Lweny Maduong’

25—Chik Nyasaye Ok Lokre.

Hekalu mar Nyasaye ne oyawore ei polo, kendo sanduk mar muma mare nonenore ei Hekalu. Fweny 11:19. Sanduk mar muma mar Nyasaye ni ei kama ler mai kama ler, migawo mar ariyo mar Sang'tuari. Kuom doio mane itirno ei Tabarnakel mane ni e piny ka, mane obedo kaka ranyisi kod tipo mag gik man ei polo, migawoni eri ne iyawo mana ei odiochieng maduong’ mar pwodhruok kende mondo opwodh Sang’tuari. Kuom mano, timo lendp ni Hekalu mar Nyasaye ne oyawore e polo, kendo sanduk mar muma mare ne onenore, siemonwa yepo mar kama ler mar kama ler mar Sang'tuari man e polo e higa mar 1844 kane Kristo donjo kanyo mondo otim tich mogik mar pwodhmok. Jok mane oluwo bang’ jadolo margi maduong’ kane odonjo e tichne e kama ler mar kama ler, ne oneno sanduk mare mar muma. Nikech ne gisenono wach mar Sang tuari, ne gisetundo kama koro ne giwinjo tiend lokruok mar Jawar kuom tich mare kendo ne gineno ni koro ne otiyo e nyim sandug Muma mar Nyasaye ka osayo gi rembe e lo joricho. LM 399.1

Sandug muma mane ni ei Tabarnakel mane ni e piny ka. ne oting’o kite ariyo mag nyis, mane ondikie buche mag chik Nyasaye. Sandug muma ne en mana gima oting o kite mag chik. kendo kama chike mag Pologi ne nitie. ne miyo obedo gi nengo kendo obedo gima ler. Kane hekalu mar Nyasaye oyawore e polo, sanduk mare mar muma ne onenore. Ei kama ler mar kama ler, ei Sang tuaii man e polo e kama chike Nyasaye oguroree — chikno ero ma Nyasaye owuon ema owacho gi dhoge e chuny mor polo mar Sinai, kendo ne ondiko gi lith lwete owuon kuom kite mag nyis. LM 399.2

Chik mag Nyasaye man ei Sang’tuari man e polo ema duong’ mokwongo, ma macha mane ondiki kuom kite mag nyis kendo Musa ne ondiko ei kitap chik ne en mana tipo mare. Jogo mane ochopo e winjo wachni mowinjore, ne otel negi kamano mondo one ler kod kido ma ok lokre mar chik Nyasaye. Ne gineno moloyo kaka ne giseneno nyaka nene. teko mantie kuom weche mag Jawai, ni. Nyaka polo gi piny kal, onge nukta, kata dire achiel mar chik ma nolal.” Muthayo 5:18. Bendo ni chik Nyasaye en fwenyruok mar dwache. tipo mar kite, nyaka osiki ma nyaka chieng’ kaka janeno mar adier e polo. Onge kata chik achiel mane oscgol; onge nukta kata dire achiel ma oseloki. Jandik Zaburi wacho niya: “Wachni ogurore e polo. Ah Jehova. chieng’ ma nyaka chieng'. Oseketgi nyaka chieng’.”' Zaburi 119:89. 111:7.8. LM 399.3

E dier chik hie, nitie bunt mar ang’wen mana kaka ne ohang wache ni: “I ling chieng’ Sabato mondo obedtti maler. Ti tich ndalo auchiel, tim ticlini duto: to ndalo mar abiriyo ni Sabato mar Jehova Nyasachi; e ndalono kik iti tich, kata in, kata wuodi, kata nyari, kata jatichni ma wuowi, kata jatichni ma nyako. kata dhogi, kat jamwa man e dalani; to e ndalo auchiel, Jehova nochweyo polo gi piny, gin nam, gi gik moko duto mantie, kendo nodiro ndalo mar abiriyo; ema nomiyo Jehova ogwedho ndalo mar Sabato kendo owale maler.” Wuok 20:8-11. LM 400.1

Roho mar Nyasaye ne onyong'o chuny jopuonjre mag wachnego. Ne ochunogi mondo ging'e ni gisebedo ka giketho chikene kuom weyo mak gikawo odiochieng’ yueyo mar Jacluiech ka gimoro. Ne gichako nono gima omiyo irito odiochieng’ mokwongo mar juma kar mano ma Nyasaye osewalo. Ne ok ginyal yudo ranyisi moro amora ei ndiko ni chik mar ang’wen ne osemi bedo ma ongc gi tich, kata ni Sabato ne oscloki; gweth mane okwongo walo odiochieng’ mar abiriyo ne pok ogol. Ne gisebedo ka gimariyo mondo ging'e kendo gitim dwaro mar Nyasaye; koro kane gineno ni gin jogo moseketho chik mare, kuyo ne opong’o chunygi, kendo ne ginviso bolruok margi ne Nyasaye kuom rito Sabato mare maler. LM 400.2

Ne nitiere tekruok mathoth mag keto chuny mane oketi mondo olok godo vie margi. To onge ng’ama ne nyalo weyo mak oneno ni ka Sang'tuari mane ni e piny ne en mana kido mane olosi machalo gi Sang’tuari man e polo, to kare chik mane oketi ei sanduk mar muma mane ni e piny bende ne en mana tipo mar chik mane ni e polo; omiyo yie gi adiera ma luwore gi Sang’tuari man e polo, oriwo yie gi dwaro mar chik Nyasaye kuomwa kod rito Sabato mar chik mar ang'wen. Kar kae ema ne nitie maling’ling’ ma kech mar kwedo gi sinani elruok mag ndiko mani kod winjruok ma yangonwa tich ma Kristo time ei kama !er mar kama ler man e polo, ji ne temo mondo olor dhoot ma LM 400.3

