Ang Dakung Paglaum

11—Protesta sa mga Prinsipe

Usa sa labing halangdon nga pamatuud nga napahayag sukad alang sa Repormasyon mao ang Protesta nga gihimo sa mga Cristohanon nga prinsipe sa Germany didto sa Diet sa Spires sa tuig 1529. Ang kaisog, pagtoo, ug kalig-on niadto nga mga tawo sa Dios, maoy nakapaangkon sa kagawasan sa panghunahuna ug kaisipan sa nagsunud nga mga katuigan. Ang ilang Protesta maoy nakahatag og ngalan nga Protestante sa nareporma nga iglesya; ang mga patukuranan niini “mao gayud ang lintunganay sa Protestantismo.”— D’Aubigne, b. 13, ch. 6. ADP 116.2

Usa ka mangitngit ug mahulgaon nga adlaw niabut alang sa Repormasyon. Bisan pa sa Kamandoan sa Worms, nga nagpaila kang Luther ingon nga gukdonon sa balaod, ug pagdili sa pagtolon-an o pagtoo sa iyang mga doktrina, ang kagawasan sa tinoohan milambo sa empiryo. Ang gahum sa Dios nagpugong sa mga pwersa nga nagsupak sa kamatuuran. Si Charles V naninguha gayud sa paglusak sa Re-pormasyon, apan sa kanunay sa pag-alsa niya sa iyang kamut aron sa paghampak, siya napugus sa pagpatipas sa pag-igo niini. Sa makadaghan ang labing dinalian nga paglaglag sa tanan nga nangahas sa pagsupak sa Roma daw dili na mapugngan; apan sa malisod nga higayon ang mga kasundalohan nga Turk mitungha sa utlanan sa silingang bahin, o ang hari sa France, o bisan pa ang papa mismo, nasina sa nagtubo nga kabantugan sa emperador, nakiggubat batok kaniya; ug taliwala sa panagaway ug kagubot sa kanasuran, ang Repormasyon napasagdan sa pagpalig-on ug pagkaylap. ADP 116.3

Sa katapusan, ang pagkagamhanan sa papado nakapugong sa ilang panagaway, aron maghiusa sila sa pagbatok sa mga Repormador. Ang Diet sa Spires sa tuig 1526 naghatag sa matag usa ka estado sa kagawasan sa mga butang labut sa rilihiyon hangtod sa katiguman sa konsilyo heneral; apan dili sama kadali ang pagagi sa mga piligro nga nakakuha niini nga pagsabut, kaysa pagpatawag sa emperador sa ikaduha nga katiguman sa Diet niadtong 1529 alang sa paglusak sa mga erehes. Ang mga prinsipe gidani, pinaagi sa malinawon nga mga pamaagi kon mahimo, sa pagsupak sa Repormasyon; apan kon kini mapakyas, andam si Charles sa paggamit sa espada. ADP 116.4

Nalipay ang mga papista. Daghan kaayo sila nga mipakita sa Spires, ug nagpadayag sa ilang pagdumut sa mga Repormador ug sa tanan nga midapig kanila. Matod pa ni Melanchthon, “Kami mao ang mga dulumtanan ug mga sinilhig sa yuta; apan tagdon ni Cristo ang Iyang makalolooy nga katawhan, ug Iyang panalipdan sila.”— Ibid., b. 13, ch. 5. Ang mga prinsipe nga matinoohon nga nanambong sa Diet gidid-an bisan sa pagwali sa ebanghelyo sa ilang mga puluy-anan. Apan giuhaw ang mga tawo sa Spires sa pulong sa Dios, ug bisan pa sa pagdili, linibo ang nagpunsisok sa mga pagsimba sa mga kapilya sa Elektor sa Saxony. ADP 116.5

Mao kini ang nakapadali sa kalisdanan. Usa ka balita gikan sa empiryo nga gipahibalo sa Diet nga tungud kay ang kagawasan sa kaisipan makahimo man sa kagubot, nagsugo ang emperador nga kini wagtangon. Kini nga pagpugus nakahaling sa kasuko ug nakapaukay sa mga ebanghelyohanon nga Cristohanon. Matod pa sa usa kanila, “Nahulog na usab si Cristo sa mga kamut ni Caipas ug ni Pilato.” Ningsamut sa pagpanghagis ang mga Ro-manista. Ang usa ka panatiko nga papista nag-ingon: “Mas maayo ang mga Turk kay sa mga Lutheran; kay ang mga Turk nagsaulog sa mga adlaw sa puasa, ug ang mga Lutheran milapas niini. Kon kinahanglan papilion kita tali sa pulong sa Dios ug sa karaan nga mga sayup sa simbahan, kinahanglan atong isalikway ang una.” Matod pa ni Melanchthon, “Sa matag adlaw, sa bug-os nga panagtigum, si Faber maglabay gayud og bag-o nga bato kanato nga nagsangyaw sa ebanghelyo.”— Ibid., b. 13, ch. 5. ADP 117.1

Ang pagtugot sa rilihiyon naugmad sa legal nga paagi, ug ang mga ebanghelyohanon nga mga estado nagtinguha sa pagsupak sa paglapas sa ilang mga katungud. Si Luther, nga niining panahona ilalum pa sa kamandoan sa Worms sa pagdili kaniya sa pagwali, wala tuguti sa pagtambong didto sa Spires; apan gipulihan ang iyang dapit sa iyang mga katabang sa buhat ug sa mga prinsipe nga gipabarog sa Dios aron sa paglaban sa Iyang kawsa niining panahon sa kalisdanan. Ang halangdon nga Frederick sa Saxony, ang tigpanalipod kang Luther kanhi, gikuha pinaagi sa kamatayon; apan si Duke John, ang iyang igsoon ug puli kaniya, malipayon nga nagdawat sa Repormasyon, ug tungud kay siya higala sa kalinaw, iyang gipakita ang iyang dako nga panlimbasog ug kaisog sa tanang butang labot sa kaayohan sa pagtoo. ADP 117.2

