Christ leh Satan: Kidona LianpI

41/45

Khen 38—Akhakbel Hilhkholhna

“Keimahin vantung panin vangliatna lianpi anei adang vantungmi khat hongtuaksuk kamu hi. Ama’ minthanna vang tawh leitung ataan hi. Amahin nakpi takin otna tawh ageninah, “Alian Babylon apukzo hi, apuk zo hi, dawite teenna asuakzo a, akihhuai klia-ninte leh amuhdaliliuai vasate’ teenna asuakzo hi.” “Vantung panin adang aw khat kaza kik a, Ka mite aw, aina’ kiangpanin hongpai khia un, aina’ mawlina ah kihelkha kei un. Tua hileh ama’ pulnatna nathuak klia keiding uh hi.” (Mangmulina 18:1, 2, 4) aci hi. KL 449.1

Hih Laisiangtho munte in Manginulina 14:8 sunga a 2na vantungini in atangko na ahi, Babylon apuk zo hi, acih tangkona kigenkik ding ahilina alak ahi hi. Hilnnun ah kum 1844 khuakhal panin akitangko masa hi a Babylon apiangsak kipawlna tuamtuamte sungah alut ama’ siatnate honggen beh hi. Leitung biakna in alauhuai hun sungah alutna agen lihi hi. Thumaan anial sialun, mihingte’ lungshn mial tektek a, alungtang uh kliauh semseinin, Pasian uplolina tawh angawngkliauh uh hi. Pasianin apiakkhiat tangkona langpanna tawh amaute in Pasian’ thukhain 10 te tuancil paisuak uh a, tua thukhamte asiangtho in akemcingte bawlsiat dingin akimakaih hi. Amite leh a kainmalte akisimmawlina hangin Christ bangmahlo asuaksak uh hi. Pawlpite’ sungah sikhathu hillina akisaan ciangin. (604) milling ci-le-sa tungah kikhalnate kihemkhia in, biakna kineihsakna puanpi tawh asiahuai nate akhuli uh hi. Sikhathu a upna un akhemthei kha-ninte leh dawite’ doctrine te alutheih nadingin kong honsak a, tuabangin vantung migilote huzaapnate pawlpite sungah akilut ahi hi. KL 449.2

Hih genkholhna in Babylon apulaak hun laitakin. ageninah, “Aina’ mawhna in vantung baanto a, Pasianin ama’ mawlma aphawksak hi” (Mangmuhna 18:5). Amahin a mawlma liai dhnsak zo a, ama’ tungah siatna atungding ahita hi. Ahizongin Pasianin Babylon sungah amite nei lai a dantatna tawh avehma-in Ama’ tungah a thmnaante in ama’ mawlma sungah kihel klialo in, “apulnatna angaliloh nading” in akailikhiat masakding ahi hi. Vantung panin aliong tuaksuk vantungmi in hih tangkona vaihawmna lim acing hi a, aminthanna tawh leitung taanin. nakpi takin a otna tawh Babylon’ mawlma atangko hi. Hih thupuak tawh kizomin. sapna aw kiza a, “Ka mite aw, amaute lak panin hongpai khia un” aci hi. Hih tangkona in, vantungmi 3na tangkona tawh kikopin, leitungah ateeng mite tungah akhakbel hilhkholhna apia asuak hi. KL 449.3

Leitungin atuahding thu in lauliuai mahmah hi. Leitung’ vangliatna in Pasian’ thukliamte ado dingin kipumkhat uh a, thu apiakhia ding hi, “alian aneu, ahau azawng, sila leh ini suakta” te tungah (Mangmulina 13:16) pawlpi pupa ngeinate zuisakin. amaanlo Sabbath atangsak uh hi. Hih thupiakna amang nuainlo mite pen kuinpi thuneilina tawh dan kitat ding a, silina dan athuakdingin kituak uh hi, aciding uh hi. Alanglam panin. Piangsakpa tawlngak ni tawh akisai Pasian’ thukliainin tliumanna hongngen a, manglo leh alangpangte ahilileh helina tawh aki akitawng ahi hi. KL 450.1