Nvasaye ne oseyawo. kendo yawo mano mane oseloro. To jal ma ka oyawo to onge ng’ato ma nyalo loro, kendo ka oloro to onge ng’ato ma nyaio yawo, ne osewacho niya: “Ne! aseketo dhoot ma oyawore e nyimi ma onge ng’ama nyalo loro.” Fweny 3:7.8. Kristo ne oseyawo dhoot, kata tich mar kama ler moloyo, kendo ler ne rieny kokadho e dhoot mar Sang’tuari man e polo mane oyaworeno. bende chik mar ang’weti ne onyisore kaka mano ma oriw ei chik man e iye kanvo; gima Nyasaye oseguro onge ng’ama nyalo loko. LM 401.1

Jogo mane oserwako ler ma luwore gi gach mar Kristo kod chik Nyasaye ma ok rum, ne oyudo ni magi e adiera mane ochiw e Fweny 14. Ote man e surani oting’o siem adek ma omakore (Nee Apendix.) ma onego oik joma odak e piny ne biro mar ariyo mar Ruoth. Lendo mane otim ni: “Saa ma ong'adoe bura osechopo,” siemo tich ma ogik mar dolo mar Kristo mondo dhano-oyud warruok. Otelo e nyim adiera ma nyaka yal. nyaka chop sayo ma Jawar sayonwa godo rum, eka enoduogi e piny mondo okaw joge odhi godo kama entie. Tich mar ng’ado bura mane ochakore e higa mar 1844. nyaka dhi mana nvime ma chop ng’ad buche mag ji duto, mangima gi ma osetho kanyakla. .Mano ema onriyo ochorore nyaka ochop e giko mar ndalo mag ng’wono mane oketi ne dhano. Mondo omi ji onyal ikore mar chung’ e bura, oteno chikogi mondo, “giluor Nyasaye kendo gimiye duong’ kendo gilam Jal mane ochweyo polo gi piny gi nam kod sokni.” Dwoko mar rwako oteno ochiw e weehegi: “Ka eri ema idwaroe kinda mar joma ler ma omako chik Nyasaye gi yie mar Yesu.” Mondo mi giikre ne bura, en gima dwarore mondo dhano orit chik Nyasaye. Chikno ero ema biro bedo rangi'ny mar kido e ndalo bura. Jaote Paulo wacho niya: “Jogo ma ketho ka chik onge, ginilal ka chik onge; kendo jogo ma ketho ka chik nitie, nong’adnegi bura gi chik. Chieng’ ma Nyasaye ng’adoe bura gi lwet Yesu Kristo kuorn weche maling'ling’ mag ji.” Kendo owacho ni jogo ma timo gima chik dwaro ema enoket kare kuorn yie. yie en gima dwarore mondo orit chik Nyasaye; nikech ng’ato ok nyal bedo malong’o ne Nyasaye ka oonge gi yie. nikech gik moko duto ma ok tim kuom yie gin richo. Jo-Rumi 2:12-16. Jo-Hibrania 11:6. Jo-rumi 14:23. LM 401.2

Ote mar jamalaika mokwongo luongo ji mondo oluor Nyasaye kendo onriye duong’, kendo olame kaka Jachuech polo gi piny. To mondo gilim kama, nyaka gimi chik mare luor. Ng’at mariek wacho niya: “Luor Jehova kendo rit chikene, nimar ma e motieko tich mowinjore ni dhano.” Ecclesiastes 12:13. Ka onge bolruok ne chikene, to onge lemo ma nyalo bedo malong’o ne Nyasaye. “Nimar. hero Nyasaye, en rnako chikne, to chikne ok tek. Ng’ama dino ite ne winjo chik. kata Iamone obedo gi sin.” I Johana 5:3. Ngeche 28:9. LM 402.1

Tich mar lamo Nyasaye oyiengorre kuonr adiera ni en Jachuech, kendo ni bedo mar chwech duto ne otimore mana nikech en. Kendo karnoro amora ei Biblos ma dwaro mar miye duong’ kod mar lame oting’ie malo ewi nyiseche ma jochilo, kendo ochiw. kanyo ema ichiewoe ranyisi mar teko mare mar chwech. Nimar nyiseche duto mag ji gin sanamu. Zaburi 96:5. LM 402.2

“Nupora gi ng’a? abedi marom kode, ting’uru wang’u malo une ng’a ma osechweyo magi. Nimar Jehova mane ochweyo polo, en Nyasaye; mane ochweyo piny, wacho kama: “An Jehova, kendo onge machielo.” Isaya 40:25.26: 45:18. Jandik Zaburi to wacho niya: “Mondo ung’e ni Jehova en Nyasayc; cn ema ne ochweyowa, kendo wan e joge. Biuru walarn, wakulre, wago chongwa piny nvim Jehova Nyasachwa.” Zaburi 100:3: 95:6. Kendo chwech maler ma lamo Nyasaye wacho niya, kaka gima omiyo duong’ ma gimiye oromo kode: “Yaye Ruodhwa kendo Nyasachwa, iwinjori nwang’o duong’ gi pak gi teko, nikech in ema ne ichweyo gik moko duto.” Fweny 4:11. LM 402.3

