Ki Kam Jong Ki Apostol
38.—U Paul Kum U Nongsah Byndi
(La Pynshong Nongrim __ Ki Kam 21:17-23:35.)
“Te mynba ngi la lah poi ha Jerusalem, ki parabangeit da kaba kmen ki la iapdiang ia ngi. Ha ka sngi kaba bud te U Paul u la leit rung lem bad ngi sha U Jakob; te ki tymmen-basan baroh ki la iadon hangta.” KJA 189.1
Ha kane ka jingjia, U Paul lem bad ki paralok jong u kumba dei rukom u la ai sha ki tymmen-basan jong ka kam ha Jerusalem ia kita ki jingai synniang ba la phah da ki balang Jentil na ka bynta ka jingkyrshan ia kiba duk hapdeng ki parabangeit Jiw jong ki. Ka jinglum ia kine ki jingai synniang ka la pynlut shibun ka por jong u apostol bad ki para-nongtrei jong u, ki la don shibun ka jingpyrkhat bakhuslai, bad ki jingtrei shitom. Ka jingbun jong kane ka jingai, kaba la palat shibun eh ia ki jingkhmnih lynti jong ki tymmen-basan ha Jerusalem, ka la mihpli ia shibun ki jingkheinduh bad wat ia ki jingshah shitom ha ka liang jong ki bangeit Jentil. KJA 189.2
Kine ki jingai mon sngewbha ki pyni-dak ia ka jingiaineh jong ki parabangeit Jentil sha ka kam ba la seng skhem jong U Blei ha kylleng ka pyrthei bad dei ban pdiang da baroh da ka jingsngewnguh shisha, hynrei ka la paw sha U Paul bad ki paralok jong u ba wat kito kiba ha khmat jong ki hi ki ia-ieng mynta la don katto-katne ngut kibym lah satia ban sngewnguh lane iaroh ia ka mynsiem jong ka jingia-ieit kum shi para kaba la pynkhih ia kine ki jingai sngewbha. KJA 189.3
Ha ki snem bamynshuwa jong ka jingtrei ka gospel hapdeng ki Jentil katto-katne ki rangbah kiba kham paw-khmat ha Jerusalem, da kaba snoh rydin sha ki jingsngewpyrshah bamynshuwa bad ki jingpyrkhat ba ki la mlien ban bat, kim shym la iatrei lang bad U Paul bad ki para-nongtrei jong u. Ha ka jingangnud jong ki ban iai-pynsah ia ki rukom bad ki jinglehniam bym don jingmut, kim shym la iohi ia ka jingkyrkhu kaban wan sha ki bad sha ka kam kaba ki la ieit, lyngba ka jingtrei minot ban pyniasoh kawei ia baroh ki bynta jong ka kam U Trai. Wat la ki kwah ban iada ia ka jingbha-ka jingroi jong ka balang Khristan, kim shym la iaid ryngkat lang bad ki jingplie-lad jong U Blei na ka bynta ka jingtur shaphrang, te ha ka jingstad briew jong ki hi ki la pyrshang ban buh sawdong ki nongtrei shibun ki jingkhang-lad kibym donkam. Kumne la mih ka kynhun ki briew kibym tip da lade hi ia ki jinglong-jingman kiba iai-kylla bad ki jingdonkam bakyrpang ba la iashem da ki nongtrei ha ki lyngkha bajngai, pynban ki la iai-kam ba ki la don ia ka bor-ka iktiar ban synshar pynbeit ia ki rangbah ha kine ki lyngkha ba kin bud ia ki rukom trei-kam kiba la buh kyrpang thikna bha. Ki la sngew kumba ia ka kam ialap ia ka gospel dei ban pyniaid shaphrang thik kat kum ki jingsngew-ki jingpyrkhat jong ki. KJA 189.4
Bun ki snem ki la iaid-lait naduh ba ki nongialam rangbah ha Jerusalem, ryngkat bad ki nongmihkhmat na kiwei ki balang bakongsan, ki la iapyrkhat sani shaphang ki jingkylli kiba pynshaiong kiba la mih halor ki rukom ba la bud da kito kiba iatrei na ka bynta ki Jentil. Kum ka jingmih na kane ka jingialang, ki nongialam ki la iatylli ha kaba pynmih ia ka rai ban ai jingmut sha ki balang shaphang ki katto-katne ki jinglehniam bad ki dustur, kaba kynthup ruh ia ka jingot-sher. Ka la dei ha kane ka jingialang-bah ba ki rangbah ki la iarai shitylli ha kaba aiti kyrpang sha ki balang Khristan ia U Barnabas bad U Paul kum ki nongtrei kiba bitnam na ka bynta ka jingshaniah badap-biang jong uwei-pa-uwei uba ngeit. KJA 189.5
Hapdeng kito kiba la wan sha kane ka jingialang la don katto-katne kiba la bishar kemdaw jur eh ia ki rukom trei ba la bud da ki apostol ha kiba la shong lyngngeit ka jingkit bakongsan jong ka jingialap ia ka gospel sha ka pyrthei Jentil. Hynrei ha kata ka jingialang-bah ia ka jingsngewthuh jong ki ia ka jingthmu jong U Blei la pyniar, bad ki la iatylli bad ki nongialam jong ki ha kaba pynlong ia ki jingrai jingmut bastad kiba la pynlah ia ka jingpyniasoh kawei ia baroh ki kynhun jong ki bangeit. KJA 189.6
Hadien, haba la paw shai ba ki nongkylla kaba mut hapdeng ki Jentil ki la roi stet katta-katta, la don khyndiat ngut ki nongialam rangbah ha Jerusalem kiba la sdang ban pun ban pynmih thymmai ia ki jingsngew-pyrshah bamynshuwa jong ki ia ki rukom trei jong U Paul bad ki paralok jong u. Kine ki jingsngew-pyrshah ki la nangkhlain ha ka jingiaid jong ki snem, haduh ba katto-katne na ki nongialam ki la kut jingmut skhem ba ia ka kam ialap ia ka gospel naduh kata ka por dei ban pynlong kat kum ki jingpyrkhat jong ki hi. Lada U Paul un pyniadei ia ki rukom trei jong u bad ki lad-ki rukom bakyrpang thikna ba ki la pynbeit kin pdiang-ithuh bad kyrshan ia ka jingtrei jong u; lymda kumta kin ym lah shuh ban pdiang sngewbha lane ai jingiarap sha ka. KJA 190.1
