Προφήτες και βασιλείς

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΜΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΜΗ

ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1—Ο ΣΟΛΟΜΩΝ

Στο διάστημα της βασιλείας του Δαβίδ και του Σολομώντα, ο λαός Ισραήλ είχε καταστεί ισχυρός μεταξύ των εθνών και είχε πολλές ευκαιρίες να ασκεί μεγάλη επιρροή για τη γνωστοποίηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Το όνομα του Κυρίου είχε εξυψωθεί και είχε τιμηθεί, και ο σκοπός για τον οποίον οι Ισραηλίτες είχαν εγκατασταθεί στη Γη της Επαγγελίας φαινόταν ότι εκπληρωνόταν. Τα εμπόδια καταρρίπτονταν και οι προερχόμενοι από ειδωλολατρικές χώρες, εκζητητές της αλήθειας δεν έφευγαν ανικανοποίητοι. Πολλοί προσηλυτίζονταν και η εκκλησία του Θεού επάνω στη Γη πλήθαινε και ευημερούσε. PG 9.1

Ο Σολομών είχε χρισθεί και είχε ανακηρυχθεί βασιλιάς στα τελευταία χρόνια του πατέρα του Δαβίδ, ο οποίος για χάρη του είχε παραιτηθεί από το θρόνο. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του ήταν λαμπρά με υποσχέσεις, και ο σκοπός του Θεού για αυτόν ήταν να προχωρεί από δύναμη σε δύναμη, από δόξα σε δόξα, πλησιάζοντας συνεχώς στην ομοιότητα του χαρακτήρα του Θεού. Γι’ αυτό το λόγοαποτέλεσε έμπνευσηγια το λαό να, εκπληρώνοντας την ιερή παρακαταθήκη του, ως θεματοφύλακες της θεϊκής αλήθειας. PG 9.2

Ο Δαβίδ ήξερε ότι ο υψηλός σκοπός του Θεού για τον λαό του Ισραήλ μπορούσε να εκπληρωθεί μόνο αν ηάρχουσα τάξη και ο λαός επιζητούσαν με αδιάπτωτη επαγρύπνηση να φθάσουν στο ιδανικό που τους είχε ορισθεί. Ήξερε ότι για να μπορέσει ο γιος του, Σολομών να ανταποκριθεί με επιτυχία στην εμπιστοσύνη με την οποία τον τίμησε ο Θεός, ο νεαρός ηγέτης όφειλε όχι μόνον να είναι ένας μαχητής, ένας πολιτικός, ένας βασιλιάς κυρίαρχος, αλλά και ένας άνδρας καλός, ισχυρός, ένας που να διδάσκει τη δικαιοσύνη και να γίνει υπόδειγμα πιστότητας. PG 9.3

Με τρυφερό ενδιαφέρον ο Δαβίδ παρότρυνε το Σολομώντα να φανεί πραγματικός άνδρας, ευγενικός, να φέρεται με ευσπλαχνία και μακροθυμία στους υπηκόους του και σε όλες τις διαπραγματεύσεις του με τα έθνη της γης, να τιμάει και να δοξάζει το όνομα του Θεού και να εξωτερικεύει την ομορφιά της αγιοσύνης. Οι πολλαπλές οδυνηρές και σημαντικές εμπειρίες τις οποίες ο Δαβίδ είχε περάσει στη ζωή του, του είχαν διδάξει την αξία των ευγενέστερων εκείνων αρετών και τον οδήγησαν κατά την προθανάτια εντολή του στο Σολομώντα να προβεί στην ακόλουθη δήλωση: PG 10.1

“Ο εξουσιάζων επί ανθρώπους, ας ήναι δίκαιος, εξουσιάζων μετά φόβου Θεού. Και θέλει είσθαι ως το φως της πρωίας, όταν ανατέλλη ο ήλιος πρωίας ανεφέλου, ως η εκ της γης χλόη, από της λάμψεως της εκ της βροχής” (Β ', Σαμ. 23:3,4). PG 10.2

Ω, τι ευκαιρία ήταν εκείνη για το Σολομώντα! Αν ακολουθούσε τη θεόπνευστη διδασκαλία του πατέρα του, η βασιλεία του θα ήταν μια βασιλεία δικαιοσύνης, όπως αυτή που περιγράφεται στον εβδομηκοστό δεύτερο ψαλμό: PG 10.3

