Christ leh Satan: Kidona LianpI

7/45

Khen 4—Waldensiante

Papate’ thuneih hun saupi sungin leitungah gentheihna zinpi atun hangin tliumaan khuavak kimit siangsak zolo hi. Kliang tawntungin Pasian adingin tetci panding om tawntung hi. Mite in Christ in Pasian leh milling kikal ah aom palai khat bek ahihna mall na iplah uh a, Laisiangtho zong nuntakna tuktehna mahin nazangin. Sabbath maan mah nasiangtho sak lai uh hi. Hih mite tungah leitungin bangzahin leeiba hiam, cih asuan akhakte in theikhia zo lo ding hi. Amaute pen lampialte, ci in kiciamteh a, lungsim tawng tupnate kimuamnawhsak in, azia atongte uh kigensiatsak a, alaigelhte uh kisikcipsak in. kikhellaksak a kisuksiatsak hi. Ahililiangin amaute in kiptakin apamnun uh len a, khangkhat panin khangkhat aupna uh asiangtho in kemcing hi. Aliong pai laiding khangmite adingin go leh gaam in akemcing uh hi. KL 46.1

Mialpi Hun a Pasian’ mite tangthu in leitung mite tangthu sungah Rome ie maan lai thupiangte tawmbek akigelhsak hangin vantungah acingin kiciamteh hi. Amawhsaknate lobuang amaute ‘ nuntakna kisulzuih thei hi. Rome ie vailiawmna sungah athupiak (decrees) te ahilikeileh a docrine uh alangpangte sukmaimang pah ding thu nei uh hi. Milling ahi a laigelh khat ahizongin ama’ thu anial peulunali susia ding uh hi. Pataulma kam pulaakna, ahilikeileh papa’ thuhilhte ie thuneihna dotbawlna aneite in azawng a, a hau zongin, asang a, aniam zongin anuntakna uh kilaksak thei hi. Langpangte asuksiatna ciamtelma khempeuh zong Rome in phiat pahpah ding lianciam hi. Tuabang ciamtelma laibu leh laigelhte kihaltum ding hi, ci in papa council ah thu pia hi. (62) Laikhetna set apian nia-in. laibu tawm malunali lai, alaite zong sawtveipi kep theihding pianglo hi. Tua hangin Romete vaihawmnate akhaktan ding thu tawm malunah hi. KL 46.2

Rome ie ukna sungah a om pawlpi khat mah zong nokkhakna omlo, suahta takin biakna sawtvei zui theilo hi. Papa in thuneilma angah phet leh ama’ vailiawmna tawh aluangkliawm theilo peulipeuh susia dingin akhutzankhia pah hi. Tua hangin pawlpi khat panin khat in ama’ ukna sungah lut pahpah uh hi. KL 46.3

Britain ah sawtpek lai in Christian biakna acil in zung naklia hi. Kum 100 huam sunga British te Lungdamnathu zak pen Rome ie lampialna in na ninnoi sak klialo hi. Amaute ‘ tuikulh dung aliuam lawki kumpite’ bawlsiatna in tua hun a Britishte’n Rome pan a angah uh letsong hongsuak hi. Christian tampite in England a tua bawlsiatna panin asuahtak nadingin Scotland ah gam vabeel uh hi. Tua panin thumaan pen Ireland ah kipuaksawn hi. Tua hun panin hih gamte ah lungdainnathu kipak takin nasang uh hi. KL 46.4

Saxon te in Britain ahong sim uli hun panin lawki biakna ie ukna nuaiah honglut uh hi. Salte’ thuhilhding galzote utlo uh a, Cliristiante in mualdawn. gamsimtham ah kikhinkhia uh hi. Khuavak in tawlkhat akisel hangin tatsatlo in hong tangsuak lai hi. Tuazawh kum 100 khit ciangin Scotland ah khuavak hong tangpha mahrnah ahilunanin againla gamte all khuavak kipuak zo hi. Ireland panin thu um Coluinba leh akikoppihte in Iona a akitheihthang thu umte hong kaikhawm uh hi. Tua munah missionary phualpi hongsat uh hi. Tua thuhilhsiate lakali Laisiangtho Sabbath azui mikliat om a, tua mite lakah hih thumaan hong hawmsawn hi. Iona ah sang khat kihong a, tua panin missionaryte in Scotland leh England bek hilo, Germany, Switzerland, leh Italy dongin azinkhia uh hi. KL 47.1