Kine ki briew kim shym la iohi shuh ia ka jingshisha ba U Blei U long u nonghikai jong ki briew jong U; ba uwei-pa-uwei u nongtrei ha ka kam jong U u dei ban ioh ia ka jingiashem la kajong hi ha kaba bud ia U Nongialam bakynja-blei, ym dei ban peit sha u briew na ka bynta ka jingialam beit; ba ia ki nongtrei jong U dei ban thawdur bad pynwandur, ym dei kat kum ki jingmut-ki jingpyrkhat jong u briew, hynrei katkum ka dur-ka nuksa bakynja-blei. KJA 190.2
Ha ka jingshakri jong u apostol Paul u la hikai ia ki briew ym “da ki ktien khroh ka jingstad, hynrei da ka jingpyni U Mynsiem bad ka bor.” Ia ki jingshisha kiba u la pynbna la pynpaw sha u da U Mynsiem Bakhuid, “namar U Mynsiem u iit ia kiei-kiei baroh, wat ia kiei-kiei ruh ki bajylliew ki jong U Blei. Namar uno u briew uba ithuh ia kiei-kiei ki jong u briew, hynrei tang ka mynsiem uta u briew kaba hapoh jong u? kumjuh ruh ia kita kiei-kiei ruh ki jong U Blei ym don ba ithuh, hynrei tang U Mynsiem U Blei. . . . Ia kita kiei-kiei ruh,” la ong skhem U Paul, “ngi kren, ym da ki ktien ba ka jingstad u briew ka hikai, hynrei ia kiba U Mynsiem u hikai; da kaba iapyrshang ia kiei-kiei ruh kiba kynja mynsiem bad kiba kynja mynsiem.” 1 Korinth 2:4,10-13. KJA 190.3
Shi lynter ka jingialap jong u, U Paul u la peit sha U Blei na ka bynta ka jingialam. Ha kajuh ka por, u la sumar bniah ban trei katkum ki jingrai jingmut jong ka jingialang-bah ha Jerusalem, te kum ka jingmih ia ki balang “la pynskhem ha kata ka jingngeit, bad ki la man bun ha ka jingkhein ha la ka sngi.” Ki Kam 16:5. Te mynta, halor ka jingbymdon ka jingsngewsynei-lem ia u da ki katto-katne ngut, u la shem jingtngen ha ka jingsngewthuh shai ba u la leh ia ka kamram jong u ha kaba pynshlur ha ki parabangeit jong u ban don ia ka mynsiem jong ka jingiaineh, ka jingsbun, bad ka jingieit kum shi para, kumba la pynpaw ha kane ka jingjia jong ki jingai kylluid mynsiem kiba la pynlah ia u ban buh ha khmat ki tymmen-basan Jiw. KJA 190.4
Hadien kaba aiti ia kine ki jingai sngewbha, U Paul “u la iathuh kawei-pa-kawei ia kita kiei-kiei kiba U Blei u la lah leh hapdeng ki Jentil da ka jingtrei jong u.” Kane ka jingiathuh ter-ter ia ki jingshisha ka la wallam sha ki dohnud jong ki briew baroh, wat jong kito kiba la artatien, ia ka jingsngew kynduh mynsiem ba ka jingkyrkhu jong ka bneng ka la synran ia ki jingtrei jong u. “Haba ki la iohsngew ki la pyndon burom ia U Blei.” Ki la sngew ba ki rukom trei ba la bud da u apostol ki la don ia ka mohor jong ka Bneng. Kita ki jingai synniang kiba don ha khmat jong ki ki la nang pynshisha skhem ia ka jingphla jong u apostol shaphang ka jingiaineh jong ki balang bathymmai ba la seng hapdeng ki Jentil. Ki rangbah, ia kiba la niew hapdeng kito kiba pyniaid ia ka kam ha Jerusalem, kiba la kyntu jur ruh ba dei ban pyntrei-kam tyngeh ia ki lad synshar pyrkhing, mynta ki la iohi ia ka jingtrei jong U Paul ha ka jingshai bathymmai bad ki la sngewthuh bha ba ka rukom leh jong ki ka la long kaba bakla, ba ia ki la teh-mraw da ki dustur bad ki jinghikai pateng jong ki Jiw, bad ba ia ka kam jong ka gospel la pynwit shibun eh da ka jingbymkloi jong ki ban pdiang-ithuh ba ia ka kynroh ka jingpyniakhlad hapdeng ki Jiw bad ki Jentil la dep pynkhyllem noh da ka jingiap jong U Khrist. KJA 190.5
Kane ka la long ka kabu-ksiar ia baroh ki rangbah nongialam ban phla shai ba U Blei U la trei phylla lyngba U Paul, bad ba la don ki por ba ki la bakla ha kaba shah ia ki khubor jong ki nongshun jong u ban pynkhie buk ia ka jingbishni-jingpihuin bad ka jingpyrshah jong ki. Hynrei ha ka jaka ban iatylli ha ka jingtrei tyngeh ban leh ia kata kaba beit-kaba hok ha uta ia uba la lah pynmong, ki la ai pynban ha u ia ka jingsneng kaba la pyni shai ba ki dang iai-bat ia ka jingsngew ba U Paul u dei ban kit-khlieh na ka bynta ka jingsngew pyrshah kaba don ha kata ka por. Kim shym la ieng donburom ha ka jingiada ia u, da kaba pyrshang tyngeh ban pyni ha kito kiba iakhnium pyrshah hangno ki la bakla, hynrei ki la ialeh shitom pynban ban pynjem da kaba sneng ia u ban bud ia kata ka rukom trei kaba ha ka jingsngew jong ki kan weng noh ia baroh ka daw na ka bynta ka jingiasngewthuh bakla. KJA 190.6