Milling’ maiah siangtakin hih buaina kilangtang a, Sapi ciamtelina angahdingin mihingte bawltawm thukham azuih nadingun Pasian’ thukham atuancilte in. Pasian sangin amannop zawk uh thuneilina lim angah uh ahi hi. Vantung panin hillikhollina ah: “Mi khat peuhin sapi bia (605) in sapi milim atal tung leh aziatlam kliut ah angah leh tuate in zong hehpilina akihello, Pasian’ helina leenggalizu, amaute tungah akibuakding hi” (Mangmulina 14:9, 10). KL 450.2

Mite’ kliuak sung leh lungsim siangtho’ theilina sungah thumaan akipuak masa-in. anial matengin Pasian’ helina kithuaksaklo ding hi. Hih hun adingin akipia thumaan aza klialo mi tampi omlai hi. Thukham 4na zuihding tavuan pen amaute’ maiah kitangsak nailo hi. Lungsim khempeuh siniin. lungsim tawng a tupnate asittel Pa in thumaan adeihte, hih kidona thu tawh akikhemdingin nusia ngeilo ding hi. Sunday tanding thupiakna pen athu omlo in mite zawhthawhtliu tawh kitangsaklo ding hi. Mimal siniin pilvang takin kliensatna apiak theih nadingin akicing khuavak kipia ding hi. KL 450.3

Sabbath in thmnaan leh thumaanlo sittelna ah alianpen hiding hi. Banghang hiam, cilileh hih thu in akibuaipihpen thu ahi hi. Akhakbel sittelna mite tungah atunciangin. Pasian’ na asemlehasemlote’ kikalah kilamdanna kilangkhia ding hi. Kmnpi thupiakna tawh kituakin akhial sabbath zuilma in thukham 4na tawh kilchbulhin. Pasian tawh kipawlna ahi Pasian’ thukham zuilma ahi Sabbath tanna leh Piangsakpa tungah thumanna alangpan thuneihna tawh kipawlna alading uh hi. Mi pawlkhatte in leitung thuneilina tawh kipawlna lhn a hi sapi ciamtehna angah uh laitakin Pasian’ thuneihna ah kipawlna angahmite in Pasian’ ciamtehna angaliding uh hi. KL 450.4

Vantungmi 3na’ tangkona apuakte pen mite in mi patausakte, aci thei zel uh hi. Tua genkholhnate ah United States in biakna ah thuakzawlina neilo in, pawlpi leh kmnpi kipawlin. Pasian’ thukham azuite bawlsia ding uh hi, akici pen bul leh bal neilo hi, aci uh hi. Hih leitangin biakna suahtaakna ahut simlo, thudang sem ngeilo ding hi, aci uh hi. Ahizongin (606) Sunday tan nading thupiakna thu in mi tampite ahehsak mahbangin. amaute in a uplah uh leh apatauh uh thu in ahong nai malunali ta hi a, vantungmi 3na’ tangkona in aneih ngei mahbangin thu hongnei malunali ding hi. KL 450.5

Khangkhat sialin Pasianin anasemte sawlin leitung leh pawlpi ‘ mawhna athuhilhsak hi. Ahizongin mite in kam khum leh awzol zanuam zaw uh a, asiangtho leh aninbaanglo thumaan santheih salo uh hi. Puahpha tampite in, anasep uh alutciangin, leitung leh pawlpi’ mawlma thuhilhdingin akipat uhciangin, nakpi takin akidawm uh hi. Amaute in, asiangtho Christian nuntakna limlalma tawh Laisiangtho doctrine ah mite makaih kik theidingin kilamen uh hi. Elijah tungah agilo kumpite leh alampial amite athuhillidingin Pasian’ Khasiang- tho atun mahbangin, asiang sitset Laisiangtho thuhilhnate panin kipeng theilo uh hi. Tua doctrinete amaute in ahilh dingun ze uai uh hi. Amaute in haza takin thumaan hilhkhia lo uh a, amaute ‘ nuntakna nangawn lauhuai sak uh hi. Topa’ kaimnalte in amaute genkhiasak a, angahding uh thamante laulo uh hi. Mite zong hih hilhkholhna aza dingin zawhthawlma tawh zasak uh hi. KL 451.1

