IALAM IA KI KHUN

59/85

BYNTA XIII—KA JINGDONKAM PYNSAN IA KA MET

LYNNONG 57—KA JINGKILAN-MET BAD KA JINGKOIT-JINGKHIAH

Ka Jingtrei Bad Ka Jingleh Sngewbha Ba La Pynbeit Katkum Ki Rul-Ki Aiñ. — Ba ki khynnah bad ki samla kin don ka jingkoit-jingkhiah, ka jingkmen-jingsngewbha, ka jingdap ka bor-ka jingkhlaiñ, ki dohksah bad ka jabieng kiba la san ryntih bha, ki dei ban don bunsien shabar ha ka lyer bapyngngad bad ki dei ban don ka jingtrei-kam bad ka jingleh sngewbha katkum ki rul-ki aiñ. — Counsels to Parents, Teachers, and Students, sla 83. IIKK 332.1

Ki khynnah ki dei ban don ka jingtrei-kam na ka bynta ka por jong ki. Ka jingtrei badei-biang da ka jabieng bad ka jingkilan-met shabarbasawang kan ym pyntlot ia ka met-ka phad ki khun shynrang jong phi. Ka jingtrei balarkam bad ka jingnang-jingtip bha ia ki jingmaïan jong ka kam-ïing kan long kaba myntoi ia ki khun kynthei jong phi, bad katto-katne ka jingtrei-kam kaba shabar ka long ruh kaba donkam ia ka jingkoit-jingkhiah bha ka met-ka phad jong ki. — Testimonies, Vol. 4, sla 37. IIKK 332.2

Ka Jingkilan-met Bad Ka Lyer Khuid. — Kito kibym pyndonkam ia ki kti-ki kjat jong ki man ka sngi kin sngew ia ka jingtlot haba ki pyrshang ban kilan-met. Ki thied snam bad ki dohksah kim don ha ka jinglong-jingman ban trei ia ka kam jong ki bad ban iaipynneh ia baroh ka kor-baim ha ka jingtrei kaba ai jingkoit-jingkhiah, ba kawei-pa-kawei ka dkhot met ha ka long-rynïeng kan trei la kajong ka bynta. Ki kti-ki kjat kin khlaiñ da ka jingpyntrei-kam. Ka jingkilan-met katban biang man ka sngi kan ai ka jingkhlain sha ki dohksah, kiba khlem ka jingkilan-met ha ka jaka basawang kin kylla jem bad tlot noh. Da ka jingkilan-met bha shabar ba beh ka lyer khuid man ka sngi, ia u dohnud, ki khyllai, u klong-snam, bad ki tor ruh yn pynkhlaiñ ba kin trei ia ka kam jong ki. IIKK 332.3

To wallam ruh ia ka bor jong ka mon ban iarap ia phi, kaba ialeh pyrshah ia ka jingkhriat bad kan ai bor sha ki thied-ki jaw. Tang ha ka por balyngkot phin sngewthuh ia ka jingmyntoi jong ka jingkilan-met bad ka lyer khuid ba phin ym kwah shuh ban iai-im khlem kine ki jingkyrkhu. Ki tor jong phi, haba la pynduh lyer noh, kin long kum u briew uba thngan ia uba la pynduh jingbam-jingdih. Da shisha, ngi lah ban im kham slem khlem jingbam ban ia kaba khlem ka lyer, kaba long ka jingbam kaba U Blei U la pyndap-pynbiang na ka bynta ki tor. — Najuh, Vol. 2, sla 533. IIKK 333.1

Ki Khynnah Skul Kham Kyrpang Eh Ki Donkam Ia Ka Jingkilan-met. — Ka jingbym pyndonkam ia ka met ka pyntlot ia ka long-rynïeng baroh kawei. U Blei U la thaw ia ki briew shynrang bad kynthei ban trei minot bad ban long kiba larkam. Ym don kaei-kaei kaba lah ban pynroi ia ka jingkhlaiñ jong ki samla kum ka jingkilan-met badei-biang ban pynkhih ia baroh ki dohksah ha ka jingtrei-kam bamyntoi. — Signs of the Times, August 19, 1875. IIKK 333.2