“Me iohi, ko para,” ki la ong, kum ka jingphai-ktien sha ka jingphla jong u, “katno phew hajar ki Jiw ki don kiba la ngeit; baroh ruh ki ialong kiba sngew shitrhem shaphang ka hukum: bad la pynbna ha ki shaphang jong me, ba me hikai ia ki Jiw baroh kiba hapdeng ki Jentil ia kaban lyndet ia U Moses, me da hukum ia ki ban ym otsher ia la ki khun, lymne ban iaid katba kum ki niam ki rukom. Namar kata te kumno? khlem pep kin iohsngew ba me la wan. Namarkata to men leh ia kane kaba ngi ong ia me: Don bad ngi saw ngut ki rangbah kiba la teh ia lade da ka jingsmai; shim ia kine, bad pynkhuid ia lade lem bad ki, bad men siew ruh na ka bynta jong ki ba kin ioh khi ia la ki khlieh: kumta baroh kin ioh tip ba kim long ei-ei ruh em kita kiei-kiei kiba ki la iabna shaphang jong me; hynrei ba me hi ruh me iaid beit, da kaba sumar ia ka hukum. Hynrei shaphang kita ki Jentil kiba la ngeit, ngi la iathoh ba ngi la iarai ba kin kyndiah noh na kita kiei-kiei ba la knia ia ki bleithaw, bad na ka snam, bad na kaba la khyrwait, bad na kaba klim.” KJA 191.1
Kine ki rangbah ki la kyrmen ba U Paul, da kaba bud ia ka jingleh kaba ki la ai jingmut, un ai ia ka jingbatai pyrshah ia ki khubor shaphang jong u. Ki la kular skhem ha u ba ia ka rai jong ka jingialang-bah kaba mynshuwa shaphang ki Jentil kiba la ngeit bad ka jingiadei jong ki bad ka hukum ki niam-ki rukom, ka dang sah kumjuh. Hynrei ka jingsneng ba la ai mynta kam iahap-sur satia bad kata ka rai. U Mynsiem jong U Blei Um shym la pynkih ban pynmih ia kane ka jingbthah; ka la dei u soh jong ka jingkhawpud. Ki nongialam jong ka balang ha Jerusalem ki la tip ba da ka jingbym leh kat kum ka hukum jong ki niam-ki rukom, ki Khristan kin wallam halor jong ki hi ia ka jingisih jong ki Jiw bad kin buh ia lade ha ka jingpynshitom-bein. Ka Sanhedrin ka ialeh katlah-katiai ban khanglad ia ka jingroi bad ka jingiaid shaphrang jong ka gospel. La jied ia ki rangbah da kane ka dorbar ban buddien ia ki apostol, khamtam eh ia U Paul, bad ha kawei-pa-kawei ka rukom ba ki lah kin ieng-pyrshah ia ka kam-ka jingtrei jong ki. Lada ia kiba ngeit ha U Khrist la pynrem ha khmat ka Sanhedrin kum ki nongpynkhein ia ka hukum, kin hap stet sha ka jingpynshitom kaba jur kum ki nong-phaidien na ka jingngeit jong ki Jiw. KJA 191.2
Shibun ki Jiw kiba la pdiang ia ka gospel ki la dang niewkor ia ka hukum jong ki niam-ki rukom bad ki la kloi ban iamynjur, ki da kyrmen ba da kane ka rukom kin ioh ia ka jingshaniah ki para-ri jong ki, ba kin weng noh ia ka jingiapyrshah jong ki, bad ba da kata yn lah ban khring ia ki sha ka jingngeit ha U Khrist kum U Nongsiewspah jong ka pyrthei. U Paul u la sngewthuh ba slem katba shibun ki dkhot balang bapawnam ha Jerusalem ki iaibteng ban don ka jingsngewpyrshah ia u, kin iai-trei ruh ban trei pyrshah ia ka borktah jong u. U la sngew ba lada da kano-re-kano ka jingmynjur bashongnia un lah ban khring ia ki sha ka jingshisha un weng ia kata ka diengpyngkiang bakhraw na ka bynta ka jingjop jong ka gospel ha kiwei pat ki jaka. Hynrei ym shym la pynkup bor ia u ban mynjur ia baroh kaba ki la dawa na u. KJA 191.3
Haba ngi pyrkhat shaphang ka jingthrang bajur jong U Paul ban long shidur bad ki para jaid jong u, ka jingieit-jem jong u ia kiba tlot ha ka jingngeit, ka jingniew-burom jong u ia ki apostol kiba la iadon lang bad U Khrist, bad na ka bynta U Jakob, u para jong U Trai, bad ka jingthmu jong u ban long kiei-kiei baroh sha ki briew baroh katba u la lah ban leh khlem da iehnoh ia ka ain-tynrai __ haba ngi pyrkhat ia kane baroh phar, ym shym da sngew phylla than ba la pynkohnguh ia u ban khlad na ka rukom kaba skhem, kaba eh kaba u la bud haduh kata ka por. Hynrei ha ka jaka ban pyndep ia ka jingthmu ba u la kwah eh, ki jingleh shitom jong u na ka bynta ka jingiasuk ki la pynstet pynban ia ka jingshah shitom, ki la pynkloi ia ki jingjynjar jong u ia kiba la iathuhlypa, bad ki la pynjia ia ka jingpyniakhlad ia u na ki para-bangeit jong u, ki da pynduh noh ia ka balang ia uwei na ki rishot bakhlain tam jong ka, bad ki da wallam ka jingsngewsih sha ki dohnud Khristan ha kawei-pa-kawei ka ri. KJA 191.4
Ha ka sngi kaba bud U Paul u la sdang ban leh kat kum ka jingsneng jong ki tymmen-basan. Ia kita ki sawngut ki briew kiba la shim ia ka jingsmai u Nasar (Jingkhein 6), kane ka kyrteng ka la jan duh noh, la ialam shapoh ka templ, “u da pynbna ia ka jingpyndep ia ki sngi ka jingpynkhuid, tadynda la ainguh ia ka jingainguh na ka bynta uwei-pa-uwei na ki.” Ia ki jingknia kiba remdor na ka bynta ka jingpynkhuid la dang dei ban knia ainguh. KJA 192.1
Kito kiba la sneng ia U Paul ban shim ia kane ka jingjam kim shym la pyrkhat sani shaphang ka jingma bakhraw sha kaba yn buh ia u ha kane ka jingleh. Ha kane ka aiom, ia ka Jerusalem la pyndap da ki nongmane na shibun ki ri. Katba, ha ka jingpyndep ia ka jingpynkhamti ba la ai ha u da U Blei, U Paul u la leit rah ia ka gospel sha ki Jentil, u la leit jngoh ia shibun ki nongbah baheh tam jong ka pyrthei, kumta la ithuh bha ia u da ki hajar kiba na ki jaka nongwei kiba la wan sha Jerusalem na ka bynta ka jingkhawai-niam. Hapdeng kine la don kito ki briew kiba ia ki dohnud jong ki la pyndap da ka jingisih bakthang ia U Paul, bad ba un leit rung shapoh ka templ ha ka jingiaseng lang ki paidbah ka la long ka jingma-ka jingmynsaw ia ka jingim jong u. Bun sngi u la rung u la mih hapdeng ki nongmane, imat kumba ym shym la don ba la tip-la ithuh; hynrei shuwa ban kut kata ka por ba la buh thikna, katba u dang ia-kren bad uwei u lyngdoh shaphang ki jingknia ba dei ban wan ainguh, la ithuh ia u da ki katto-katne ki Jiw kiba na Asia. KJA 192.2
