Eyiri Yesu

7. EBIMINYIKALO BYERIBYA MWIGA WA YESU

“Kusangwa omundu amabya amatikene na Kristo, ni mundu muhya muhya. Emyatsi ya kera yabirirenga, neryo emyatsi mihyamihya yabĩrĩhĩka” (2 Abanyakorĩnto 5:17). EY 45.2

Omundu anganataluka okw’ahula endambi kutse ahandu, kutse eriminya emyatsi yosĩ yery’ibinduka liwe; ni-kwa s’ibũg’ambu syabindukĩre. Kristo mwabwira Nikodemo ati: “Erihunga likabuhira eyo lyanzĩre, nawe ũkowa erihuha lyalyo, nĩkwa ĩsĩwasĩ eyo lĩkalũa kutse eyolikaya; kwali atya obuli mundu oyo Mũlĩmũ akabuta” (Yoane 3:8). Omuka wa Nyamuhanga omo mubĩrĩ wiwe omo mutima w’abandu, ali nge rihunga eritelangirika, nikwa emibĩrĩ yalyo ikalangirika ndeke. Obutoky’obo, obo liso ly’abandu lite lyangalangira, bukabuta eribyaho rihya omo mutima; bukahangika omundu muhya oyusosire Nyamuhanga. EY 45.3

Omũbĩrĩ w’oMuka n’omwangatendilangirika, nikwa ebĩgũma byago bikalangirika ndeke. Omutima amabiyirwa mo muhya-muhya omo Muka wa Nyamuhanga, eribyaho iri— kandikangyabyo. N’omo tute twangatoka eribindula emi-tima yetu kutse erĩyĩhira omo buguma na Nyamuhanga; n’omo tutanatolere eriyikĩrĩrya kutse eryĩkirirya emĩbirĩ mibu-ya yetu, eribyaho lyetu irikandikanganĩa olukogo lwa Nyamuhanga nga lune emwisi syetu. Eribinduka irikandila-ngirika omo mibere n’omo mibĩrĩ y’obuli kiro. Erigabana iri-kandilangirika ng’oko byabya embere kandi ng’oko biri lino. Emibere siyekangibawa omo mĩbirĩ mibi y’ebiro birebe, nikwa omo mĩbĩrĩ y’obuli kiro. EY 45.4

Ni kwenene, hanganabỵa obubuya bw’igulugulu, isihali butokĩ bwa Kristo obukabindula. Busana n’erisonda erikwamwa n’erihalambwa n’abandi, omundu anganakanganĩa eribyaho libuya. Eriyĩsĩkya lyanganatuletera eriyikanganĩa nga twabirisaga ekibi. Omutima owayanzire, anganakola emĩbĩrĩ mibuya. Neryo twangaminya tuti nga tuli oko luhande Iwahi? EY 46.1

Emitima yetu ni yandi ? Amalengekanĩa wetu ali haguma nandi? Twanzire erikanĩa endata wandi? Olwanzo Iwetu n’amaka wetu ni byandi? Twamabya bandu ba Kristo, amalengekanĩa wetu awowene iniakandibya haguma naye, kandi okw’iye. Ebyosĩ ebyo tuwite n’eribyaho lyetu rỵosĩ bitekirwe okw’iye. Tusondire erimusosa, erihumula omuka wiwe, erikola erisonda liwe, erimutsemesya omo bindu byosĩ. EY 46.2

Abakahinduka bihangikwa bihyabihya omu Yesu Kristo, bakahulukaya emikolere y’oMuka eyi: “Olwanzo, obutseme, obuholo, eriyĩyĩnia, eriyibombeka, obubuya, eryĩkĩrĩrĩa, omutima molo n’erĩyĩteya” (Abanya galatĩa 5:22,23). Sibangaswakwama emibere mibi yabo eyakera, nikwa omw’ikĩrĩria oMugala wa Nyamuhanga, ibakandikwama olugobe luwe, n’erikangania emibere yiwe, n'eriyerĩa ng’oko lye erĩre. Ebindu ebyo babya baponire embere, ibanzabyo lino, n’ebyo babya banzire embere, ibaponabyo lino. Abakayipipa bakahinduka b’emitima myolo, abatyabatya, abakayowa, baka— hinduka bandu b’amenge abatsomene abandi. Abatamiri bakaleka etamiro, n'abasĩngĩrĩ bakaleka obusingĩrĩ. Emitsye mibi n’ebindi bindu by’ekihugo bikalekawa. Abakristo sibendisyasondekania obubuya bw’eyihya, liriryo “obubuya obw’omutima owali omwisi w’omundu, ni bug’ambu obw’ekTrĩmũ ekihehere n’eky’obũkũtũ, ekitetsanda” (1 Petero 3:4). EY 46.3