Ang kaparian nagsugo nga ang mga nasod nga nagdawat sa Repormasyon kinahanglan magpasakup sa hingpit sa paggahum sa Romanista. Samtang ang mga Repormador, sa lain nga bahin, nagangkon sa kagawasan nga sa bag-o pang gihatag kanila. Dili sila makatugot nga ang Roma mogahum lang gihapon sa mga estado nga sa malipayon kaayo midawat sa pulong sa Dios. ADP 117.3

Sa katapusan, gikasabutan na lang nga sa mga dapit nga ang Repormasyon wala pa maugmad, ang Kamandoan sa Worms kinahanglan ipatuman gayud sa hingpit; ug nga “diha niadto diin ang katawhan mobiya, ug diin dili sila makauyon nga walay katalagman sa pagrebelde, sila kinahanglan dili sa bisan unsa ka gamay mohimo og pagreporma, sila dili gayud motandog sa mga lalisunon nga punto, dili gayud sila magsupaksupak bahin sa misa, dili gayud sila kinahanglan motugot nga adunay Romano Catolico nga modawat sa pagtolon-an ni Luther.”— Ibid., b. 13, ch. 5. Kini nga mga pamalaod nga giuyunan sa Diet nakapahimuut og dako sa papista nga kaparian ug mga kaabag sa simbahan. ADP 117.4

Kon ipatuman kini nga kamandoan, “dili na mapakaylap ang Repormasyon sa mga dapit nga wala pa maabut, ni mapalig-on sa patukuranan gayud...sa mga dapit nga nasugdan na niini.”— Ibid., b. 13, ch. 5. Ang kagawasan sa pagsulti gipiutan. Wala nay tugutan sa pagpangabig. Ug ngadto niini nga mga pagdili ug pagpugong ang mga higala sa Repormasyon gimandoan sa pagpasakup dayon. Ang mga paglaum sa kalibutan daw duul na mapalong. “Ang pagpahiuli sa pangagamhanan sa papado... dili kapugngan nga makapabangon na usab sa karaan nga mga pangabuso;” ug ang usa ka higayon moabut dayon sa “pagtapos sa paglaglag sa buhat nga giuyog nang daan” sa panatisismo ug panagkabahinbahin.— Ibid., b. 13, ch. 5. ADP 117.5

Sa pagtigum na sa mga ebanghelyohanon nga pundok aron magplano, nagtinanaway nalang sila sa usag-usa sa kaluya. Gipasapasa ang pangutana, “Unsay kinahanglan buhaton?” Dagkong mga isyo sa kalibutan ang namiligro. “Magpasakup ba ang mga nag-una sa Repormasyon, ug modawat sa kamandoan? Daw unsa unta kadali sa mga Repormador niini nga panahon sa dakung kalisdanan, nga sa pagkatinuud usa ka makalilisang nga kalis-danan, maglantugi sa ilang kaugalingon ngadto sa pagbuhat sa sayup nga paagi! Pila ka huyang nga mga pasangil ug maayo nga mga rason nga ilang mahatag aron sila magpasakup! Ang mga prinsipe nga Luterano gihatagan sa kagawasan sa ilang rilihiyon. Ang sama nga kaayohan gihatag ngadto sa ilang tanang ginsakupan, kinsa sa wala pa uyoni ang kamandoan, nagdawat na sa nareporma nga mga pagtoo. Dili ba unta kini makatagbaw kanila? Pila ka mga piligro ang malikayan sa pagpasakup! Sa unsa nga wala pa nahibaloan nga mga piligro ug panagaway nga ipakanaog sa kaaway! Kinsay nasayod kon unsang mga kahigayunan ang diha sa moabut? Atong batonan ang pakigdait; atong dakpon ang sanga sa olibo nga gitunol sa Roma, ug piluton ang mga samad sa Germany. Kini nga mga pangatarungan mahatag unta sa mga repormador sa pagmatarong sa ilang pagpasakup nga mosangpot sa dali nga pagkahugno sa ilang kawsa. ADP 117.6

“Sa kalipay ilang gitan-aw ang patukuranan nga gipasikaran niini nga pamaagi, ug sila naghimo niini pinaagi sa pagtoo. Unsa nga patukuranan? Katungud sa Roma ang pagpugus sa kaisipan ug sa pagdili sa libre nga pagpangutana. Apan wala ba sila sa ilang kaugalingon ug ang ilang mga sakup sa Protestante nagpahimulus sa kagawasan sa tinoohan? Oo, ingon nga usa ka pabor, ilabina sa gipahayag sa mao nga kasabutan, apan dili usa ka katungud. Alang sa tanan nga gawas sa maong kasabutan, ang dakung patukuranan sa kagamhanan kinahanglan matuman; ang kaisipan gawas na sa hukmanan; ang Roma usa ka dili masayup nga maghuhukum, ug kinahanglan tumanon. Ang pagdawat sa maong kasabutan maoy tin-aw nga pagangkon nga ang rilihiyosong kagawasan kinahanglan anaa lang sa repormadong Saxony nga estado; ug sa tibuuk Cristianismo, ang libre nga pagpangutana ug ang pagbaton sa repormado nga pagtoo maoy mga krimen, ug pahamtangan diha sa bilanggoan ug sa bitayan. Makatugot ba sila nga ang kagawasan sa tinoohan anaa lang sa lokal nga dapit? sa pagpahibalo nga ang Repormasyon nakadani na sa katapusan niya nga tawo, nakadaog sa katapusan nga luna sa yuta? ug nga bisan diing dapita ang Roma magagahum mining taknaa, ang iyang pangagamhanan kinahanglan nga molukup? Makaangkon ba ang Repormasyon nga adunay inosente nga mga dugo sa ginatus ug linibo ka mga tawo kinsa, sa pagpasakup niini nga kasabutan, kinahanglan magtahan sa ilang mga kinabuhi sa kayutaan sa papista. Usa unta kini ka pagbudhi niadtong labing hataas nga takna, sa kawsa sa ebanghelyo, ug sa mga kagawasan sa Cristianismo.”— Wylie, b. 9 ch. 15. Dili ba maayo pa nga ilang ihalad ang ilang mga paggahum, ang ilang mga titulo, ang ilang kaugalingong kinabuhi.”—D’Aubigne, b. 13, ch. 5. ADP 118.1