Da ka jingbitar shla jong ki ksuid ki la iamareh kynsan sha u, ki da iapyrta, “Ko rangbah Israel, to iarap kloi: Dei une u briew uba hikai kylleng-la kylleng ruh ia ki briew baroh ban ialeh ia u paidlang, bad ia ka hukum bad ia kane ka jaka.” Te katba ki paidbah ki la phai-ktien sha kata ka jingkhot na ka bynta ka jingiarap, sa ia kawei ka jingmudui la pynlang __ “bad nalor kata u la ialam ia ki Grik ruh hapoh ka templ, bad u la pyntngit ia kane ka jaka bakyntang.” KJA 192.3
Katkum ka ain-ka hukum jong ki Jiw ka la dei ka jingleh-sniew ia kaba lah ban pynshitom da ka jingpyniap ia u briew uba khlem otsher ban rung sha ki phyllaw bakham shapoh jong ka iing bakyntang khuid. La iohi ia U Paul hapoh ka nongbah lem bad ka jingsynran lang jong U Trophimos, u nong Ephesos, kumta la shu tharai-antad ba u la wan ialam ia u shapoh ka templ ruh. Ia kane um shym la leh; bad ma u hi uba dei u Jiw, ka jingwan rung jong u shapoh ka templ kam long satia ka jingpynkhein ia ka hukum. Hynrei wat la ka jingkynnoh ka la long kabym dei ei-ei ruh, ka la trei-kam ban pynkhih ia ka jingsngew pyrshah jong ki paidbah. Katba ia ka jingpyrta la nang rah lyngba ki kamra bad ki phyllaw jong ka templ, ki paidbah kiba la ialum hangta ki la bitar shla eh. Kane ka khubor ka la phriang stet lyngba ka Jerusalem, “te ka la khihwin jlang baroh kawei ka nongbah, bad u paidbah u la iaphet kyrthep lang.” KJA 192.4
Ba u nongphai-dien na ki Israel un nud ban pyntngit ia ka templ hamar ka por ba bun hajar ki la wan sha ka na baroh ki bynta jong ka pyrthei ban mane, ka la pynkhih ia ki jingsngew bashyrkhei tam jong u paidbah. “Ki la kem ia U Paul, ki la iaring noh ia u shabar ka templ: bad kumne-kumne la khang noh ia ki jingkhang.” KJA 192.5
“Te katba ki dang pyrshang ban pyniap noh ia u, la wan ka khubor ha u rangbah shihajar jong ka kynhun ki shipai, ba la khihwin jlang baroh kawei ka Jerusalem.” U Klaudios Lusias u la tip bha ia ki bor khihwin bad kiba u la dei ban ieng ban pynsngap jar, te “kumne-kumne ruh u la shim ia ki shipai bad ia ki rangbah shispah, bad u la phet arsut sha ki; ki te haba ki la iohi ia uta u rangbah shihjar bad ia ki shipai, ki la sangeh na kaba shoh ia U Paul.” Namar ka jingbym tip ia ka daw jong ka jingiakhih-win, hynrei haba la iohi ba ka jingbitar shla jong ki paid byllien ka la long beit pyrshah ia U Paul, une u kaptan jong ka sorkar Rom u la pynkut-nia ba khlem artatien u dei uwei na ki nong Ijipt uba ialeh pyrshah shaphang kiba u la iohsngew, lehse uba la lait noh na ka jingshah-kem. Namarkata, “u rangbah shihajar u la wan bad u la kem ia u, bad u la hukum ban khum ia u da ki artylli ki kynjri; bad u la iakylli u long uei bad aiu ba u la leh.” Shisyndon shibun ki sur-kren ki la iahylla jam lem bad ka jingmudui ba-bitar; “kiwei ki la iapyrta ia kane, kiwei pat ia kata, hapdeng uta u paidbah: te haba um lah ban tip ia kaba shisha namar kata ka jingkhihwin, u la hukum ban ialam noh ia u shapoh ka kut. Mynba u la poi te ha ki kyrdon, ka la jia, ban bah ia u da kita ki shipai namar ka jingleh jubor jong uta u paidbah. Namar u paidbah byllien jong uta u paidlang u la bud nadien, u da iapyrta, To da shim duh noh ia u. KJA 192.6
Hapdeng kata ka jingkhihwin u apostol u la long uba jai-jai bad uba synshar ia lade. Ka jingmut jong u ka la iaineh ha U Blei, bad u la tip ba ki angel jong ka bneng ki la don sawdong jong u. Um da mon ban mih noh na ka templ khlem da pyrshang katba lah ban pynpaw ia ka jingshisha ha khmat ki para-ri jong u. Haba la dei ban ialam noh ia u sha ka kut u la ong ha u rangbah shihajar, “Ka bit ne-em ia nga ban ong ei-ei ha me?” U Lusias u la phai ktien, “Me nang ban kren Grik? Me mem long shisha uta u nong Ijipt, uba mynshuwa kine ki sngi u la shet ia kita ki saw hajar ki dakaid bad u la ialam noh sha ka rikhlaw?” Haba jubab, U Paul u la ong, “Nga nga long u Jiw uba na Tarsos ha Kilikia, u trai shnong ka nongbah kaba donnam: nga kyrpad ia me, to shah ia nga ban kren ha u paidbah.” KJA 193.1
