IALAM IA KI KHUN
BYNTA XII—KA JINGPYNSAN IA KI BOR PYRKHAT
LYNNONG 50—KAEI KABA LONG KA JINGSTAD BASHISHA?
Ka jingstad bashisha ka mut kham palat ban ia kaba shim ia kawei ka sobjek bathikna jong ka jingpule. Ka long kaba ïar. Ka kynthup ia ka jingroi-jingsan baryntih jong baroh ki bor jong ka met bad ki bor pyrkhat jong ka jingmut. Ka hikai shaphang ka jingieit bad ka jingsheptieng ia U Blei bad ka long ka jingpynkhreh na ka bynta ka jingpyndep bahok-baiaineh ia ki kamram jong ka jingim. — Counsels to Parents, Teachers, and Students, sla 64 IIKK 287.1
Ka jingnang-jingstad kaba dei-biang ka kynthup ym tang ia ka jinghikai pynmlien bha ia ka jabieng bad ka bor pyrkhat, hynrei kata ka jinghikai kaban pynioh ia ka jinglong-ki akor babha bad ka rukom im kaba beit. — Najuh, sla 331. IIKK 287.2
Ka jinghikai banyngkong kaba khraw ha baroh ka jingnang-jingstad ka long ban tip bad sngewthuh ia ka mon jong U Blei. Ngi dei ban wallam sha kawei-pa-kawei ka sngi ka jingim jong ngi ia ka jingtrei minot ban ioh ia kane ka jingtip. Ban tip-ban nang ia ka saians tang lyngba ka jingbatai bakynja briew ka long ban ioh ia ka jingnang-jingstad balamler, hynrei ban tip-ban nang ia U Blei bad ia U Khrist ka long ban nang ia ka saians jong ka bneng. Ka jingkulmar ha ka jingnang-jingstad ka la wan namarba ia ka jingstad bad ka jingtip jong U Blei ym shym la kyntiew burom. — Education, sla 225, 226. IIKK 287.3
Ka Borktah Pyrshah Ia Ka Jingiaknieh Bad Jinglalot Bakhwan-lade. Ha kum kane ka por, kaei ka jingthmu jong ka jingnang-jingstad kaba la ai? Sha kano ka jingthmu ia ka jingkyntu la pynlong bunsien eh? Sha ka jingwad-lade. Shibun eh ka jingnang-jingstad kaba la ai ka long ka jingpynbakla ia ka kyrteng. Ha ka jingnang-jingstad bashisha ka jingkwah bakhwan-lade, ka jinglalot ia ka bor, ka jingbymñiew ia ki hok bad ki jingdonkam jong ka kynja bynriew, kiba long ka jingtim ia ka pyrthei jong ngi, ki shem ia ka borktah kaba ialeh pyrshah. Ka jingthmu jong U Blei ia ka jingim ka don ka jaka ia uwei-pa-uwei u briew. Uwei-pa-uwei u dei ban pyndonkam bha eh ia ki talent jong u; bad ka jingiaineh ha kaba leh ia kane, la ki jingai ki long khyndiat lane shibun, ka pynbit ia u briew ban poi sha ka burom. Ha ka jingthmu jong U Blei ym don jaka ia ka jingiaknieh bakhwan-lade. Kito kiba thew ia lade da ka lade hi, bad ki ianujor ia lade hapdeng jong ki hi, kim long kiba stad. (2 Korinth 10:12.) Ia kaei-kaei kaba ngi leh dei ban leh “kum na ka bor ba ai U Blei.” 1 Petros 4:11. Dei bnj leh ia ka “naduh ka mynsiem, kumba ha U Trai, bad ym ha ki briew; haba phi tip ba na U Trai phin ioh pdiang ia ka bainong jong kata ka bynta: naba phi shakri ia U Khrist uba U Trai.” Kolossai 3:23,24. Kaba kordor shisha ka jingshakri ba la leh bad ka jingnang-jingstad ba la ioh ha kaba pyntrei-kam ia kine ki aiñtynrai. Hynrei katno ka pher bak-ly-bak, kaba bun na ka jingnang-jingstad kaba la ai mynta! Naduh ki snem banyngkong tam jong u khynnah ka don ka jingpynkhih mynsiem sha ka jingpynbud bad ka jingiaknieh; ka kyrshan ia ka jingkhwan-lade, u thied jong baroh ka jingsniew. — Education, sla 225, 226. IIKK 287.4