Tuabangin vantungmi 3na’ thupuak akitangko ding hi. Ahanpen vangliatna tawh hih thu akitangko ciangin, Pasianin akiniamkhiat akhutzatte zangin, Aina’ nasepna ah aki apte amakaihding hi. Laisinna sangte panin asinna uh sangin Khasiangtho’ sathau nillma tawh nasemdingin cintaakna angah zaw ding uh hi. Upna leh thungetna anei mite in hazatna siangtho tawh Pasian’ piak kammalte agendingin akuankhia ding uh hi. Babylon’ mawlma alangtangin kimu ding hi. Pawlpi in Sunday atansak nadingin kumpi’ thuneilma zangin, misithu pawlsung lut sakin, daitak ahililiangin nawhsa takin papa’ thuneilma akhangsak ding hi. Tuate mi khempeuh muhdingin akilangkhia ding hi. Hih hilhkholhna tawh mite kitoksuah ding hi. Hihbang thu aza nailo mi atul atulte in azading uh hi. Amaute in lamdangsakna tawh (607) Babylon in pawlpi hi, cih tetci panna zading uh a, ama’ mawlma leh khialhna hangin apuk ahi hi, cih amuding uli hi. Vantung panin ahongpai suk thmnaan anialna zong akitheihsak ding hi. Mite in athuhilhsia masate’ kiangah paikik in thu dong a, Hihbang mah ahi hiam? Thuhilhsiate in tangthu maimaite genin, kamzol tawh genkhollmate hilh uh a, alauna uh kaamsakin, atheihtheilma uh adaisak uh hi. Mihingte’ thuneilma bekah mite lungkim zolo uh a, “Topa in banggen hiam?” ci in adongcianding uh hi. Popular Pasian’ nasepna ah akimu thu mahbangin, tanglai Pharisee te bangin, amaute’ thuneilma akidotcian ciangin heh uh a, thupuakte Satan kiangpan hongpai hi, ci in, mawlma a iplah mihonpite toksuahin hih thu atangkote abawlsiasak hi. KL 451.2

Munthakte ah hih buaina akithelizaak ciangin, mite’ lungsimin akituancil Pasian’ thukhamte musak a, Satan ahehsak hi. Thupuak apanpih vangliatna in alangpangte ahehsak zawkan hi. Amite tungah hih khuavak ataanding khalau ahihmanin biakna makaite in asangna a’ vangliatnate zangin tangkote’ kam acipsak ding alianciam hi. Hih thumaante kikupna aomloh nadingin hanciam theihzah sitlo in amitsak ding uh hi. Tuaciangin pawlpi in kumpi thagumte ngenin, hih nasepna ah, papa leh Protestantte akipumkhat sak hi. Sunday tansakding hangsemsemin, khensatna aliat tektek ciangin. thukham azuite langdo nadingin kumpi thukham azangding uh hi. Amaute pen daantatna, thongkhiatna. leh pawl khatte mite ahuzaap thei dimnunzate piading uh a, adangte thaman tampipi pia in. leh hamphatnate abehlapna uh tawh a upna uh anusiasak ding hi. Ahililiangin amaute’ kiptakin adawnkikna kammal in, “Ka khiallma uh Laisiangtho panin honglak khia un” cih ahi hi. Tuabang lian mahin Luther in hihbang tualma all nadawng hi. Thukhenzmnpite maiah adingte in thumaan pilvulma kilangsak uh a, aza mite in Pasian’ thukham azuidingin khensatna apia uh hi. Tuabangin mi tul tampite maiali khuavak kipuakding hi. Hihbanglo in thmnaan amulo tam malnnah ding uh hi. (608) KL 451.3