“Atong isalikway kini nga kamandoan,” matod sa mga prinsipe. “Kon bahin sa tanlag ang kadaghanan walay gahum.” Ang mga tinugyanan nag-ingon: “Tungud sa mando sa 1526 nga kita utangan sa kalinaw nga gikahimut-an sa tibuuk gingharian: ang pagbungkag niini magpuno sa empiryo sa mga kagubot ug sa mga pagkabahinbahin. Dili masaligan ang Diet sa paghimo pa og dugang kay sa pagpanalipod sa kagawasan sa tinoohan hangtod ang konsilyo magtigum.”—Ibid., b. 13, ch. 5. Ang pagpanalipod sa kagawasan sa kaisipan maoy katungdanan sa estado, ug mao kini ang utlanan sa iya nga gahum kon mahitungud sa rilihiyon. Ang matag kagamhanan nga sibil nga mosulay sa paggahum o pagpatuman sa rilihiyoso nga mga tulumanon maoy pagwagtang sa patukuranan nga gipakigbisogan sa dungganon nga paagi sa ebanghelyohanon nga mga Cristohanon. ADP 118.2

Ang mga papista naninguha gayud sa pagligis sa ilang ginganlan og “pangahas nga pagkamasukihon.” Ila kining gisugdan pinaagi sa bahinbahin sa mga lumalaban sa Repormasyon, ug sa paghulga sa nagpakahilum lamang sa pagdapig niini. Sa katapusan ang mga representante sa libre nga mga dakbayan gipatawag sa pagatubang sa Diet, ug gisugo sa pagpadayag sa ilang hunahuna kon mouyon ba sila sa mga nalagda diha sa sugyot. Naghangyo sila sa dugang nga panahon, apan wala tuguti. Sa dihang gisusi na, duul sa katunga sa ilang kadaghanon nilaban sa mga Repormador. Kadtong nanagdumili sa pagtahan sa ilang kagawasan sa kaisipan ug sa katungud sa kaugalingon nga paghukum nahibalo pag-ayo nga ang ilang baroganan gitiman-an alang sa umalabot nga pagsaway, pagkondinar, ug sa paglutos. Matod pa sa usa sa mga delegado, “Mahimo nga atong isalikway ang pulong sa Dios, o—nga masunog.”— Ibid., b. 13, ch. 5. ADP 118.3

Si Haring Ferdinand, ang representante sa emperador didto sa Diet, nakakita nga ang kamandoan makahimo sa dakung pagbahinbahin gawas kon ang mga prinsipe madani sa pagdawat ug pagpatuman niini. Iyang gisulayan ang arte sa pagdani, tungud kay nahibalo siya pag-ayo nga ang paggamit sa pakusog nianang mga tawhana makapalig-on lamang hinoon pagayo sa ilang baroganan. Iyang gipakiloy-an sila sa pagdawat na lang sa kamandoan, uban sa pagpasalig nga kanang buhata makalipay kaayo sa emperador. Apan kining matinumanon nga mga tawo nag-ila og usa kagamhanan nga labaw sa tanang yutan-on nga mga hari, samtang sa hinay nga paningog sila mitubag, “Motuman kami sa emperador sa tanang butang nga makatampo alang sa kalinaw ug pagpasidungog sa Dios.”— Ibid., b. 13, ch. 5. ADP 119.1

Sa presensya sa Diet, sa katapusan mipahibalo ang hari ngadto sa elektor ug sa iyang mga higala nga ang kamandoan “hapit na ipatik ingon nga kamandoan sa tibuuk empiryo, ug ang “ilang bugtong nga paagi nga nahabilin mao ang pagpasakup sa kadaghanan.” Sa pagsulti na niya niini, mibiya siya sa asembleya, nga wala maghatag og higayon sa mga Repormador sa pagpahayag sa ilang mga hunahuna o pagtubag. “Walay nahimo ang ilang pagsugo og mga mensahero sa paghangyo kaniya nga mobalik ngadto sa katiguman.” Sa ilang mga kasaguyo, igo lang siya mitubag, “Tapos na kanang butanga; ang pagpasakup na lang ang gikinahanglan.”— Ibid., b. 13, ch. 5. ADP 119.2