Rome in England mitsuan khin a, ama’ ukna lakkik ding hanciam hi. Kum 600 huam ciangin Rome’ missionaryte in lawki Saxonte lakah na hongsem uh hi. (63) KL 47.2

Akiphasak Saxon mite in maipha pia in nasang uh hi. Mi tul tampite in Rome’ upna hongnei uh hi. Tua banga nasep akliantoh tawh kituakin. papa makaite leh Rome Cliristian thaktein Britain Cliristian ciltehongmu khia uh hi. Akilamdanna uh kigen hi. Christian cilte pen siangtho, kiniamkhiat.lch anuntakzia, dotrine, leh atatdantein Laisiangtho tawh kituak hi. Ahizongin Rome upna asangthak Saxonte ahilileh pupa’ thuciinte, kihihsakna. papa ie ngoltolnate nei uh hi. Rome ie sawltakte in Britain Cliristian Cilte’ biakinnte ah pai in. papa ie thuneihna azuidingin honggen uh hi. Britain Christian Cilte in kiniamkhiat takin, kote in mi khempeuh ka it nuam uh hi, ahizongin Pope pen ka biakinn uhah thunei dingin kadeih kei uh hi, Clirist’ nungzui kahihmanun ama’ thu kamangzo keiding uh hi, ci in dawngkik uh hi. KL 47.3

Rome tawh kipawlsak nuamin hanciam thithe uh ahihhangin hih akiniamkhiat Cliristiante in hih sawltakte ‘ kiphatsakna amuli uhciangin lamdang asa uh hi. Tua hangin Christ lo adang to kanei kei uh hi, cikik uh hi. Tu in papa ie lungsim taktak akilangding hita hi. Rome makaipa in: “Kilemna thu ahong puak nasanggamte uh nasan nop kei ulileh galdona ahongpuak galte nangah ding uh hi. Nuntakna lampi Saxon mite alak kote tawh nong kipawlnop kei uhleh, amaute kiang panin sihna nangahding uh hi” aci uh hi (J. H. Merle D’Aubigne, History of Reformation of the Sixteenth Century, b. 17, ch. 2). Hih thu in thadalizuakna tawh linphawnna hilo hi. Gal, suktuakna. leh khemna zangin Laisiangtho upna bang azui hihCliristiante hong langdo uha. Britain Biakinn khempeuh asuksiatsak uh hi. Pope thuneilina asan dongun zawhthawhthu tawh na asem uh hi. KL 47.4

Rome te phakloh gamtawng all kum za tampi sung Rome ie lampialna in asawkkhakloh Cliristian tampi na om hi. Amaute pen lawki biakna in mncih uh ahilunanin kum tampi khit ciangin thukhial tawh akisawhkha uh ahi hi. Ahililiangin Laisiangtho pen upna tuktelma mahin zanglai uh a, thumaan tampi mah zuilai uh hi. Hih Cliristiante in thukham 10 kiplai ahihna umin, thukham 4na ahi Sabbath zong tang uh hi. Hih upna leh gamtatna azui pawlpite tawh kibangin Africa gamlai leh Asia a Annenia minam lakah zong na om uh hi. (64) KL 48.1