Lungsim siangtho tawh Pasian’ thu amanna uh pen langpanna in angaihsun ding uh hi. Amaute’ mit Satan in tawsak ahihmanin. nu leh pate in thu-mn atate tungah ngat takin abawlsia ding uh hi. Nasepna tonu leh topate in anasemte uh anencip ding uh hi. Kingailmate kikhenthaang ding a, tate in inn panin kinotkhia ding hi. Paul ie kaimnalte amalmal in atangtung ding hi: “Jesu Clirist sungah Pasian’ tungah athumaante in bawlsiatna athuakding uh hi” (2 Timote 3:12). Thumaan akemcingte in Sunday-sabbath anial uhciangin, pawlkhatte thongsung kikhia dinga. pawlkhatte gamsung panin kinotkhia ding hi. Pawlkhatte sila in kizangding hi. KL 452.1

Mihingte’ pilna all, hili thute tutawmin apiangtheilo ding tawh akibang hi. Ahizongin aklial Pasian’ Khasiangtho mite lakpanin akilakkhiat ciangin, amaute Satan’ ukna sung tungding uh a, Pasian’ thukhamte mudahin. alamdang piandan kliat atungding hi. Pasian’ kihtakna leh itna akilakkhiat ciangin milling lungtangn nak gitloh malunah thei hi. KL 452.2

Hih huihpi in ahong nehciangin, vantungmi 3na thupuak a um mite lakah tampite in thmnaan zuihna tawh sianthona ngah nailo uh ahilmianin. amaute’ dimnun nusia in galte apanpih ding uh hi. Leitung tawh kipawlin. leitung’ lungsim aneih uhciangin, thu amulma uh akibang phial ahizongin. sittelna atunciangin. amaute in a popular zaw leh abailizaw lampi ateelzaw ding uh hi. Siamna anei, thugen asiam, thmnaan sungah kliatvei lai in nuamsa in atualbialte in aneih uh siamte zangin kha tampi khcmin. lam apialsak ding uh hi. KL 452.3

Amasa lam a alawmte adingin gal lianpente asuakding uli hi. Amaute ‘ upna adawngdingin Sabbath tangte thuklienzum akitut ciangin, hih lampialte in Satan adingin zat tangzang- pente hiding uh a, alawmte amawhsak ding leh atelkhialpen dingte ahiding uli hi. Thupuak khialte tawh amaute langpan dingin ukpite atoksuah ding hi. KL 453.1

Hihbang bawlsiatna hunah Topa’ nasemte’ upna kisittel ding hi. Amaute in thumaan takin hilhkholhna piakhia zo uh a, Pasian leh Pasian’ thu bekmali amitsuan uli hi. Pasian’ Khasiangtho in amaute ‘ lungtang tawhsak a, tliugen dingin a uksak hi. Asiangtho liazatna in amaute toksuah ahilunanin (609) Pasian’ siphut in amaute ‘ tungah khauhluan ahihmanin, Topa in apiak thupuakte agenna uliah atuah ding uh haksatnate ngaihsunlo-in, akuankhia uh hi. Amaute in nektawm dawntawm leh uttawm thute thudot lo-in, amaute ‘ vang leh anuntakna uh khual sawmlo uh hi. Tua hinapi in, langpanna huihpite in amaute buaksuk a, pawlkhatte in lamdangsakna tawh akidim uh hi. “Ih thugen khiatte liangin apiangding thute theikhol hileng, genlolunah ding hiveng ung” acidingin akiging klia uh hi. Siatna leh liaksatna in amaute a umcih hi. Satanin nasia takin a ze-et hi. Amaute ‘ thupuak genkhiat zawhding abang kei hi. Amaute suksiat dingin akitawng hi. Thugenna ah alawpnate ulizong bei ta a, ahililiangin anungkik theikei uh hi. Cihmawhna athuak laitakun, tlia ngah nadingin Alianpenpa kiang akidenna uh hi. Amaute in agenkhiat thute in amaute aituam thu hilo ahililam phawk uh a, hillikhollma apiasakpa thupiak ahililam atliei uh hi. Pasianin thmnaan amaute lungtang sungah guansak a, agenkhia lo dingin imcip zolo uh hi. KL 453.2