Ang pundok sa empiryo nakatoo nga ang Cristohanon nga mga prinsipe makatuman sa Balaan nga Kasulatan ingon nga labaw kay sa tanan nga tawhanon nga mga doktrina ug mga kasugoan; ug ilang nasayran nga bisan diin kini nga patukuranan pagadawaton, sa anam-anam mahugno ang papado. Apan sama sa mga linibo, sukad sa ilang panahon, nga “nagtan-aw lamang sa mga butang nga makita,” nagsalig sila sa ilang kaugalingon nga ang kawsa sa em-perador ug sa papa lig-on, ug ang sa mga Repormador huyang. Kon nagsalig pa lang ang mga Repormador sa tawhanon nga panabang, sama lang unta sila kahuyang sa gitoohan sa mga papista. Apan bisan og huyang sa ilang kadaghanon, ug nagsupak sa Roma, lig-on sila. Sila mihangyo “gikan sa saysay sa Diet ngadto sa pulong sa Dios, ug gikan sa emperador nga Charles ngadto kang Jesu-Cristo, ang Hari sa mga hari ug Dios sa mga dios.”— Ibid., b. 13, ch. 6. ADP 119.3

Samtang midumili si Ferdinand sa pagtagad sa ilang matarong nga kaisipan, nakahukum ang mga prinsipe sa dili pagtagad sa pagkawala niya sa asembleya, kundili sa pagdala sa ilang Protesta ngadto sa nasudnong konsilyo sa walay langan. Usa ka solemne nga pagpamatuud gipanday ug gipahayag ngadto sa Diet: “Among gipadayag ang among pag-supak pinaagi niini nga mga kasulatan, atubangan sa Dios, ang atong bugtong nga Magbubuhat, Tigpanalipod, Manunubos, ug Manluluwas, ug kinsa sa moabut nga adlaw maoy atong Maghuhukum, ug usab atubangan sa tanan nga tawo ug mga binuhat, nga kami, alang kanamo, ug alang sa among katawhan, dili makatugot ni makatuman sa bisan unsa nga paagi kon unsa may gisugyot sa kamandoan sa bisan unsa nga butang nga dili uyon sa Dios, sa Iyang balaan nga pulong, sa among husto nga kaisipan, o alang sa kaluwasan sa among mga kalag.” ADP 119.4

“Unsa! Amo nga gipamatud-an kini nga balaod! Kami mamahayag nga kon ang Labaw nga Makagagahum nga Dios motawag sa usa ka tawo ngadto sa Iyang kahibalo, kini nga tawo sa gihapon dili makadawat sa kahibalo Dios!” “Walay matuud nga doktrina kundili kadto lang ang nagsubay sa pulong sa Dios.... Gidili sa Ginoo ang pagtudlo sa bisan unsa nga lahi nga pagtoo.... Ang Balaan nga Kasulatan kinahanglan nga isaysay pinaagi sa uban ug mas tin-aw nga mga teksto, kini nga Balaan nga Libro, sa tanan nga higayon kinahanglan alang sa mga Cristohanon, masayon sabton, ug gipahigayon sa pagpahigawas sa kangitngit. Busa nagkasabut kami pinaagi sa balaan nga grasya sa pagpadayon sa pagwali sa putli nga pulong sa Dios lamang, sumala sa nahisulat sa kasulatan sa Daan ug Bag-ong Tugon, nga walay bisan unsa nga butang nga idugang niini nga magsupak niini. Kini nga pulong mao lamang ang kamatuuran; kini mao ang siguro nga sukdanan sa tanang doktrina ug kinabuhi, ug dili gayud mapakyas ug maglimbong kanamo. Siya nga magatukod sa ibabaw niini nga patukuranan makabarog batok sa tanan nga gahum sa kamatayon, samtang ang tanan nga kakawangan nga gipabarog batok niini mangahugno atubangan sa Dios.” ADP 119.5

“Tungud niini nga hinungdan among isalikway ang yugo nga gipahamtang kanamo.” “Sa mao nga panahon kami nagpaabot nga kini nga halangdon nga kaharian magtagad kanamo ingon nga usa ka Cristohanon nga prinsipe nga nahigugma sa Dios labaw sa tanan nga butang; ug among ipamatuud nga kami andam sa paghatag ngadto kaniya, ug kanimo, maloloyon nga mga ginoo, sa tanang paghigugma ug pagtuman nga maoy among makatarunganon ug balaodnong katungdanan.”— Ibid., b. 13, ch. 6. ADP 120.1

Natandog pag-ayo ang Diet. Ang kadaghanan napuno sa kahibulong ug kakurat sa pagkamaisugon sa mga nagprotesta. Alang kanila adunay dakung bagyo ug walay kasigurohan nga kaugmaon. Ang pagkabahinbahin, panagawayay, ug ang pag-agas sa dugo dili malikayan. Apan ang mga Repormador nga gipasaligan og hustisya alang sa ilang kawsa, ug nagsalig sa kusganon nga bukton sa Dios, “napuno sa kaisog ug kalig-on.” ADP 120.2

“Ang mga sukaranan nga nalangkub niini nga bantugan nga Protesta...naghan-ay sa pinakaunud sa Protestantismo. Karon kini nga Protesta nagsupak sa duha ka mga pagpangabuso sa tawo mahitungud sa pagtoo: una nagsalikway sa katungud sa mga pangulong kagamhanang sibil ug ikaduha ang malupigon nga awtoridad sa iglesya. Inay niini nga mga pangabuso, ang Protestanismo nagpahiluna sa gahum sa konsyensya ibabaw sa punoan sa kagamhanan, ug ang awtoridad sa pulong sa Dios ibabaw sa makita nga iglesya. Sa unang bahin, kini nagdumili sa sibil nga kagamhanan sa balaan nga mga butang, ug nagkanayon uban sa mga propeta ug apostoles, ‘Among palabihon pagtuman ang Dios kay sa tawo.’ Sa atubangan sa korona ni Charles V, kini nagtuboy sa korona ni Jesu-Cristo. Apan kini milapaw pa: kini nagpahiluna usab sa baroganan nga ang tanan nga pagtolon-an kinahanglan nga ubus sa mga pagtolon-an sa Dios.”— Ibid., b. 13, ch. 6. Dugang pa, ang mga nagprotesta nagsubli sa ilang baroganan sa libre nga pagpadayag sa ilang pagtoo sa kama-tuuran. Wala lang sila mitoo ug nagtuman, kundili magtudlo kon unsay gipahayag sa pulong sa Dios, wala moila sa katungud sa pari o hari sa pagpanghilabut niini. Ang Protesta didto sa Spires maoy usa ka solemne nga saksi batok sa rilihiyoso nga pagbabag, ug ang pagpamatuud sa katungud sa tanan nga tawo sa pagsimba sa Dios sumala sa mando sa ilang kaugalingon nga mga kaisipan. ADP 120.3