Ia Ki Bor Baroh La Pynkhlaiñ Da Ka Jingkilan-met. — Ki khynnah bad ki samla ia kiba la pynrung sha ka skul bad kiba pynlut por tang bad ki kot kim lah ban don ki long-rynïeng bad ki met-ki phad kiba biang pura bha. Ka jingpynkilan ia ka jabieng ha kaba pule kot, khlem ka jingpynkilan ba-iabiang ha ka met, ka khring ia ka snam sha ka jabieng, kumta ka jingiaid tawiar ka snam lyngba ka met-ka phad ka kylla long kabym iabiang ryntih. Ka jabieng ka don shibun palat ka snam, bad kiwei pat ki dkhot-met ki ioh khyndiat than eh. Dei ban don ki rul-ki aiñ kiba synshar beit ia ki jingpule jong ki khynnah bad ki samla ban don ka por ki kynta bathikna, bad ia ka bynta bathikna ka por jong ki dei ban pynlut ha ka jingtrei da ka bor met. Bad lada ki jingmlien jong ki ha kaba bam jingbam, kaba phon ki jaiñ-sopti, bad kaba thiah ki long katkum ka aiñ-ka hukum ka met-ka phad, ki lah ban ioh ia ka jingnang-jingstad khlem da kheiñduh noh ia ka jingkoit-jingkhiah jong ka met bad ka jabieng. — Counsels to Parents, Teachers, and Students, sla 83. IIKK 333.3

To ai ba yn hikai ia ki khynnah, haba ki dang rit ruh, ban kit ia ki jingkitkhlieh bakham rit jong ka jingim, bad ia ki bor ba la pyntrei-kam ha kane ka rukom yn pynkhlaiñ da ka jingkilan-met. Kumne ki samla ki lah ban kylla long ki nongiarap batbit ha ka kam kaba kham khraw kaba U Trai Un khot ia ki ban leh hadien. . . . IIKK 333.4

Tang ia ki khyndiat la hikai ban don ki jingmlien jong ka jingtrei minot, ka jingpyrkhat ia kiwei pat, bad ka jingsumar bniah. Ka jingalhia, ka jingbym trei-ei-ei, ka long ka jingtim bakhraw tam sha ki khynnah jong kane ka juk-ka yrta. Ka jingtrei babha, balarkam bad bamyntoi kan long ka jingkyrkhu bakhraw, da kaba pynshlur ia ka jingsaiñdur ia ki jingmlien babha bad ka jinglong badonburom. — Review and Herald, August 30, 1881. IIKK 334.1

To Thmu Na Ka Bynta Ka Jingbun Jaid Bad Ka Jingkylla Ha Ka Jingtrei-kam. — Ka jingmut bad ki kti jong ki samla ki dei ban don ka jingtrei-kam, bad lada ym ialam beit ia ki sha ki kam kiba larkam bad bamyntoi, kiban pynsan ia ki bad kyrkhu ia kiwei pat, kin shem ia ka jingtrei-kam ha kata kaban long ka jingmynsaw sha ki ha baroh ar, ha ka met bad ka jingmut. IIKK 334.2

Ki samla ki dei ban iashim bynta da kaba kmen ha ki jingkit jong ka jingim lem bad ki kmie-ki kpa jong ki, bad da kaba leh kumta kin pynneh ia ka jingiatiplem basngur, kaba donkam shisha ia ka jingkoit-jingkhiah jong ka met bad ka mynsiem. Ha kaba leh ia kane, ia ki dei ban iada na kaba pyntrei shitom ha kajuh ka jaid jingtrei-kam slem-slem por. Lada ia ki samla la iai-pynsah ha kawei ka jaid jingtrei-kam haduh ba kata ka kam ka kylla long kaba pynlwait, yn pyndep kham duna ban ia kaba yn jin da la lah ban leh lyngba ka jingpynkylla ia ka kam lane kaba ai ka por shongthait. Lada ia ka jingmut la pyntrei jur palat, kan kylla tlot bad kan nangtroiñ. Da ka jingkylla ha ka jingtrei-kam, ia ka jingkoit-jingkhiah bad ka jingkhlaiñ-bor yn lah ban pynsah. Yn ym donkam ban kyntait noh sharud ia kata kaba larkam ban shim ia kata kabym larkam, namarba ki jingleh sngewbha bakhwan-lade ki long kiba ma-kiba mynsaw ia ki jinglong bakynja mynsiem. — Youth’s Instructor, July 27, 1893. IIKK 334.3

