Lweny Maduong’

8—Luther E Nyim Bura.

Ruoth manvien. Charles mar abich. ne oidho ewi komduong’ mar German. Kendo joote mag Rumi ne oreto pivo piyo mondo gichiw puoch margi kendo mondo gilomb Ruoth mondo oti gi teko mare mondo okedgo gi lokruok. To e bat kumachielo. jatim yiero man e dala mar Saxony, mane omivo Charles ovudo osimbo, ne owacho ne Charles ma bende ne pod nigi gope maduong’ ni: “Kik ikaw ne Luther okang’ moro amora nyaka chop winje.” Ruoth kuom mano ne obedo e kind akuru gi asumbi. kendo wive bende ne okuot. Onge girna ne biro miyo jo Papa mor molovo baruwa ma owuok kuom joka Kingi ma ng'adone Luther bueh tho. Jatim yiero ne osewaeho motegno ni: Ongc joloch ma ka Kingi kata ng'ato moro machielo mane osenyiso ni gik mane Luther ondiko ne okwedi; kuom mano, ne okwayo mondo Daktari Luther omi baruwa ma rito ngimanc mondo odhi ochung” e nyim bura mar joma osomo ma odimbore, kendo ma ok ng'ad buch amwor” D'Aubigne b.6, ch.ll. LM 121.1

Paro mar riwruoge duto ne ochom kuom chokruok mar pinje mag jo-German mane otimore e dala mar Worms mapiyo bang” ka Charles osebedo ruoth. Ne nitie penjo mabeyo mag siasa kod weche mane idhi wuo kuomgi e burani eri mane okwako piny; yawuot ruodhi mag piny mar Germany ne dhi hango romo gi ruoth mane pod tinno e ehokruok mane gisechano mar nyakoviem. Jotelo mag piny kod mag kanisa ne owuok e bath pinje mag wuone duto. Ruodhi mag piny, joma onyuol kuonde moting’ore. ma rateke. kendo man kod nyiego kuom ratiro maggi mane ginwang'o kaka gikeni; Yawuot ruodhi mane jolemo ne jomenyo ka gin kod ng’eyo mar loch e win ngas mar teko. Jong’ad bura kod jok ma oritogi. kaachiel kod jombetre ma owuok e pinje maboyo - duto ne ochokore e dala mar Worms. To ka ei chokruok maduong'no, gima duong’ mane okawo pach ji matut ne en gima ne omiyo jo-Saxon otimo lokruok. LM 121.2

Charles ne osechiko mondo jatim yiero okel Luther e burn ka osingone arita. kod mbaka mar thuolo. ka orniye joma oromo dwoko penjo mane chande. Luther nc ni kod dwaro mar chung’ e nyim moth. Ngimane to ne ok ber ruok e ndalono. to kata kamano ne ondiko ne jatim yiero niya: “Ka ok anval dhi e dala mar Worms ka an kod ngima maber. to ibi iting'a mi itera kanyo ka atuo mana kama. I o nikeeh ka ruoth oluonga, ok anyal medo gi kiawa ni mano en dwond Nyasaye hie. Ka gihero mondo gimonja gi Iweny, to nikech mano en gima nyalore. (nikech ok gichika mondo adhi e nyinrgi mondo gimiya tiegmok). aketo wachno e lwet Ruoth Nyasaye. Jal mane orito ngima yawnowi adek matindo ka e dag nrach mochiek. pod ngima kendo nigi loch. Ka ok enoresa. ngimana ni kod dwoko matin. Wageng’ uru injili mondo kik onyenyre ne ajara mag joricho, kendo waehwer uru rembwa nikeeh en. ka waluoi’ ni ginyalo locho. An ok ema atirn yiero kata ka ngimana ema biro timo solro mathoth ne warruok mar ji duto, kata ok obi timo kamano. LM 122.1

“Inyalo geno gik moko duto ka oa kuoma. mak mana tony kata weyo wach. Ok anyal ringo mondo atony, bende ok anyal,lokora mi awe wach'‘ Ibid b. 7. ch. 1. LM 122.2

Kane huma olandore e dala mar Worms ni Luther ne dhi ehung’ e nyim bura. ne nitiere ilo moriwo ji duto. Aleander jambetre mar Papa, mane oseket wachno e Iwete, ne obwok ma iye owang”. Ne oneno ni dwokono ne dhi kelo chandmok ne wach mar jo-Papa. Chako keto penjo mathoth kuom wach ma Papa ne oseng adone buch tho. ne dhi chalo ajara ma otim ne loch mar papa maduong . To bende ma oloyo mano, ne en kod luoro, nikech yo mane Luther wuoyogo maber kendo motegno, ne nyalo miyo yawuot ruodhi wuog mi we wach papa. Kuom mano. ne otemo kaka nyalore ka osayo ruoth Chatles mondo Luther kik bi e dala mar Worms. F. lak sechego, chik mane osegol mane oyie mondo Luther ogol nyinge oko e kanisa ne koro osechak tapi: kendo ma ne oriwore gi gik mane jombetre ondiko mane kwayo jatelo mondo oyie. Ne ondiko ne ruoth ni ka ne Luther ok nyal weyo gik mane opuonjo, to mondo osik mana e dala mar Wittenberg. LM 122.3

Ka ok en gi dhi! kuom loch ma kama, Aleander ne otiyo gi rieko duto kod teko duto mondo ong’ad ne Luther buch tho. Ka en kod miyurno ma oromo aketa ne yo maber, ne ojiwo wachno e pach yawuot ruodhi, jodolo kod jo kanyakla mamoko mag chokmok. ka odonjo ne jatim lokruok gi keth mar wuond kod ng’anyo. gi bedo ma onge adiera kod ayany. To kata kamano. gombo ahinya mane jambetre nigo ne ofwenyore maler kuom chuny mane en godo. “Sign kod chulo kuor ema dhi kode” E wach mane ji duto wacho. “mathoth moloyo miyumo kod dimbruok” Ibid b.7, ch 1. Ng’env jobura ne oikore mar bedo gi kech kuom gima ne Luther timo. LM 123.1

Ka en kod miyurno ma omedore nyadiriyo, Aleander ne ochuno ruoth mondo oriemb jotende. To e bwo chik mar jo-German mane ok nyal tim ma ok ruodhi oyie godo; to nikech jambetre ne obembo ruoth gi wach. ruoth ne okone mondo oter wachne e nyim bura. Ne en odiochieng’ ma jaber ahinya e ngima jambetre. C'hokruok ne obedo maduong. Aleander ne dhi sayo ne Rumi “Miyo ma min kanise duto.” Ne odhi siro bedo mar Petro kaka wuod ruoth e nyim chokruok mar joloch mag piny. Ne en kod m'ich mar wuoyo maber. kendo ne oting’ore malo mi ochopo e duong’ mar nyasi. Gweth mar Nyasaye ne oguro chik mondo Rumi ochung’ kasayo, ka otiyo gi joge man gi lony mar wuoyo maberie moloyo e nyim doho maduong’ moloyo, ka pok ne ong’adne bura. Wylie. B.6. ch.4. LM 123.2

Ka gin kod parruok. jogo mane osedok kor jatim lokruok ne geno neno gima ne wach mar Aleander dhi timo. Jatim yiero mar Saxoni ne onge,to kokadho kuom chikne, jornoko kuom jobura, ne odhi mondo owinj ane gima jambetre no ne dhi wacho. LM 123.3

Ka otiyo gi teko duto mag somo kod wuoyo maber, Aleander ne oketore mondo olok adiera. Ne odiro ketho bang’ nyawadgi kuom Luther kaka jasik kanisa kod piny joma ngima gi joma otho. Padri kod jolei, jobura kod joKristo, ne owacho ni; “Gik man kuom Luther oromo golo chik mar wang’o jomiriambo mia achiel” kane otieko, ne otemo mondo obol jaro kuom jogo ma obolore kuom yie mar lokruok. Ka owacho ni; “Jo-Lutheran gi gin joma nade? Jotich ma ochayo ji, jodolo majo mibadhi, jo-padri modhier, okil ma odhier kod yawuot ruodhi modhier kod ji ajia ma gisewuondo kendo gidwanyo. Mano kaka kidieny mar jo-Katholik ohewogi mabor kuom kwan, gi nyalo, gi teko. Chik ma oyicgo nyalhodia kawuok kuom chokruok ma kama, biro miyo joma yot ler, biro sicmo ji bang tinio adiera, bito ng ado ne joma bagni rieko, kendo biro ehiwo teko ne joma yomyom” D'Aubigne. b.7. ch.3. LM 123.4

