Wychowanie

Rozdział 23 — Odpoczynek

Odpoczynek a rozrywka są to dwie różne rzeczy. Odpoczynek, jak sama nazwa wskazuje, służy do odprężenia i wzmocnienia. Odpoczynek wyłącza nas ze zwykłych codziennych zajęć, odsuwa troski, odświeża umysł i ciało, pozwala z nowymi siłami wrócić do dalszej pracy. Rozrywka wypływa z żądzy zabaw i często prowadzi do przekroczenia granic. Wówczas zużywa energię przeznaczoną na pożyteczną pracę i często staje się przeszkodą w osiągnięciu życiowych sukcesów. Wy 146.1

Ciało wymaga ruchu i do ruchu jest przeznaczone. Jeżeli sił fizycznych nie utrzymuje się w sprawności przez ruch, siły duchowe nie utrzymują też długo swoich zdolności. Bezruch fizyczny, prawie nie do uniknięcia w pomieszczeniach szkolnych — w połączeniu z innymi niezdrowymi warunkami, czyni szkołę uciążliwym miejscem dla dzieci, zwłaszcza dzieci o słabej budowie ciała. Często wentylacja jest niedostateczna. Zła konstrukcja ławek powoduje nienaturalne pozycje ciała i hamuje pracę płuc i serca. W takich warunkach muszą spędzać małe dzieci od trzech do czterech godzin dziennie i wdychać zanieczyszczone powietrze, nierzadko z zarazkami chorobotwórczymi. Nic więc dziwnego, że właśnie w pomieszczeniach szkolnych kładzie się grunt pod wiele chorób. Mózg, ten najdelikatniejszy organ ludzki, od którego uzależniony jest system nerwowy, najwięcej na tym cierpi. Mózg dziecka, zmuszony do przedwczesnego, nadmiernego wysiłku w niezdrowych warunkach, osłabia się, a skutki są często trwałe. Wy 146.2

Dzieci nie powinny przebywać długo w zamkniętym pomieszczeniu. Także nie można żądać od nich zbyt długiego uczenia się, dopóki nie uzyskają podłoża zdrowego rozwoju fizycznego, nawet do dziesiątego roku życia. Najlepszym pokojem szkolnym dla dziecka jest ogród lub pole, matka najlepszym nauczycielem, a natura najwłaściwszym podręcznikiem. Nawet kiedy dziecko osiągnie wiek szkolny, większą uwagę należy poświęcić jego zdrowiu, niż wiedzy książkowej. Trzeba mu stworzyć jak najdogodniejsze warunki dla rozwoju umysłowego i fizycznego. Wy 146.3

Nie tylko dzieci potrzebują powietrza i ruchu. Niestety tak samo w niższych jak w wyższych szkołach za mało zwraca się uwagi na najważniejszą, podstawową sprawę — na zdrowie. Niejeden starszy uczeń siedzi dzień w dzień w zamkniętym pomieszczeniu pochylony nad książką. Zapadła pierś uniemożliwia głęboki oddech. Krążenie krwi jest zwolnione, nogi są zimne, a głowa gorąca. Ponieważ ciało nie jest dostatecznie odżywione, mięśnie wiotczeją, cały organizm staje się słaby i chory, nadweręża się system nerwowy. Tacy uczniowie stają się często inwalidami na całe życie, a przecież mogli by ze wzmożonymi siłami fizycznymi i duchowymi opuścić szkolę, gdyby swą naukę odbywali we właściwych warunkach. Wy 146.4

Kto ma ograniczony czas i niewielkie środki na utrzymanie, a dąży do zdobycia wiedzy i zawodu, niech pamięta o tym, że czas poświęcony hartowaniu ciała nie jest czasem straconym. Kto bez przerwy ślęczy nad książką, sam zauważy po pewnym czasie, że umysł jego stracił na świeżości. Ci, którzy rozwojowi fizycznemu poświęcają właściwą uwagę, lepsze będą czynili postępy w nauce rozmaitych zawodów, niż gdyby cały swój czas poświęcili tylko nauce. Wy 147.1

Kiedy człowiek oddaje się wyłącznie jednemu kierunkowi myśli, duch zatraca równowagę. Bez obawy można wytężać wszystkie siły umysłu, jeśli umysł i ciało będą równomiernie obciążone, a przedmioty myślenia będą różnorodne. Wy 147.2

Bezruch fizyczny zmniejsza nie tylko wydajność umysłu, lecz także poczucie moralności. Mózg jest tym organem, który wpływa na cały nasz organizm, a zarazem na życie wewnętrzne. Cokolwiek hamuje obieg impulsów elektrycznych w systemie nerwowym, osłabia siły witalne i zmniejsza wrażliwość, a także przytępia naturę moralną. Wy 147.3