“Θεέ, δος την κρίσιν Σου εις τον βασιλέα,
Και την δικαιοσύνην Σου εις τον υιόν του βασιλέως,
Διά να κρίνη τον λαόν Σου εν δικαιοσύνη,
Και τους πτωχούς Σου εν κρίσει...
Θέλει καταβή ως βροχή επί θερισμένον λειβάδιον,
Ως ρανίδες σταλάζουσαι επί την γην.
Εν ταις ημέραις αυτού θέλει ανθεί ο δίκαιος,
Και αφθονία ειρήνης θέλει είσθαι εωσού μη υπάρξη η σελήνη.
Και θέλει κατακυριεύει από θαλάσσης έως θαλάσσης,
Και από του ποταμού έως των περάτων της γης ...
Οι βασιλείς της Θαρσείς και των νήσων
Θέλουσι προσφέρει προσφοράς.
Οι βασιλείς της Αραβίας και της Σεβά Θέλουσι προσφέρει δώρα.
Και θέλουσι προσκυνήσει αυτόν πάντες οι βασιλείς,
Πάντα τα έθνη θέλουσι δουλεύσει αυτόν ...
Το όνομα αυτού θέλει διαμένει εις τον αιώνα,
Το όνομα αυτού θέλει διαρκεί ενόσω διαμένει ο ήλιος
Και οι άνθρωποι θέλουσιν ευλογείσθαι εν αυτώ.
Πάντα τα έθνη θέλουσι μακαρίζει αυτόν.
Ευλογητός Κύριος ο Θεός, ο Θεός του Ισραήλ,
Όστις μόνος κάμνει θαυμάσια,
Και ευλογημένον το ένδοξον όνομα Αυτού εις τον αιώνα. PG 10.4

“Και ας πληρωθή από της δόξης Αυτού η πάσα γη.
Αμήν και Αμήν.” PG 11.1

Στη νεανική ηλικία του ο Σολομών ακολούθησε την επιλογή του πατέρα του και για πολλά χρόνια βάδισε στον ίσιο δρόμο. Η ζωή του είναι συνυφασμένη με την λεπτομερή υπακοή στις εντολές του Θεού. Στην αρχή της βασιλείας του πήγε μαζί με τους πολιτικούς συμβούλους του στη Γαβαών όπου βρισκόταν ακόμη το αγιαστήριο που είχε κατασκευασθεί στην έρημο. Εκεί, από κοινού με τους επίλεκτους συμβούλους του, “τους χιλιάρχους και εκατοντάρχους”, “τους κριτάς”, “και πάντας τους άρχοντας παντός του Ισραήλ, τους αρχηγούς των πατριών” (Β ', Χρον. 1:2), προσεφερε θυσίες στο Θεό και όλοι μαζί έθεσαν εαυτόν στην υπηρεσία του Κυρίου. PG 11.2

Έχοντας συναίσθηση του μεγέθους των βασιλικών καθηκόντων, ο Σολομών γνώριζε ότι αυτοί που ήταν επιφορτισμένοι με μεγάλα βάρη, όφειλαν να επιζητούν τη σοφία της θεϊκής Πηγής για καθοδήγηση, αν επιθυμούσαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους με τρόπο αποδεκτό. Αυτό τον έκανε να ενθαρρύνει τους συμβούλους του να ενωθούν ομόψυχα μαζί του στο να βεβαιωθούν ότι είχαν αποδεχθεί το Θεό. PG 11.3

Επάνω από κάθε επίγειο αγαθό ο βασιλιάς επιθυμούσε τη σοφία και τη νόηση για να εκπληρώσει το έργο που ο Θεός τού είχε αναθέσει. Επιζητούσε την ευστροφία του πνεύματος, την μεγαλοψυχία και τηνφιλευσπλαχνία. Τη νύχτα εκείνη ο Κύριος παρουσιάσθηκε στο Σολομώντα στο όνειρό του και του είπε: “Ζήτησον τί να σοι δώσω”Στην απάντησή του ο νεαρός και άπειρος ηγέτης εξέφρασε τη συναίσθηση της άκρας ανικανότητας του, αλα και τον πόθο του για βοήθεια λεγοντας: PG 11.4