Ia kata ka jingkyrpad la ai, te “U Paul u da ieng ha kita ki kyrdon, u la kaweh ha uta u paidlang.” Kata ka jingkaweh ka la khring ia ka jingshahshkor jong ki, katba ka dur-ka main jong u ka la ioh ia ka jingniew-burom jong ki. “Te ynda la long ka jingsngapjar jak, u la kren ha ki ha ka ktien Hebru kumne: “Ko ki para, bad ko ki kpa, to sngew ia ka jingiasaid-da jong nga mynta ha phi.” Ha ka jingsawa jong ki ktien Hebru kiba la ju tip bha, “ki la kham sngap jar,” bad ha kata ka jingsngap jar-jar da baroh phar u la bteng: KJA 193.2
“Nga nga long u Jiw, ia uba la kha ha Tarsos, ha Kilikia, hynrei la pynnang ia nga ha kane ka nongbah ha kjat U Gamaliel, ba la hikai ia nga kat ka rukom babniah jong ka hukum ki kpa tymmen, nga da sngew shitrhem shaphang U Blei, kat kumba phi baroh phi long ha kane ka sngi.” Ym don uno-uno uba la lah ban len ia ki jingong jong u apostol, namar ia ki jingjia bashisha ba u la kdew la tip bha hapdeng kiba bun kiba dang im ha Jerusalem. Nangta u la kren shaphang ka jingshitrhem bamynshuwa jong u ha kaba pynshitombein ia ki synran jong U Khrist, wat haduh ka jingpyniap ia ki; bad u la iathuh ter-ter shaphang ka jingkylla bamut jong u, u da iathuh ha ki nongsngap jong u kumno ia ka dohnud basarong jong u hi la ialam ban dem sha U Nongsaret ia Uba la sahnarphna. Lada u la pyrshang ban rung sha ka jingiatainia bad ki nongialeh pyrshah jong u, kin jin da la kyntait eh dohnud ban shahshkor sha ki ktien jong u; hynrei ka jingiathuh beit ter-ter ia ka jingiashem jong u ka la don ka bor ban pynngeit kat haduh katto-katne por la imat ba ia ki dohnud jong ki la pynjem bad la ktah jur. KJA 193.3
Te u la pyrshang ban pyni ba ia ka kam-ka jingtrei jong u hapdeng ki Jentil um shym la trei da ka jingjied jong u hi. U la thrang ban trei na ka bynta ka jaid bynriew jong u hi; hynrei hapoh ka templ hi ka ktien U Blei ka la kren ha u ha ka jingithuh-paw bakhuid, ka da pynbeit ia ka lynti jong u “jngai nangne sha ki Jentil.” KJA 193.4
Haduh hangne ki paidbah ki la shahshkor da ka jingpyrkhat bniah, hynrei haba U Paul u la poi sha ka bynta ha jingiathuhkhana jong u ba ia u la thung kum u nongkit-ktien jong U Khrist sha ki Jentil, ka jingbitar jong ki ka la khie buk thymmai biang. Kiba la niew ia lade ba dei tang ma ki hi ki paidlang ba la pdiang sngewbha da U Blei, kim mon ban shah ia ki Jentil ba la niewbein ban ia-ioh bynta ia ki lad-ki kabu kiba la long haduh kata ka por kiba la niew kyrpang tang ka jong ki hi. Haba ki la pyrta kham jam ban ia u nongkren, ki la ong, “To da shim duh noh kum ia uta na ka khyndew: Kam dei ia u ban ioh im.” KJA 193.5
“Te haba ki dang iapyrta jam noh, bad ki bred noh bak ia la ki jainkup, bad ki kynting pui-pui sha ka suin, uta u rangbah shihajar u la hukum ban ialam ia u shapoh kata ka kut, u da hukum ban kylli-iit ia u da ki jingsympat; ba un ioh tip na kano ka daw ba ki la iapyrta kumta pyrshah ia u. KJA 193.6
“Te ynda ki la lah khum ia u da ki sai snieh, U Paul u la ong ha uta u rangbah shispah uba la ieng hajan, Ka dei ne-em ia phi ban sympat ia u briew uba long u traishnong Rom, khlem da bishar ruh? Te mynba uta u rangbah shispah u la lah iohsngew ia kata, u la leit iathuh ha uta u rangbah shihajar, u da ong, “To khmih men sa leh aiu: namar une u briew u long u traishnong Rom. Te uta u rangbah shihajar u la wan, bad u la ong ha u, To iathuh ha nga, me long shisha u traishnong Rom? U la iathuh te, Hooid. Te uta u rangbah shihajar u la iathuh, Da ka spah kaba bun nga la ioh thied ia kane ka jinglong traishnong. U Paul u la ong, Hynrei ia nga la kha kumta. Kumne-kumne ruh namar kata ki la kynriah noh na u kita kiban sa tohkit ia u: bad uta u rangbah shihajar ruh u la sheptieng haba u la tip ba u long u traishnong Rom, bad naba u la lah khum ia u. KJA 194.1
“Te kum lashai, ba u da kwah ban tip thikna namar balei la mudui ia u da kita ki Jiw, u la loit noh ia u na kita ki jingkhum, bad u la hukum ia ki rangbah lyngdoh bad ia kata ka dorbar baroh ban iawan lang, te haba u la ialam arsut ia U Paul, u la pynieng ia u ha khmat jong ki.” KJA 194.2
Mynta ia u apostol yn bishar da kajuh ka bor jingbishar ha kaba ma u hi u la long u dkhot jong ka shuwa ka jingkylla kaba mut jong u. Katba u la ieng ha khmat ki nongsynshar jong ki Jiw, ka main jong u ka la long jai-jai, bad ka dur-khmat jong u ka la pynpaw ia ka jingsuk jong U Khrist. “U Paul haba u la khmih shain ha kata ka dorbar, u la ong, Ko ki para, nga la iaid beit ha ka jingiatiplem babha ha khmat U Blei haduh kane ka sngi.” Haba ki la iohsngew ia kine ki ktien, ia ka jingisih jong ki la pynmeh thymmai pat;” bad U Ananias u rangbah lyngdoh u la hukum ia kita kiba ieng hajan jong u ban thab ia u na ka shyntur.” Ha kane ka hukum bymdon shuh ka jingsngew bakynja briew, U Paul u la pyrta, “U Blei un sa shoh ia me, me ka kynroh ba la pynlieh: kumba du shong bishar ma me ia nga kat ka hukum, pynban da kaba pynkhein ia ka hukum me phah thab ia nga?” “Kita kiba la ieng hajan ki la ia-ong, Me krenbein ia u rangbah lyngdoh jong U Blei?” U Paul u la jubab donakor, “Ngam shym la tip, ko ki para, ba u long u rangbah lyngdoh, naba la thoh, Men ym kren sniew ia u nongsynshar u paidlang jong me. KJA 194.3
