Roma o palayason siya gikan sa Saxony. ADP 82.6

Agi og depensa, nag-awhag si Luther nga kinahanglan ang papa ug ang iyang tinugyanan magpakita kaniya sa iyang mga sayup gikan sa Kasulatan, ug nagsaad sa labing solemne nga panaad nga iyang isalikway ang iyang mga pagtolon-an kon mapamatud-an kini nga nahisupak sa pulong sa Dios. Ug iyang gipasalamatan ang Dios nga giisip siya nga takus sa pagantos sa hilabihan ka balaan nga katuyoan. ADP 83.1

Ang elektor wala pa kaayo kahibalo bahin sa mga doktrina nga nareporma, apan natandog siya pag-ayo sa pagkamatinudanon, gahum, ug ka tin-aw sa mga pulong ni Luther; ug hangtod nga mapamatud-an ang Repormador nga nasayup, nagsaad si Frederick nga mobarog siya nga maoy manalipod kang Luther. Agi og tubag sa kamandoan sa tinugyanan sa papa iyang gisulatan: “Tungud kay si Dr. Martin nakaatubang man kanimo sa Augsburg, matagbaw kana niana. Wala kami magpaabot nga imong paningkamutan nga mo bakwi siya nga walay pagpakita kaniya sa iyang kasaypanan. Walay usa nga maalam nga tawo sa among mga punoan nga nagpahibalo kanamo nga ang doktrina ni Martin dili balaan, kasupak sa Cristohanon, o erehes. Ang prinsipe midumili, dugang pa, sa pagpadala kang Luther ngadto sa Roma o nga palayason siya gikan sa iyang mga estado.”—D’Aubigne, b.4, ch . 10. ADP 83.2

Nakita sa elektor nga adunay kinatibukan nga pagkahugno sa moral nga mga pagpugong sa katilingban. Usa ka dakung buluhaton sa pagreporma ang gikinahanglan. Ang makuti ug gastoso nga mga pamaagi sa pagsumpo ug pagsilot sa krimen dili kinahanglanon kon moila lamang ang mga tawo ug motuman sa kasugoan sa Dios ug sa mga pagmando sa nahayagan nga kaisipan. Iyang nakita nga si Luther nagabuhat alang sa pagkab-ot niini nga tumong, ug sa tago nalipay nga ang usa ka labaw pa ka maayo nga kabuyohan gibati sulud sa iglesya. ADP 83.3

Iya usab nakita nga ingon nga usa ka propesor sa unibersidad si Luther nilampos pag-ayo. Usa pa lang ka tuig ang milabay sukad ipapilit sa Repormador ang iyang mga mga theses o sinulat didto sa simbahan sa kastilyo, apan hilabihan na nga pagkunhod sa mga mangadto didto aron mosimba panahon sa pista sa Tanan nga Santos. Nahikawan na ang Roma sa iyang mga sumisimba ug mga halad, apan ang ilang dapit gipulihan sa lain nga klase, nga sa pagkakaron nangadto na sa Wittenberg, dili ingon nga mga dumuloong aron maghimaya sa iyang mga larawan, kundili mga estudyante nga magpuno sa iyang mga lawak sa pagtoon. Ang mga sinulat ni Luther nakadagkot og bag-o nga kasibot sa bisan diin nga dapit bahin sa Balaang Kasulatan, ug dili lamang sa tanan nga dapit sa Germany, kundili gikan usab sa lain nga kayutaan, mga estudyante nagpunsisok sa unibersidad. Mga kabatan-onan, nga nagpakita sa Wittenberg sa una nga higayon, “nagbayaw sa ilang mga kamut ngadto sa langit, ug naghimaya sa Dios tungud sa Iyang pagpasidlak sa kahayag sa kamatuuran gikan sa Wittenberg, maingon sa nangagi nga katuigan gikan sa Bukid sa Sion, aron nga kini mokaylap sa labing halayo nga kayutaan.”— Ibid., b. 4, ch. 10. ADP 83.4