“Συ έκαμες μέγα έλεος προς τον δούλον Σου Δαβίδ τον πατέρα μου, επειδή περιεπάτησεν ενώπιόν Σου εν αληθεία, και εν δικαιοσύνη, και εν ευθύτητι καρδίας μετά Σου. Και εφύλαξας εις αυτόν το μέγα τούτο έλεος, και έδωκας εις αυτόν υιόν καθήμενον επί του θρόνου αυτού, καθώς την ημέραν ταύτην. PG 11.5

Και τώρα, Κύριε Θεέ μου, Συ έκαμες τον δούλον Σου βασιλέα αντί Δαβίδ του πατρός μου. Και εγώ είμαι παιδάριον μικρόν, δεν εξεύρω πώς να εξέρχωμαι και να εισέρχωμαι και ο δούλος Σου είναι εν μέσω του λαού Σου τον οποίον έκλεξας, λαού μεγάλου, όστις εκ του πλήθους δεν δύναται να αριθμηθή, ουδέ να λογαριασθή. Δος λοιπόν εις τον δούλον Σου καρδίαν νοήμονα Εις το να κρίνη τον λαόν Σου, διά να διακρίνω μεταξύ καλού και κακού, διότι τίς δύναται να κρίνη τον λαόν Σου τούτον τον μέγαν;” PG 11.6

“Και ήρεσεν ο λόγος εις τον Κύριον, ότι ο Σολομών εζήτησε το πράγμα τούτο.” PG 12.1

Ο Θεός είπε στο Σολομώντα: PG 12.2

“Επειδή συνέλαβες τούτο εν τη καρδία σου και δεν εζήτησας πλούτη, αγαθά και δόξαν, ουδέ την ζωήν των μισούντων σε, ουδέ πολυζωίαν εζήτησας, αλλ’εζήτησας εις εαυτόν σοφίαν και σύνεσιν, διά να κρίνης τον λαόν Μου”, “ιδού έκανα κατά τους λόγους σου. Ιδού, έδωκα εις σε καρδίαν σοφήν και συνε-τήν ώστε δεν εστάθη πρότερόν σου όμοιός σου, ουδέ μετά σε θέλει αναστηθεί όμοιός σου. Έτι δε έδωκα εις σε και ό,τι δεν εζήτησας, και πλούτον, και δόξαν”, “ως δεν έγεινεν εις τους βασιλείς τους προ σου, ουδέ εις τους μετά σε θέλουσι γείνει τοιαύτα. ” PG 12.3

“Και εάν περιπατής εις τας οδούς Μου, φυλάττων τα διατάγματά Μου και τας εντολάς Μου, καθώς περιεπάτησε Δαβίδ ο πατήρ σου, τότε θέλω μακρύνει τας ημέρας σου.” (Α ', Βασ. 3:514, Β ', Χρον. 1:7-12). PG 12.4

Ο Θεός υποσχέθηκε ότι όπως ήταν μαζί με το Δαβίδ, έτσι θα ήταν και μαζί με το Σολομώντα. Αν ο βασιλιάς θα βάδιζε στον ευθύ δρόμο ενώπιον του Κυρίου, αν έκανε ό,τι τον πρόσταζε ο Θεός, ο θρόνος του θα στερεωνόταν και η βασιλεία του θα γινόταν το μέσον να εξυψωθεί ο Ισραήλ ως “λαός σοφός και συνετός” (Δευτ. 4:6), το φως των τριγύρω εθνών. PG 12.5

Η γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Σολομών όταν προσευχήθηκε στο Θεό μπροστά στο παλαιό θυσιαστήριο στη Γαβαών, φανερώνει την ταπεινοφροσύνη του και τη βαθιά επιθυμία του να τιμήσει το Θεό. Αναγνώρισε ότι χωρίς τη θεϊκή βοήθεια ήταν τόσο ανήμπορος όσο ένα μικρό παιδί να διεκπεραιώσει τις ευθύνες που είχε επωμισθεί. Ήξερε ότι του έλειπε η διορατικότητα. Η συναίσθηση της μεγάλης του αυτής έλλειψης τον ώθησε να ζητήσει από το Θεό σοφία. PG 12.6