Ei Fweny 14, ji iluongo mondo olam Jachuech; kendo korni kelo e nyim wang’wa kidieny moro, ma kaka dwoko mar ote adek momakore, mako ehike apar mag Nyasaye. Achiel kuom chikegi siemo moriere Nyasaye kaka Ja chuech. Bura mar ang’wen wacho niya: “....to chieng’ mar abiriyo ni Sabato mar Ruoth Nyasachi.... To e ndalo auchiel. Jehova nochueyo polo gi piny gi nam gi gik moko duto mantie, kendo nodiro ndalo mar abiriyo; emomiyo Jehova nogwedho ndalo mar Sabato kendo nowale maler.” Wuok 20:10.11. To kuom Sabato, Ruoth medo wacho ni en ranyisi kuomwa, an kod un ni mondo ung’e ni an e Jehova Nyasachu.” Ezekiel 20:20. Kendo wach ma ichiwo en ni, to e ndalo auchiel, Jehova nochweyo polo gi piny, eka noweyo e ndalo mar abiriyo mi noyweyo.’’ Wuok 31:17. LM 402.4

Ber mar Sabato kaka rapar mar chwech en ni osiko ka olero gima omiyo Nyasaye kende ema onego olam - Nikech en Jachuech, to wan chuech mage. “Sabato kuom mano, onindo ewi mise mar lemo maduong', nimar opuonjowa adiera maduong’ni eri e yo ma winjore ahinya, kendo onge kar tiegruok moro amora ma timo ma. Okang’ hie mar lemo maduong’ ma ok otim e odiochieng’ mar abiriyo kende, to kuom lemo duto, yudore kuom pogruok mantie e kind Jachwech kod chwechne. Adiera maduongni eri ok nyal weyo mak obetie, bende wich ok onego wil kode.” - JN Andrews. Sigana mar Sabato. sura 27. Ne en mondo oket adiera maduong’ni osiki e pach ji ema omiyo Nyasaye ne oketo Sabato mare e puodho mar Eden, kendo kaka adiera ni en Jachueehwa biro medo bedo gima omiyo onego wa!ame,kamano e kaka Sabato biro medo bedo ranyisi mare kendo rapar mare. Tong’ dine piny duto rit Sabato, pach dhano kod hera mare dine otelne mi oter ir Jachuech kaka Jalo mowinjore mi luor kendo lamo, kendo dine ok obedoe jalam nyiseche manono, ng’ama okia Nyasaye, kata ng’ama wacho ni Nyasaye onge. Rito Sabato en ranyisi mar bolruok ne Nyasaye mar adier. Jal mane ochueyo polo gi piny gi nam kod sokni. Bang’e en ni, ote ma chiko ji mondo olam Nyasaye kendo kendo orit chikene. biro luongogi moloyo to mondo girit chik mar ang'wen. LM 403.1

Mopogore gi jogo momako chike Nyasaye kendo man gi yie kuom Yesu, malaika mar adek siemo kidieny moro kendo ma. both margi miyo igolo siem malich miwuoro niya: “Ka ng’ato olamo ondiek gi gima ket kode mi oyudo kido mare e lela wang’e kata e Iwete, ng’atno nomadh divai mar mirimb Nyasaye’’ Fweny 14:9.10. Loko maber kuom ranyisi ma oti godo kaegi dwarore mondo ng'ato owinj tiend oteni. Ang’o ma ochung’ kar ondiek, gima ket kode, kod kido mare? LM 403.2

Tol mar kor ma ranyisigi yudoree, chakore gi Fweny 12 gi thuol mane odwaro mondo oketh Kristo kane onyuole. Thuondno iwachonwa ni en Satan e Fweny 12:9. En ema ne odonjo kuom Herode mondo oneg Jawar. To ajent maduong’ mar Satan kuont kedo gi Kristo kod joge e ndalo mag higni mia achiel ntokwongo mag bedo jo-Kristo lie en pinyruodh Rumi, kinde ma lemo mar chilo ne olocho e piny ruodhno. Kamano, e saa ma thuol kuongo chung’ kar Satan, e yo mar ariyo, en ranyisi mar Rumi ma jochilo. LM 403.3

E sura mar 13 (wes 1-J0) olerie tiend ondiek machielo machalo kod kwach mane thuol omiyo tekone gi kome kod nyalo maduong’. Ranyisini eri, kaka jo oporo-stan mathoth osebedo ka oyie, ochung’ kar loch mar papa, mane okawo kar teko gi kom, kod nyalo ma yande ne sirikal mar Rumi omako. To kuonr ondiek ma chalo gi kwach iwachoe niya: “Nomiye dhok ma wacho weche mag wuorruok kod ayany.... Noyanyo Xyasaye kod nying Nyasaye, kod kar dakne, kod joma odak e polo.” Noyiene bende mondo oked gi joma ler kendo ologi; nomiye teko kuom dhoudi duto mag ji, gi ogendini duto, gi dhok duto, gi pinje duto.” Korni eri machiegni chalore gi weche mowachi kuom tung’ matin mar Daniel 7. siemo loch mar papa ma onge penjo moro. LM 404.1

Noyiene mondo obed gi loch kuom dueye piero ang’wen g'ariyo, kendo janabi wacho niya: “Wiye achiel ne nenore ka gima ogo lero mar tho. Kendo omedo wacho niya: “Ng’at mokct mondo otweve nyaka tweye, kendo ng’at moket mondo onege gi ligangla nyaka nege gi ligangla.” Dueye piero ang’wen g’ariyogi chalre gi; higa, higni kod nus higa. kata higni adek gi nus, kata ndalo 1260 mag Daniel 7 - kinde ma loch mar papa ne dhi sandoe joNyasaye. Kindeni eri kaka owuo kuome e suche mokwongo, ne ochakore gi loch mar papa e higa mar AD 538, kendo ne orumo e higa mar 1798. E ndalono, papa ne oketi obedo ng’at motwe gi jolweny mag French. Loch mar papa ne oyudo lero mare mar tho. kendo korno ne ochopo kare, ni: “Ng’at moketi mondo otweye nyaka tweye.” LM 404.2