Abeisa klianghunte ah mite in hihbang ze-etna athuakkhin zo uh hi. Wycliffe, Huss, Luther, Tyndale, Baxter, Wesley te in doctrine khempeuh Pasian’ Laisiangtho maiah paipihin sittel ding hi, naci uh hi. Laisiangtho in amawhsakte amaute in zong amawhsak ulihi. Hihbang mite langpan dingin nanzawhding abanglo bawlsiatna akliang hi. Hinapi in amaute in thumaan tangkona ah dinkhawllo hi. Pawlpi’ tangthu hun tuamtuamte all thumaan tuamdiak in hunkhat sungin hong khangkhiato a, Pasian’ mite kitangsapna adonghu to zel hi. Thmnaan khatsial in langpanna leh muhdahna piangsak a, hili khuavak tawh akipia thuphate in mite dongtuahna. ze-etna leh sittelna ah lam ahonsak zel hi. Dongtuah hun adingin Topa in atuamdiak thmnaan hongpia zel hi. Kua in lai in khetkhiat ding nial ngam hiam? Amahin leitungah akliakna hehpilma’ sapna anasemte piakhiasak hi. Amaute dai om theilo hi. Tua hileh a kha nuntakna uh lauhuai ding hi. Christ ie palaite adingin (610) tuahding thaman tawh kisailo hi. Amaute in sepdingte semkhia ding uh a, apiangding thute Pasian’ kliut sungah apding uh hi. KL 453.3

Langpanna in anasiatpen hun atunciangin. Pasian’ nasemte lungbuailo uh hi. Amaute liangin buaina apiang abang hi. Amaute’ lungsim siangtho leh Pasian’ kammalte in amaute’ khensatna maan hi, ci in alak hi. Ze-etnate in amaute asulzuili hangin. thupuakte atangkona uh tawh tha angah uh hi. Kidemna in naizaw leh ahiamzawk ciangin. amaute upna leh hansanna in dongtuah hun adingin hongkhangto zel hi. Amaute’ tetci panna in: “Eite in Pasian’ kammalte ililaithang ngam kei hi. A thukhamte khenkhamin, phel khat kisam lai, ci in, klien khat kisam nawnlo ihcilina tawh leitung’ maipha ihthalawh kei hi. Eite nasepna ill Topa in akisap leh eite honghonkhia zo hi. Clirist in leitung’ thuneilina zozo khin a, akizozo leitung banghangin kihta ding ill hi hiam?” aci uh hi. KL 454.1

Bawlsiatna in ameel tuamtuam tawh thukhun piangsak a, Satan aom laisiah akizomden ding ahi hi. Tuabang hun ciangin Cliristian biakna in vangliatna aneililam akilang hi. Khuainial tawh kipawlin Pasian alangpanlo ini peulunahin Pasian tawh akipawl ahi hi.. Tua ini pen vantung migilote in nawkding a, valtum dingin lading bangin apautausak ding hi. Migilote in ama’ nuntakna ie hmlalina tawh thuhillina ngahding uh a, migilote in ze-etna tawh Pasian kiang panin akhenkhiat tlieih nadingun azolding uh hi. Migilote in aguallelh uhciangin, lungshn siangtho zawhtliawlina tawh a uk sawmding uh hi. KL 454.2

Vantungah Jesu in mihingte palai ahih laitengin, akhal Kliasiangtho ie ukna ukpite leh mite in angah ding uh hi. Hih in gam tampite thukhamte ah thu aneilai hi. Hih thukhamte omlo hileh, tu hun sangin leitung pianzia asia sualizaw ding ahi hi. Eite ukpi tampite in Satan’ khutzat in aom uhhangin, gam tampite lakah Pasian’ khutzat makai tampi mah aom veve hi. Galpa in ama’ nasemte tungah Pasian’ nasepna atuantual sak nadingin agamtatsak hangin, Topa akihta gam makaite in vantung misiangthote huzaapna tawh nial zawlilohdingin alangpan uh hi. Tuabangin mite in (611) siatna tuihualte adaisak uh hi. Thmnaan ie galpa in vantungmi 3na’ thupuakte alangpan hangin langpan theilo ding hi. Atawpna hilhkholhna akipiak ciangin tu in Pasianin azat gam makaite ngaihsutna lawngklia ding a, pawl khatte in apom ding uh hi. Pasian’ mite tawh hun haksa hun in amaute adingkliawm ding uh hi. KL 454.3