Δεν υπήρχε στην καρδιά του εγωκεντρική επιθυμία για την απόκτηση γνώσης τέτοιας που να τον υψώσει επάνω από τους άλλους. Επιθυμούσε να διεκπεραιώσει πιστά τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί, και διάλεξε το δώρο εκείνο που θα χρησίμευε στη βασιλεία του ως μέσον για να φέρει δόξα στο Θεό. Ποτέ δεν υπήρξε ο Σολομών πλουσιότερος, σοφότερος και πραγματικά μεγαλύτερος παρά όταν ομολόγησε, “εγώ είναι παιδάριον μικρόν Δεν εξεύρω πώς να εξέρχωμαι και να εισέρχωμαι.” PG 12.7

Εκείνοι που στη σημερινή εποχή κατέχουν εμπιστευτικές θέσεις, θα έπρεπε να προσπαθήσουν να μάθουν το μάθημα που διδάσκει η προσευχή του Σολομώντα. Όσο υψηλότερη θέση κατέχει κανείς, τόσο μεγαλύτερη ευθύνη φέρει, τόσο ευρύτερη επιρροή ασκεί και τόσο μεγαλύτερη ανάγκη θείας εξάρτησης έχει. Οφείλει να θυμάται πάντοτε ότι παράλληλα με την κλίση του για εργασία έρχεται και η κλίση για επιφυλακτικήσυμπόρευση με τους συνανθρώπους του. Μπροστά στο Θεό πρέπει να κρατάει τη στάση του μαθητευόμενου. Η θέση δεν προσδίδει αγιότητα στο χαρακτήρα. Εκείνο που πραγματικά καθιστά τον άνθρωπο μεγάλο, είναι η τιμή που αποδίδει στο Θεό και η υπακοή που δείχνει στις εντολές Του. PG 13.1

Ο Θεός τον οποίον λατρεύουμε, δεν είναι προσωπολήπτης. Εκείνος που έδωσε στο Σολομώντα το πνεύμα της σοφής διάκρισης, επιθυμεί να χορηγήσει την ίδια αυτή ευλογία στα σημερινά παιδιά Του. Ο λόγος Του δηλώνει: “Εάν τις από σας ήναι ελλιπής σοφίας, ας ζητή παρά του Θεού του δίδοντος εις πάντας και μη ονειδίζοντος, και θέλει δοθή εις αυτόν.” (Ιακ. 1:5). PG 13.2

Όταν εκείνος που σηκώνει τα βάρη, επιθυμεί τη σοφία περισσότερο από τα πλούτη, τη δύναμη ή τη φήμη, δε θα απογοητευθεί. Ο άνθρωπος αυτός θα μάθει από το μεγάλο Δάσκαλο όχι μόνον τι να κάνει, αλλά και πώς να το κάνει με τρόπο που να εξασφαλίζει τη θεϊκή έγκριση. PG 13.3

Όσο παραμένει καθιερωμένος, ο άνθρωπος που έχει προικισθεί από το Θεό με διορατικότητα και ικανότητα, δε θα εκδηλώνει βλέψεις για κάποια ανώτερη θέση, ούτε θα επιδιώκει να διοικεί ή να ελέγχει. Είναι ανάγκη οι άνθρωποι να φέρουν ευθύνες. Ο πραγματικός όμως αρχηγός αντί να αγωνίζεται για υπεροχή, πρέπει να προσεύχεται για καρδιά νοήμονα ώστε να κάνει διάκριση μεταξύ καλού και κακού. PG 13.4

Το μονοπάτι εκείνων που τοποθετούνται στη διοίκηση δεν είναι εύκολο. Αλλά στην κάθε δυσκολία πρέπει να βλέπουν μια κλήση για προσευχή. Δεν πρέπει ποτέ να παραμελούν να συμβουλεύονται τη μεγάλη Πηγή της Παντογνωσίας. Ενισχυμένοι και φωτισμένοι από τον Αρχιεργάτη, θα κατορθώσουν να παραμείνουν σταθεροί έναντι στις ανίερες επιρροές και να κάνουν διάκριση μεταξύ ορθού και εσφαλμένου, μεταξύ καλού και κακού. Θα εγκρίνουν αυτά που ο Θεός εγκρίνει, και θα αγωνίζονται με ζήλο κατά της εισαγωγής εσφαλμένων αρχών στο έργο Του. PG 13.5