Mago e lweny ma okil mag adiera kuom tienge duto osebedo ka imonjogo. Mbaka ma karnago pod itiyogo kuom jogo ma ok dew piem gi both ma osegurore ka gichiwo puonj ma oriere tir mag wach Nyasaye. Jogo ma dwaro lemo ma ji ong’iyogo penjo niya: “Jok ma puonjo puonj ma nyien gi to gin ng’a uini? Gin jok ma ok osonro, bende kwan gin nok, kendo gia e kidieny mar jochan moloyo? I o cka giwacho ni gin gi adiera, kendo ni gin e joma Nyasaye oyiero. Gin ]oma otarore kendo ma owuondi. To mano kuma kanisawa nigi kwan maduong’ mar ji moloyo! Mano kuma wan gi joma dongo mosomo! To mano kuma wan gi teko mathoth moloyo korwa! Magi e mbekni man kod mbi ma inyal wachi kuom piny; to ok en gimoro chutho e ndalowani moloyo kaka ne gin e ndalo mag Luther. LM 124.1

Lokruok ne ok orumo gi Luther, kaka ji mathoth pare. En gima bito medo dhiyo nyime nyaka giko mar sigand pinyni. Luther ne ni kod tich maduong , mar menyo ne jomoko ler mane Nyasaye oyie mondo orieny kuome; to kata kantano ne ok oyudo ler duto, mane onego ochiw ne piny. Chakre ndalono nyaka chil kawuono, ler ma rieny osebedo ka dhiyo nyime gi rieny kuom ndiko maler. kendo adiera manyien osebedo ka medo elore. LM 124.2

Wach jambetre, ne oketo paro matut kuom jobura. Luther, mane ni kod wach Nyasaye maler, mane nyalo tucho joloch mag Papa gi adiera mi loye. ne onge. Onge ng’ama ne otemo mondo ochung’ ne jatim lokruok. Ji duto ne onyiso ni ok gin mana gi dwaro mar ng'adone buch tho, kod gik mane opuonjo bende kende. to be kane nyalore, ne gidwaro mondo gipudh miriambono tti lop tiende. Rumi ne owinjo ber mar thuolo ma kende mane en godo mar kedo.ne waehne. Duto mane onyalo wacho mondo ogeng re godo ne osewachi. To gima ne nenore ka loch, ema ne obedo ranyisi mar podho. Chakre kanyo. pogaiok man e kind adiera gi mudho ne ibiro ne maler, e saa mane gidhi kawo pap e iweny ma oyangore. Chakre chieng’no, Rumi ne ok dhi chung’ ka en thuolo kaka ne osebedo ka ochung’. LM 124.3

E saa ma ji mathoth kuom jobura, ne ok nya! mindni kuom chiwo Luther ne mirima mager mar Rumi, thothgi to ne oneno mi oyango dok chien mane nitie ei kanisa. mi ne gigombo kaka inyal thir ayenje mane jo-German winjo kuom mibadhi kod wuoro mar jo-Papa. Jambetre ne ochiwo meny mar Papa ei lerne maber. Koro Nyasaye ne odonjo e chuny jabura moro mondo onyis dwoko ma kende ma osebedoe kaluwore kod loch mar Papa. Ka en kod chir mar wuod moth. Duke George mar Saxony ne ochungo ntalo e dier chokruok mar yawuot ruodhi. mi opowogi gi adiera ma bwogo ji kuom wuond kod gik ma kwero mar Kanisa mar Rumi, kod dwoko margi ma ochido. Kane otieko, ne owacho niya: “Magi e moko kuom ayenje, ma ywakne Rumi. Wichkuot duto oket tenge, kendo gima gineno en mana: Pesa.. . Pesa. . . Pesa. . . ma koro joyalo ma onego oyal adiera. onge gima wacho mak man miriambo, to ok ng’uon-negi ang’uona kende. to imiyogi mich, nikech kaka miriambo margi medo bedo maduong’. e kaka yuto margi bende bedo maduong’. Pige mang’eny mol kawuok e soko ma ng’we ni; nek rieyo lwete nyaka kuom hero pesa. . . En masira ma jo-padri ema kelo, ma e gima diro chunje modhier mathoth e buch tho mochwere. Lokruok maduong’ nyaka timre. - Ibid. b. 7. ch.4. LM 125.1

Onge weche man kod teko mane okegne godo Papa mane Luther nyalo tiyogo moloyo mano. Kendo adiera ni jal mane owuoyo ne en jasik jatirn lokruok. ne omedo mbi kuom wechene. LM 125.2

Tong’ dine wang’ chokruok yepi. dine gineno malaike mag Nyasaye e diergi ka menyo ler kuom mudho mar tarruok kendo giyawo chunje kod paro mag ji mondo orwak adiera. Ne en teko mar Nyasaye mar adiera kod rieko ema ne ochiko kata mana jowasik lokruok. kendo ne oloso yo ma kamano ne tich maduong’ mane ochiegni rumo. Martin Luther ne onge; to dwond jal maduong’ ma oloyo Luther ne owinji e ehokruogno. LM 125.3

Ne oket bura mana e sano kod jobura mondo olos kwan mag thir mag Papa mane oyieie kaka ting mapek kuotn jo-German. Kwangi eki mane oting’o weche mia achiel gi acbiei, ne oter e nyim ruoth, ka ikwaye mondo omi okaw okang’ mar loso ayenjego eko. “Mano kurna chunje mag jo-Kristo lalie!” Achiel kuom josayo moko ne owaeho. “To mano dok chien! To mano divo ji piny kaluwore kod mibadhi ma olworo jotend jo-Kristo! en tichwa mondo wageng’ kethraok kod wichkuot mag jowa. Nikech wachni, wakwayi gi muolo kendo ma piyo piyo kaka nyalore. mondo igol chik mar lokruok ma oriwoji duto. kendo mondo ine ni otimore.” - Ibid., h.7. ch.4. LM 126.1

Bura koro ne ochiko mondo jatim lokruok onyisre e nyimgi. Ka ok odewo kwayo, ng anyo kod bwok mane Aleander bwogego. ruoth giko to ne oyie, kendo ne oluong Luther mondo odhi ochung’ e nyim bura. Ne omiye barua marite mondo kik ng’ato hinye, ma oriwore gi luong, mane neno ni odok ma ochopo kama ne entie ka en gi arita maber. Magi duto ne oting’ mi oter e piny mar Wittenberg gi jaote, mane omi chik mar tere nyaka e dala mar Worms. LM 126.2

Osiepe mag Luther ne obwok mi chunygi ochandore. Ka gin kod ng’eyo mar gwondo kod sigu mane gin godo kode. ne giluor ni sarnoro kata mana oboke male ma oyiene bedo thuolo, ne ok bi mi luor, kendo ne gikwaye mondo kik oket ngimane e masira. Ne odwoko niya: “Jo-papa ok gomb ni mondo adhi e dala mar Worms, to gigombo mana ng’adona buch tho, kod thona. To ok lich. Kik ulemna. to lemuru ne wach Nyasaye Kristo biro miya Roho mare mondo alo jotich mag miriambogi. Akwedogi ka pod angima, kendo anaiochi e wigi ka atho. Gidich e dala mar Worms kuom chuna mondo alokra: to lokruok mara enobed ma: Ne awacho chon ni Papa ema obedo e apis Kristo. to sani koro awacho ni; en e jasik Ruodhwa, kendo jaote mar Jachien.” - Ibid.. b.7.ch.6. LM 126.3

Luther ne ok dhi wuotho e wuodhe mar masirano kende, e bath jaote mar joka kingi no, adek kuom osiepene ma otegno ne oramo mar dhi kode. Melanchthon ne ogombo ahinya mondo oriwre kodgi. Chunye ne okwoyore gi chuny Luther kendo ne ogombo mondo oluwre kode, kata ka dwarore to nyaka e jela kata kar tho To kwayo mare ne otuone. Ka opo ni Luther olal, to geno mar rich lokruok ne dhi bedo e alwora mar jatich wadgi mane pod tin. Kane jatim lokniok pogore gi Melanchthon, ne owachone niya: “ka ok aduogo, kendo jowasika onega. dhi nyime gi puonj kendo chung’ motegno kuom adiera. Ti ma kara ka idong to thona biro bedo gi dwoko matin.” Ibid., b. 7.ch. 7. LM 126.4