“Hynrei haba U Paul u la iohi ba kawei ka bynta ka long ki Saddusi, bad kawei pat ki Pharisi, u la pyrta noh ha ka dorbar, Ko ki para, nga nga long U Pharisi, u khun ki Pharisi: shaphang ka jingkyrmen bad ka jingmihpat kiba iap la bishar ia nga. KJA 194.4
“Te ynda u la lah ong ia kane, la mih buk ka jingiasaid hapdeng kita ki Pharisi bad kita ki Saddusi: bad uta u paidbah u la iakad arliang. Namar ki Saddusi ki ia-ong ba ym don ka jingmihpat, lymne ki angel, lymne ki mynsiem: hynrei ki Pharisi ki iaphla ia ki baroh ar.” Kine ki ar kynhun ki la sdang ban iasaid-nia hapdeng jong ki hi, te kumne ka jingkhlain-bor ka jingiapyrshah jong ki ia U Paul ka la pra. “Haba la ia-ieng joit ki nongthoh kiba na ka liang ki Pharisi, ki la iapyneh noh, ki da ong, Ngim shem kaba sniew ei-ei ruh ha une u briew: hynrei yn leh kumno lada ka mynsiem ka la kren ha u, lane u angel,” to ngin ym ialeh thma pyrshah ia U Blei. KJA 194.5
Ha ka jingkulmar kaba bud, ki Saddusi ki la ialeh shitrhem eh ban ioh ia u apostol, khnang ba kin pyniap noh ia u; bad ki Pharisi ki la ialeh da ka jingthrang ban iada ia u. “Uta u rangbah shihajar, ba u la sngew sheptieng ioh kin bthat lyngkhot-lyngkhot ia U Paul, u la hukum ia ki shipai ban leit hiar noh, bad ban knieh kynthet ia u napdeng jong ki, bad ban wallam noh ia u shapoh kata ka kut.” KJA 194.6
Hadien, katba u la pyrkhat bad kynmaw halor ki jingiashem bajynjar ha kata ka sngi, U Paul u la sdang ban sheptieng ba lehse ka rukom leh jong u kam shym la long kaba pynsngewbha ia U Blei. Hato ka la lah ban long ba u la leh bakla ha kaba wan jngoh ia ka Jerusalem? Hato ka jingthrang bajur jong u ban iatylli bad ki para jong u ka la ialam sha kane ka jingmih kaba pynjot-pynjynjar? KJA 194.7
Ka kyrdan kaba ki Jiw ki bat kum ki briew jong U Blei ha khmat ka pyrthei kabym ngeit, ka la pynlong ia u apostol ban khuslai bad sngew jynjar eh ha ka mynsiem. Kumno kito ki rangbah bamane bleithaw kin peit sha ki? __ kiba kam ba ki long ki nongmane ia U Jehobah, bad kiba shimti ruh ia ka kam bakyntang khuid, pynban ki aiti ia lade sha ka jingsynshar jong ka jingbitar bamatlah, kabym shongnia, kiba wad ban pyniap wat ia ki para jong ki kiba nud ban pher na ki ha ka jingngeit niam, bad kiba pynkylla ia ka dorbar ka jingbishar bashongkun tam jong ki sha ka jingkhynwin bad ka jingiaprat ba-itriem. U Paul u la sngew ba ka kyrteng jong U Blei jong u ka la shah krenbein bad la shah pynjah burom ha khmat ki nongmane bleithaw. KJA 194.8
Bad mynta u don hapoh ka iing-byndi, bad u la tip ba ki nongshun jong u, ha ka jingshun badukhi khait jong ki, kin leh ia kano-kano ka lad ban pyniap noh ia u. Hato ka lah ban long ba ia ka jingtrei jong u na ka bynta ki balang la pynkut noh bad ba ki suri kiba pynjot ban bam duh kin ioh rung noh mynta? Ka kam jong U Khrist ka la shong jan eh sha ka dohnud jong U Paul, bad da ka jingkhuslai mynsiem u la pyrkhat shaphang ki jingma jong ki balang kiba la phriang kylleng, kiba la don ha ka jingma ban shah pynshitombein ha kum kita ki briew kiba u la ialeh pyrshah hapoh ka dorbar Sanhedrin. Ha ka jingkhuslai bad jingduh jingkyrmen jong u u la iam bad la duwai. KJA 195.1
Ha kane ka kynta badum U Trai Um shym la leh klet ia u shakri jong U. U la iada ia u na u paid-bhur bapyniap briew hapoh ki phyllaw jong ka templ; U la don ryngkat bad u ha khmat ka dorbar Sanhedrin; U la long lem bad u hapoh ka kut; bad U la pynpaw ia lade sha une u sakhi baiaineh jong U kum ka jingjubab ia ki jingduwai shitrhem jong u apostol na ka bynta ka jingialam. “Te kum lashai mynmiet U Trai u la ieng hajan jong u, u la ong ruh, To sngew shlur,” ko Paul, “namar kumba me la phla shaphang jong nga ha Jerusalem, kumjuh ka dei ia me ban phla ha Rom ruh.” KJA 195.2
La slem U Paul u la khmih lynti ban ioh lad ban leit jngoh ia ka Rom; U la thrang eh ban phla na ka bynta U Khrist hangta, hynrei u la sngew ba ia ki jingthmu jong u la khanglad noh da ka jingshun jong ki Jiw. U la pyrkhat tang khyndiat eh, wat mynta ruh, ba kan long ha u kum u koidi ba un leit shata. KJA 195.3
Katba U Trai U la pynshlur ia u shakri jong U, ki nongshun jong U Paul ki la dang iasylla ia ka jingpyniap-duh noh ia u. “Te ynda la mih ka sngi, kiba na ki Jiw haba ki la iasylla lang, ki la iateh jingsmai paralok hi ki da iakut ban ym bam lymne dih haduh ba kin da ioh pyniap noh ia U Paul. Ki la iadon sawphew ngut tam kiba la iapynlong ia kane ka jingiashet.” Hangne don kata ka jingshah jingit ia kaba U Trai lyngba U Isaiah U la pynrem __ ka jingshah jingit “ban ialeh bad ban iamai, bad ban kir da ka kti bymman.” Isaiah 58:4. KJA 195.4