Ka Jingthait-Jinglwait, Ka Jingmih Ba Ju Long Jong Ka Jingtrei. — Ko ki kmie, ym don kaei-kaei kaba ialam sha kiba kum kita ki jingsniew kum kaba weng noh ia ki jingkit na ki khun kynthei jong phi bad ban ym ai ei-ei ruh ka kam bakyrpang ba kin trei, te to ai ba kin jied ia la kijong ki jaid jingtrei-kam, lehse ban suh-ban thaiñ lane kano-kano kawei pat ka jaid kam suh pynitynnad ba kin pynbun-kam ia lade. To ai ba kin pynkhih ia ki kti-ki kjat bad ki dohksah. Lada ka pynlwait ia ki, sa kaei pat? Hato phi ruh phim thait-phim lwait ha ka jingtrei jong phi? Hato ka jingthait ka pynmynsaw ia ki khun jong phi, lymda ki la trei palat than, kham jur ban ia kaba ka pynmynsaw ia phi? Em, da shisha em. — Testimonies, Vol. , Vol. 2, sla 371. IIKK 334.4

Lehse ki lah ban thait-ban lwait, hynrei katno ka thiang ka jingjah-thait hadien ka jingtrei-kam ba-biang bha. Ka jingiohthiah, ka nongpynshait-bor bathiang jong ka jinglongtynrai, ka pynkhlaiñ ia ka met kaba la thait bad ka pynkhreh ia ka na ka bynta ka jingtrei-kam jong ka sngi babud. — Signs of the Times, April 10, 1884. IIKK 335.1

Balei Ka Jingduk Bunsien Ka Long Ka Jingkyrkhu. — Ia ka spah bad ka jingalhia la ju pyrkhat da ki katto-katne ba ki long ki jingkyrkhu da shisha; hynrei kito kiba bunkam barobor, bad kiba da kaba kmen ki leit ban trei ia ki kam baman ka sngi jong ki, ki long kiba kmen-basuk tam bad ki shadkmen ia ka jingkoit-jingkhiah babha tam. . . . Ka rai ba u briew u dei ban trei shitom na ka bynta ka jingbam baman ka sngi jong u, bad ka jingkular ia ka jingkmen-jingsuk bad ka burom balawei, baroh ar ki la wan na kajuh ka khet, bad baroh ar ki long ki jingkyrkhu. — Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 97. IIKK 335.2

Ka jingduk, ha ki babun ki jingjia-ki jingiashem, ka long ka jingkyrkhu; namar ka iada ia ki samla bad ki khynnah na kaba jot noh da ka jingbymtrei kam ei-ei ruh. Ia ki bor ka met kumjuh ruh ki bor ka jabieng dei ban pyntrei-kam bad pynsan biang bha. Ka jingpeit-jingsumar bakhlem da pud bad banyngkong jong ki kmie-ki kpa ka dei ban long ba kin khmih bha ki khun jong ki ki don ka long-rynïeng kaba khlaiñ, ba kin lah ban long ki briew shynrang bad kynthei kiba beit bad baskhem bha. Kam long kaba lah ban ioh ia kane ka jingthmu khlem ka jingkilan-met. IIKK 335.3

Na ka bynta ka jingkoit-jingkhiah ka met bad ka mynsiem jong ki hi, ia ki khun dei ban hikai ban trei kam, wat la ym donkam ia kata ka jingtrei ha ka liang ka ioh-ka kot. Lada ki kwah ia ki jinglong bakhuid-babha, ki dei ban ioh ia ka jingpynmlien ha ka jingtrei ba la pynbeit katkum ki rul-ki aiñ trei-kam, kaban pynkhih ia baroh ki dohksah. Ka jingsngewhun ba ki khun kin ioh ha kaba long kiba larkam, bad ha kaba len ia lade hi ban iarap ia kiwei pat, kan long ka jingsngewbha bakoit-bakhiah tam kaba ki la ju shadkmen. — Testimonies, Vol. 3, sla 151. IIKK 335.4