Ka ema ichako timo godo ng’eruok mar ranyisi machielo. Janabi wacho niya: eka ne achak aneno ondiek machielo ka wuok e piny; kendo ne en gi tunge ariyo ma chalo gi mag Nyarombo, to nowuoyo kaka thuol. Wes 11. Nenruok mar ondiegni eri kanyakla kod yo ma ochungo godo malo, nyiso ni piny ma ochung’ne opogore gi mago ma oehiw e bwo ranyisi mokwongo. Pinje ruodhi madongo ma osebedo ka locho ewi piny ne ochiw ne janabi Daniel. kaka ondiegi ma .ngemo, mane othinyore kane yembe ang’wen mag polo okudho ewi nam maduong’. Daniel 7:2. H Fweny 17:15. malaika moro ne olero ni pi ochung’ kar ji, gi ogendini, gi dhoudi, gi joma dhogi opogore. Yamo to gin ranyisi mag Iwenje. Yembe angwen mag polo ma kudho ewi nam maduong’, ochung’ kar timbe ma bwogo ji mag lwenje kod chwero remo ma pinje Riodhi osetiyo godo mondo ochopi e loch. LM 404.3

To ondiek man kod tung’ machalo mag nvarombo ne one ka wuok e piny. Kar mondo olok loch mamoko mondo ogurre en owuon, piny ma ochung’ne kamano nyaka chung’ e bath piny kamoro ma chon yande ji ongee kendo dongo mosmos gi kwc. Ne ok onyal chungo malo e ndalono e dier pinje mag piny machon mane diyore kendo larore - namno ero motugore mar ji, gi ogendini. gi dhoudi, gi joma dhogi opogore. Ne nyaka manye mana ei pinje madongo mane ni yo imbo. LM 405.1

En piny mane kuom pinje manyien mane chungo malo ka bedo gi teko e higa mar 1798. ka chiwo singruok mar bedo gi teko kod duong’ kendo ywayo pach piny ngima. Onge penjo moro kuom kaka oti gi ranyisini eri. Piny achiel kende, mana achiel kende, ema romo gi weche ma ochiw e wachni eri mokor; osiemo ma onge kiawa pinje moriwore mag Amerka (USA), .lawach thore kendo jandik sigana ne thoro wacho kendo nwoyo mana weche adimba mag jandiko nraler kane owuoyo kuom sigana mar chungo kendo dongo mar pinyno. Ondiek ne one ka wuok e piny, kendo ka luwore gi jolok dhok. wach ma oti godo kaeri ni: “chungo malo” tiende en dongo kata ywaruok kaka yien mopidhi. Kendo mana kaka waseneno ni pinyno nyaka chungi mana e bath piny koma yande ji ongee chon. Jandiko moro ma ong’ere ahinya ka lero kaka ne Amerka ochtingo malo, to wuoyo kuom midhiero mar dongo mare kowuok kama ni nono, kendo owacho niya: “Ne wadongo ma walokore pinyruoth mana kaka kodhi.” GA Townsend, piny manyien ka opim kod piny machon. Page 462. Gaset moro mar jo-Europe e higa mar 1850. ne owuoyo kuom pinje ma oriwore mag Amerika kaka pinyruoth malich miwuoro, mane wuok, kende e chuny kwe mar piny kendo ne medore pile pile kuom bedo gi teko kod sunga. — Piny mar Dublin. Edward Everett, ka wacho thore kuom wuone ma jowiioth mane ochako pinyno, ne owacho niya: “Bende ne gimanyo kama opondo ma ok chwany ng’ato nikech en kar kende, kendo en kama onge masira moro nikech en kama bor. Ne en kama kanisa matin mar Leiden ne nyalo winjoe ber mar bedo.thuolo e weche mag chuny. Nee kuonde ma rateke ma oseting'oe bandera mare gi loch mokwe! Wach wane ogol e dala mar Playmouth Massachuttes. Dec. 22. 1824. Page 11. LM 405.2

“Kendo ne en gi tunge ariyo ka mag nyarombo.” Tung’ ariyo ka mag nyarombo nyiso bedo ng’ama tin, bedo ma onge ketho, kod bedo mamuol kendo mani oromo maber chuth kaka ranvisi mar kit USA. Kane onyise janabi ka owuok e higa mar 1798, e kind jo-Kristo mane oringo kendo okwongo tony ka dhi Amerika mi omanyo kar pondo kawmok e sand mar jojca kingi kod dolo mag chilo, ne nitie ji mathoth mane oramo mar guro sirikal ewi mise malach mar bedo thuolo e weche mag dini kod sirkal. Paro mane gin godo ne oyudo migawo kuom hulo bedo thuolo mane oketo adiera maduong’ ni; ji duto ochwe machalre. kendo ochiw negi ratiro moko mag ngima ma ok nyal pogruok godo, kaka ngima, bedo thuolo, kod manyo mor. Kendo pend chik oyie ne ji mondo obed gi sirikal ma rito ng’ato owuon. kamaka ni jochung’ ma oyier gi ombulu mag ji mathoth enogol kendo tiyo e yo ma chik oyie godo. Bedo thuolo e weche mag vie gi lemo bende ne ochiw, ka ng’ato ka ng’ato oyiene lamo Nyasaye kaluwore gi kaka chunye ochike. Bedo japiny kendo ja oporo-stan ema ne obedo loch maduong’ mane otweye pinyno. Loyegi eki ema osebedo rnalo ling’ling’ mag teko mare kod dongruok mare. Joma ne ithiro kendo mane inyono piny e pinje mag joKristo duto, osebedo ka dhi e pinyno ka giketo chunygi kod geno. Ji tara mathoth osebedo ka manyo dho wedhe mage, kendo USA osechungo malo mi obedo achiel kuom pinje marateke moloyo e wang’ piny. LM 406.1