Dili pa hingpit ang pagkakabig ni Luther sa pagbulag gikan sa mga kasaypanan sa Romanismo. Apan sa iyang pagtandi sa Mga Balaang Kasulatan sa mga kamandoan sa papado ug sa mga batakang-balaod, napun-an siya sa kahibulong. “Ako nagabasa,” nagsulat siya, “sa mga kabalaoran sa mga papa, ug...wala ako mahibalo kon ang papa mao ba ang anticristo, o ang iyang apostol; sa hilabihan nga kadako si Cristo gituis ug gilansang diha kanila.”— Ibid., b. 5, ch. 1. Apan niining panahona si Luther usa gihapon ka umaabag sa Iglesya Romana, ug wala diha sa iyang hunahuna ang pagbiya gikan sa iglesiya. ADP 83.5

Ang mga sinulat ug doktrina sa repormador mikaylap sa matag nasod nga Cristohanon. Ang sinulat miabut sa Switzerland ug Holland. Ang mga kopya sa iyang mga sinulat nakaabut usab sa France ug Spain. Sa England gidawat ang iyang mga sinulat ingon nga pulong sa kinabuhi. Naabut usab kini ngadto sa Belgium ug Italy. Linibo ang nahigmata gikan sa ilang sama sa kamatayon nga pagkalipong ngadto sa kalipay ug paglaum sa usa ka kinabuhi sa pagtoo. ADP 83.6

Nagsilaub na ang kapungut sa Roma sa mga pangataki ni Luther, ug gipamatuud sa uban sa iyang mga kaatbang nga matootoohon, bisan ang mga doktor sa Catolico nga mga unibersidad, nga siya nga makapatay sa masinupakon nga monghe dili makasala. Usa niana ka adlaw adunay dumuloong nga adunay pistola nga gitagoan sa iyang kupo, miduul sa Repormador, ug nangutana nganong nagalakaw siya nga nag-inusara. “Anaa ako sa mga kamut sa Dios,” mitubag si Luther. “Siya ang akong panabang ug panalipod. Unsa man ang mahimo sa tawo kanako?”— Ibid., b. 6, ch. 2. Sa pagkadungog niini sa mao nga tawo nangluspad siya, ug mipahawa, nga daw mikalagiw gikan sa presensya sa mga manulunda sa Langit. ADP 84.1

Nagtinguha gayud ang Roma sa paglaglag kang Luther; apan ang Dios mao man ang iyang panalipod. Nadunggan ang iyang doktrina sa bisan diin—sa mga kombento, sa mga payag, sa mga kastilyo sa mga halangdon, sa mga unibersidad, sa mga palasyo sa mga hari; ug ang harianon nga mga tawo mitindog sa matag dapit sa pagpalig-on sa iyang mga paningkamot.—Ibid., b. 6, ch. 2. ADP 84.2

Niini nga panahona si Luther, sa pagbasa sa mga sinulat ni Huss, nakakaplag nga ang dako nga kamatuuran bahin sa pagpakamatarong pinaagi sa pagtoo, nga gipangita niya sa iyang kaugalingon nga mahuptan ug itudlo, gibatonan na sa Bohemian nga Repormador. “Kaming tanan,” matod ni Luther, “si Pablo, si Agustine ug ako, mga sumusunod ni Huss nga walay kalibutan niini!” “Ang Dios magaduaw niini sa kalibutan,” nagpadayon siya, “nga ang kamatuuran giwali niini nga pahayag sa miaging usa ka gatus ka tuig, ug gisunog.”—Wylie, b. 6, ch. 1. ADP 84.3

Sa usa ka hangyo ngadto sa emperador ug sa mga dungganon sa Germany kalabot sa Repormasyon sa Cristianidad, nagsulat si Luther bahin sa papa: “Usa kini ka makalilisang nga butang sa pagtan-aw sa tawo nga gitawag og puli ni Cristo, nga mapatuyangon sa pagkabantugan nga dili matupngan ni bisan kinsa nga emperador. Mao ba kini ang magrepresentar sa kabus ug makalolooy nga Jesus o sa mapainubsanon nga San Pedro? Siya mao, ingon nila, ang dyos sa kalibutan! Apan si Cristo, nga iyang gipanghambog nga iyang gipulihan, nagsulti, “Ang akong gingharian dili niini nga kalibutan.” Makalabaw ba ang mga kagamhanan sa usa ka puli sa iyang pangulo?”—D’Aubigne, b. 6, ch. 3. ADP 84.4