Josomo kod jopiny mane ochokore mondo obed joneno ka Luther wuok, ne ochorore matut. Oganda maduong’ mane injili osemulo chunygi, ne ogoyone oriti ka chwero pi wang”. Kamano, jatim lokruok kod jok mane ni kode ne jowuok ka dhi e dala mar Wittenberg. Kane pod gin e wuoth, ne gineno ka pach ji opong’ gi geno maricho. Ei bombe moko.ji ne ok omiyogi luor. Kane piny ochopo otieno, jadolo moro ma osiepne ne otemo nyiso luoro mane en godo, ka otang'o ne Luther picha mar ja-Italia moro ma jatim lokruok mane onegi nikech yie mane en godo. Kinyne, ne giwinjo ni gik mane Luther ondiko, ne oseng’adnegi bura mondo owang’ e dala mar Worms. Joote mag joka kingi ne lando chik mane ruoth osegolono, kendo ne giluongo ji mondo oduok kalatesego ne jong’ad bura. Jaoteno ne obedo maluor ka oparo ni kamoro mita ka Luther ne ok dhi bedo thuolo e nyim bura, bende ne oparo ni chuny Luther osetho, mi nopenje ka be pod ogornbo medo dhiyo nyime. Ne odwoke niya: “Kata gidinna yore te e bombe duto, to nyaka adhi.” - Ibid., b. 7. ch. 7. LM 127.1

E dala mar Erfurt, ne orwakie Luther gi luor. Ka oganda maduong’ gombe kendo olwore, ne okadho e dier wang’yo mane osewuothoe gi kirowo mar jakweeho. Ne odhi mi olimo kiru mane odakie kaka ja-padri, mi oparo kuom Iwenje mane ler manomenyo chunye, ma koro ne mol ka ohula kuom piny mar German, ne okaloe. Ne ochune mondo oyal. Ma ne osetame mondo kik otirn. to jaote ne omiye thuolo, kendo ja-padri mane oseriembi mi owuok e od jo-padri ne koro odonjo e kar yalo mar kanisa. LM 127.2

Ne owacho ne oganda maduong’ mane ochokore weche mag Kristo niya: “Kwe obednu ” Ne omedo wachonegi niya: “Jorieko mag piny, daktere kod jondiko, oseramo mondo omi gipuonj ji yo ma iyudo godo ngima mochwere. to pok gidhi maber. Koro adwaro nyisou go. . . Nyasaye osechiero ng ato moro achiel kuom joma otho. Ruoth Yesu Kristo, mondo onyal ketho tho ka ogolo richo mi oyawo dhoranga dala. Ma e rich mar warruok. Kristo oselocho! Ma e ote man kod mor. ma e wach ma kclo mor. kendo tichne ema warowa to ok marwa kendwa. . . Ruodhwa Yesu Kristo nowacho niya: kwe mondo obednu; neurn lwetena mane ogur; mano en wacho niya. Nee dliano, mana an kende ema asegolo richoni mi aresi: kendo koro in gi kwe” Ruoth owacho. LM 127.3

Ne odhiyo nyime ka onyiso ni yie mar adier biro yangore kuom ngima maler. “Nikech Nyasaye ema oseresowa. wachik urn tijewa mondo omi gibed tije ma onyalo yie godo. Dipo ni in gi mwandu? Ket gik ma in godo e rich mar konyo joma odhier. Dipo ni in jachan? Ket tichni obed mano ma jomoko oyiego. Ka tichni konyi mana in iwuon, to kara tich ma iwuondori ni itimo ne Nyasaye en mana miriambo” - Ibid., b. 7. ch. 7. LM 128.1

Ji ne winje mana ka joma nawi omako. Kuon mar ngima ne ong ingi ne chunje mane odenyogo eko. Kristo ne oting’ malo e nyimgi mana kaka ne oting’e e nyim jo-Papa, jombetre, jotelo kod ruodhi. Luther ne ok owacho gimoro kuom chandruok mane entiere. Ne ok odwaro mondo omi en owuon ema ji okeche kata opar kuome. Ka owuoyo kuom Kristo, ne olal ne en owuon, ne opondo e tok ja-Kahvari, ka odwaro mana ni mondo ochiw Yesu kaka Jawar mar joricho. LM 128.2

Kaka ne jatim lokruok omedo dhiyo nyime gi wuoth. kamoro amora ne ji nigi chuny maduong’ ahinya kuome. Joma ne nigi dwaro mathoth ne chokote ka lwore, kendo dwonde mag osiepe ne sieme kuom chenro mag jo-Rumi. Jomoko ne okone ni: “Gibiro wang’i mi gilok ringri buru, kaka ne gitimo ne Johana Huss.” Luther ne odwokogi niya: “Kata bed mana ni gimoko mach e wang’yore duto, chakre Worms nyaka Wittenburg. ma pilni mage chopo nyaka e Polo, pod ne anyalo wuotho e iye kuom nying Ruoth, pod ne anyalo dhi ma achung’ e nyime. ne pod anyalo donjo e dand nyang’no ma amuk lekene ka ahulo nying Yesu Kristo.” Ibid., b.7. ch. 7. LM 128.3

Huma mar chopo mare machiegni gi dala mar Worms ne ochweyo mutni maduong’. Osiepene ne ochako tetni ni kamoro ngirnane ne nvalo bedo e masira; jowasike to ne oluor ka giparo ni kamoro wachno ne nyalo monogi dhi maber. Ne otem matek ka isaye mondo kik odonj e boma. Bang’ loso wach e kindgi giwegi, joge Papa ne ochune mondo obedi e ot moro mar osiep. kama ne giwacho ni ne idhi losie pek duto mane nitiere. Osiepene ne oramo ahinya mar miye luoro kuom lerone tiend masiche mane rite. Tekregi duto ne ok otimo gimoro. Luther ne pod ochung’ ma ok ng’ingni mi owacho niya: “Kata da jochiende bed e dala mar Worms mang’eny mana ka mareba man e wi tat ot. to pod abiro donjo adonja” - Ibid., b.7.ch,7. LM 129.1

Kanochopo e dala mar Worms, oganda mang'ongo ne ochokore e dhorangach mondo orwake. Ji mathoth ma kamano ne pok ochokore mondo orwak kata mana moth owuon. Ilo ne ni rnalo, kendo e dier chokmok kanyo; ng’ato ne ochako wero wend ywak gi duol machil mondo osiem godo Luther kuom giko mane ritogo. “Nyasaye ema nobed kar konyntokna” ne owacho kamano ka ne olor owuok ewi nyamburkone. LM 129.2

Jo-Papa ne pok oyie ni Luther ne nyalo temo adier mondo obi e dala mar Worms, kendo chopo mare ne opong’ogi gi wuoro. Ruoth ne ochoko jong’adne rieko mana gi sano mondo ging’i ane yo maber mane inyalo lit. Achiel kuom jokwedhe mane en ja-Papa moro mothal, ne owacho niya: “Wasebedo ka wawuoyo kuom wachni gi kinda; kuom mano, akwayo jaduong’ mondo otiek ng’atni dichiel. Donge Sigismund ne omiyo Johana Huss owang’? Wan ok wachiw kata dewo bedo thuolo mar ng’at ma jamiriambo.” “Ok kamano” Ruoth ne owacho. “nyaka warit singruok marwa.” — Ibid., b.7. ch.8. Eka ne ong’ad wach mondo jatim lokruok owinji. LM 129.3

Boma mangima ne oramo mondo oneye ng’at malich miwuoroni. Kendo oganda makwar mar welo ne oruyo pong’o kare mar jot. Luther ne pok ochango maber kaluwore kod midekrene; ne ool nikech wuoth ma rabora mane oka we jumbe ariyo ditto. Ne nyaka oikre mar romo gi kinde malich kinyne. omiyo ne odwaro kwe kod yueyo. To gombo mar nene ne duong’, ma ne ochune ni mondo oyud mana yueyo mar seche manok, nikech yawuot ruodhi, jombetre. jodolo. kod jopiny ne ochokore ka ni kod dwaro mar nfene. Thoth joma ne ni kanyo ne gin ruodhi mane osedwaro gi chir mondo ruoth otim lokruok mag ayenje mag lemo; kendo Luther nowacho ni: “Gin e jogo mane injili mane ayalo ogonyo mi obedo thuolo.” - Martyn pg 393. Jowasigu kanyakla kod osiepene ne obiro mondo gineye ja-padri ma onge luotoni. Kendo ne orwakogi gi kwe ma onge yukni moro ka odwoko ji duto gi chir kod rieko, ne en kod chir. bende ne otegno. Wang’e ma onuria kendo mane odhero, mane oting’o ngima matek kendo tuo, ne orwakore gi hera kod nvisruok mar mor. Lieh kod tut mar wechene, ne omiye teko ma kata mana jowasike ne ok nyal bedoe gi dhil. Osiepe kanyakla gi jowasigu ne opong’ kod wuoro. Jomoko ne oneno maber ni. teko mar polo ne ni kode: moko to ne owacho niya. mana kaka ne jo-Farisayo owaeho kuom Yesu: “En gi Jachien.” LM 129.4