Gihimo ang pamatuud. Nasulat kadto sa panumduman sa mga linibo, ug nalista sa libro sa langit, nga walay tawhanong paningkamot ang makapapas niini. Ang tibuuk ebanghelyohanon nga Germany misagup sa Protesta ingon nga pamahayag sa iyang pagtoo. Sa bisan diing dapita nakita sa katawhan niini nga pamatuud ang saad sa usa ka bag-o ug maayo nga katuigan. Matod pa sa usa sa mga prinsipe ngadto sa mga Protestante sa Spires: “Hinaot nga ang Labing Makagagahum, nga naghatag kaniyo og grasya aron sa pagsugid sa kusganon, sa libre, ug sa walay kahadlok, magtipig kaninyo nianang Cristohanon nga kalig-on hangtod sa adlaw sa eternidad.”— Ibid., b. 13, ch. 6. ADP 120.4

Kon ang Repormasyon, human sa iyang pagkaangkon sa kalampusan, misugut pa sa pagpakita og temporaryo nga pagpabor sa kalibutan, dili unta kini magmatinud-anon ngadto sa Dios ug sa iyang baroganan, ug mosangko lang hinoon sa iyang kalaglagan. Ang kasinatian niadto nga dungganon nga mga Repormador adunay leksyon alang sa tanan nga magsunud nga mga kaliwatan. Ang pamaagi ni Satanas sa pagbuhat sa pakigbatok sa Dios ug sa Iyang pulong wala mausab; supak gayud gihapon siya sa Kasulatan nga maoy mando alang sa kinabuhi sama niadtong katuigan sa ikanapulog-unum ka siglo. Sa atong panahon adunay dakung pagkatipas gikan sa ilang mga doktrina ug kalagdaan, ug gikinahanglan ang pagbalik ngadto sa dakung Protestante nga patukuranan—ang Biblia, ug ang Biblia lamang, maoy sukdanan sa pagtoo ug katungdanan. Nagbuhat gihapon si Satanas sa bisan unsa nga pamaagi sa tuyo nga iyang magamhan ug malaglag ang rilihiyoso nga kagawasan. Ang kontra-Cristiano nga gahum sa Spires nga gisalikway sa mga nagprotesta, nagbag-o karon sa ilang kusog ug paningkamot sa pagbawi sa ilang nawala nga pagkalabaw. Ang mao ra gihapon nga pagkamaunungon ngadto sa pulong sa Dios nga napakita niadto nga panahona sa kalisdanan sa Repormasyon, mao lamang ang bugtong pagiaum sa pagreporma niini nga panahona. ADP 120.5

Adunay mihataw nga mga timaan sa katalagman ngadto sa mga Protestante. Adunay mga timaan usab, nga ang diosnon nga kamut gituy-od alang sa pagpanalipod sa matinumanon. Atol usab niini nga panahona nga si “Melanchthon nagsugo sa iyang higala nga si Grynaeus sa pagdali sa paglakaw sa mga dalan sa Spires ngadto sa Rhine, ug nag-awhag kaniya sa pagtabok sa suba sa walay langan. Si Grynaeus nahibulong sa mao nga dinalian nga awhag. ‘Usa ka tigulang nga tawo nga adunay ligdong ug seryoso nga panagway, apan wala nako mailhi,’ pamatuud ni Melanchthon, ‘nagpakita kanako ug miingon, Sulud sa pila ka mga gutlo ang mga opisyales sa hukmanan ipadala ni Ferdinand aron sa pagdakup kang Grynaeus.’ ” ADP 121.1

Sa adlawan pa, si Grynaeus napakaulawan sa wali ni Faber, ang nag-una nga papista nga doktor; ug sa pagkatapos, nagsaway kaniya sa paglaban “sa pipila ka talamayon nga mga kasaypanan.” Si Faber nagtago sa iyang kapungut, apan midali sa pagpahibalo sa hari, ug gihatagan og katungud sa pagdakup sa masupakon nga protestante sa Heidelberg. Si Melanchthon wala magduhaduha nga ang Dios nagluwas sa iyang higala pinaagi sa pagpadala sa usa ka balaang manulunda aron sa pagpabantay kaniya. ADP 121.2

“Walay timik sa mga daplin sa sapa sa Rhine, siya nagpaabot hangtod ang katubigan sa sapa nagluwas kang Grynaeus gikan sa iyang mga manlulutos. ‘Sa katapusan,’ nag-ingon si Melanchthon, sa iyang pagkakita kaniya sa pikas daplin, ‘sa katapusan siya gilabni gikan sa mga mapintas nga koko sa mga giuhaw sa inosente nga dugo.’ Sa iyang pag-uli sa iyang balay, si Melanchthon gipahibalo nga adunay mga opisyales nga nangita ni Grynaeus nga ang nanglungkab niini gikan sa taas ngadto sa silong.”— Ibid., b. 13, ch. 6. ADP 121.3