Dalej, uczenie się ponad miarę wywołuje chorobliwą drażliwość, spowodowaną zbyt silnym dopływem krwi do mózgu, co prowadzi do utraty panowania nad sobą. Człowiek doprowadzony do takiego stanu dostaje się pod panowanie nieoczekiwanych kaprysów i humorów. W ten sposób otwiera drzwi nieczystości. Siły fizyczne, użyte w złym kierunku, albo nie używane wcale, w dużym stopniu są przyczyną panującego dziś na świecie zepsucia moralnego. Pycha, obżarstwo i zarozumialstwo są w takim samym stopniu śmiertelnymi wrogami postępu ludzkiego w naszych czasach, jak w czasach Sodomy. Wy 147.4

Nauczyciele i wychowawcy powinni tę sprawę jasno rozumieć i uświadomić uczniów. Niech się wychowankowie dowiedzą o arcyważnej rzeczy, że prawidłowe życie zależy od prawidłowego myślenia i że ruch fizyczny przyczynia się do czystego sposobu myślenia. Wy 147.5

Zagadnienie odpowiednio zorganizowanego wypoczynku sprawia nauczycielom wiele kłopotu. W niektórych szkołach ćwiczenia gimnastyczne zajmują ważne miejsce, ale często bez troskliwego nadzoru są przesadnie ciężkie. W salach gimnastycznych już wielu młodych ludzi próbujących wyczynów sportowych zaszkodziło sobie na całe życie. Wy 147.6

Ćwiczenia w salach gimnastycznych, choćby najlepiej prowadzone, nie zastąpią wypoczynku na wolnym powietrzu; nasze szkoły pod tym względem powinny służyć lepszymi warunkami. Uczniowie muszą zażywać dużo ruchu. Mało jest rzeczy bardziej szkodliwych niż gnuśność i życie bez celu; tego należy się wystrzegać. Z drugiej strony, zbyt intensywne ćwiczenia sportowe są powodem zatroskania nauczycieli i wszystkich, którym na sercu leży dobro i zdrowie młodzieży. Z niepokojem przyglądają się oni wpływowi sportu na obniżenie poziomu nauki, a co za tym idzie na przyszłe osiągnięcia zawodowe. Sport, zajmujący tak wiele miejsca w życiu ucznia, odciąga go od nauki. Nadużywanie sportu jest szkodliwe i przeszkadza w przygotowaniu się do życia praktycznego i do rzetelnej pracy zawodowej. Niektóre dyscypliny sportu wpływają ujemnie na charakter młodzieży. Wy 148.1

Gry sportowe, jak piłka nożna i boks, choć bardzo popularne, stały się szkołą brutalności. Rozwijają one u dzisiejszej młodzieży te same cechy charakteru, co za czasów antycznego Rzymu. Wyzwalają w niej żądzę panowania, dumę z brutalnej siły mięśni, bezwzlędność i lekceważenie życia. Wszystkie te uczucia posiadają demoralizującą moc i wielki wpływ. Wy 148.2

Inne dyscypliny sportu, choć nie tak brutalne, są niemniej szkodliwe ze względu na ich nadużywanie, którego dopuszcza się młodzież. Wzmagają one pragnienie wyróżnienia się, podniecają, budzą niechęć do pożytecznej pracy, skłaniają do unikania praktycznych obowiązków i codziennej odpowiedzialności. Prowadzą do braku zadowolenia ze zwykłych wydarzeń życia i jego cichych radości. W ten sposób otwiera się drzwi lekkomyślnemu życiu i bezprawiu z jego fatalnymi skutkami. Wy 148.3

Również wycieczki, takie jakie zwykle się odbywają, hamują prawdziwy rozwój ducha i charakteru. Tworzą się frywolne towarzystwa, z przyzwyczajeniami do wybryków i swawoli, które kształtują całe przyszłe życie. Rodzice i nauczyciele mogą dużo zrobić, żeby zamiast takich przyjemności dać to, co zdrowe i co buduje. Wy 148.4

W tych sprawach, jak i we wszystkich innych dotyczących naszego powodzenia, Słowo Boże wskazało właściwą drogę. W dawnych czasach naród będący pod kierownictwem Bożym prowadził życie proste, był jak najściślej złączony z przyrodą. Dzieci pomagały rodzicom w pracy i wraz z nimi cieszyły się pięknem przyrody, odkrywały jej tajemnice. Żyjąc w spokoju wśród pól i lasów rozważano wspólnie wielkie prawdy, które jako święte dziedzictwo przechodziły z ojców na dzieci. Tego rodzaju wychowanie tworzyło ludzi silnych i odważnych. Wy 148.5

W obecnym czasie życie stało się sztuczne, a ludzie wynaturzeni. Jeżeli nie możemy całkowicie wrócić do prostoty zwyczajów dawnych czasów, to możemy się z nich wiele nauczyć, jak spędzać godziny wypoczynku, by były pokrzepieniem dla ciała, duszy i ducha. Wy 148.6