Ο Θεός έδωσε στο Σολομώντα τη σοφία που ζήτησε πάνω από τα πλούτη, την τιμή και τη μακροζωία. Στο Σολομώνταχορηγήθηκε ευστροφία πνεύματος, μεγαλοψυχία και λεπτά αισθήματα. PG 14.1

“Έδωκεν ο Θεός εις τον Σολομώντα σοφίαν και φρόνησιν πολλήν σφόδρα, έκτασιν πνεύματος ως η άμμος η παρά το χείλος της θαλάσσης. Και υπερέβη η σοφία του Σολομώντος την σοφίαν πάντων των κατοίκων της ανατολής, και πάσαν την σοφίαν της Αιγύτττου, διότι ήτο σοφώτερος παρά πάντας τους αν-θρώπους ... και η φήμη αυτού ήτο εις πάντα τα έθνη κύκλω.” (Α ' Βασ. 4;29-31). PG 14.2

“Και πας ο Ισραήλ . . . εφοβήθησαν τον βασιλέα, διότι είδον ότι σοφία Θεού ήτο εν αυτώ, διά να κάμνη κρίσιν (Α ', Βασ. 3:28). Οι καρδιές του λαού στράφηκαν στο Σολομώντα όπως είχαν στραφεί στο Δαβίδ, και υπάκουαν σ’αυτόν κατά πάντα. PG 14.3

“Εκραταιώθη ο Σολομών ... εις την βασιλείαν αυτού, και Κύριος ο Θεός ήτο μετ”αυτού, και εμεγάλυνεν αυτόν εις άκρον.” (Β ', Χρον. 1:1). PG 14.4

Για πολλά χρόνια η ζωή του Σολομώντα διακρινόταν από καθιέρωση στο Θεό, από ευθύτητα και σταθερότητα αρχών, και από ανέγκλητη υπακοή στις εντολές του Θεού. Κατεύθυνε κάθε σημαντική επιχείρηση και χειριζόταν με σύνεση όλα τα σχετιζόμενα με το βασίλειο διοικητικά ζητήματα. Ο πλούτος και η σοφία του, τα μεγαλοπρεπή οικοδομήματα και τα δημόσια έργα που επιτέλεσε στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του, η ενεργητικότητα και η ευσέβεια, η δικαιοσύνη και η μεγαλοψυχία που φανέρωνε με λόγια και με έργα, κέρδισαν την αφοσίωση των υπηκόων του και το θαυμασμό και σεβασμό των αρχηγών πολλών κρατών. PG 14.5

Το όνομα του Κυρίου ήταν σε περίοπτηθέση κατά το πρώτο ήμισυ της βασιλείας του Σολομώντα. Η σοφία και η δικαιοσύνη που ασκούσε ο βασιλιάς, μαρτυρούσαν σε όλα τα έθνη την υπεροχή των γνωρισμάτων του Θεού που λάτρευε. Για ένα διάστημα ολαός του Ισραήλ ήταν το φως στον κόσμο, δείχνοντας στους άλλους τη μεγαλοσύνη του Κυρίου. Η πραγματική δόξα της βασιλείας του Σολομώντα κατά το ξεκίνημά της δεν οφειλόταν ούτε στην υπεροχή της σοφίας, ούτε στα μυθικά πλούτη, ούτε στην απέραντη δύναμη και σοφία που κατείχε ο Σολομών. Αντιθέτως, οφειλόταν στην τιμή που απέδιδε στο Θεό του Ισραήλ με το συνετό χειρισμό των δώρων του Ουρανού. PG 14.6

Καθώς περνούσαν τα χρόνια και η φήμη του Σολομώντα μεγάλωνε, προσπαθούσε να τιμήσει το Θεό αυξάνοντας την πνευματική και ψυχική δύναμη, και εξακολουθώντας να μεταδίδει στους άλλους τις ευλογίες που δεχόταν. Κανείς δεν ήξερε καλύτερα από αυτόν ίδιο ότι με τη χάρη του Κυρίου είχε κατορθώσει να αποκτήσει δύναμη, σοφία και νόηση καθώςεπίσης ότι τα δώρα αυτά του είχαν χορηγηθεί με σκοπό να γνωστοποιήσει στον κόσμο το Βασιλέα των βασιλέων. PG 14.7