Ia Ki Jingtrei-kam Da Ka Jabieng Bad Ka Met La Pyniaryngkat. — Ia ki khynnah skul ym dei ban shah ba kin shim shibun palat ki jingpule ba kin ym don por shuh na ka bynta ka jinghikai pynbit ha ka met-ka phad. Ia ka jingkoit-jingkhiah ym lah ban iaipynneh lymda ia katto-katne bynta jong kawei-kawei ka sngi la pynlut ha ka jingtrei kaba pynkhih ia ki dohksah ha ka kper-ka lyngkha babeh lyer pyngngad. Ia ki kynta ba la buh thikna dei ban pynlut ha ka jaid jingtrei-kti aïu-re-aïu, kano-kano ka jingtrei kaba pyndonkam ia baroh ki bynta jong ka met. To pyniaryngkat ia ka jingpyntrei-kam ia ki bor jabieng bad ki bor ka met, te ia ka jingmut jong u khynnah skul yn pynthymmai-bor. Lada u pang, ka jingkilan-met bunsien kan iarap ia ka met-ka phad ban koit bad ioh pat ia ka jingkoit-jingkhlaiñ kumba ka la ju long. Haba ki khynnah pule ki mih na kolleij, ki dei ban don ka jingkoit-jingkhiah bakham bha bad ka jingsngewthuh bakham shai ia ki aiñ-ki hukum jong ka jingim ban ia mynba ki la rung sha ka. Ia ka jingkoit-jingkhiah dei ban sumar kyntang kumjuh kum ia ka jinglong. — Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 82,83. IIKK 336.1

Ia Ka Bor Ka Jinglong Samla — Katno La Pynsyrwa Thurmur Eh. — Ki samla ha ka jingthymmai bad ka jingkhlaiñ ka bor ka jingim ki sngewthuh khyndiat eh ia ka jingkordor kata ka bor bakyrhai jong ki. Ia ka spah kaba kham kordor ban ia ka ksiar, kaba kham donkam eh sha ka jingroi-jingsan ban ia ka jingnang-jingtip lane ka kyrdan lane ki jingkynshew spah — katno la ñiewbeiñ-la ñiewpoh ia ka! Katno la pynsyrwa thurmur eh ia ka! . . . IIKK 336.2

Ha ka jingpule ia ka saians jong ka met-ka phad bad ka jingtrei-kam jong ka, ia ki nongpule dei ban ialam ba kin iohi ia ka jingkordor jong ka bor-ka jingkhlaiñ jong ka met bad kumno yn lah ban ri-sumar bad ban pynsan bha ia ka khnang ba kan ioh ia ka jingjop bahakhlieh tam ha ka jingialeh bakhraw jong ka jingim. — Education, sla 195, 196. IIKK 336.3

Ia Ka Jingtrei Minot Ymdei Ban pynduh Noh Hynrei Dei Ban Ialam. — Ki khun jong ngi ki ïeng, kumba ka la long, ha ka jingiashem ki lad-ki lynti. Ha baroh ki liang ki jingphon jong ka pyrthei sha ka jingwad ia ka lade bad ka jingpynhun ia ka lade ki khot ia ki ban phai noh na ka lynti-iaid kaba la buh na ka bynta kiba la siewspah jong U Trai. La ki jingim jong ki kin long ka jingkyrkhu lane ka jingtim ka shong halor ka jingjied ba ki pynlong. Ba la dap-la shlei da ka jingkhlaiñ, da kaba thrang ban tynjuh ia ki jingtip-jinglah bym pat la ju pyrshang jong ki, ki dei ban shem ia ka lad aïu-re-aïu na ka bynta ban pyndonkam ia ka jingim ba dap kyrhai jong ki, Kiba kwah ban trei bun kam, ki lah ban long na ka bynta ka jingbha lane na ka bynta ka jingsniew. IIKK 337.1

Ka Ktien jong U Blei kam khñiot duh noh ia ka jingtrei bunkam, hynrei ka ialam ia ka ha ka lad-ka rukom kaba dei bha. U Blei Um hukum ia ki samla ban long kiba duna ka jingkwah ban kiew irat. Ia ki met-tynrai kiba pynlong ia u briew uba jop shisha bad uba la burom hapdeng ki briew — ka jingkwah bymlah khñiot duh noh na ka bynta ka jingbha kaba kham khraw, ka mon kabym lah pyndem ngon, ka jingpynleit jingmut kaba ialeh tyngeh, ka jingdemdiap bakhlem manthait — ym dei satia ban pynduh jingkyrmen. Da ka jingai-ei jong U Blei ia ki dei ban ialam sha ka jingkynjoh ban kot sha ki jingthmu kiba kham shajrong ban ia ki jingkwah bakhwan-lade bad bakynja pyrthei kumba ki bneng ki long kham shajrong ban ia ka pyrthei. — Ministry of Healing, sla 396. IIKK 337.2