Otoczenie domu i szkoły jest silnie związane z zagadnieniem wypoczynku i tę konieczność należy brać pod uwagę przy zakładaniu rodziny i wyborze szkoły. Rodzice, którzy cenią dobro duchowe i fizyczne lub wymagania i zwyczaje społeczne więcej niż pieniądze, powinni szukać dla swoich dzieci nie tylko wartości, jakie dają nauki o przyrodzie, ale i wypoczynku, który im ofiarowuje otoczenie. Gdyby każda szkoła miała dostęp do pól i lasów, gdyby dzieci mogły uprawiać ziemię, byłoby to wielką pomocą w pracy wychowawczej. Wy 149.1

Jeżeli chodzi o wypoczynek uczniów, osobisty współudział nauczyciela da najlepsze rezultaty. Prawdziwy nauczyciel niewiele może udzielić swym uczniom tak cennych darów, jak dar jego towarzystwa. Prawdą jest, że dorosłych, a jeszcze bardziej młodzież i dzieci, zrozumiemy tylko wtedy, kiedy okazując im zainteresowanie nawiążemy z nimi bliski kontakt. Nic tak nie wzmacnia więzi między nauczycielem a uczniami, jak wspólne przebywanie poza murami szkolnymi, w życzliwej i przyjemnej atmosferze. Poznanie i zrozumienie dziecka jest konieczne, o ile się pragnie, aby ono wyniosło korzyść z obcowania z nami. W niektórych szkołach, nauczyciel stale przebywa z uczniami w godzinach przeznaczonych na wypoczynek, łączy się z nimi w ich dążeniach, towarzyszy im na wycieczkach, poznaje przyzwyczajenia, czuje się, jak gdyby był jednym z nich. Gdyby ta metoda stała się bardziej powszechna, dałaby naszym szkołom dużo korzyści. Oczywiście jest to wielka ofiara ze strony nauczyciela, ale nagrodę za swe poświęcenie zbierze obfitą. Wy 149.2

Wypoczynek, który służy wyłącznie samym dzieciom i młodzieży, nigdy nie będzie dla nich tak dobry jak ten, w którym są pomocą dla innych. Młodzież z natury jest wrażliwa, pełna entuzjazmu i chętnie ulega namowom. Planując wspólnie uprawę roślin, nauczyciel powinien rozbudzić w uczniach pragnienie upiększania i ozdabiania klasy i dziedzińca szkolnego. Będzie z tego podwójna korzyść. To, co uczniowie sami zechcą upiększać, tego nigdy nie zniszczą, ale zawsze będą utrzymywać w porządku. Sami będą pilnować, aby praca ich nie poszła na marne. Gust stanie się doskonalszy, obudzi się poczucie porządku i troskliwości. Wspólna praca rozwija w młodzieży koleżeństwo i więzi społeczne, co będzie dobrodziejstwem na całe życie. Wy 149.3

Podczas wycieczek w góry lub do lasu, przy pracy w ogrodzie należy budzić w uczniach nowe zainteresowanie uwagą, by pomyśleli o dzieciach, które nie mogą korzystać z tego pięknego miejsca i dzielić się z nimi przepięknymi darami przyrody. Wy 149.4

Dobry nauczyciel znajdzie zawsze sposobność wskazania uczniom miejsca, gdzie należy przyjść z pomocą. Szczególnie małe dzieci patrzą na swego nauczyciela z bezgraniczną ufnością i szacunkiem. Cokolwiek zaproponuje, czy to pomoc w domu, czy uczciwe wypełnianie codziennych obowiązków, usłużenie chorym i biednym — prawie zawsze zostanie przyjęte i wyda owoc. Stosując tę metodę osiągnie się podwójną korzyść. Życzliwy projekt wróci do jego twórcy. Wdzięczność i współdziałanie rodziców uczynią wysiłek nauczyciela lżejszym, rozjaśnią jego ścieżkę życia. Wy 150.1

Zwrócenie większej uwagi na wypoczynek i kulturę fizyczną przerwie bez wątpienia na jakiś czas ustabilizowane życie szkoły, lecz ta przerwa nie stanie się żadną rzeczywistą przeszkodą w nauce. Czas zużyty na wzmocnieniu umysłu i ciała, zwalczanie samolubstwa oraz zacieśnienie więzów między uczniem a naczycielem wspólnymi zainteresowaniami i przyjaźnią — stokrotnie się opłaci. Wezbranej energii, która tak często staje się źródłem niebezpieczeństwa dla młodzieży, znaleziono zdrowe ujście. Zajęcie myśli młodzieży rzeczami dobrymi, wzbudzanie zdrowych zainteresowań jest lepszym zabezpieczeniem niż mnogość nakazów i zakazów. Wy 150.2