To ondiek man gi tung’ ariyo ka mag nyarombo “ne wuoyo kaka tbuol.” Kendo notiyo gi teko duto mag ondiek mokwongono ka en e nyime. Kendo nomiyo piny gi joma odakie duto olarno ondiek mokwongono man gi wiye mane ogo lero mar tho, mi ochango;.... Nochiko joma odak e piny mondo gilos gima ket gi ondiegno mane ogo iero mar tho mi ochanso. Fweny 13:1114. LM 406.2

Tung machalo mag nyarombo. kod dwol machalo gi mar thuol kuom ranyisi. siemo pogmok ma nenore man e kind gima piny ma owuo kuomeni wacho kod gik ma otimo. Wuoyo mar piny en gima jo od bura kod jong'ad bura owacho. Kuom time kamano, obiro chi wo miriambo ne chikego eko mabeyo kendo mokwe mane oseketo piny kaka mise mag weehene. Kor mane owuok ni ne odhi wuoyo kaka thuol, kendo tiyo gi teko ditto mag ondiek mokwongo, koro wach maler kuom dongruok mar chuny mar thiro ji kod sand mane pinje mane ochung negi kod thuol gi ondiek machalo kwach onyiso. Kendo wach mat ni ondiek man gi tunge ariyo nc ochiko joma odak e piny gi piny kanyakla, mondo olam ondiek mokwongono. nyiso ni loch mar pinyni ibiro tim e yo ma biro chuno alam moro ma enobed kaka duong’ ma ichiwo ne loch mar papa. LM 407.1

Tim ma kamano. biro bedo mopogore gi loye mag sirikandni. ne bedo gi rieko mokadho tong’ mar kar tiegmok mare mani thuolo, ne kuong’ruok margi moriere mar bedo margi thuolo, kod pend chik. Joma ne ochako pinyno. ne otemo gi rieko mondo orit gik ma loch mag piny ne nvalo tirno ei kanisa kod dwoko mare malit ma gin nyonoji piny kod sand. Pend chik oyie ni od bura ok enolos chik moro machiwo luor ne guro dini, kata ma tamo timo kamano e yo mani thuolo, kendo kamano. onge penj moro kuom weche mag dini ma enobed kaka rang’iny mar bedo ei apis moro amora mar geno mar jopiny e bwo USA duto. Mana ka kit lemo moro oketho chike gi eki mag bedo thuolo mar piny, eka dinno enobed e bwo loch mar piny. To bedo ma ok owinjore kuom timo kamano ok duong moloyo mano ma owachi kuom ranyisi. En ondiek mani gi tunge ka mag nyarombo ema hulo yie maliw, mamuol. kendo ma ok nyal hinyo ng’ato. to wuoyo to owuoyo kaka thuol. “Nowacho ne joma odak e piny mondo gilos gima ket gi ondiek.” Kar ka eri, ochiwnwa maler kit sirikal moro. kama teko mar jong’ad bura ni e Iwret jopiny. mani ranyisi makende ni USA e piny ma iwuoyo kuome e wach mokor ka. LM 407.2

To gima ket gi ondiek to en ang’o? To ibi lose nade? Gima ket gi ondiek iloso gi ondiek man gi tunge ariyo ka mag nyarombo. Kendo en gima ket ma olosi ne ondiek, bende iluonge ni gima ket mar ondiek. Koro puonjruok gima ket kod kaka ilose, nyaka wakwong wapuonjre kuom kit ondiek wuon - ma en loch mar papa. LM 408.1

Kane kanisa mokwongo obedo gi mibadhi kuom dar wuok e yot mare mar injili, kendo rwako lisweche kod kido mag jochilo, ne owito Roho kod teko mar Nyasaye; kendo mondo ochik chuny ji, ne omanyo kony ka wuok kuom joloch mag piny. Dwoko ne obedo loch mar papa. Kanisa mane chiko teko mar piny, kendo ne otiyo kode mondo ochor godo gik mane odwaro nyime, to moloyo kuom kumo jo miriambo. Mondo omi jo-USA olos gima ket gi ondiek. teko mar letno nyaka chik sirikal mar piny, ma loch mar piny bende ti godo gi kanisa mondo ochop godo giko mage. LM 408.2

Kamoro amora ma kanisa oseyudoe teko mar piny, osebedo mana ka otiyo kode mondo osand godo jok malong’o ma ridore ka wuok kuom puonj mage. Kanise mag jo oporo-stan ma osebedo ka lmvo ndach Rumi kuom timo winjruok gi loje mag piny, osebedo ka nyisore kaka jok man kod gombo machal kod mar Rumi, mar keto chik mager kuom bedo thuolo e weche mag lemo. Ranyisi mar wachni ochiw kuom sand mane otimore kuom kinde malach nejok mane owuok kuom kanisa mar England. E higni mag 1600 kod 1700. joyalo gana mathoth mane odagi yie gi puonj mare ne ichuno mondo oringi owe kanisni rnaggi, kendo ji mathoth kuom Pastere kaachiel gi ji ajia, ne igoyo faini. Moko ne oter e jela, moko ne osandi kendo modong’ ne onegi. LM 408.3

Ng’anjo ema ne omiyo kanisa mokwongo odwaro kony kuom joloch mag piny, kendo ma ema ne oloso yo ne dongruok mar loch mar papa - ma en ondiek. Paulo wacbo niya: “Ng’anjo enokwong obedie mondi.... Eka dhano mochayo chik enofwenyre.” 2 Jo-Thessalonika 2:3. Kamano ng’anjo man ei kanisa biro loso yo ne gima chal gi ondiek. LM 408.4