Kinyne, ne oluong Luther mondo odhi e nyim doho. Ogulmama mar joka kingi ne oketi mondo otere kama lach e nyim bura, to kata kamano, ne ochopo kanyo ka en gi pek. Yore duto ne opong’ gi ji mane dwaro neno gima ne dhi timore. kendo mondo gineye ja-Padri mane osedewo mondo otamre yie gi loch mar Papa. LM 130.1

Kane ochiegni chopo e nyim jong'ad bura. jalweny moro machon, jaloch mane oseloyo lwenje mathoth, ne owachone niya: “Padri modhier, padri modhier, in koro idhi bedo gi chung’ kaka ruoth moloyo an kata achiel kuom jomadar ma osetimo kamano ei chwero remo mag lwenje ma gerie moloyo. To ka yori ni kare, kendo in gi adiera kode, to dhi adhiya nyime e nying Yesu, kendo kik iluor girnoro; Nyasaye ok noweyi.” - D’Aubigne b.7. ch.8. Giko to Luther ne ochung’ e nyim bura kendo jatelo ne oidho ewi kome mar duong’. Ne oiwore gi jorateke ma idewo e piny ruodhe. Pok ne oyudie ng’ato moro mane osechung’ e nyim doho malich miwuoro machal gi mane Martin Luther ochung’ie mondo odwok wach kuom yie mare. Nenruok ma chalo kama kende ne oromo bedo gima nyiso ayanga ni ne odhi bedo gi loch ewi kanisa mar papa. Papa ne oseng’adone buch tho, to koro sani, ne ochung’ e nyim doho ma kaluwore kod gima ne otimore no. ne okete malo ma oyombo papa. Papa ne osechunge kendo ne oseng’ade oko e dier oganda; to eka ne ochak oluonge gi dhok man kod luor, mi onvake e nyim chokruok mane oloyo chokmoge duto mane osebedoe e piny. Papa ne oseng’adone bura mar ling’ thi ma nyakacliieng’, to koro ne ochiegni wuoyo e nyim ji gana ma ne ochiko itgi ka oketo chunvgi ma oehokore kanyakla ka owuok e bath piny joKristo duto. Lweny mager ne ose mana chakore gi jachung’ ma en Luther. Rumi ne oseehako lor kawuok ewi komduong'. kendo dwond padri ema ne okelo dhiemi duto. - Ibid. b.7. ch.8. LM 130.2

F. nyim chokmok ma ratego kendo man kod ngasno. wuoyi mamuol mane onyuol kaka jatim lokruokno ne obedoe gi bwok kod wich knot. Ng'eny yawuot ruodhi mane oneno kaka ne otimore ne ochorore machiegni kode mi okuodhone niya: “Kik iluor jogo ma nego mana ringruok kende to ok nyal nego chuny.” Machielo ne owachone niya: “Ka enokelu e nyim jotelo kod ruodhi nikech an, to Roho mar Wuoro enomiu gima duwachi.” Kamano e kaka Kristo ne okelo wechene kokalo kuom joma rateke mag piny, mondo oteggo chuny jatichne e saa mar tern. LM 131.1

Luther ne oter mi ochung’ e nyim komduong’ mar moth tir. Kuwe matut ne opiyo kuom chokruok, eka ogulmama mar joka kingi ne ochung’ malo mi osiemo gik mane Luther osendiko, kaaye to odwaro mondo mi Luther odwok penjo ariyo kende - Ka be ne oyie ni gin mage - kendo ka oyie mar weyo paro mane ondiko e iye kanyo. Bang’ kane osesom thuon wach mar bugno, Luther ne odwoko penjo mokwongo ni; oyie ni bugego ne gin mage. To ka luwore kod penjo mar ariyo, ne owacho niya: “Nikech aneno ka en penjo maluwore gi yie kod warruok mar chunje, kendo ma bende oting’o wach Nyasaye ma be e mwandu maduong’ kendo ma nengone tekie moloyo e polo kendo e piny, inyalo po ka abedo ja achaya po nono achiwo dwoko ka ok aparo maber. Dipo ka alero matin moremo kaka tiend weche dwarore, kata mang’eny moloyo kaka adiera dwaro, mi atim richo, kaluwore gi gima ne Kristo owacho ni: “To ng’at ma enokweda e nyim ji, an bende anakwede e nyim wuora mani e Polo” kuom mano, asayo moth gi bolruok duto, mondo omiyae kinde mondo anyal chiwo dwoko ma ok achwanyo wach Nyasaye.” - D'Aabigne. b.7. ch.8. LM 131.2

Kuom chiwo kwayoni, Luther ne ochorore gi rieko. Yo mane okawo, ne omiyo wach odonjo ne chokruok, ni ne ok owuothi ka ongokni kata ka pache ejua chike. Kwe machalo kamano. kod bedo gi loeli kuome en owuon, gima ne ji ok nyal paro ni nyalo yudore kuom ng’ato mane oseyangore kaka ng’ama jaehir, kendo ma ok nyal yie timo winjruok ma onge tiende. ne omede teko, kendo ne omiye nyalo bang e, mar chiwo dwoko gi adiera. kod ng’ado wach gi ncko kaachiel kod bidhruok. mane omako dho jo wasikc. mi omiyo chunvgi oa. kendo ne okego ne wang’teko kod sunga mane gin godo. LM 132.1

Kinyne. ne onego obed ni ne odhi chung’ tnondo ochiw dwoko mare mogik. Kuom kinde moro, chunye ne onirno kuome, kane otemo paro jolweny mane ochokore mondo oked gi adiera-. Kihondko ne omako yie mate. Luoio kod kibaji ne ogoye, kendo jo wasike ne ochung’ e nyime mana ka gima gidwaro loye. Masiche ne omedore e nyime, kendo loch mag mudho ne chal ka gima oselocho. Boche polo ne ochokore e nyime. kendo ne chal ka gima pogc gi Nyasaye. Ne ogornbo mondo owinjie singruok ni: “Ruodh oganda lweny ne dhi bedo kode. Ka cliunye lit. ne opodho piny auma, mi otoyo mirimbe gi ywak malit ma chodo chuny, ma onge ng’at ma nyalo winjo tiende niabei mak mana Nyasaye kende. Ne osayo ka owacho niya: “A Nyasaye manyalo gik nioko duto kendo ma nyakachieng’, pinyni lich nianade! Nee kaka oseng’amo dhoge mondo omwonya, to an gi geno matin kuomi. . . Ka nyaka aket mana geno rnara kuom tekruok mar pinyni. to oserumo duto. . . Saa niara mogik osechopo, oseng’adna buch tho. . . A Nyasaye, konyae mondo alo rieko mar pinyni. Tim ma. . . In iwuon. . . Nikech tijni ok en rnaia. to mana mari. An aonge gi gima datini ka, aonge gima dapiemra godo gi jomadongo mag pinygi. . . To wachni en mari, bende en yo makare kendo niosiko ma nvakachieng’. A Ruoth. konya! Nyasaye ma jaadiera, bende ma ok lokie. onge dhano ma aketo geno mara kuome. . . Duto man kuom dhano ok nyal gen, duto ma wuok kuom dhano podho. . . iseyiera e tijni. . . Chung e batha, nikech Yesu Kristoni mihero maber ma en e kar geng'ruokna. gi okumbana, kod ohinga mara motegno” - Ibid., b.7. ch.8. LM 132.2

Gweth mariek, ne omiyo Luther ofwenyo ni ne entie e chandruok. Nr ok onyal geno kitom tekrene en owuon mi oreti ka odonjo e masira ka ok’odewo gimoro. To kata kamano. ne ok en luoro mar masiche owuon. kata kibaji mar sand kod tho mane ochiegni yudo e mane ohewe gi bwok. Ne osechopo e ehandruok. kendo ne owinjo ka en kod rent mar romo kode. Kokalo kuom vomyom mare, yo mar adiera ne nyalo hinyore mi !al. Omiyo ne ok oked gi Nyasaye mondo en owuon obed thuolo. to mana ni mondo injili olochi. Lweny kod chuny lit mare ne oehalo gi mar Israel chieng’ more gotieno e bath aora. To mana kaka Israel, ne oyudo loch kuom Nyasaye. Ei bedo mare rna onge tich chutho, vie mare ne omoko matek kuom Kristo jares maduong’. Ne obedo motegno kuom yudo singruok ni ne ok odhi ehung’ kende e nvim doho. Kwe ne oduogo e ehunye, kendo ne obedo mamor ni ne oseyiene mondo oting’ wach Nyasaye malo e nvim jotelo mag pinje. LM 133.1