Ang Repormasyon pagadad-on sa labaw pa ka dungganon atubangan sa mga gamhanan sa yuta. Ang mga ebanghelyohanon nga mga prinsipe gidumilian ni Hari Ferdinand; apan sila gihatagan og kahigayunan sa pagpahayag sa ilang katuyoan sa atubangan sa emperador ug sa nagkatigum nga mga dungganon nga mga pangulo sa simbahan ug sa estado. Aron sa pagpahilum sa mga pagsumpakiay nga nakasamok sa empiryo, si Charles V, sa tuig human sa Protesta sa Spires, nagpatawag og katiguman didto sa Augsburg, diin siya mismo ang nangulo. Didto gipatawag ang mga pangulo nga Protestante. ADP 121.4

Dagko nga mga katalagman ang naghulga sa Repormasyon; apan ang mga mag-uugmad niini nagtugyan gihapon sa ilang kawsa ngadto sa Dios, ug nanaad sa ilang kaugalingon nga magbarog sila nga lig-on ngadto sa ebanghelyo. Ang elektor sa Saxony giawhag sa iyang mga konsehal sa dili pagtambong didto sa konseho sa Diet. Ang emperador, matod nila, nagsugo sa pagtambong sa mga prinsipe aron sila masulud sa usa ka lit-ag. “Dili ba usa ka pagbutang sa tanang butang diha sa kata-lagman ang pagtindog sulud sa mga paril sa usa ka dakbayan nga may gamhanang kaaway?” Apan ang uban sa maisugon nga nagpamatuud, “Palig-ona lamang ang mga prinsipe sa kaisog, ug maluwas ang kawsa sa Dios.” “Matinumanon ang atong Dios; dili kita Niya biyaan,” matod ni Luther.— Ibid., b. 14, ch. 2. Ang elektor mipanaw uban sa iyang mga konsorte padulong ngadto sa Augsburg. Ang tanan nasinati sa mga katalagman nga naghulga kaniya, ug daghan ang nagpadayon nga adunay masulub-on ug nasamok nga ka-singkasing. Apan si Luther, nga naguban kanila hangtod sa Coburg, nagpabuhi sa ilang nagkalunod nga pagtoo pinaagi sa pag-awit og alawiton nga gikomposo alang niadto nga panaw, “Usa ka lig-on nga tore ang ato nga Dios.” Daghan nga kabalaka ang nahanaw, daghan nga mga kasingkasing nagaanan, sa tingog sa makapadasig nga alawiton. ADP 121.5

Ang repormado nga mga prinsipe nagkasabut sa pagsagup sa pamahayag sa ilang mga panghunahuna sa sistematiko nga porma, uban sa kamatuuran sa Kasulatan, nga ilang ipahayag atubangan sa Diet; ug ang buhat alang sa pagandam niini ilang gisalig ngadto kang Luther, Melanchthon, ug sa ilang mga katabang. Ang Confession o pagsugid sa pagtoo gidawat sa mga Protestante ingon nga maoy pamahayag sa ilang pagtoo, ug nagtigum sila aron sa pagpirma sa ilang mga ngalan sa maong importante nga dokumento. Usa kadto ka solemne ug masulayon nga panahon. Ang mga Repormador naghangyo pag-ayo nga ang ilang kawsa dili libogon sa mga butang politikanhon; ilang gibati nga ang Repormasyon kinahanglan maghimo sa dili lain nga kabuyohan gawas niana nga magagikan sa pulong sa Dios. Samtang nanuol ang Cristohanon nga mga prinsipe aron mopirma sa Confession, misagbat si Melanchthon sa pag-ingon, “Ang mga teyologo ug mga ministro lamang ang magsugyot niini nga mga butanga, samtang ang kagamhanan sa mga labing gamhanan sa yuta kinahanglan iandam alang sa ubang mga butang.” “Dili itugot sa Dios,” mitubag si John sa Saxony, “nga dili ako ninyo iapil. Nagsaad ako sa pagbuhat sa akong katungdanan, nga walay kabalaka alang sa akong korona. Naghandum ako sa pagsugid bahin sa akong Ginoo. Ang akong kalo ug mga bisti dili kaayo bililhon alang kanako nga sama sa krus ni Cristo Jesus.” Sa nakasulti na siya niini iyang gisulat ang iyang ngalan. Matod sa lain pa nga prinsipe sa iyang pagkuput sa igsusulat, “Kon gisugo kini alang sa kadungganan sa akong Ginoong Jesus, andam ako...sa pagbiya sa akong mga katigayunan ug kinabuhi. Maayo pa nga akong isalikway ang akong mga sakup ug ang akong mga estado, ug mobiya sa nasod sa akong mga amahan, sa baras diha sa kamut,” nagpadayon siya, “kay sa pagdawat sa ubang matang nga doktrina nga molahi sa nasulat niini nga Confession.”— Ibid., b. 14, ch. 6. Mao kadto ang pagtoo ug pagpangahas sa katawhan sa Dios. ADP 121.6

Miabut ang panahon nga natakda sa pagpakig-atubang sa emperador. Si Charles V, naglingkod sa iyang trono, gilibutan sa mga elektor ug mga prinsipe, naghatag og kahigayunan sa pagsulti sa mga Repormador nga Protestante. Gibasa ang Confession. Niadtong dako nga asembleya ang mga kamatuuran sa ebanghelyo napadayag sa ka tin-aw, ug gitumbok ang mga kasaypanan sa iglesya sa papado. Maayo kaayo ang gipaila sa maong adlaw nga “ang labing dakung adlaw sa Repormasyon, ug ang usa sa labing mahimayaon nga kasaysayan sa Cristianidad ug sa kalibutan.”— Ibid., b. 14, ch. 7. ADP 122.1