Biblos wacho ni ka pok Ruoth obiro, dok chien e weche mag lemo biro chalo kod mano mane obedo e higni mia achiel mokwongo. “Kinde mag chandruok nobi e ndalo mag giko. Ji nobed joma oherore giwegi, kendo joma ohero mwandu, joma wuorore, jong’avi. kendo jo jaro: joma ok winj jonyuolgi. joma ok go erokamano, joma ok luor Nyasaye; joma ok ohero owetegi, joma jendeke, jo jig wach, joma oowore, joma ger, joma ok ohero gik mabeyo. jo andhoga. Jorikni, josunga. kendo joma ohero mor mar piny moloyo hero Nyasaye. Kilgi maoko nenore ka joma oluoro Nyasaye, to ngimagi odagi tekone. 2 Timotheo 3:1-5. To Roho wacho maler ni e ndalo giko, jornoko nowe vie marwa, ka gichiko itgi ne chuny ma miyo ji lal. kendo luwo pnonj mar jochiende. 1 Timotheo 4:1. Satan biro bedo kod teko duto gi ranyisi duto gi honni mag miriasia. kendo ji duto ma dagi hero adiera ma dimi gikwo, enowe mondo orwak ehuny ma wuondo ji mondo giyie miriasia. 2JoThessalonika 2:9-11. Ka okang’ mar bedo ma onge Nyasaye ma chalo kama enochopie, dwoko ma chalo gi ma nobedo e higni mia achiel mokwongo enobedie. LM 408.5

Pogruok malach kuom yie mar katiise mag jo oporo-stan, ji mathoth kwano kaka gima nyiso ayanga ni tekruok duto ma inyalo keto mondo oriw godo ji gi thuon ok nyal timore. To osebedo kuom higni ei kanise man kod yie mar jo oporo-stan. Wach motegno kendo ma dongo. ma siro riwruok ma oketi kuom gik ma ji oriworee kanyakla e yor yie. mondo riwruogno ochopie, goyo mbaka kuom weche ma ji ok winjree — kata bed ni gibeyo marom nade. kaluwore kod kama Biblos ochung'ie, nyaka ka nyalore to owe. LM 409.1

Charles Beecher, ka yalo e higa mar 1846. ne owacho ni tich mar jo oporostan ma joyalo mag dinde ok los e yore duto ma dhi malo e bwo nuiya ma pek mar luoro mar dhano kende, to gidak kendo giwuotho, kendo giyweyo kuom okang’ mar gik moko mopong’ kod mibadhi, kendo gimako apil sa ka sa ne gik ma nono mag kitgi mondo gikwe godo adiera kendo gigo chongegi piny ne loch mar ng anjo. To koso donge kama e kaka gik moko ne odhi ne Rumi? Koso, donge wadago ngima mare kendo? To ang’o ma waneno e nyimwa? Waneno bura machielo moriwo chunje! Lokruok mar piny! Riwruok mar yalo, kod dini moriwo piny ngima!” Sermon on the Bible - a sufficient creed, mane ogol e fort Wayne. Indiana Februari 22. 1846. Ka ma enoyudre, eka ei tekniok mar yudo winjruok ma chalre, enobed mana okang’ mar dok tiyo gi agoko. LM 409.2

Ka kanise madongo mag USA enoriwre ewi wechego eko mag puonj ma giduto giriworee kanyakla, ka gitiyo kod mbi margi kuom piny mondo ogur chikegi kendo osir kuondegi mag tiegruok. eka Protestant Amerika enolos gima ket gi loch agoko mar Rumi, kendo chik mar jo sirikal kuom joma kare, ema biro bedo dwoko. LM 410.1

Ondiek man gi tunge ariyo nochuno ji duto, joma tindo gi joma dongo, jomwandu gi jochan, joma ni thuolo gi joma otwe wasumbini, mondo giduto oket kuomgi kido e lwetgi ma kor achwich kata e lela wengegi, omiyo ng’ato ne ok nyal ng’iewo kata loko mak mana ka en gi kidono. Kidono ne en nying ondiek. kata kwan mar nyinge. Fweny 13:16,17. Siem ja malaika mar adek en ni: “ka ng’ato olamo ondiek gi gima ket kode mi oyudo kido mare e lela wang’e kata e lwete, ng’atno nomadh divai mar mirimb Nyasaye.” Ondiek, ma owuo kuome ei oteni eri ma alama mare ichuno gi ondiek man gi tung’ ariyo, en ema okwongo machalo gi kwach mar Fweny 13 — loch mar papa, gima ket gi ondiek ochung’ kar kit jo oporo-stan mong’anjo ma biro bedoe ka kanise mag jo oporo-stan enodwar kony kuom loch mar piny mondo oket godo chik kuom weche ma giwacho. Kido mar ondick ema pod odong’ ma ok oler tiende. LM 410.2

Bang’ siem mar lamo ondiek kod gima ket kode. kor wacho niva: “Ka eri ema idwaroe kinda mar jok momako chik Nyasaye kendo ma timo neno kuom Yesu. Nikech jogo ma omako chik Nyasaye iketo e yo ma kamano mopogore gi mago ma lamo ondiek kod gima ket kode kendo oyudo kido mare, gima luwe enni rito chike Nyasaye ni e bat konchiel, to kethe ni e bat komachielo, kendo mano ema biro bedo pogruok e kind joma lamo Nyasaye kod jok ma lamo ondiek. LM 410.3