Sihali ekikakanganaya kwenene engitsi y’ekibi hateta-bya eribinduka. Amabiberererya endagane yiwe, amabisu-bulya ekyo abiryĩba, amakangya ebibi biwe, amabyanza Nyamuhanga n’abalikyabo, omukola nabi angaminya kwenene kw’abirilũa omo luholo erihika omo ngebe. EY 47.1

Omugulu tukasa eyiri Kristo ng’ababi, tukabana olu-kogo luwe olukabuyira, olwanzo lukakanya omo mutima. Obuli muheke akanguha, kusangwa omuheke Kristo akahi-raho ni molo. Ekitolere erikolwa kikabya butseme, n’eriyite-ka iryatsemesya. Enzira eyilwe embere nga yibisamire omo mwirimya, ikalangirika busana n’amasalalĩ w’eryuba ly’eritunganene. EY 47.2

Obubuya bw’emibere ya Yesu bukalangirika omo bakamukwama. Byabya bikamutsemesya erikola erisonda lya Nyamuhanga. Eryanza Nyamuhanga n’eribyaho okw’ihema liwe bo butokĩ obwabya bukasondola omulamya wetu y’omwibyaho liwe. Olwanzo ilukowanaya emĩbĩrĩ yiwe. Olwanzo lukalũa oku Nyamuhanga. Omutima owatayitekire syangahulukyalo. Lukabanika omo mutima ogo Yesu ataberemo musa. “Tukanza, kusangwa Nyamuhanga mwatsuka eritwanza” (1 Yoane 4:19). Omo mutima owabirihindulwa omo lukogo Iwa Nyamuhanga, olwanzo lukasondola obuli mũbĩrĩ. Lukabindula emibere, lukatwala emĩbĩrĩ, lukasondola esyongumbu, lukakinda obuyigũ, lukowanaya eryanza lyetu. Olwanzo olo, Iwamabilemberwa omo mutima, luka-sĩhaya eribyaho n’erisigalira abandu abatutimbireko. EY 47.3

Hali malolo abiri ago bana ba Nyamuhanga batolere eriyiteyako, kwilaba kutsibu abamabirĩga olukogo luwe. Ery’erimbere, twabirikama kuryo, lyery’omundu eryimanira oko mĩbĩrĩ yiwe, eryĩkĩrĩrya ebyangakola iyowenewene, ato-ke eriyihira omo bwamatani na Nyamuhanga. Oyukalenga eriyiyira mo mũbũyĩrire omo mĩbĩrĩ yiwe iyowenewene, omw’ibika emigambo akalenga ekitatokekene. Ekyosĩ eky’omundu angakola butsira Kristo, kitsandire busana n’eriyanza na busana n’ekibi. Olukogo Iwa Kristo lusa, omw’ikirĩrya, lolwangatuyira mobabũyĩrĩre. EY 48.1

Erindi rilolo erigabene n’eryahombere, nikwa irinakalire ngalyo, ly’eribuga ambu erĩkĩrirya Yesu likabohola omundu y’okw’ibika emigambo ya Nyamuhanga; ambu omw'ĩkĩrĩrya lisa mo tukabana olukogo Iwa Kristo, ambu emĩbĩrĩ yetu siyiri na mugaso omw’itongolĩbwa lyetu. EY 48.2