Apan nakalabay ang pila ka mga tuig sukad ang monghe sa Wittenberg nagbarog nga nag-inusara didto sa Worms atubangan sa nasudnon nga konsilyo. Karon sa iyang dapit mao na ang labing mga dungganon ug labing gamhanan nga mga prinsipe sa empiryo. Gidid-an si Luther sa pag-atubang didto sa Augsburg, apan presente siya pinaagi sa mga pulong ug mga pagampo. “Nagamaya ako sa kalipay,” nagsulat siya, “nga buhi pa ako hangtod niini nga taknaa, diin si Cristo gituboy atubangan sa publiko sa mga bantugan nga mga pari nga tigpakumpisal, ug diha sa hilabihan ka mahimayaon nga katilingban.”— Ibid., b. 14, ch. 7. Mao kini ang katumanan sa giingon sa Kasulatan: “Igasulti ko usab ang imong mga pagpamatuod sa atubangan sa mga hari.” Salmo 119:46. ADP 122.2

Sa kaadlawan ni Pablo, ang ebanghelyo nga maoy hinungdan sa iyang pagkabilanggo gidala usab atubangan sa mga prinsipe ug mga halangdon sa dakbayan sa empiryo. Busa niining higayona, ang gidili sa emperador nga iwali sa pulpito, nasangyaw sa palasyo; ang giila sa daghan nga dili gani angayan alang sa mga sulugoon nga paminawan, gipaminawan uban sa kahibulong sa mga agalon ug mga ginoo sa empiryo. Mga hari ug bantugan nga mga tawo maoy naminaw, ang adunay kinoronahan nga mga prinsipe maoy mga magwawali, ug ang wali mao ang harianon nga kamatuuran sa Dios. “Sukad sa katuigan sa mga apostoles,” matod pa sa usa ka magsusulat, “wala pay laing buhat nga labaw kadako sukad, o labaw ka matahum nga pagsugid bahin kang Cristo Jesus.”—D’Aubigne b. 14, ch. 7. ADP 122.3

“Ang tanan nga gipamulong sa mga Lutheran matuud, ug dili kita makalilong niini,” matod pa sa usa ka papista nga obispo. “Makahimo ba kamo sa pagsupak pinaagi sa lig-on nga mga katarungan sa Confession nga gihimo sa elektor ug sa iyang mga alyado?” nangutana ang usa kang Doctor Eck. “Dili sa mga sinulat sa mga apostoles ug mga propeta,” maoy tubag, “kundili sa mga Amahan ug mga konsilyo makahimo ako.” “Nakasabut ako,” tubag pa sa tigsukit, “Ang mga Lutheran, matod pa nimo, anaa sa sulud sa Kasulatan, ug kita ania sa gawas.”— Ibid., b. 14 ch. 8. ADP 122.4

Ang uban nga mga prinsipe sa Germany nadani ngadto sa repormado nga pagtoo. Ang emperador mismo nagpamatuud nga ang Protestante nga pamahayag mao ang kamatuuran. Ang Confession gihubad ngadto sa daghan nga mga pinulongan, ug gitagtag sa tibuuk Europe, ug gidawat kini sa minilyon nga nagsunud nga mga kaliwatan ingon nga mao ang pamatuud sa ilang pagtoo. ADP 123.1

Ang matinumanon nga mga sulugoon sa Dios wala mag-inusara sa ilang pagbuhat. Samtang ang mga punoan ug mga kagamhanan ug ang daotan nga mga espiritu sa hatag-as nga mga dapit nagkausa batok kanila, ang Ginoo wala magbiya sa Iyang katawhan. Kon maabli pa unta ang ilang mga mata, ilang makita ang timaan sa presensya ug panabang sa Dios sama sa nahatag ngadto sa usa ka manalagna sa karaan nga panahon. Sa pagtudlo sa alagad ni Eliseo ngadto sa iyang agalon sa naglibot kanila nga kaaway nga kasundalohan, ug nagputol sa tanan nga kahigayunan sa pagikyas, nagampo ang propeta: “Jehova, ako nagaampo kanimo, bukha ang iyang mga mata, aron siya makakita.” 2 Hari 6:17. Ug ania karon, ang bungtod napuno sa mga karwahi ug mga kabayo nga kalayo, ang armada sa Langit gibutang aron sa pagpanalipod sa tawo sa Dios. Mao usab ang pagbantay sa mga manulunda sa mga magbubuhat diha sa kawsa sa Repormasyon. ADP 123.2

Usa sa mga patukuranan nga gibarogan sa malig-on ni Luther mao nga dili gayud paggamit sa kalibutanon nga gahum sa pagtabang sa Repormasyon, ug walay paghangyo alang sa mga hinagiban alang sa pagpanalipod niini. Nalipay siya nga ang ebanghelyo gisugid sa mga prinsipe sa em-piryo; apan sa diha nga nagsugyot sila sa pag-usa sa pagpanalipod, iyang gisultihan nga “ang doktrina sa ebanghelyo panalipdan lamang sa Dios.... Kon dili kaayo maglabanlaban ang mga tawo sa buhat, makita sa labi pa ka dayag ang paglaban sa Dios niini. Ang tanang politikanhon nga pagpabantay nga gisugyot, alang sa iyang panghunahuna, nagsukad sa dili kasaligan nga kahadlok ug sa daotan nga pagkadili masaligon.”—D'Aubigne, London ed., b. 10, ch. 14. ADP 123.3