Ia Ka Dur-nuksa La Ai Ha Eden. — Ka rukom jong ka jingai jingnang-jingstad kaba la buh beit ha ka basdang jong ka pyrthei ka la dei ban long ka nuksa na ka bynta u briew lynter ka por kaba hadien-habud. Kum ka jingpynpaw shai ia ki aiñtynrai jong ka ia ka skul kaba long ka dur-nuksa la seng skhem ha Eden, ka ïing jong ki kmie-ki kpa banyngkong jong ngi. Ka Kper Eden ka la long ka kamra-skul, ka mariang ka la long ka kot pule, U Nongthaw-Nongpynlong hi u la long u nonghikai. — Najuh, sla 20. IIKK 288.1
La Pyni Nuksa Ha U Kynrad Nonghikai. — Ha ka jinghikai ia ki synran jong U, U Nongpynim U la bud ia ka rukom ai jingnang-jingstad kaba la buh beit ha kaba mynnyngkong. Ki Khadar Ngut ba la jied nyngkong, lem bad khyndiat ngut kiwei pat ia kiba da ka jingshakri sha ki jingdonkam jong ki na kawei ka por sha kawei pat la pyniasoh bad ki, ki la pynlong ia ka long-ïing jong U Jisu. Ki la don bad U ha ka ïing, ha ka miej-bam, hapoh ka kamra barieh, ha ka lyngkha baïar. Ki la ialeit lang bad U ha ki jingiaid lynti jong U, ki la iashim bynta ha ki jingshah shitom bad ki jingeh jong U, bad, katba la shong ka bor ha ki, ki la rung sha ka kam jong U. IIKK 288.2
Teng-teng U la hikai ia ki katba ki la iashong lang ha ranab-lum, teng-teng harud ka duriaw, lane nalor ka lieng jong u nongtong dohkha, teng-teng katba ki ia-iaid ha ka lynti. Man ka sien ba U la kren sha ki paid byllien, ki synran ki la don hajan tam sawdong jong U. Ki la shong jan eh ha syndah jong U, khnang ba kin ym duh ei-ei ruh na ka jinghikai jong U. Ki la long ki nongsngap kiba shahshkor bha eh, ki da iai-thrang ban sngewthuh ia ki jingshisha ia kiba ki la d ei ban hikai pat ha ki ri baroh bad ha ki yrta baroh. — Najuh, sla 84, 85. IIKK 289.1
Ka Jingnang-Jingstad Bashisha Ka Long Baroh Ar Kaba Trei Bad Kaba Pule. — Ha ka jinglong khynnah bad ka jinglong samla ia ka jinghikai da kaba trei ia ka kam bad kabka pule ia ki kot-ki sla dei ban pyniasoh, te ia ka jingmut yn pyndap da ka jingtip. . . . IIKK 289.2
Ia ki khun dei ban hikai ban iadon bynta ha ki kamram jong ka ïing. Dei ban hikai ia ki kumno ban iarap ia u kpa bad ka kmie ha kiei-kiei kiba rit ba ki lah ban leh. Ia ki jingmut jong ki dei ban pynmlien ban pyrkhat; ia ki bor kynmaw jong ki dei ban pynkhlaiñ ba kin kynmaw ia ka kam ba la aiti ha ki; bad ha ka jinghikai sha ki jingmlien jong ka jinglarkam hapoh ka ïing, la pynnang-pynstad ia ki ha kaba trei ia ki kamram kiba iabiang bad karta jong ki. — Fundamentals of Christian Education, sla 368, 369. IIKK 289.3