Nagsulat siya bahin sa mga unibersidad: “Nahadlok ako nga ang mga unibersidad makaplagan nga maoy dagkong mga ganghaan nga maghatud ngadto sa impyerno, kon dili sila maningkamot sa pagpasabut sa Balaang Kasulatan, ug sa pagkulit niini diha sa mga kasingkasing sa atong mga batan-on. Nagtambag ako sa matag usa sa dili pagbutang sa iyang anak sa dapit nga wala mag-ila sa Balaang Kasulatan ingon nga maoy sulundan sa kinabuhi. Ang matag institusyon nga walay makugihon nga pagtoon sa pulong sa Dios, mahimo gayud nga daotan.”— Ibid., b. 6, ch. 3. ADP 84.5

Kini nga hangyo gidali sa pagpahibalo sa tibuuk Germany, ug adunay kusganon nga inpluwensya diha sa katawhan. Naukay ang tibuuk nasod, ug mga panon sa katawhan mitindog sa paglaban sa sulundan sa reporma. Ang mga kaatbang ni Luther, nga nagdilaab sa tinguha sa pagpanimalus, nag-awhag sa papa sa pagpakanaog og kamandoan batok kaniya. Gimando nga ang iyang mga doktrina kondinahon sa labing madali. Kan-uman ka mga adlaw ang gitagal sa repormador ug sa iyang mga sumusunod, ug sa tapos niini, kon dili pa sila mosibog, silang tanan tagakon gikan sa simbahan. ADP 84.6

Usa kini ka makalilisang nga kalisdanan alang sa Repormasyon. Sulud na sa ginatus ka mga tuig ang sentensiya sa Roma nga ekskomunyon o pagtagak sa pagkasakup sa iglesya nakapakurog sa kalisang sa gamhanan nga mga hari; nakapuno kini sa kagul-anan ug kasub-anan sa bantugan nga mga kagamhanan. Kadtong mapahamtangan sa maong sentensya, giila sa tibuuk kalibutan uban sa kahadlok ug kalisang; sila giputlan sa kahigayunan sa pagpakigsulti sa ilang isigkatawo, ug isipon nga mga manlalapas sa balaod, nga ginapangita aron patyon. Dili buta si Luther sa kagubot nga kabuthunon na kaniya; apan nagbarog siya nga malig-on, nagsalig kang Cristo nga iyang panabang ug panalipod. Uban sa pagtoo ug kaisog sa usa ka martir nagsulat siya: “Ang hapit na mahitabo wala ako mahibalo, ug wala ako magtinguha sa pagkasayod niini.... Bisan diin ako maabuti sa pagbuto niini, wala ako mahadlok. Dili kaayo sama sa usa ka dahon nga matagak, nga walay kabubut-on sa atong Amahan; daw unsa pa kaha nga Siya magtagad kanato! Usa lang ka gaan nga butang ang pagpakamatay alang sa Pulong, tungud kay kini nga Pulong, nga nahimong unud alang kanato, namatay usab Siya sa Iyang kaugalingon. Kon kita mamatay uban Kaniya, mabuhi kita uban Kaniya; ug, sa pagagi latas sa Iyang naagian una kanato, moadto kita diin Siya atua, ug magpuyo uban Kaniya sa walay katapusan.”— Ibid., 3d London ed., Walther, 1840, b. 6, ch. 9. ADP 84.7

Sa pagkadawat ni Luther sa kamandoan sa papa, miingon siya: “Gitamay ug akong gisupak kini, ingon nga dili balaan ug bakak.... Si Cristo ang gihukman niini.... Naghimaya ako sa pagsagubang sa pagantos alang sa labing maayo nga mga katuyoan. Ako nang gibati ang mas dako nga kagawasan sa akong kasingkasing; kay sa katapusan ako nahibalo karon nga ang papa mao ang anticristo, ug ang iyang trono iya diay ni Satanas.”—D’Aubigne, b. 6, ch. 9. ADP 85.1

Apan ang mando sa Roma adunay gisangputan. Ang pagbilanggo, pagsakit, ug espada maoy mga hinagiban nga gamhanan sa pagpugus sa pagtuman. Ang mga maluyahon ug matootoohon nangurog atubangan sa kamandoan sa papa, ug bisan adunay kinatibuk-an nga kalooy sa katawhan alang kang Luther, daghan ang nagbati nga ang kinabuhi mahal kaayo nga ibutang sa piligro diha sa kawsa sa reporma. Ang mga timaan nagpakita nga daw ang tanan nga kahigayunan sa paglampos sa buhat sa Repormador motapos na. ADP 85.2