Sa paghiusa sa mga gamhanan nga mga kaaway aron sa paglumpag sa repormado nga pagtoo, ug sa hapit na ibta ang linibo ka mga espada gikan sa mga sakuban sa pakigbatok niini, si Luther nagsulat: “Nagsilaub ang kasuko ni Satanas; ang dili diosnon nga mga kaparian nagkasabut, ug gihulga kita sa usa ka gubat. Awhaga ang katawhan sa pagpakigbisog nga mainiton atubangan sa trono ni Jehova, pinaagi sa pagtoo ug pagampo, nga ang atong mga kaaway, mabuntog pinaagi sa Espiritu sa Dios, mapugus sa pagbaton sa pakigdait. Ang labing dinalian sa atong mga kinahanglan, ang kinaunhan nato buhaton mao ang pagampo; pahibaloa ang katawhan nga sila niini nga taknaa nag-atubang sa sulab sa espada ug sa kasuko sa yawa, ug paampoa sila.”—D, Aubigne, b. 10, ch. 14. ADP 123.4

Sa makausa pa, sa ulahi nga petsa, mahitungud sa pag-usa nga giplanohan sa repormada nga mga prinsipe, nagpamatuud Luther nga ang bugtong nga hinagiban nga gamiton alang niini nga gubat mao lamang “ang hinagiban sa Espiritu.” Nagsulat siya sa elektor sa Saxony: “Dili makatugot ang atong kaisipan sa gisugyot nga panagkausa. Ang atong Ginoo labi pa ka gamhanan ug makahimo kaayo sa pagpangita og mga paagi sa pagluwas kanato gikan sa mga katalagman, ug pagwagtang sa mga panghunahua sa daotan nga mga prinsipe.... Gisulayan lamang kita ni Cristo kon andam ba kita sa pagtuman sa Iyang pulong o wala, ug ato ba nga gibatonan kini ingon nga kamatuuran o wala. Maayo pang mangamatay kita kanapulo ka pilo kay sa makakita sa atong ebanghelyo nga mao ang hinungdan sa pagtulo sa dugo. Ang atong angay buhaton mao ang magpakasama sa mga karnero sa ihawan. Kinahanglan nga pas-anon ang krus ni Cristo. Ayaw sagoli og kahadlok ang inyong pagkahalangdon. Makahimo kita og labaw pa kadako pinaagi sa atong mga pagampo kay sa mahimo nga mga panghambog sa tanan natong mga kaaway Lamang ayaw pagmansahi ang inyong mga kamut sa dugo sa inyong mga igsoon. Kon itugyan kita sa emperador ngadto sa iyang mga hukmanan, andam kita moatu bang. Dili kamo makapanalipod sa pagtoo; ang matag usa kinahanglan magabarog diha sa iyang kaugalingon nga piligro ug kalaglagan.”— Ibid., b. 14, ch. 1. ADP 123.5

Gikan sa tago nga dapit sa pagampo nagagikan ang gahum nga nagtay-og sa kalibutan sa Bantugan nga Repormasyon. Didto, uban sa balaan nga pagkamalinawon, ang mga sulugoon sa Ginoo nagpahimutang sa ilang mga tiil ibabaw sa bato sa Iyang mga saad. Panahon sa pakigbisog didto sa Augsburg, si Luther “wala mapakyas sa paggahin og tulo ka takna matag adlaw sa pagampo ug gikuha kini sa bahin sa adlaw nga labing maayo alang sa pagtoon.” Diha sa iyang pribado nga lawak nadunggan siya nga naghuwad sa iyang tibuuk nga pagbati atubangan sa Dios sa mga pulong nga “puno sa pagdayeg, kahadlok, ug sa paglaum, nga daw nagpakigsulti siya sa usa ka higala.” “Nahibalo ako nga Ikaw ang among Amahan ug among Dios,” matod niya, “ug ikaw magpatibulaag sa mga manglulutos sa Imong mga anak, kay Ikaw namiligro uban namo. Kining butanga Imo, ug pinaagi lamang sa Imong pag-awhag among ipahimutang ang among mga kamut sa pagbuhat niini. Busa, labani kami O Amahan!”— Ibid., b. 14, ch. 6. ADP 124.1

Ngadto kang Melanchthon, nga giligis ilalum sa lulan sa kabalaka ug kahadlok, nagsulat siya: “Grasya ug pakigdait diha kang Cristo—diha kang Cristo, ako magaingon, ug dili diha sa kalibutan. Amen! Akong gidumtan sa hilabihan gayud kanang naghinubra nga mga kabalaka nga nagpaluya kanimo. Kon ang kawsa dili matarong, biyai kini; kon matarong ang kawsa, ngano nga ato man ilimud ang Iyang mga saad kinsa nagsugo kanato sa pagkatulog sa walay kahadlok?... Si Cristo dili makulangan sa buluhaton sa hustisya ug kamatuuran. Buhi Siya, naghari Siya; busa, unsa may atong kahadlukan?”— Ibid., b. 14, ch. 6. ADP 124.2

Ang Dios nagpatalinghog sa mga pagtuaw sa Iyang mga alagad. Iyang gihatagan ang mga prinsipe ug mga ministro sa Iyang grasya ug kaisog sa pagpadayon diha sa kamatuuran batok sa mga pangulo sa kangitngit niini nga kalibutan. Si Jehova nagaingon: “Tan-awa, ginapahiluna ko sa Sion ang usa ka bato nga pinili, ang bililhong bato sa pamag-ang, ug siya nga magasalig kaniya dili gayud maulawan.” 1 Pedro 2:6. Ang mga Repormador nga Protestante nagatukod diha kang Cristo, ug ang ganghaan sa kamatayon dili makabuntog batok kanila. ADP 124.3