Kam Dei Ka Jingjied Balong Tynrai Jong Ki Samla. — Ka jaid jingnang-jingstad kaba pynbit ia ki samla na ka bynta ka jingim kaba trei kam bha, kam dei satia ka jingjied kaba long tynrai ha ki. Ki pynbor ia ki jingkwah jong ki, ia ki jingsngewtynnad bad ki jingbym sngewtynnad jong ki, ia kiba ki kham mon bad ki jingangnud jong ki; hynrei lada ki kmie-ki kpa ki don ia ki jingsngewthuh babeit ia U Blei, ia ka jingshisha, bad ia ki borktah bad ki jingiasyllok kiba dei ban ker sawdong ia ki khun jong ki, kin sngew ba halor jong ki ka shong ka jingkit-khlieh ba la ai da U Blei ha kaba ialam sumar bha ia ki samla kibym pat shym la ioh ka jingiashem ha ka jingim. — Counsels to Parents, Teachers, and Students, sla 132. IIKK 289.4
Kam Dei Ka Rukom Jong Ka Jingphet Noh Na Ki Jingkit Jong Ka Jingim. — To ai ba yn shon jingmut ha ki samla da ka jingpyrkhat ba ka jingnang-jingstad kam dei ban hikai ia ki kumno ban phet noh na ki kam bynsngewtynnad bad na ki jingkit bakhia; ba ka jingthmu jong ka ka long ban pynsting ia ka jingtrei da kaba hikai ban tip ia ki rukom trei ba kham bha bad ki jingthmu kiba kham shajrong. To hikai ia ki ba ka jingthmu bashisha jong ka jingim kam dei ban ioh ia ka jingmyntoi bakhraw tam ba ki lah ban ioh ia lade hi, hynrei ban burom ia U Kynrad jong ki ha kaba leh ia ka bynta jong ki ha ka kam jong ka pyrthei, bad kaba ai la ka kti kaba kloi ban iarap ia kito kiba kham tlot lane kiba kham duna ka jingtip-jingshemphang. — Education, sla 221, 222. IIKK 290.1
Ka Jingnang-Jingstad Ka Dei Ban Pynkhie-im Ia Ka Mynsiem Ka Jingshakri. — Palat ban ia kiwei pat ki lad trei kam, ka jingshakri na ka bynta U Khrist ha kiei-kiei kiba rit jong ka jingiashem baman ka sngi ka jingim ka donbor ban pynwandur ia ka jinglong bad ban pynphai beit ia ka jingim sha ka jingshakri bakhlem khwan-lade. Ban pynkhie-im ia kane ka mynsiem, ban pynshlur bad ban ialam beit bha ia ka, ka long ka kam jong ki kmie-ki kpa bad ki nonghikai. Ym don ka kam kaba kham donkam ia kaba lah ban aiti sha ki. Ka mynsiem jong ka jingshakri ka long ka mynsiem jong ka bneng, bad ha kawei-pa-kawei ka jingialeh tyngeh ban pynroi bad pynshlur ia ka ki angel kin iatrei-lang. IIKK 290.2
Ia kum kata ka jingnang-jingstad dei ban pynshong nongrim ha ka Ktien jong U Blei. Tang hangne don ki aiñtynrai ba la ai ha ka jingdap-pura jong ki. Ia ka Baibl dei ban pynlong ka nongrim jong ka jingpule bad jong ka jinghikai. Ka jingtip badonkam eh ka long ka jingtip ia U Blei bad ia Uta ia Uba U la phah. — Ministrty of Healing, sla 401. IIKK 290.3
Ka Buh ia Ka Jinghikai Bakynja-mynsiem Kham Ha Jrong Ia Ka Jingstad Jong Ka Jingmut. — Ki Khun ki donkam eh ia ka jingnang-jingstad kaba dei-biang khnang ba kin lah ban long kiba larkam ha ka pyrthei. Hynrei kano-kano ka jingtrei minot kaba kyntiew ia ka jingstad ka jingmut kham hajrong ia ka jinghikai bakynja mynsiem ka long kaba la ialam bakla. Kaba hikai, kaba pynheh-pynsan, kaba pynbeit bha, bad kaba phrang pynkhuid ia ki samla bad ki khynnah ka dei ban long ka jingkit-khia jong ki kmie-ki kpa bad ki nonghikai. — Counsels to Parents, Teachers, and Students, sla 84, 85. IIKK 290.4