Kit ondiek ma kende, kendo mar gima ket kode. en ketho chik Nyasaye. Daniel wacho kuom tung’ matin kata loch mar papa niya: “Nopar mondo olok tim piny kod chik.” Daniel 7:25. Kendo Paulo ne oluonge ni ng’at kethruok, mane dhi ting’ore male ewi Nyasaye. Kor achiel en mano ma chopo machielo. Mana kuom loko chik Nyasaye ema ne loch mar papa nyalo ting 01 e godo malo moyombo Nyasaye: ng’ato ang’ata ma bang’ win jo adiera man kuom lokruogno enoyier mondo orit chik kaka olokeno. biro bedo ka chiwo luor ma malo ahinya ne teko mane otimo lokruogno. Kendo bolruok ma kamano ne chike mag papa biro bedo kido mar bolruok ne chike mag papa kar Nyasaye. LM 410.4

Loch mar papa, osetemo mondo olok chik Nyasaye. Chik mar ariyo ma tamo ji mondo kik lam kido mopa ne ogol oko kuom chik. kendo chik mar ang wen, oseloki e yo ma koro oyie ni, irito odiochieng’ mokwongo kar rito odiochieng mar abiriyo ma en Sabato. To jo papa chuno ni gima omiyo gigolo chik mar ariyo oko en ni nikech ok odwarre ahinya bedo ni oseriwe ei mokwongo, kendo ni gichiwo chik mana kaka Nyasaye ne ochano mondo owinj tiende. Ma ok nyal bedo lokruok mane owuo kuome gi janabi. Nitiere lokruok moro ma iwuoyo kuome ma otim gi wich teko: “Nopar mondo olok tim piny gi chik. Lokruok motim kuom chik mar ang’wen ema chopo korni en. To nikech. loch kende ma iwacho ni otimo ma en mar Kanisa. Kar ka eri. loch mar papa ketore avanga ewi loch mar Nyasaye. LM 411.1

E saa ma jolam Nyasaye ibiro ng’i moloyo to gi rit ma girito godo chik mar ang wen, - nikech ma e ranyisi mar tekone mar chwech kendo janeno mar dwaro mare mondo dhano omiye luor kendo olame, - jolam ondiek to ibi ng’e gi tekmok ma giketo mondo giyiech rapar mar Jachwech, ka giting’o chik mai Rumi malo. Loch mar papa ne okwongo sungore koting’ore malo e lo jumapil, kendo gima ne omiyo okwongo dwaro kony kuom piny, ne en mondo ochun gi thuon lemo mar jumapil kaka odiochieng’ Ruotli. Ka Biblos to siemo odiochieng’ mar abiriyo to ok mokwongo kaka odiochieng’ mar Ruoth. Kristo ne owacho niya: “Wuod dhano bende e Ruodh Sabato.” Chik mar ang’wen to wacho niya: “Chieng’ mar abiriyo en Sabato mar Ruoth.” Kendo kokalo kuom janabi Isaya, to Ruoth ne okete niya: “Odiochienga maler.” Mariko 2:28. Isaya 58:13. LM 411.2

Wach ma isiko inwoyo ni Yesu ne oloko Sabato, wechene owuon odagi. E yalo mane otimo ewi got ne owachoe niya: “KIk upar ni ne abiro ni mondo agony chik kata weche mag jonabi, ok nabiro mondo agonygi, to mondo achopgi. Adier awachonu niya. nyaka polo gi piny norum, nukta achiel kata dire matin achiel ok nolal kuom chik nyaka duto nochopi. Emomiyo ng ato ma ketho achiel kuom chike matindogo moloyo kendo puonjo ji kamano. nobed ng’at matin ahinya e pinyruodh polo; to ng’at ma timogi kendo puonjogi, jagono enobed maduong’ e pinyruodh polo.’” Mathayo 5:17-19. LM 412.1

En adiera ma jo oporo-stan duto oyiego ni ndiko ok ochiwo teko moro amora kuom lokruok mar Sabato. Ma eri ne owachi maler e gaset mane owuok kuom American Tract Society gi American Sunday School Union. Achiel kuom tijegi oyie gi kuwe mogik kare chutho mani kuom singruok manyien kaluwore kod chik mar jumapil, odiochieng’ mokwongo mar junta, kata kuom kaka arita mare obet. George Eliot. The abiding Sabbath. Page 184. LM 412.2

Machielo wacho niya; nyaka chop tho mar Kristo. onge lokruok mane otimore kuom odiochiengno. Kendo ka luwore kod kaka ndiko nyiso. joote ne ok ochiwo chik moro amora ma nyiso ji mondo ojwang’ Sabato mar pdiochieng’ mar abiriyo, kendo mondo orit odiochieng’ mokwongo mar juma.” A.E. Waffle. The Lord’s day. Page 186-188. LM 412.3

Jo Roman Katholik, oyie ni loko mar Sabato, ne otim gi kanisa margi, kendo gihulo ni bedo ni jo oporo-stan rito jumapil, giyango teko ma kanisa mar Katholik ni godo. Ei andiko ma iluongo ni: “ The Catholic Catechism of Christian Religion ” ka odwoko penjo kuom odiochieng lento ka luwore kod chik mar ang’wen, owacho kama: “E ndalo chik machon. ngeso ema ne obedo chieng’ mowal; to kanisa mane Yesu oyiego, kendo ochiko gi Roho maler mar Nyasaye, oseloko jumapil kar Sabato; koro sani, wawalo chieng mokwongo to ok mar abiriyo. Jumapil, tiende ni, kendo en chieng’ Ruoth koro. LM 412.4