Ahong lut Papa vangliatna anialte lakah Waldenses te namasa pen uh hi. Pope ie tokhom akiphulma gam tekah thuzuau leh tatsiatna zong nakinial nasia pen hi. Piedmont a pawlpite in kum za tampi sung suahtakna nangali uh hi. Hun khat ciangin Rome in ama’ sungash alutdingin hong kal ta hi. Ama’ gitlolma athuakzawh nawnloh uh ciangin tua pawlpi ‘ makaite in leitungbup phialin zahtakna apiak thuneipa tungah aki-ap ta uh hi. Ahizongin amaute lakah pawlkhatte in pope leh ukpite thuneihna sangzolo uh hi. Amaute ‘ asiangthona leh upna siangtho leh Pasian amuanna uh kepcing zawkdingin akhensat uh hi. Kikhenkhiat hun hongtung ta hi. Upna Cil ah akip nuamte in tua pawlpite panin apaikhiading uh ahi hi. Pawlkhat in apianna uh Alps nusia in, gamdangah thumaan dial akhai uh hi. Pawlkhatte in munbu mun simtham, suang kawhawm leh mualdawnte ah Pasian abiakna all asuahtakna uh akemcing dingin akihemkhia uh hi. KL 48.2

Kum za tampi sung Waldensian Cliristiante in a upna uh lenin, ahillmate in Rome pan a amaanlo doctrine te tawh kibang hetlo hi. Amaute ‘ upna in Laisiangtho panin kibulphuli a, tua in Christian biakna ‘ bulphuli mah ahi hi. Akiniamkhiat loklio mite in leitung panin abuukna ah nisimin ganhingte kliawi in, leenghuante klio in, aomna uh tawh amaute upna in lampial pawlpi’ upna tawh kitalsik khalo uh hi. Amaute ‘ upna in amulithak uh hilo hi. Apu apate’ kiang panin angah uh ahi hi. Amaute in Sawltakpite kiang panin angah uh upna ah lungkim uh hi. “Misiangthote kiangali khatvei lai a ahongtung upna” ahi hi (Jude 3). “Gamlakah aom pawlpi” in leitung’ khuapi ah tokhom tungah tu-in, kiphatsakna tawh adawldawl thuneilma tawh akiukte upna bang hilo in, Clirist ie pawlpi maan hi a, leitung piakdinga Pasian in amite apiak thumaan saal akemte ahi hi. (65) KL 48.3

Rome panin pawlpi maante akiklien khiatna aliangin Rome ie Laisiangtho Sabbath amuhdalma hang ahi hi. Genkhollma aom bangin papa thuneilma in thumaan leilakah khia hi. Pasian’ thukham in leilakah tuatcilna angah laitakin pupa’ ngeina leh pupa’ thuciinte kipahtawi hi. Papa ukna nuaiah aom pawlpite in loltakin biakpiakni dingin Sunday zawhthawhthu tawh natangsak hi. Tuabang khialhna leh pupa’ thuciinte zuilina ah Pasian’ midikte nangawn lungbuai uh hi. Ahangin Sabbath siangtho takin atan laitak mahun, naseiulo in Sunday zong kitangsak hi. Tua in papa makaite lungkiinna pia lo hi. Amau’ deilina in Sunday siangtho in tang beklo in. Sabbatlini tanlohding ahi hi. Sabbath siangtho in atangnuamte ngat takin nial uh hi. Rome ie thuneilina panin taikhiatna bek tawh gamdai takin Pasian’ thukham akizui theiding nahipan hi. Emope minamte lakah amasapen in Waldensiante’ pau tawh Laisiangtho na kitei masapen hi. Puahphate hun ma kum za tampi pekin amau’ kam tawh Laisiangtho nateikhia khin uh hi. Thukhial tawh akisawh khalo thumaan amaute in nanei uh a, tua in mudalma lehbawlsiatna ie muitup suaksak hi. Amaute in Rome Pawlpi pen Mangmulma sunga lampial Babylon hi, ci ulia, anuntakna apiak uh dongin Rome ie siatna nado uh hi. Bawlsiatna sawtpi nuaiah pawlkhat in kop-le-kai thuahin, damdamin amaute ‘ upnate khaksuali uh a, pawkhat in thumaan len kinken hi. Mialpi Hun sung tawntung in Waldensiante lakah Rome ie thuneilma nialin a milim biaknate langpanin, Sabbath atang kenkon zong naom uh hi.Langpanna huilipi akhauhpen lakah a upna uh nakemcing uh hi. Savoyard teipi tawh kikhawlma, Rome ie meiselkuang tawh halna lakah Pasian’ kaimnal leh Pasian pahtawina in kal khat zong kikhinsaklo uh hi. KL 48.4