Ο Σολομών έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη φυσική ιστορία, αλλά οι έρευνές του δεν περιορίζονταν σε ένα ιδιαίτερο κλάδο μάθησης. Με την επισταμένη μελέτη όλων των δημιουργημάτων - έμψυχων και άψυχων - απέκτησε καθαρή αντίληψη του Δημιουργού. Στις δυνάμεις της φύσης, στο ζωικό βασίλειο, στον κόσμο των ο-ρυκτών, σε κάθε δένδρο, θάμνο και λουλούδι έβλεπε μια αποκάλυψη της σοφίας του Θεού. Και ενώ έτσι προσπαθούσε να μαθαίνει όλο και περισσότερο, η γνώση του για το Θεό και την αγάπη Του συνεχώς αυξανόταν. PG 15.1

Η θεόπνευστη σοφία του Σολομώντα διατυπώθηκε με ύμνους, με δοξολογίες και με πολλές παροιμίες. PG 15.2

“Ελάλησε τρισχιλίας παροιμίας, και αι ωδαί αυτού ήσαν χίλιαι και πέντε. Και ελάλησε περί δένδρων, από της κέδρου του Λιβάνου, μέχρι της υσσώπου της εκφυομένης επί του τοίχου. Ελάλησε έτι περί τετραπόδων, και περί πτηνών, και περί ερπετών, και περί ιχθύων.” (Α ', Βασ. 4:32.33). PG 15.3

Στις παροιμίες του Σολομώντα σκιαγραφούνται αρχές άγιας ζωής και ευγενών προσπαθειών, αρχές ουρανογέννητες που οδηγούν στην ευσέβεια, αρχές που θα έπρεπε να κατευθύνουν κάθε πράξη της ζωής. Η ευρεία διάδοση των αρχών αυτών και η αναγνώριση του Θεού ως Εκείνος στον οποίον ανήκει όλος ο έπαινος και η τιμή, έκανε το πρώτο μέρος της βασιλείας του Σολομώντα μια εποχή ηθικής ανάτασης καθώς και υλικής ευημερίας. PG 15.4

Ο ίδιος έγραψε: PG 15.5

“Μακάριος ο άνθρωπος όστις εύρηκε σοφίαν, και ο άνθρωπος όστις απέκτησε σύνεσιν. Διότι το εμπόριον αυτής είναι καλύτερον παρά το εμπόριον του αργυρίου, και το κέρδος αυτής παρά χρυσίον καθαρόν. Είναι τιμιωτέρα πολυτίμων λίθων, και πάντα όσα επιθυμήσης δεν είναι αντάξια αυτής. Μακρότης ημερών είναι εν τη δεξιά αυτής, εν τη αριστερά αυτής πλούτος και δόξα. Αι οδοί αυτής είναι οδοί τερπναί, πάσαι αι τρίβοι αυτής ειρήνη. Είναι δένδρον ζωής εις τους εναγκαλιζομένους αυτήν, και μακάριοι οι κρατούντες αυτήν.” (Παρ. 3:13-18). PG 15.6

“Η σοφία είναι το πρώτιστον. Απόκτησον σοφίαν. Και υπέρ πάσαν απόκτησίν σου, απόκτησον σύνεσιν.” “Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου”“Ο φόβος του Κυρίου είναι να μισή τις το κα PG 15.7

κόν.Αλαζονείαν και αυθάδειαν, πονηρόν οδόν, και διεστραμμένον στόμα, Εγώ μισώ” (Παρ. 4:7, Ψαλμ. 111:10, Παρ. 8:13). PG 16.1

Ω, αν είχε προσέξει ο Σολομών στα τελευταία χρόνια τα θαυμάσια αυτά λόγια της σοφίας! Ω, αν εκείνος που είχε δηλώσει ότι “τα χείλη των σοφών διαδίδουσι γνώσιν” (Παρ. 15:7), και που είχε διδάξει στους βασιλείς της γης να απονέμουν στο Βασιλέα των βασιλέων τον έπαινο που επιθυμούσαν να αποδίδουν σε έναν επίγειο βασιλιά, δε θα είχε ποτέ σφετερισθεί για τον εαυτό του με “διεστραμμένον στόμα ” και με “αλαζονείαν και αυθάδειαν” την τιμή η οποία αποκλειστικά ανήκει στο Θεό! PG 16.2