Ka pache obedo kuom Nyasaye, Luther ne oikore ni Iweny mane nitiere e nyime. Ne oparo kuom chenro mar dwoko mare _ka onono weche mane osendiko, kendo ne ogolo gik mamit kuom ndiko maler mane nyiso ni okang’ mare ne ni kare. Ne oketo lwete ma kor acham ewi andiko maler. mane oyawore e nyime. mi oting'o Iwete ma kor achwich koehomo Polo, mi okuong’ore mondo osiki ka en jaadiera kuom injili, ka ohulo yie mare ayanga. kata ka ogik ni nyaka ogo sei kuom neno mare gi rembe owuon. - Ibid., b.7, eh.S. LM 133.2

Kane ochak ochore kendo e nyim bura. ne oonge luoro kata wich kuot e nyim wang’e. Ka oboch kendo okwe, bende en kod chir gi kit nenruok mar moth, ne ochung’ kaka janeno mar Nyasaye e dier joma dongo mag pinv. Ogulmama mar joka kingi koro ne ochuno gi thuon mondo ong’ad wach kane oyiero mar weyo gik mane opuonjo. Luther ne odwoko gi dwol ma odok piny kendo mamuol. ma onge lweny kata gombo. Nenruok mare ne onge kod luoro, to opong’ gi luor; to eka nonyiso chir kod mor mane obwogo chokruok. LM 133.3

Luther ne owacho niya: “Ruoth ma okwe mos moloyo. yawuot ruodhi ma nenore. ruodhi ma jo ng’wono; Akwayo e nyimu kawuono. Kaluwore kod chik mane omiya nyoro, kendo kod ng’wono mar Nyasaye; akwayo luoi maii ma malo ahinya, mondo omi iwinja gi muolo kaka adwaro siro wach ma an gi ratiro ni en wach makare kendo ma adieri. Po ni ka okalo kuom tarruok moio. anaketh chenro kod kaka iliyo kod od ng’ado bura, to akwayo ni mondo iwena. Nikech ne ok opidha e ute mag ntodhi, to e kwonde mopondo mag kar dak mag jo-padri.” Ibid, b.7, ch.18. LM 133.4

Ka odhiyo nyime gi dwoko penjo, ne owacho ni; bugene mane osegoyo, ne ok nigi kido machalre ditto. Nitiere moko mane owuoyoe kuom yie kod timbc mabeyo, kendo kata mana jowasike ne osewacho ni ok gin gik ma onge kod hinymok kende, to gin gik man kod ohala. Ka okwedo magi, to ne biro chalo ni ong’ado bura ne adieri ma en kanyakla kod gin ne giyie godo. Kidieny mar ariyo, to ne oting’o ndiko mane nyenyo e lela mibadhi kod ayenje mag jopapa. Kwedo tijegi, ne biro tego athirotach mar Rumi kendo yawo dhoot malach ne richo mathoth kendo madongo. E kidieny mar adek mar bugene. ne omonjoe chunje moko mane siro richo moko mane dhivo nyime. Kaluwore kod magi, ne ohulo adieri ni ne osebedo makwiny ntoloyo kaka ne dwarore, ne ok onano ni en thuolo ma onge both moro; to kata mana bugegi bende ne ok onyal kwedo. Nikech yo ma kamano ne biro kelo korruok kuom jowasik adiera, kendo ne;gibiro kawo okang’ mar medo dhiyo nyime gi toyo jo-Nyasaye gi kwinvo maduong’. LM 134.1

Ne odhiyo nyime ka owacho niya: “To kata kamano, an mana dhano to ok Nyasaye. Kuom mano, abiro sirora an awuon kaka Kristo ne otimo: ‘Ka asewacho gimoro marach, to bednauru joneno mar richona’. . . kuom ng'wono mar Nyasaye, akwayoi in ruoth mokwe moloyo. kod un ruodhi ma nenore moloyo kaachiel kod ji ditto man e rang’iny ditto mondo omi unyisa ane ka okalo kuom ndiko mag jonabi kod joote ni aseboth. Saa moro amora ma wachno enodonjnae. to abiro kwedo both duto, kendo an ema abito kwongo mako bugenago ka adirogi e mach. LM 134.2

An kod geno ni gima asewacho malerno nyiso ni asepimo mi akwano masiche ma anyenyora negi; to ka achung mabor gi dhier nono, amor ka aneno ni injili kawuono. mana kaka e kinde mane osekadho. en gino makelo chandmok kod pogniok. Ma e kido kod giko mar wach Nyasaye. Yesu Kristo ne owacho ni: (Ne ok abiro mondo akel kwe e piny; 10 mana ligangla) Nyasaye lich miwuoro, kendo buchene bwogo ji: beduru motang'. nikech samoro kuom wuondruok ni ukweyo pogruok. unyalo po mana ka usando wach Nyasaye maler mi ukelo kuomu uwegi masiche mag ohula malich miwuoro ma ok unyal kalo. Mag chandruok ma sani kod kethruok mosiko ma nvaka chieng’. . . Anyalo wacho ranyisi moko man e sigana mar Nyasaye. Anvalo wuoyo kuom I-arao, ruodhi mag Bablon kod mag Israel, ma lieh mane gitimo, ne otimo solro mathoth kuom kethruokgi moloyo. kane gitemo tiyo gi riekogi giwegi gi nvismok mane nenorc ni riek moloyo. ka gilego godo lochgi. Nyasaye golo gode kuonde ma gintie, to ok ging'eyo mano.” - Ibid. b.7. ch.8. LM 134.3

Luther ne owuoyo gi dho jo-Genman; koro ne okwaye mondo omi onwo wachno ka otiyo gi dho Latin. Kata obedo ni tekruok mane okwongo keto ne oole, to ne ovie mi ochak onwoyo wechegi kendo gi ler kod teko machal mana gi mokwongo. Gweth mar Nyasaye ema ne chike e wachni. Paclr ruodhi mathoth. ne both kod timbe mag jwok odino. ma ne ok giwinjo teko mar poro wach mane ni kuom wechc mane Luther okwongo wacho; to nwoyogo ne onriyogi nyalo mar fwenyo ler mar weche mane ochiwo. LM 135.1

Jogo mane okidhore ka oloro wengegi mondo kik gine ler kendo ne oramo ni mondo adiera kik donj negi. ne igi owang’ nikech teko mane weche Luther nigo. Kane owevo wuoyo, to jal mawuoyo elo jobura ne owacho ka iye owang’ niya: “Pok idwoko penjo mane openji. . . Idwaro ni mondo ichiw dwoko maler kendo machwok. Ikwedori koso ok ikwedri?” LM 135.2

Jatinr lokruok ne odwoko niya; “Nikech moth mokwe kod lochni man malo dwaro kuoma dwoko maler, mayot kendo machwok, abiro miyi achiel. Kendo ma e en; ok anyal chiwo yie mara ne papa kata ne jobura. nikech en gima ler mana kaka odiochieng', ni gisebedo ka giboth nyadi mathoth kendo gipingore ng’ato kod ng’ato. Mak mana kuom mano. ka wach odonjona kokalo kuom neno mar ndiko kata kuom poro wach maler. mak mana ka oyangna kokalo kuom gigo mane asendiko, kendo mak mana ka giketo pacha kamano mondo otwe kod wach Nyasaye,qk anyal kwedora. bende ok abi ‘kwedora. Nikech; ok en gima karqjnond.o ja-Kristo owuo marach kuom chunye. Ma e kama achung’ie. Ok anyal timo more machielo; Nyasaye mad konya. Amen.” Ibid. b.7. ch.8. LM 135.3

Kamano e kaka ng'at makare ni ne ochung’ ewi mise motegno mar wach Nyasaye. Ler mar polo ne omenyo lela wang'e. duong'ne kod ler mar kite, kwe mare kaachiel kod ilo mar chunye ditto ne onyisore e seche mane otimo neno ka okedo gi teko mar both kendo obedojaneno mar loch mar vieno ero ma lovo piny. LM 136.1

Chokruok duto kuom kinde moro ne obwok mi obedo ma onge gi wach. Ka ochiwo dwokone mokwongo, Luther ne owuoyo gi dwol mapiny, ka en kod kido man gi luor kendo man gi bolruok ahinya. Jo-Rumi ne oloko wachni kaka ranyisi ni chir mare ne osechako rumo. Ne gikwano kwayo mar deko kaka gino mane otelo ne kwedruok mare. Charles owuon, kane oneno nus ka en kod jaro. kido mar ja-padrino, lawe maler, kaachiel kod yot mar waehne. ne owacho ni kuonta ng’atni ok en jamiriambo. Chir kaachiel kod ngirruok motegno mane onyiso, kanyakla kod teko gi ler mane oporo godo wach. ne opong’o kidienjego eko gi wuoro. Ruoth ne obedo kod hera mi owaeho niya: “Ja-padrini wuoyo gi chuny ma otegno kod chir ma ok yukni.” Yawuot modhi mathoth magjo-German ka ni kod sunga gi mor ne orango jachung” mar pinygi ni eri. LM 136.2