Ka Thong Jong Ka Ka Long Kaba Tei Ia Ka Jinglong. — Ka jingnang-jingstad kaba ha khlieh duh ka long kata kaban ai ia kum kata ka jingtip bad ka jingsneng-pynbeit kaban ialam sha ka jingpynsan ia ka jinglong babha tam, bad kaban pynbit ia ka mynsiem na ka bynta kata ka jingim kaba kot sha ka jingthew ka jingim jong U Blei. Ia ka bymjukut ym dei ban jah noh na ka jingkheiñ jong ngi. Ka jingnang-jingstad bahakhlieh eh ka long kata kaban hikai ia ki khynnah bad ki samla jong ngi ia ka saians jong ka jinglong Khristan, kaban ai ha ki ia ka jingtip kaba trei kam jong ki lynti jong U Blei, bad kaban ai sha ki ia ki jinghikai kiba U Khrist U la ai sha ki synran jong U shaphang ka jinglong jong U Blei kum ka jinglong u kpa. — Najuh, sla 45, 46. IIKK 291.1
Ka Long Ka Jinghikai Kaba Pynbeit Bad Kaba Pynroi-Pynsan. — Ka don ka por na ka bynta ka jinghikai ia ki khynnah bad ka por na ka bynta ka jingpynnang-pynstad ia ki samla, bad ka long kaba donkam eh ba ha skul ia kine baroh ar yn pyniasoh ha shibun bynta. Ia ki khynnah lah ban hikai na ka bynta ka jingshakri jong ka pop lane na ka bynta ka jingshakri jong ka hok. Ka jinghikai ai jingnang-jingstad biang por ia ki samla ka pynwandur ia ki jinglong jong ki ha baroh ar, ha ka jingim jong ki ha ki kam pyrthei bad ka jingim bakynja niam jong ki. U Solomon u ong, “To hikai ia u khynnah ha ka lynti ba u dei ban leit, te un ym kynriah na ka wat haba u la tymmen.” Kane ka rukom kren ka long kaba beit. Ka jinghikai ba U Solomon u hukum ka long ban ialam beit, ban pynnang-pynstad, bad ban pynsan-pynroi. IIKK 291.2
Khnang ba ki kmie-ki kpa bad ki nonghikai kin leh ia kane ka kam, ka dei ba ki hi ruh kin sngewthuh, “ia ka lynti” ha kaba u khynnah u dei ban leit. Kane ka kynthup kham palat ia kaba shu ion ia ka jingtip na ki kot-pule. Ka shim ia baroh kaba bha, basngur, bahok, bad bakhuid. Ka kynthup ia kaba leh ia ka jingadkar, ka jingriewblei, ka jingleh-sbun kum shi para, bad ia ka jingieit ia U Blei bad uwei ia uwei pat. Khnang ban kot sha kane ka thong, ia ka jingnang-jingstad bakynja doh, jong ka jingmut-jingpyrkhat, jong ka jinglong bakynja mynsiem, bad kaba kynja niam jong ki khynnah dei ban iaipyrkhat bad pynleit jingmut bha. — Testimonies, Vol. 3, sla 131, 132. IIKK 291.3
Ka Pynkhreh ia Ki Nongtrei Na Ka Bynta U Blei. — Ha ki kpa bad ki kmie ka shong lyngngeit ka jingkitkhlieh jong kaba ai ia ka jingnang-jingstad Khristan sha ki khun ba la pynkhamti sha ki. Ha kano-kano ka jingjia kim dei satia ban shah ia ka kam-ka jingtrei ba kan khring khoit ia ka jingmut bad ia ka por bad ia ki talent kat haduh ia ki khun la ieh ba kin sakma haduh ba la pynkhlad jngai ia ki na U Blei. Kim dei ban shah ia ki khun jong ki ban syntuid noh na ka jingbat jong ki sha ki kti jong ki bymngeit. IIKK 292.1