Vantungmi 3na tawh kipawlin tangkona anei vantungmi in aminthanna khuavak tawh leitung ataan hi. Leitungbup huamin nasepna hilaiah akigen hi. 1840 pan 1844 hun a nihvei kumkikna tangkona in Pasian’ minthanna akilalikhiatna ahi hi. Leitungbup mission phualpi tuamtuamte all vantung mi lna ie thupuak akipua khia hi. Puahphate hunkhit kum zahuam 16 nungzawh all, biakna khanlawlma lianpite gam pawlkhat ah atung hi. Tu-a vantungmi 3na’ thupuak lianciamna in tuate akhupding ahi hi. Hih nasep in Pentecost Pawi hun a nasepna tawh akibangding ahi hi. “Guah masa” akipiak ciangin, Kliasiangtho kibua suk a, lungdamnathu kihongkhia in, khaici apokhia sak hi. “Guah miming” in ante lak theih nadingin aminsak ding ahi hi. “Tua hun ciangin, Topa ihtheihzom suak leh, Aina’ hongkuan khiatna in zingtung abangdingin kibawl kliol dinga. guah bangin azu ding hi. Guah masa leh guah nunung abangding hi.” (Hosea 6:3). “Zion suante aw, kipak un, Topa in guah masa note hongpia zo a, guah masa note tungah hongzu sak ding a, guah nunung zong azusak ding hi.” (Joel 2:23). Pasianin, “Nitawp Ni ciangin mi khempeuli tungah Ka Kha kabuak ding hi.” “A hun atunciangin, Topa min asam khempeuhte in gupna angahding uh hi” (Sawltak 2:17, 21). KL 454.4

Lungdamnathu tangkona nasep in akipat hun a akipulaakna sangin a tawmzaw Pasian’ vangliatna tawh hong kilanglo ding hi. Guah masa azuk nading genkhollma in (612) lungdamnathu akihonkhiatna lim hi a, guah nunung azuk ciangin vai khempeuli akliup nadingin hongtangtung kik ding hi. “Thamalhna hun” ci in Peter in alametna agennaah, “Tua ahihmanin note kisikkik un, kikliel un, tua hileh note mawlina kihemkhia ding a, Topa’ mai panin thamalhna hun ahongtung ding hi. Amahin Jesu ahong sawlding hi.” (Sawltak 3:19, 20). KL 455.1

Pasian’ nasemte in, amaute ‘ ki apna tawh amaite uh tang ding a, lnun khat panin lnun khatah, vantung panin ahong kipia thupuak atangko ding uh hi. Aw tul tampite tawh, lei maitang khempeuhah, hillikhollma kipia ding hi. Nalamdangte kibawl dinga, cinate kidamsakin, thu umte lim leh nalangte in anungzuih ding hi. Satanin zong khemna nalamdangte bawl dinga, mite mulma all van panin meikuangte akiasak ding hi. (Mangmulma 13:13). Tuabangin leitungah ateeng mite in thmnaan adingin ading dingin akalsuan khiading uli hi. KL 455.2

Hih thupuakpen kinialna tawh sangin Pasian’ Khasiangtho’ bilvulma tawh kipiakhia ding hi. Kinialnate kipiakhia khinzo hi. Khaicite kivawh khin zo a, gahte agahdingin kung apokhia ta hi. Mission nasemte tungtawnin akithehtliaang laihawmte in huzaapna lianpi aneili hangin, lungsim tampite in thmnaan theilma pan leh thmnaan zuihna panin akikhaktan lai hi. Tu in muncitengah siangtakin thmnaan khuavak kitaan khin a, a thmnaan Pasian’ tate in amaute akhih khaute asattat uh hi. Innkuan kikhilma, pawlpi kikhilmate in amaute tawh omkhawm thei nawnlo hi. Hihte khempeuh sangin thmnaan manpha zaw khin hi. Thmnaan langpan nadingin khutzat khempeuh akipumkliat uh hangin Topa’ lamah mi tampite in adingkhia uh hi. KL 455.3