Nĩkwa hano tuminye ko erisikya siry’eyihya hasa, nĩkwa ni mũbĩrĩ w’olwanzo. Emigambo ya Nyamuhanga yikakanganaya emibere yiwe ng’oko yine; yikakanganaya kibiri-biri erĩtegeko ly’olwanzo. Busana n’ekyo, emigambo ni kibanza ky’obũtabalĩ buwe omo lubula n’omo kihugo. Emitima yetu yamabihindulwa omw’isosekanĩa lya Nyamu-hanga, olwanzo Iwa Nyamuhanga Iwamabiherwa omo mutima, emigambo ya Nyamuhanga isiyendisikibwa omw’ibyaho kwehĩ? Omugulu erĩtegeko ly’olwanzo lyamabi-herwa omomutima, omugulu omundu amabihindulwa omw’isosekanĩa ly’oyo wamuhangika, endagane y’ekihango kihya ikabererera: “Nasyahira emigambo yage omo mitima yabo kandi nasyasakayo omo malengekanĩa wabo” (Abaebrania 10:16). Omugambo amabisakwa omo mutima, isye— ndikokotya eribyaho kwehĩ? Erisikya, ni bug’ambu erimukolera busana n’olwanzo, kyo kiminyikalo ky’eribya mwiga. Amasako kw’akabũga atya: “Kusangwa eryanza Nyamuhanga n’ikwama emigambo yiwe”. “Omundu amabũga ati nyinamwasi isyalikenga emigambo yiwe, oyo ni mubehi, kandi sialikwama omwatsi w’ekwenene” (1 Yoane 5:3; 2:4). Omo mwanya w’eribohola omundu y’okw’isikya, erĩki-riria, iryo lisa, likatuha olukogo Iwa Kristo, olukatutokesaya erisikya. EY 48.3

Situlisunga erilamibwa busana n’erisikya, kusangwa erilamĩbwa ni hĩtya lyo busa lya Nyamuhanga, erikangi-rirawa omw’ĩkĩrĩrya. Nikwa erisikya ni bĩgũma by’erĩkĩrĩrya. “Kandi mwasi ngoko Kristo amĩnyĩkala erĩlũsya ebibi by’abandu; kandi Kristo syali kw’ebibi. Sihali mundu oyu-matikene na Kristo oyukakola ebibi. N’oyukakola ebibi, siali-tamulolako n’ahake, kutse erimuminya” (1 Yoane 3:5,6). Eki ky’ekiminyikalo ky’ekwenene. Twamabibyaho omo kati ka Kristo, olwanzo Iwa Nyamuhanga Iwamabyĩkala omwĩsĩ syetu, eriyowa lyetu, amalengekanĩa wetu, eriyitaga lyetu, n’emikolere yetu ibikandiamatana n’erisonda lya Nyamuhanga, ngoko binakangibwe omo migambo yiwe eyĩbũyĩrĩre. “Bana bage balere, simuleke omundu akabateba. Omundu oyukakola ebitunganene, atunganene ngoko Kristo naye atunganene” (1 Yoane 3:7). Ebitunganene bikami-nyisibawa n’emĩgambo erikumi ya Nyamuhanga eyatekawa oko Sĩnaĩ. EY 49.1

Erikahulawa mw’ikĩrĩrya Kristo erikabuga liti rikabohola abandu b’okw’isĩkya Nyamuhanga, eryo sy’ĩkirĩrya, nikwa ni yiteba. “Kusangwa mwabirilamibwa omo lukogo, omo nzira y’erikĩrĩrya”. Nikwa “Erĩkirĩrya lyamabya butsira mĩbĩri iriholĩre. (AbanyaEfeso 2:8; Yakobo 2:17). Embere sy’eri-yiyira mo mundu, Yesu mwabũga ati: “Nyanzire erikola eri-sonda lyawe uwe Nyamuhanga wage ! Inga, Emigambo yawe iry’omo mutima wage” (Esyonyimbo 40:8). Kandi embere sye rihetukira omolubula mwabũga ati: “Nabiri-kenga emigambo ya Tata wage, neryo nyĩkere om’olwanzo luwe” (Yoane 15:10). Amasako akabũga ati: “Twamateya emigambo ya Nyamuhanga, tukaminya ko tumwasi”. “Oyu-kabũga ati awatene na Nyamuhanga, litolere naye inia-lendera ngoko Kristo alendera” (1Yoane 2:3,6). “Kusa-ngwa Kristo mwagalwa busana nenyũ, mwabasigira olugobe olo mwangakwama” (1 Petero 2:21). EY 49.2