Ki nongiashet-ki nongiasylla, “ki la iawan ha ki rangbah lyngdoh bad ki tymmen-basan, ki la ia-ong, Ngi la iateh paralok da ka jingtim bakhraw, ban ym mad ei-ei ruh haduh ba ngin da ioh pyniap noh ia U Paul. Mynta namarkata, ma phi lem bad ka dorbar to phin iaphah ktien ha uta u rangbah shihajar ba un ialam noh arsut ia u ha phi,” lashai ka sngi, “kumba phin sa bishar kham bniah ia ka kam jong u: ngi te, katba um pat poi hajan, ngi la iakloi lypa ia kaban pyniap noh ia u.” KJA 195.5
Ha ka jaka ban dumok ia kane ka buit-sniew barunar, ki lyngdoh bad ki nongsynshar da kaba thrang hir-hir ki la iamynjur ia ka. U Paul u la kren ia ka jingshisha haba u la pynsyriem ia U Ananias bad ka jingtep kaba la pynlieh. KJA 195.6
Hynrei U Blei U la trei phylla ban pyllait im ia u shakri jong U. U khun ka para jong U Paul, haba u lah iohsngew ia “kata ka jingia-apthap” jong kita ki nongpyniap briew, “u la wan bad u la leit rung sha kata ka kut, bad u la iathuh ha U Paul. U Paul te haba u la khot ha u ia uwei na kita ki rangbah shispah, u la ong, To ialam ia une u samla ha u rangbah shihajar namar u don ei-ei ban iathuh ha u. Kumta u la shim ia u, bad u la ialam ha uta u rangbah shihajar, bad u la ong, U Paul u nongsah byndi haba u la khot ha u ia nga, u la kyrpad ia nga ban ialam ia une u samla ha me, uba don ei-ei ban iathuh ha me.” KJA 195.7
U Klaudios Lusias u la pdiang ia une u samla da kaba leh sbun, bad haba u la ialam ia u kyrpang, u la kylli jar-jar, “Me don aiu ban iathuh ha nga?” Uta u samla u la jubab: “Ki Jiw ki la iakut lem ban kyrpad ia me ban ialam arsut ia U Paul lashai sha ka dorbar, kumba men sa kylli kham bniah shaphang jong u. Me namarkata, wat kohnguh ia ki: namar don sawphew ngut tam ki rangbah na ki kiba ia-apthap ia u, kiba la iateh paralok da ka jingsmai ban ym bam lymne dih haduh ba kin da ioh pyniap noh ia u: mynta ruh ki la iakloi lypa, bad ki da iakhmih lynti ia kata ka jingkular na me.” KJA 195.8
“Ynda kumta uta u rangbah shihajar u la pyllait noh ia uta u samla, u da hukum skhem ia u ban ym iathuh hano-hano ruh ba u la lah pynpaw ia kine kiei-kiei ruh ha u.” KJA 196.1
Shisyndon U Lusias u la rai ban pynkynriah noh ia U Paul na ka jaka kaba hapoh ka bor jong u sha ka jylla kaba hapoh U Pheliks u lyngskor. Kum u paidlang, ki Jiw ki la don ha ka jingkhihwin bad ka jingbitar, bad ki jingkhynwin ki la long kiba ju jia khah-khah. Ka jingiai-don jong u apostol ha Jerusalem ka lah ban ialam sha ki jingjia kiba ma ia ka nongbah bad wat ia une u nongsynshar hi ruh. Namarkata, “u la khot arngut na ki rangbah shispah, u la ong, Khreh arspah ngut ki shipai ba kin leit haduh Kaisaria, bad hynniew-phew ngut ki shipai shong kulai bad arspah ngut ki nongbat sum, hamar kaba lai baje mynmiet; bad khreh ruh ki kulai, ba kin pynshong ia U Paul halor, ba kin ialam biang-biang ia u ha U Pheliks, u lyngskor.” KJA 196.2
Ym dei satia ban pyntud ha kaba phah noh ia U Paul. “Kumta kita ki shipai, kumba la hukum ia ki, ki la shim ia U Paul, bad ki la ialam noh ia u mynmiet haduh Antipatris.” Na kata ka jaka ki shipai shong kulai ki la nang leit ryngkat bad une u koidi sha Kaisaria, katba kita ki sawspah ngut ki shipai ki la leit phai sha Jerusalem. KJA 196.3
Uta u rangbah shipai uba synshar ia kata ka kynhun u la leit ai ia u koidi jong u sha U Pheliks, u da ai ruh ia ka shithi ia kaba la aiti ha u da u rangbah shihajar: KJA 196.4
“U Klaudios Lusias, ha U Pheliks u lyngskor babha tam eh: khublei. Ia une u briew la kem da ki Jiw, bad sa ba kin pyniap noh ia u: te haba nga la wan lap ia ki lem bad ki shipai, nga la pyllait noh ia u naba nga la ioh tip skhem ba u long u traishnong Rom. Te ba nga da kwah ban tip ia ka daw ba ki la mudui ia u, nga la ialam noh arsut ia u sha ka dorbar jong ki: nga la shem ba la mudui ia u shaphang ki jingiasaid ka hukum jong ki, hynrei ba ym don ei-ei ruh ka jingmudui ba dei ia kaban iap lane ia kaban khum. Te ynda nga la tip ba kan long ka jingthap ia une u briew, nga da hukum skhem ruh ia kita ki nongmudui jong u ban iathuh ha khmat jong me ia kiei-kiei ba ki ia leh ia u. Khublei.” KJA 196.5
Hadien ba la dep pule ia ka shithi, U Pheliks u la kylli na kano ka jylla lane ka muluk une u nongsah byndi u dei, bad haba la pyntip ba u dei uba na Kilikia, u la ong: “Ngan bishar ia me. . . ynda ki nongmudui jong me ruh ki la poi. U la hukum te ban ap ia u ha ka iingbah U Herod.” KJA 196.6