Kaka ranyisi mar loch mar kanisa mar katholik, jondiko ma jo papa jigo wach niya. Tintno ero mar loko Sabato bedo jumapil ma jo oporo-stan oyie godo.... Nikech kuom rito jumapil, giyic gi teko mar kanisa mar koto nyasi kendo chikogi e bwo richo — Henry Tuberville. An abridgement of the Christian doctrine. Page 58. To kare lokruok mar Sabato en ang’o? To mana ranyisi. kido mar teko mar kanisa mar Rumi - “kido mar ondiek.” LM 412.5

Kanisa mar Rumi pok oweyo dwaro mare mar bedo gi loch; kendo ka piny kod kanise mag jo oporo-stan ovie gi Sabato ma en etna oketo, ka gidagi Sabato mar Biblos. to givie gi wuondriiogno. Ginyalo wacho ni ne okete gi teko mar puotij mag dhano, kata mag wuone, kendo ni mago ema ne onti.yo oloke. to kuom timo kamano. wigi wil gi loch mane opogogi gi Rumi. ni Biblos, kendo Biblos keride e dini mar jo oporo-stan. Jo papa nyalo neno ni giwuondore giwegi ka giyiero mar ditto wengegi ne adiera man kuom wachni, kendo e saa ma wuoth mar keto jumapil gi chik medo yudo pwoch. obedo mamor ka en kod singruok ni giko to obiro kelo piny jo oporo-stan duto e bwo bandera mar Rumi. LM 413.1

Jo-Rumi hulo ni. arita ma jo oporo-stan ritogo jumapil. en duong’ ma gichiwo ma kargi nc joloch mag Rumi, kata kanisa mar Katholik - Mgr. begun. Plain talk about protestantism of today. Page 213. Achune ma jo oporo-stan chuno godo mondo orit jumapil, en chuno lamo papa, kata ondiek. Jok ma bang ka osewinjo dwaro mar chik mar ang'wen, to pod yiero niondo orit mar miriambo kar rito Sabato madieri, chiwo luor ne tekono ero mane ogolo chik ma kamano. To kuom timo wach mar chuno weche mag lento ei teko mar sirikal. kanise giwegi biro loso gima ket gi ondiek, ntano emontiyo ibiro ket chik mar lento jumapil ei USA, kendo obiro bedo chik mar lamo ondiek kod gima ket kode. LM 413.2

To jo-Kristo mane odak e tienge mosekadho, ne rito jumapil. ka giparo ni kuom timo kamano, ne girito Sabato mar Biblos; kendo nitiere sani. jo-Kristo mar adier ei kanise duto ka ok waweyo lento mar Katholik oko. ma oyie adier ni jumapil e Sabato ma ne polo oyiero. Nyasaye oyie gi chenrogi mar bedo jo adiera kod bedo ntargi jo ratiro e nyime. To ka lemo mar jumapil enochun gi ehik mar piny, kendo piny enoyud ler ka luwore gi rito Sabato mar adier, ka winjo chik ma onge gi loch moro machielo ntoyombo rnano mar Rumi, biro bedo ka miyo papa luor moloyo Nyasayc. Ochiwo luor ne Rumi kendo ne teko ma golo chik mondo chike mag Rumi oriti. Olamo ondiek kod gima ket kode. Kaka ji biro dagi chik ma Nyasaye osehulo kaka ranyisi mar iochne, kaaye to gichiwo luor ne mano ma Rumi oseyiero kaka ranyisi mar loch mare, kamano ginibed ka giyie gi bolruok ne Rumi - ma en kido mar ondiek. Kendo en mana nyaka chop wachno ket kamano e nyim ji, kendo okelgi mondo gitim yiero e kind chike mag Nyasaye kod chike mag dhano. eka jogo ma nomed dhiyo nyime gi ketho chike mag Nyasaye enoyud kido mar ondiek. LM 413.3

Siem ma kelo luoro kendo ma bwogo ji ma osewachi nejoka dhano, nitie ei ote mar ja malaika mar adek. Nyaka obed richo ma bwogo ji. ema nyalo miyo mirimb Nyasaye lwar ma onge ng’wono ma ormve godo. Ji ok Onego owe e mudho kaluwore kod wach ma jaberni; siem kuom richoni Onego ochiw ne piny, ka pok Nyasaye oolo mirimbe, mondo ji duto onyal ng’eyo gima omiyo ichwadogi. mondo gibed gi tlniolo mar tony a kuomgi. Kor wacho niya: “Malaika mokwongo ne biro timo lendo mare ne joma odak e piny duto, kod dhoudi duto, gi dhok duto, kod ogendini duto.” Siem mar ja Malaika mar adek ma bende ni e rnigawo mar ote adekgo, bende ok nolandre matin. Iwuoyo kuome e wach mokor kaka mano ma ilando gi duol maduong’ gi malaika ma huyo e kor polo; kendo enomak paro mar piny. LM 414.1

Wach ma nitiere kuom lwenyni, biro pogo piny jo-Kristo e kidienje ariyo - jogo momako chike mag Nyasaye kod yie mar Yesu, kod jogo ma lamo ondiek kod gima ket kode, kendo oyudo kido mare. Kata obedo ni Kanisa kod piny enoriw teko margi mondo gichun ji duto, jorna tindo gi joma dongo, jomwandu gi jochan, joma ni thuolo gi joma otwe wasumbini, mondo giduto giyud kido mar ondiek, (Fweny 13:16) to jo-Nyasaye ok enoyude. Janabi mar Patimo ne oneno jogo mane oyudo loch ewi ondiek, gima ket kode, kod kido mare gi kwan mar nyinge, ka ochung’ ewi nam mar rang’i, ka gin kod thumbe mag Nyasaye e Iwetgi, kendo giwero wend Musa gi wend Nyarombo. Fweny 15:2,3. LM 414.2