Ebitolere okw’ibana engebe y’erikota, byene byabya bitolere eritsuka na kera. Ni bug’ambu ngoko byanabya omo Paradiso embere sy’eritera ly’ababuti betu b’erĩmbere: erĩsĩkya olosi emigambo ya Nyamuhanga, n’eriyira eritunganene eryoswire. Bite bitya, obutseme bw’ekihugo kyosi bwangabere buhanya. Enzira yangakingukere oko kibi haguma n’amalige awakaletawa nakyo, ibyabyaho kera ne kera. EY 50.1

Embere sy’erihalya, byabya bitokekene oku Adamu erĩkũlia emibere yibũyĩrĩre omw’isĩkya emigambo ya Nyamuhanga. Nikwa mwakindwa erikola atya, na busana n’ekibi kiwe, emibere yetu moyatera, neryo sitwangatoka itwe benebene eriyiyira mo batunganene. Kusangwa tuli babi, abatabũyirire, sitwangatoka erisĩkya emigambo eyibũyĩrĩre y’olosi. Sitwangatoka eriteyayo na hake. Situwite eritunganene ryetu itwe benebene eryo twangalihamo omwinda w’emigambo ya Nyamuhanga. Nikwa Kristo abiritutulira enzira y’eribaliramo. Mwĩkala muna kihugo omo kati k’ama-lengwako awaling’ago twanganasunga. Mwabyaho butsira kibi. Mwatuholera, na lino akaliga eriheka ebibi byetu, n’eri-tuha eritunganene liwe. Mwamabiyiteka okwiye n’erimũlĩga mo mulamĩa wenyu, neryo eribyaho lyenyu n’omo lya-ngabya lilwe ribi rĩtĩ, busana naye mukaganzawa mo batu-nganene. Emibere ya Kristo ikimana omo mwanya w’emi-bere yenyu, neryo mukalĩgawa embere sya Nyamuhanga nga simulimwatahalya. EY 50.2

Ekilabire okweki, Kristo akabindula omutima. Akĩkala omo mutima wenyu omw’ikĩrĩrya. Mutolere erihambirira obwamatani obu haguma na Kristo omw’ikĩrirya n’erĩmuha erisonda lyenyu butsira eryumbya; neryo omo ndambi syosi mukakola ebi, akandibukĩa omwisi syenyu, “mw’erisonda n’erikola ebyamatene n’erisonda liwe ribuya”. Neryo imwanganabũga muti: “N’engebe eyo nyiri nayo lino omo mubĩri, nyiri nayo busana n'erĩkirĩrya oMugala wa Nyamuhanga, oyo wanyanza, n’eriyiha busana nage” (AbanyaGalatĩa 2:20). Ko Yesu abwira atya abiga biwe: “Kusangwa ebĩnywa mũkabũga si byenyũ; byasyalũa oko Muka wa Tata wenyu oyukabũgĩra omwisi wenyũ” (Matayo 10:20). Neryo oMuka wa Kristo akakolera omwisi syenyũ, asya-batokesya erikanganĩa omutima muyimerera naye, n’erikola emibĩrĩ migumerera, emibuya: emĩbĩrĩ y’eritunganene, n’erĩsĩkya. EY 51.1

Okw’eryo situwite kindu omw’itwebenebene ekyo twangayipipamo. Situwite mwanya w’eriyihalamba. Omwa-nya wetu muyima musa, w’amaha ali omo ritunganene rya Kristo eryo tukaganzirawa, n’omweryo erikalũa om’oMuka wiwe owakakola omwisi syetu. EY 51.2

Omugulu tukakanaya endata w’erĩkĩrĩrya, hali erigabanisya eritolere ĩrĩabya omo malengekanĩa. Hane omuhanda w’erĩkĩrĩrya erĩgabene kundu n’erĩĩrĩrya ly’ekwenene. Eribyaho lya Nyamuhanga n’obutokĩ buwe, ekwenene y’ekmywa kiwe, by’ebindu lero ebyo Sitanĩ haguma n’esyondeko siwe bate bangatoka erigana. EBiblia yikabũga yiti: “Esyombĩnga nasyo sĩkikĩriraya ekyo, kandi sikasũka-sũkana” (Yakobo 2:19). Eryo sy’ĩkĩrĩrya ry’ekwenene. Erĩkĩ-rĩrya rye kwenene si ry’eriliga ekĩnywa kya Nyamuhanga lisa, nikwa n’erikwama erisonda liwe, eriyihira olosi omo byala byo Mulamia, eryanza ryosi iryabya okw’iye. Omo kati k’erĩkĩrĩrya eri, omutima akahindulawa omw’ĩsosekanĩa lya Nyamuhanga. N’omutima owatabia abindukire, owata-bia atsomene emigambo ya Nyamuhanga, kandi isyangabi-toka nibya, lino akatsemera omobihano bibũyĩrĩre byago, akabũga haguma n’omwĩmbĩ ati: “Ko nyanzire emigambo yawe! Ngaganĩrayayo omo musibo gosi” (Esyonyimbo 119:97). N’eritunganene ry’emigambo rikabererera omwisi syetu “itwe tukalendera omo mibere y’oMuka Abũyĩrĩre, butsira omo mibere y’omubiri.” (Abanya Roma 8:4). EY 51.3