Jo-Rumi ne odhier nono. Wachgi ne chalo ka gima obedo ei ler ma ok ni kare. Ne gidwaro mondo omi gisik ka gin kod teko. ok kuom dok ei ndiko. to mana kuom bwok. mbaka mar Rumi ma ok rum. Jal ma wuoyo e lo bura ne owacho niya: “Ka ok ikwedori, to ruoth kaachiel kod pinje duto man ei pinyruoth ka biro nono yo mane ma inyalo ti godo mondo oked godo gi jawuond.” Osiep Luther moro mane owinjo kaka ogeng'ore ka ruoth, ne otetni ka owinjo weehegi; to Laktar owuon to ne owacho gi chir niya: “Mad Nyasaye bed jakonyna. nikech ok anyal kwedo gimoro.” - Ibid. b. 7. ch.8. LM 136.3

Ne ochike mondo orni owiiogi e nyim bura, ka yawuot ruodhi giwegi to poro wach kanvakla. Ji ne owinjo ka chandruok maduong’ osebiro. Tanmtok mane Luther otamore godo mondo kik ochiwrenegi, ne nyalo ketho sigana mar kanisa kuom tienge. Ne ging’ado wach mar chako mede thuolo achiel mondo okwedre. Ne okele e nyim chokruok mogik. Eka ne ochak openje ka bende ne obiro kwedo sik mane opuonjo. Ne owacho niya: “An aonge dwoko moro moloyo mano mane asemiyou.’ Ne en gima oyangore maler ni Luthei ne ok nyal ser si singruok moro kata gi bwok moro mondo ochiwre ne jobura mag Rumi. LM 137.1

Jotelo mag papa ne igi owang’ ni lochgi mane osemiyo yawuot ruodhi kod ruodhi otetni, inya! kwedi e yo ma kamano gi japadri mamuolni: ne gigombo mondo omi owinj mirimbgi ka gisando ngimane oko. To Luther, ka win jo maber masira maneni e nyime. ne osewuoyo ka en kod chir gi kwe mar polo. Wechene ne onge kod sunga kata gombo. bende ne ok gichiwore e yo marach. Ne ok onenre en owuon, bende ne ok one joma dongo maneni e nyime. Kendo ne owinjo mana ka gima en e nyim jalo maduong ma oloyo papa, gi jodolo, kod ruodhi kaachiel kod jotelo. Kristo ne osewuoyo kokalo kuom neno mar Luther gi teko kod duong ma kuom kinde moro ne opong o osiepe kod jowasike gi bwok kod wuoro. Roho mar Nyasaye ne nitiere e nyim burano ka nyong’o chuny ruodhi mag loch. Mathoth kuom yawuot ruodhi ne oyie kod tim makare mar wach mar Luther. Ji mang’eny ne wach odonjo negi kuom adiera; jomoko to wach mane odonjo negi ne ok obudho e pachgi. Ne nitiere kidieny moro mane ok onviso wach mane odonjo negi e lak sechego. To bang’ ka ne gisenono ndiko gin giwegi, ne oduogo obedo josir lokmok ma onge kod luoro. LM 137.2

Fredrik jayiero, ka oketo chunye ahinya ne orango Luther, ka ochung e nyim bura. kendo ne owinjo wachne ka en kod paro matut. Ka en kod mor. gi sunga, ne obedo janeno mar chir mar Laktar, ngirruok mare kod bedo gi ritruok kuome en owuon mi ne oramo mar chung’ motegno kuom geng ruok mare. Ne opime kod jok mane piem kode mi oneno ni rieko mag papa, gi ruodhi kod jombetre, ne olwar piny e nyim teko mar adiera. Kendo loch mane olo godo jo-papa ne ibi winji e dier pinje duto kod tienge duto. LM 137.3

E seche mane jambetreno oneno dwoko mane wach Luther okelo, ne obedo maluor moloyo kaka ne osebedo mokwongo. Ka oparo kuom ritniok kuom loch mar jo-Rumi, Ne ong’ado wach mondo oti gi yore duto mane onyalo chiko mondo olo godo jatim lokruok. Ka otiyo kod lep mayot duto kod rieko duto mag goyo mbaka mane ontiyo ji ong’eye, ne odhi ochiwo e nyim moth mane pod tin, fuwo kod masira mar timo misango gi osiep kod sir mar Rumi nikech ja-padri ma ok ong'ere maber. LM 138.1

Wechene ne ok obedo ma onge dwoko. Odiochieng’ ma luwo dwoko mar Luther. Charles ne omiyo ote moro ochiw e nyim bura ma lando ramo mare kuom kawo wach mar jatende mondo osir kendo orit lento mar jo-katholik. To nikech Luther ne osetamore mar kwedo both mage, ne nyaka kawne okenge ntadongo kaachiel kod miriambo duto mane opuonjo. “Padri achiel. nta tarruok mare enta omiyo obayo yo. osechung’ ka kedo gi yie mar joKristo. Mondo asir richo ma kamago, abiro timo misango gi pinyruodha, gi ntwanduna, gi osiepena, gi ringra, gi rentba kod chunya gi ngimana. Achiegni riembo Augustine Luther ka atame mondo kik okel koko moro amora e dier jopiny; eka ananted dhiyo nyime ka akedo kode kanyakla kod jolupne kaka jomiriambo marichoe moloyo. Ka agolo nyinggi oko, bende achungogi, ka akethogi gi yo moro amora ma asegoyo kwandgi. Aluongo jo-kanyakla duto mag piny mondo obed kaka jo-Kristo ma jo-adiera Ibid. b.7. ch.9. To kata kantano, ruoth ne owacho ni oboke mane keto Luther thuolo to ne nyaka mi luor. Kendo ni ka pok ne odhi nyime gi keto chike mane ikedo godo kode. to ne nyaka yiene mondo ochop dalane ka en thuolo. LM 138.2

Paro ariyo ma opogore, ne koro ichuno e nyint jobura. Jombetre kaachiel kod jochung’ mag papa ne ochako dwaro mondo oboke mane oyie ni jatim lokruok obed thuolo, kik mi luor. Ne giwacho niya: “En bende Rhine Onego oyud buche. Mana kaka ne oyudo buru mar Johana Huss higni mia achiel ma osekadho” - Ibid. b.7. ch.9. To yawuot ruodhi mag piny German, kata obedo ni gin giwegi ne gin jo-papa kendo ne gisingore mondo gibed jowasik Luther kamano, to ne ging’anyo ne wichkuot ma ayanga machalo kamano ma oketi kuom vie. kaka tnbaia ma oduong’o ewi luor mar piny. Ne gisiemo masiche mane olmvo tho mar Huss. mi giwacho ni ne ok onego oket ewi German kata e wi ruodhgi nia pod tin nworuok mag weche ma bwogo ji go eko. LM 138.3

Chailes owuon. kachiwo dwoko kuom waeh ma onge tichno, ne owacho niya: Kata obedo ni luor kod yie onego go! oko e wang’ piny, to owinjore giyud kar dak e chunje mag yawuot ruodhi.” - Ibid. h. 7, ch.9. Ne omed chime gi jowasik Luther ma jo-papa magerie rnoloyo mondo mi oti gi jatim lokruokno kaka ne Sigismund otimo ne Huss - mondo obole kata oweye e lwet ng’wono mar jo-kanisa; to ka oparo kaka Httss ei chokruok ma ayanga ne osierno rateke mane otweye godo mi oparo ne ruoth yie mane oweyo, Charles mar abich ne owacho niya: “Ok adwar yudo wichkuot machalo gi mar Sigismund.” Lenient. Vol. 1. pg. 422. To eka. Charles ne okwedo ka ong eyo adiera mane Luther chiwo. Ruodhno ne ondiko niya: “Aseng’ado wach mondo aluw ranyisi mar kwerena.” - D'Aubigne. B.7. ch.9. Ne oseng ado wach ni ne ok obi wuok oko mar wang’yo mar puonj mar jodongo mondo owuothi e yo mar adieri kod tim makare. Nikech wuonege. ne obiro ting o jo papa malo, gi kwinyo kod mibadhi maggi duto. Kamano, ne okawo okang’ mar tamruok yie gi ler moro amora, ka ochoro mana nyime gino mane wuonene oyudo. kata mondo otim tich moro mane ok gitimo. LM 139.1