Ki dei ban leh ia baroh kaba ha ka bor jong ki ban iada ia ki na kaba shim lut ia ka mynsiem jong ka pyrthei. Ki dei ban hikai ia ki ban long ki nongtrei lang bad U Blei. Ki dei ban long ki kti bakynja-briew jong U Blei, da kaba pynbit ia lade bad ia ki khun jong ki na ka bynta ka jingim kabym kut shuh. — Fundamentals of Christian Education, sla 545. IIKK 292.2
Ka Hikai ia Ka Jingieit Bad Ka Jingsheptieng Ia U Blei. — Ko ki kmie-ki kpa Khristan, hato na ka bynta U Khrist hi phin ym khmih bniah ia ki jingkwah jong phi, ia ki jingthmu jong phi na ka bynta ki khun jong phi, bad peit-thuh la kin iabiang bad ka jingthew jong ka hukum jong U Blei? Ka jingnang-jingstad kaba donkam tam ka long ban hikai ia ki ia ka jingieit bad ka jingsheptieng ia U Blei. — Review and Herald, June 24, 1890. IIKK 292.3
La Ñiew Ia Ka Da Ki Babun Kum Kata Kaba La Rim Kabym Iadei Shuh Bad Ka Por. — Ia ka jingnang-jingstad kaba neh kat ka bymjukut la jan lyndet noh kum kabka la rim ia kabym shymk la kwah shuh. Ia kaba pynnang-pynstad ia ki khun ba kin shim ia ka kam jong kaba tei ia ka jinglong na ka bynta ka jingbha jong ki ha ka por bamynta, ia ka jingsuk bad ka jingkmen jong ki mynta, bad ban ialam ia ki kjat jong ki ha ka lynti ba la buh na ka bynta kiba la siewspah jong U Trai ba kin iaid, khlem kut la ñiew kum kabym iadei-dur bad, namarkata, kamk long shuh kaba donkam. Khnang ban ialamk ia ki khun jong phi ba kin rung sha ki khyrdop jong ka Nongbah jong U Blei kum ki nongjop, dei ban hikai pynnang-pynstad ia ki ban sheptieng ia U Blei bad sumar ia ki hukum jong U ka jingim bamynta. — Fundamentals of Christian Education, sla 111. IIKK 292.4
Ka Long Kaba Iaid Shaphrang, Ym Pat La Pyndep. — Ka kam-ka jingtrei ka jingim jong ngi hangne ka long ka jingpynkhreh na ka bynta ka jingim bymjukut. Ia ka jingnang-jingstad ba la sdang hangne yn ym lah ban pyndep ha kane ka jingim; kan iai-iaid shaphrang lynter ka bymjukut — kaba nang-iairoi bad iaid shaphrang, lano-lano ruh yn ym pyndep ia ka. Nang shai shuh-shuh yn pynpaw ia ka jingstad bad ka jingieit jong U Blei ha ka lad-ka jingthmu jong ka jingsiewspah. U Nongpynim, katba U ialam ia ki khun jong U sha ki tyllong jong ki um ba-im, Un ai ia ka jingkynshew-bakordor jong ka jingtip. Bad man ka sngi ki kam baphylla jong U Blei, ki sabut jong ka bor jong U ha kaba thaw bad pynlong, bad kaba kyrshan ia ki bneng salonsar, kin plie wang ha khmat ka jingmut-jingpyrkhat ha ka jingitynnad bathymmai. Ha ka jingshai kaba tyngshaiñ na ka khet, ki jingmaïan kin jah noh, te ia ka mynsiem yn pyndap da ka jingsngew phylla ha ka jingsynlar jong kiei-kiei ia kiba ym pat ju la sngewthuh mynshuwa. — Ministry of Healing, sla 466. IIKK 293.1