Apan wala gihapon mahadlok si Luther. Ang Roma naglabay na sa tanan nga panunglo batok kaniya, ug ang kalibutan nagtan-aw, walay pagduhaduha nga malaglag na siya o mapugus sa pagpasakup. Apan uban sa makalilisang nga gahum nga iyang gilabay pagbalik sa Iglesya Romana batok sa paghukum kaniya, atubangan sa publiko iyang gipadayag nga iyang biyaan ang maong iglesya hangtod sa kahangturan. Atubangan sa pundok sa mga estudyante, mga doktor, ug sa nagkalainlain nga mga hut-ong sa katawhan, gisunog ni Luther ang kamandoan sa papa, uban sa kabalaoran sa simbahan, ang mga kasugoan, ug ang pila ka mga sinulat nga nagtuboy sa gahum sa papado. “Ang akong mga kaaway nakaako sa pagsunog sa akong mga libro,” matod pa niya, “aron sa pagdaot sa kawsa sa kamatuuran sa mga hunahuna sa uban, ug paglaglag sa mga kalag; tungud niini nga katarungan ako usab sunugon ang tanan nila nga mga libro. Ang grabe nga pakigbisog nagsugod na. Hangtod dinhi akong gidulaan ang papa; karon makiggubat na ako sa dayag. Akong gisugdan kining buhata sa ngalan sa Dios; kini matapos nga wala ako, ug pinaagi sa Iyang gahum.”— Ibid., b. 6, ch. 10. ADP 85.3

Sa mga pagtamay sa iyang mga kaaway, nga nagyagayaga kaniya sa kahuyang sa iyang kawsa, mitubag si Luther: “Kinsa man ang nasayud nga ang Dios nagtawag kanako sa pagbuhat niini nga gikinahanglan nga buluhaton, ug kon sila dili mahadlok nga, sa ilang pagtamay kanako, sila nagtamay mismo sa Dios? Si Moises nag-inusara sa iyang pagbiya sa Ehipto; si Elias nag-inusara panahon sa paghari ni Ahab; si Isaias nag-inusara lang didto sa Jerusalem; si Ezekiel nag-inusara didto sa Babilonya.... Ang Dios wala gayud magpili alang sa pagkamanalagna sa hataas nga propeta o bisan kinsa nga dungganon nga tawo; kundili, sa kalagmitan Iyang gipili ang ubus ug tinamay nga mga tawo, makausa bisan si Amos nga magbalantay sa karnero. Sa matag kaliwatan ang mga balaan giaghat sa pagbadlong sa mga hari, mga prinsipe, mapatuyangon nga kaparian, ug sa mga maalam nga mga tawo, sa katalagman sa ilang kinabuhi.... Wala ako moingon nga manalagna usab ako; apan moingon ako nga kinahanglan mahadlok gayud sila kay nag-inusara lang ug nga sila daghan. Ako sigurado niini, nga ang pulong sa Dios ania kanako ug kini wala kanila.”— Ibid., b. 6, ch. 10. ADP 85.4

Apan dili sayon nga matang sa pakigaway sa iyang kaugalingon nga si Luther sa katapusan nakahukum nga mobulag gikan sa iglesya. Niini nga panahona nagasulat siya: “Akong gibati sa matag adlaw kon daw unsa kalisod ang pagpadaplin sa mga katahap nga nasilsil sa usa ka tawo sukad pa sa iyang pagkabata. O, daw unsa kadako sa kasakitan nga misangpot kanako, bisan og ania sa akong kiliran ang mga Kasulatan, sa paghatag katarungan niini sa akong kaugalingon, nga ako kinahanglan mangahas sa pagbarog nga mag-inusara batok sa papa, ug mapaila siya mao ang anticristo! Unsa pa nga mga kagul-anan nga wala maagii sa akong kasingkasing! Makapila ako nangutana sa akong kaugalingon uban sa kapait sa pangutana nga anaa kanunay sa mga ngabil sa mga papista: “Ikaw ra ba ang naginusara nga maalam? Nasayup na ba gayud ang tanan? Unsa kaha, kon sa katapusan, ang imo nga kaugalingon ang nasayup, ug kinsa nag-angin sa daghan nga mga kalag sa kasaypanan, kinsa ang angayan nga tunglohon sa walay katapusan?” Busa nakiggubat ako sa akong kaugalingon ug sa kang Satanas, hangtod nga si Cristo, pinaagi sa Iyang dili masayup nga Pulong, nagpalig-on sa akong kasingkasing batok niini nga mga pagduhaduha.”—Martyn, mga pahina 372, 373. ADP 85.5