Nitiere ji mathoth e ndalowani ma omoko mana kamano kuom kido gi timbe niag wuonegi. Ka Nyasaye ooro negi ler momedore, gitamore rwakogo. Nikech, bedo m ne ochiwe ne wuonegi, to ne ok girwake. Wan ok oketwa kama ne wuone nitie; bende gik ma onego watim kaachiel kod mago man e nyimwa ok chal gi mekgi. Nyasaye ok bi pwoyowa kuom ng’iyo ranyisi mag wuonewa mondo ema onyiswa gik ma onego watim kar manyo wach Nyasaye mar adiera wan wawegi. Migapwa duong’ moloyo mano mag kwerewa. Wanadwok penjo kuom ler mane wayudo, bende mane ochiwnwa kaka gi keni marwa. Bende wanadwok penjo kuom ler ma omedore ma koro rieny kuomwa kawuok kuom wach Nyasaye. LM 139.2

Kristo ne owacho ne jo-Yahudi mane ok oyie niya: “Ka dine ok abiro kendo wacho kodgi, da ok gibet gi richo; to koro gionge gi wach maumo richogi.” Johana 15:22. Teko mar polo machalo kamano ema ne osewuoyo kokalo kuom Luther ne ruoth kod yawuot ruodhi man e piny German. Kendo kaka ler ne rieny kawuok kuom wach Nyasaye, Roho mare ne osayo rnogik ne ji mathoth mane ni e chokruok kanyo. Mana kaka Pilato e higni rniche mokalo. ne oyie mondo sunga kod duong’ mar piny oum chunye mondo oked gi Jawar mar piny: mana kaka Felix ne otetni ka nyiso jaote mar ruoth niya: “sani dhiyo. chieng’ moro naluongi ka ayudo kinde.” Kaka ne Agrippa ma jasunga bende ne owacho niya: “E kinde matinni, itemo sema adok ja-Kristo?” (TichJoote 24:25. 26:28.)To ne gilokore mi giwuok kuom ote ma oor koa e polo - kamano e kaka Charles V. be notirno, ka noseyie gi weche kod sunga mar pinyni. gi paro mag dhano. ne ong’ado wach mondo okwed ler mar adiera. LM 140.1

Weche mag chenro mane otim mondo oked godo gi Luther ne rnedo landore ka kelo ilo maduong’ ei boma duto. Jatim lokruok ne osemako osiepe mathoth ma, bang’ ng’eyo wuondruok kod kwinyo mar Rumi kuom ji duto mane temo mondo onyeny mibadhine e lela, ne ong’ado wach ni Luther to ok notim godo misango. Ji miche mathoth man kod nenruok mag ruodhi ne osingore gin giwegi ni gibiro rite. Ok ji manok ema ne okwedo ote mar ruoth,kuom chiwo bolruok ma yom yom ne teko mar Rumi mane tayo piny. E dhorangeye mag udi, kendo e kuonde ma ayanga. ne omuonie kalate.se, ka moko ng’ado ne Luther bura to moko to sire. Achiel kuomgi ne ondikie weche ma ong’ere maler mag jarieko niya: “Yaye! A piny, ka ruoth mari obedo nyathi” Eklesiastes 10:16. Mor mane ji nigo kuom kecho Luther e piny Germany duto, ne omiyo wach odonjo ne ruoth kod jobura ni; tim moro amora marach ma otimne ne biro keto kwe mar pinyruoth e masira, kata mana kom mar duong’ mane osegur. LM 140.2

Fredrik mar piny Saxoni ne osiko mana ka obet tenge, ka oumo paro hie mane en godo gi jatim lokruok. Ka e lak sechego, ne omiye arita ma ok ol. ka ong’iyo wuodhene duto, kanyakla kod mag jowasike. Ne nitiere ji mathoth mane ok otemo mondo oum kech mane gin godo kod Luther. Yawuot ruodhi ne lime, joma oluor, jo pesa kaachiel kod joma nigi rang’iny mamoko, jolei kod jotelo mag dini. Spalatin ne ondiko niya: “Kiru mar Laktarno, ne ok nyal ting’o welo duto mane olime” Martin Vol. I. pg.404. Ji ne range mana ka gima ne ok en dhano. Kata mana jogo mane onge gi yie kuom gik mane option jo. ne ok nyal timo gimoro mak mana wuoro ratiro maduong'no mane otelone mondo mi obed jachir nyaka kar tho kar ketho ehik mar chunye. LM 140.3

Tekmok ma ok ol ne oketi mondo Luther oyie otim winjruok gi Rumi. Ruodhi kod yawuot ruodhi nowachone ni kane otwere ka oketo mana wechene ma oseng'ado ka opiem godo gi kanisa kod bura. ne ibiro riembe oko e pinyruoth, kendo ne ok obi yudo gima ogeng’ore godo. Ma e wach mane Luther odwoko niya: “Injili mar Kristo ok nyal yal ma onge rachwany Koro ang’o momiyo luoro mar chandntok kod masira di poga ka gola kuom ruodha, kendo ka gola kuom wach mar Nyasaye ma en e adiera makende? Ooyo: Ayie mar chiwo ringra gi rernba kod. ngimana’’ - D'Aubigne. b.7, ch.10. LM 141.1

Nochak ochune kendo mondo onri ochiwre kendo oyie gi bura mane ruoth oseng’ado, mondo kik obed gi luoro moro. Ne odwoko ka owacho niya: Ayie gi chunya duto ni ruoth kod yawuot ruodhi. kata mana jo-Kristo ma jongunya moloyo mondo onon kendo ong’ad bura ne gik ma atimo. To amiyogi mana okang’ achiel kende; ni mondo gikaw wach Nyasaye ema obed rang’iny tnargi. Onge gima dhano ni godo ma onyalo timo. mak mana yie kode. Kik uchiw lweny ne chunya ma otwe gi nyororo kuom ndiko maler. - Ibid, b.7, ch. 10. LM 141.2

Kane ochak odonjne kendo, ne ochako owacho niya: ‘‘Ayie mar kwedo obokena ma oyiena bedo thuolo. Aketora kod ngimana e lwet ruoth; to wach Nyasaye - ok nawe” Ibid. b.7. ch.10. Ne owacho dwaro mane’en godo mondo omi ochiwre ne rieko mane jobura duto ong'ado, to mana ewi okang’ mar ni; jobura ne nyaka dwar mondo ong’ad wach kaluwore kod ndiko maler. Ne omedo niya: “Yie kod wach Nyasaye to ochunore nade”, Ja-Kristo ka. jaKristo en mana jang’ad bura rnaber kaka papa, kata obedo ni osire gi buehe ma tara. to jogo nyalo mana dok kore. Martin. Vol.l, pg.410. Osiepe kanyakla kod jowasigu giko to wach ne odonjonegi ni, medo keto tekruok mondo jatim lokruok owinjre kodgi. ne biro bedo ma onge tich. LM 141.3

Tong’ dine jatim lokruok we kata mana migawo mar wach achiel kende, jachien kod lange dine oyudo loch. To chung’ne motegno ma ok ong’ingni, e yo mane onyalo ting o godo kamsa malo ka ochako kinde manyien kendo maber. Mbi mar ng'at achielnj eri mane odewo mar paro kendo timo gik moko en owuon kaluwore kod weche mag lemo, nc dhi kelo dwoko ei kanisa kod piny; ok mana e ndalone kende, to kata mana e tienge mane pod bito. Chung’ne motegno kod bedone jaadiera, ne biro tego ji duto nyaka e giko mar ndalo, ma bende ne biro kadho e okang machal kod mano. Teko kod loch mar Nyasaye nochung’ malo moyombo rieko mag dhano; movombo teko maduong’ mar Satan. Bang’e ne ochik Luther gi jotelo mag moth mondo omi odog pacho, kendo ne ong eyo ni buch tho ema ne biio luwo wachni mapiyo. Bor polo ma bwogo ji ne oliero e wang’ yore, to e saa mane odar ka owuok e dala mar Worms, chunye nopong’ gi mor kod pak. Ne owacho niya: “Jachien owuon ema ne rito kom duong’ mar papa. Kristo oseloso olalo malach kuome. kendo ne chuno jachien mondo oyie ni Ruoth ol'oye gi teko.” D'Aubigne. b.7, ch.l0. LM 142.1