Hane ababiriminya olwanzo Iwa Kristo n’eribuyĩra liwe, kandi ibasondire eribya bana ba Nyamuhanga kwenene. Nikwa bakabya balangira emibere yabo ko siyitunganene, n’erbyaho lyabo ko ni ribi, bakatikatika busana n’obuta-minya emitima yabo nga yabirihindulwa n’oMuka Abũyirĩre. Oko baling’aba, ngandibwirabo nyiti: simutwe amaha. Engendo nyingi, litutolere eryunamira ahisi, n’eriririra omo bisando bya Yesu, busana n’amalolo wetu n’ebibi byetu; sihali ekyangaleka itwatua amaha. N’omotwangakindwa tuti n’enzigu, situgusĩrwe, situponirwe n’erisiganibwa na Nyamuhanga. Na hake; Kristo ane oko luhande Iw’amali Iwa Nyamuhanga, akatulwirako. Yoane omwanze mwabũ-ga ati, “Ngabasakira emyatsi eyi: isimwakola ebibi. Nikwa omundu amakola ekibi, tuwite Embũyĩ oku Tata, iye Kristo oyutunganene” (1 Yoane 2:1). Kandi simwibirirawe ebĩ-nywa bya Kristo ebi: “Tata iyowenewene abanzire” (Yoane 16:27). Akasonda eribasũbya okw’iye, n’erilangira obubuya n’obubuyĩrire buwe omwinywe. Neryo mwanamabiyiteka okw’iye, oyo watsuka omũbirĩ mubuya g’omwinywe, aka— ndisyatwalago emuliro erihika oko kiro kya Yesu Kristo. Musabe n’omuhwa kwilaba; mwĩkĩrĩraye kũndũ. Omugulu twamabitok’eritendisyĩkĩrĩrya obutokĩ bwetu, litolere itwĩkĩ-rĩrỵa obutoki bwo Mutongolya wetu, n’eripipa oyuli ngebe na butseme bwetu. EY 52.1

Omo lulengo mukasamo hakuhikuhi na Yesu, mukasa mukayilangira kwilaba, ko muli babi; kusangwa ameso wenyũ akatoka erilangira kwilaba, n’erikeheribwa lyenyũ iryalangirika ko rigabene n’emibere yiwe eyitunganene. Eki kyo kikakanganaya kw’obutebya bwa Sitanĩ bwabiriherya amaka wabo, n’amaka w’oMuka Abũyĩrĩre awakaha engebe kw’anemubabukya. EY 53.1

Sihali omutima owanganza Yesu yo kundu atitaminya obunyakibi bwago. Tutitalangira obulema bw’emitima yetu itwebene-bene, itwamakanganĩa ndekendeke ko situli twalangira obubuya n’obugenge bwa Kristo, iye ow’emibere eyikatsemesaya omutima owabiribindulwa omo lukogo. EY 53.2

Tutitayisungamo ebindu ebituwitire endũndĩ bingi, tukaminya kwilaba obubuya obutehwa bw’oMulamya wetu, n’olwanzo luwe. Erilangira obubi bwetu likatusondolera eyiri oyo wangatubuyira; n’omugulu omutima akakwama Yesu, abiminya obolo bwago, naye iniakandiyikanganĩa omo buto-kĩ buwe. Omugulu eriyitaga lyetu likatukuna eyali n’eyiri ekĩnywa ya Nyamuhanga, tukalangira kutsibu emibere yiwe n'erikanganĩa olosi ekisosekanio kiwe omwibyaho lyetu. EY 53.3