Ang papa naghulga kang Luther og ekskomunyon kon siya dili mobakwi, ug natuman na ang mao nga hulga. Usa ka bag-o nga kasulatan nga nagpamatuud sa katapusan nga pagbulag sa Repormador gikan sa Iglesya Romana, nagsaway kaniya ingon nga tinunglo sa Langit, uban niadtong tanan nga midawat sa iyang mga doktrina. Ang dako nga pakigaway gisugdan na sa hingpit. ADP 86.1

Ang pagsupak maoy bahin sa tanan nga gigamit sa Dios sa pagpahayag sa Iyang mga kamatuuran labi na sa kaadlawan ni Luther—usa ka kamatuuran nga adunay talagsaon nga kahinungdanon sa maong panahon; adunay kamatuuran sa presente nga iglesya karon. Siya nga nagabuhat sa tanang butang ubus sa tambag sa Iyang kabubut-on, gilipay sa pagbutang sa mga tawo ubus sa nagkalainlain nga mga kahimtang, ug sa pagsugo kanila sa pagbuhat sa mga tulumanon nga lahi sa panahon nga ilang gipuy-an, ug sa mga ka-himtang nga gibutangan kanila. Kon ilang mahalon ang kahayag nga nahatag kanila, maganam og kalapad ang ilang pagtan-aw sa kamatuuran nga naablihan alang kanila. Apan ang kamatuuran wala gihandum sa kadaghanan karon nga kapanahunan kaysa kaniadto sa mga papista nga supak kang Luther. Mao gihapon ang pagdawat sa mga hunahuna ug mga tradisyon sa katawhan baylo sa pulong sa Dios sama sa miagi nga mga katuigan. Ang tanan nga magpahayag sa kamatuuran niini nga panahona dili makapaabot sa pagdawat og labaw kadako nga pagdapig kay sa nadawat sa nangagi nga mga repormador. Ang dakung away tali sa kamatuuran ug sa kabakakan, tali kang Cristo ug kang Satanas, maganam og kakusganon hangtod sa pagsira sa kasaysayan sa kalibutan. ADP 86.2

Nag-ingon si Jesus sa Iyang mga tinunan: “Kong kamo iya pa sa kalibutan, ang kalibutan mahigugma sa mga iya; ug tungud kay dili man kamo iya sa kalibutan, kay gipili ko kamo gikan sa kalibutan, busa ang kalibutan nagadumot kaninyo. Hinumdumi ang mga pulong nga akong gisulti kaninyo. Ang sulogoon dili labaw sa iyang Agalon. Kon sila nagalutos kanako, lutoson usab kamo nila; kong sila nagtuman sa akong gisulti, tumanon usab nila ang inyo.” Juan 15:19, 20. Ug sa lain nga bahin nagpamatuud ang atong Ginoo sa tin-aw: “Alaut kamo sa diha nga ang tanang mga tawo magasultig maayo mahitungod kaninyo, kay ang mga mini ng profeta gibuhatan man sa ingon nga paagi sa mga ginikanan sa maong mga tawo.” Lucas 6:26. Ang espiritu sa kalibutan wala na mahiuyon sa Espiritu ni Cristo karon nga panahona kay sa una nga mga panahon, ug kadto nga magwali sa pulong sa Dios sa pagkaputli niini dili makadawat og labaw pa kadako nga pabor karon kay sa kaniadto. Ang mga matang sa pagsupak sa kamatuuran tingali mausab, ang panagkaaway tingali dili na kaayo dayag apan maganam kini ka malimbungon; apan mao ra gihapon ang matang sa pagsupak ang ania, ug kini mapadayag hangtod sa katapusang panahon. ADP 86.3