Bang’ kane osedar, ka pod en gi gornbo ni; chung’ne motegno kik mi ji par ni ong’anjo, Luther ne ondiko ne ruoth bamwa ka owacho niya: “Nyasaye ma nono chunje e janeno mara ni aikora ka aketo chunya mondo ami lochne luor. ka achiwo luor kata ka ok achiw luor; ka angima kata ka atho, ka ok aweyo wach moro amora kata mana wach Nyasaye mamiyo dhano bedo mangima. Kuom weche duto mag ngimana, chung’ mara motegno ok enoyukni. Nikech ka alal kata ka ayudo ohala to mani onge kod dwoko kuom warruok. lo ka luwore kod weche mag ngima mosiko ma nyaka chieng’, Nyasaye dwaro ni mondo dhano kik yiengre kuom dhano wadgi. Nikcch yiengruok ma kamano kuom weche mag chuny en lemo adier. kendo onego ochiwe mana ne Jachuech kende. - Ibid. b. 7, ch. 11. LM 142.2

Ka en e wuoth maa dala mar Worms, rwak mane orwak godo Luther ne oting’o wuondruok mathoth moloyo kinde mane owuothoe ka odhi. Yawuot ruodhi mane jotend lemo. ne orwako ja-padri mane osegol nyinge okono, kendo jotelo mag piny ne omiyo jal mane moth okwedono duong’. Ne ochune mondo oval, kendo ka ok odewo ni joka kingi to ne odagi, ne oidho ewi kar yalo mi owacho niya: “An awuon ne pok asingora mar tweyo wach Nyasaye gi nyororo. bende ok.anatim kamano.” Martin. Vol.l. pg.420. Ne ok osebedo ka oonge e dala mar Worms kuom kinde malach, kane jo-papa oyndo loch ewi ruoth mi ogolo baruwa rna kedo kode. Ei chikni, Luther ne okwedi mana kaka jachien owuon ma okawo kit dhano ma orwakore gi lewni mag jo-padri. - D'Aubigne. b.7. ch.ll. Ne ogol chik ni saa moro amora ma obokene ma oyiene bedo thuolo enorumie, to mondo okaw okenge mar ehungo tichne. Ji duto ne otam mondo kik rwake. kata kik miye chiemo kata math, kata gi wach moro kata gi tint moro ayanga kata ling'ling’ mondo okonye kata obed kode. Ne ibi make kamoro amora ma oyudee mi chiwe e lwet Sirikal. Jolupne bende ne ibi keti ei ute mag tueeh. kendo mwandugi ne ibi lal godo nono. Ndiko mage ne ibi kethi ka aye to giko ji duto mane biro temo timo ataro mar chikni. ne biro riwore kode e bura mar tho. Jatim yiero mar Saxoni kaaehiel kod yawuot ruodhi mane gin osiepe Luther ahinya ne oweyo dala mar Worms bangkane Luther osewuok, kendo chik mane ruoth ogolo, ne jobura orwako. Koro jo-Rumi ne mor. Ne gikwano ni giko mar lokruok osedin. LM 142.3

Nyasaye ne osechiwo yo mar tony ne Misumbane e kik sechegi mag masira. Wang’ ma ok imre, ne oseluwo wuodhe mag Luther kendo chuny mar adiera kendo mar Ruoth ne oseng’ado wach mondo orese. Ne en gima oriere ni Rumi ne ok dhi mor gi wach moro amora mak mana thone. Mana ka opande kende, eka ne inyalo geng’e kuom lak sibuor. Nyasaye ne ochiwo rieko ne Fredrik mar Saxoni mondo olos chenro moro mane inyalo res godo ngima jatim lokruok. Ka en kod tudruok mar osiepe mar adier, jatim yiero ne odhi nyime gi chenro mare, kendo Luther ne opandi e giko ka igolo kuom osiepe . kod jowasigu. Ka en e wuoth ma dok dala, ne omake mi opoge gi jok mane tiyone mi oring kode matek ka ikalo kode thim mar Wartburg. En kar pondo moro man ewi got man kar kende. Mak mane omakego kaachiel kod pondo mare ne otimore e yor midhiero, ma kata mana Fredrik owuon kuom kinde malach ne ok ong’eyo kuma ne oteree. Tarruogni eri ne ok obedo ma onge gima omiyo; kaka ne jatim yiero.omedo bedo mokia kuma Luther nitie, ne ok onyal fwenyo gimoro. Ne obedo ka oromo gi paro mar bedo thuolo mar jatim lokruok, kendo ma e ng’eyo mane obedogo modhil. Ndalo koyo, ndalo liet, ehwiri kod opon ne ochopo, to Luther ne pod osiko mana e od tuech. Aliender kod lange ne joting’ore malo e saa ma ler mar injili ne oehalo ka gima tho. To kar mondo obed kamano, jatim lokruok ne pong’o tache ei kar keno mar adiera. kendo lerne ne dhi rieny gi ler maduong’. LM 143.1

Ei arita mar osiep. e dala mar Wartburg, Luther kinde moko ne obedo mantor kuom wuok mane owuok godo e chuny liet kod apaka mar lweny. To ne ok onyal medo dhiyo nyime gi yieng’o ka oling’ kendo oyueyo. Kaka ng’at ma ong’iyo kod ngima mar tich kod lweny mager, ne ok onyal medo bedo modhil ka osiko ma onge tich. Kuom ndalogo eko mag pondo, okang’ mar kanisa ne ochungo mafb e nyime mi oywak malo ka chunye oa niya: “A yaye, onge ng'ato e ndalo mogikgi mar mirimbe. ma nyalo chung’ kaka ohinga e nyim moth kendo war Israel?” — Ibid b.9. ch.2. Pache ne ochako oduogo kuome, kendo ne oluor ni ibi donjne gi ketho mar bedo maluor kendo mar wuok a e lweny. Eka ne oseyore owuon kuom nyawo mare kod hero mar kend. To eka e saa onogo, pile pile ne otimo gik madongo moloyo mane nyalore mondo ng’at achiel otim. Kalam mare ne ok tint nono. E saa mane jowasike to wuondore ni gise kweyo dwonde, ne gibwok mi gichoehni kane gineno gima ne nyiso adier ni pod ne otiyo. Oganda mag gik ma ondiki mawuok kuom kalam mare, ne olworore pi German duto. Bende ne otimo tich maberie moloyo ne jopinygi kuom loko muma manyien e dho joGerman. Ka en e Patinto mare ma otimo hvanda, ne omedo dhiyo nyime kuom higa mangima ka oyatb injili kendo okego ne richo kaachiel kod both mag ndalone. LM 144.1

To ne ok en mana rito Luther kuom niirima mag jowasike, kata mana mar miye kinde niokwe mondo otim tijegi kende ema ne omiyo Nyasaye ogoio jatichne ewi rachungi mar tich mar ngimane ma ayanga. Ne nitiere dwoko mane nengogi tek ma oloyo magi mane onego oyudi. E kar pondo. kar kende ka oyweyo ewi got. Luther ne ogo! oko kuom sir mag pinyni mi dome oko kuom pak mag dhano. Kamano e kaka ne orese ka igole kuom uunga gi bedo gi chir kuome owuon ma dhi maber thoro kelo. Kuom neno masira kod dhier, ne iike kendo mondo owuothi ka en thuolo ewi kuonde ma oting’ore ma ling’o chuny mane opo ka oting’e mi oketee ka diemo wang none. LM 144.2

E saa ma ji bedo mamor kuom bedo thuolo ma adiera kelo negi. githoro wichore mondo giting’ jogo malo, ma Nyasaye osetiyo godo mondo omi ochod thipe mag both kod timbe magjuok. Jachien temo mondo olok pach ji kod hera magi ka ogologi kuom Nyasaye kendo ogurogi motegno kuom jochung’ ma gin dhano: otelo negi mondo mi gimi gi tich duong', ka gijwang’o lwedono ma nochiko weche mag gweth. Nyadi mogwarore. jotelo mag lemo ma ipako kendo imiyo luor e yo ma kamano, wito yiengmok margi kuom Nyasaye ka aye to gichako geno mana kuomgi gin giwegi. Kaka dwoko. gitemo mondo mi gichik pach ji kod chunygi. jogo ma oketore mar ng iyogi mondo gita gi kar ng'iyo wach Nyasaye. Tich mar lokruok thoro thimo nikech chuny ma kama ma jok ma sire ni godo. Nyasaye ne orito yo mar lokruok ka golo oko kuom masirani. Ne ogombo mondo tijni kik bed gi kido mar dhano. to mar Nyasaye. Wenge ji duto ne olokore ka ng'iyo Luther kaka jalo ma yaro weche mag adiera; ne ogole mondo wenge duto owichre ka chomo mana jandiko mar adiera ma osiko ma nyaka chieng . LM 145.1