Ka jingiashem jong U Paul kam shym la long kaba nyngkong ba u shakri jong U Blei u la shem hapdeng ki nongmane bleithaw ia ka jaka jingiada na ka jingshun basniew eh jong ki briew kiba la phla ba ki long u paidlang jong U Jehobah. Ha ka jingbitar shla jong ki pyrshah ia U Paul ki Jiw ki la pynlang sa kawei ka kam-sniew sha ka jingthoh ter-ter badum kaba la buh-dak ia ka khana-barim jong uta u paidlang. Ki la pyneh shuh-shuh ia ki dohnud jong ki pyrshah ia ka jingshisha bad ki la nang pynskhem thikna ia ka jingjot kaba khadduh jong ki. KJA 196.7
Tang khyndiat ki la sngewthuh ia ka jingmut jong ki ktien kiba U Khrist U la kren mynba, hapoh ka synagog ha Nasareth, U la pynbna ia lade kum Uta Uba La Pynsleh. U la kren shai ia ka jingtrei-kam jong U ban pyntngen, ban kyrkhu, bad ban pynim ia kiba sngewsih bad ia kiba pop; te nangta, haba iohi ba ka jingsarong bad ka jingbymngeit ki la synshar ia ki dohnud jong ki nongsngap jong U, U la pynkynmaw ia ki ba ha ka por ba la leit noh U Blei U la phai noh na u paidlang ba la jied jong U namar ka jingbymngeit bad ka jingleh-kiat jong ki, bad ba U la pynpaw ia lade sha ki briew ha ki ri bamane bleithaw kibym shym la kyntait ia ka jingshai jong ka bneng. Ka riewkynthei ha Sarepta bad U Naaman u nong Syria ki la im kat kum ka jingshai baroh kaba ki lah ioh; kumta ia ki la niew kiba kham hok ban ia ki briew ba la jied jong U Blei kiba la phaidien noh na U bad ki la pynduh-pyndam ia ka ain-tynrai ban ioh ia ka jingbit-ka jingbiang bad ia ka burom bakynja pyrthei. KJA 196.8
U Khrist U la iathuh sha ki Jiw ha Nasareth ia ka jingshisha basngewtriem haba U la ong skhem ba bad ki Israel baphai-dien ym shym la don ka jingshngain ia u nongrah-khubor jong U Blei. Kim mon ban tip ia ka jingshong-dor jong u lane sngewtynnad ia ki jingtrei minot jong u. Katba ki nongialam Jiw ki la phla ba ki don ia ka jingshitrhem na ka bynta ka burom jong U Blei bad ka jingbha jong ki Israel, ki la long ki nongshun ia baroh ar. Da ka jinghikai bad da ka nuksa ki la nang ialam ia u paidlang kham jngai shuh-shuh na ka jingkohnguh ia U Blei __ ki ialam ia ki sha kaba Um lah ban long ka jingiada jong ki ha ka sngi jong ka jingjynjar. KJA 196.9
Ki ktien jong ka jingdumok U Nongpynim sha ki briew ka Nasareth ki dei, ha ka jingiashem jong U Paul, ym tang ia ki Jiw kibym ngeit, hynrei ia ki para jong u hi ha ka jingngeit. Lada ki nongialam hapoh ka balang ki la ieh lut ia ka jingsngew kthang jong ki ia u apostol, bad ba ki la pdiang ia u kum uta ia uba la khot kyrpang da U Blei ban rah ia ka gospel sha ki Jentil, U Trai Un jin da la pynsah-im ia u hapdeng jong ki. U Trai Um shym thmu ba ki jingtrei minot jong U Paul kin kut kloi eh, hynrei Um shym la leh ia ka kambah baphylla ban pakhang pyrshah ia ki jinglong-jingman kiba la jia ter-ter ia kiba ka rukom leh jong ki nongialam hapoh ka balang ha Jerusalem ka la pynmih-pynsan. KJA 197.1
Kajuh ka mynsiem ka dang ialam sha kijuh ki jingmih. Ka jinglyndet ban sngewtynnad bad pyndonkam bha ia ki lad jong ka jingai-ei bakynja-blei ka la pynduh ia ka balang shibun ka jingkyrkhu. Katno sien U Trai Un jin da la pynjlan ia ka jingtrei jong ki katto-katne ki nongialap, lada ia ki jingtrei minot jong ki la sngewnguh bad la niewkor! Hynrei lada ka balang ka shah ia u nongshun jong ki mynsiem ban pynbakla ia ka jingshemphang, ba kumta ki mihpli-bakla bad batai-bakla ia ki ktien bad ki jingleh jong u shakri U Khrist; lada ki shah ia lade ban ieng ha ka lynti jong u bad khanglad ia ka jingtrei-kam bha jong u. U Trai teng-teng U weng noh na ki ia ka jingkyrkhu kiba U la ai. KJA 197.2
U Soitan u trei khlem da pud lyngba ki nongtalbikam jong u ban pyndiaw-pynkhuslai bad ban pynjot ia kito kiba U Blei U la jied ban pyndep ia ka kam kaba khraw bad kaba bha. Ki lah ban long kiba la kloi ban kheinduh wat ia ka jingim hi ruh na ka bynta ka jingiaid shaphrang jong ka kam U Khrist, pynban u nongshukor un ai jingmut bad tyrwa sha ki parabangeit jong ki ia ki jingartatien shaphang jong ki kiba, lada shahshkor ia ki, kin pyntlot ia ka jingshaniah ha ka jingkhuid-ka jingbeit ka jinglong jong ki, bad kumne yn pyndkoh noh ia ka jinglah trei kam bha jong ki. Bunsien eh u ioh jingjop ha kaba wallam halor jong ki, lyngba ki parabangeit jong ki hi, ia ka jingsngewsih bad jingkthang mynsiem kaba jur katta-katta ba U Blei U trei da kaba isynei eh ban ai noh da ka jingjah-thait ia ki shakri ba la shah pynshitom jong U. Hadien ba ia ki kti la buh noh ha ka shadem kabym kyndeh mynsiem shuh, haba ka sur-kren jong ka jingmaham bad ka jingpynshlur ka la sngap jar-jar, hangta ia ki riew eh dohnud yn pynkyndit bynriew ban iohi bad ban niew kordor ia ki jingkyrkhu kiba ki la bret noh na ki hi. Ka jingiap jong ki ka lah ban pyndep ia kata kaba ka jingim jong ki kam shym la lah ban leh. KJA 197.3