Mualsang kawlpi nungah bawlsiatna leh netcipna panin Waldensiante (66) in buukna mun namu uh hi. Tua laiah Mialpi Hun sung tawntung thumaan khuavak tatsat lo-in nakuang sak uli hi. Hih munah kum 1000 sung thumaan tetci pang in tanghtawng upna nakemcing uh hi. KL 49.1

Thumaan lianpipite muang in akepsakna tawh kituakin, Pasian in amite adingin alamdang anopci buukna mun napia hi. Thumaan ading galtaite adingin mualdawn sangte in akikhel theilo Jehovah ie dikna lim ahi hi. Amaute akhup mualsang khumvmnte atate uh ensakin, akikhel ngeilo Kumpi lak ulia, kiklielna leh kiheina hm zong aneilo, Aina’ kammalte in tawntung mualdawnsangte bangin kip ahilma alak uh hi. Pasianin mualte bawl masa in, tha tawh agaak hi. Khut omlo napi mongneilo avangliatna tawh ama’ mun panin akhinkhia thei hi. Tua mahbangin, Vantung leh leitung ki ukna bulphuh ahi athukham zong phut hi. Milling’ khut in asanggamte baanin, amaute nuntakna suksiat sak kha ding hi. Ahihhangin tua khut in mualte abul panin lawnkhia in, tuipi sung adenna zo zongin; Jehovah ie thukham guui khat aphiat zo abang zongin; Ama’ deilrna bangin anungta nuamte adingin akipia kamciamte apaaikhia zo kliading hi. Thukham tungah a thumaanna uhliangin, Pasian’ nasemte in akikhel ngeilo mualsang dawnte bangin akipding uh hi. KL 49.2

Mun niam zangkuamte akalhelh mualzingte in Pasian’ piansak siainna leh atatsat ngeilo hong kepna tetci apang hi. Tua kha-khualzin mite in Jehovah ie agamdai ompilma limte asin nuam uh hi. Amaute’ thuaksiatna hangin phunciak lo in. mualdawn gam simtham ah zong lungleeng selo uh hi. Mihingte’ gitlolma leh helma panin buk nading mun apia Pasian’ tungah alungdam zaw uh hi. Suakta takin Amali abiak theih uh akipak uh hi. Agalte in ahong busim zel uhciangin mualte ie tha in akician galdal ahihna alak hi. Tua mualdawn kilsangte panin Pasian phatna late sa uh a, Rome galkapte in amaute’ lungdamkolma late daisak zolo hi. (67) KL 50.1

Hih Christ’ nungzuite in siangtho, mawhbanglo, leh lawp den uh hi. Inn leh logam, lawmte, meltheih, nuntakna malunah sangin amaute in thmnaan thukhunte manphazaw sa uh hi. Hih thukhunte khangnote lungtangah guan sawm uh hi. Khangnote aneu tung panin Laisiangtho sungah nuntakzia hilh uha, Pasian’ thukliam in angette asiangtho anamtui in asangdingin kihilh uh hi. Ateitawm uli Lasiangtho bu tamlo a, tua manin Laisiangtho kammalte lotngah sawm uh hi. Mi tampite in Laisiangtho alui leh athak sung panin tampi tak lotngah in genthei uh hi. Pasian zong akim apamah piansaknate leh nisim nuntakna ah thuphate amulma panin aphawk thei uh hi. Naupang neute in maipha leh nopsaknate apia Pasian lungdamna tawh amitsuan thei uh hi. KL 50.2

Nu leh pate in, ziadam takin angaih theihbangun, tate’ a utut in zongsang saklo uli hi. Amaute maiah ze-etna leh liaksatnate, upna hanga silina nangawn om thei hi. Aneu lai panun haksatna athuak ding, ukna amangding, amau leh amau in ngaihsun tawmin agamta dingin pilna apia uh hi. Aneu cil panun tavuan khattek asem tlieidingin kipantah a, kampaute kidawm ding, leh gamdailina tawh pilna atheithei dingin kihilli hi. Kidawmlo in kam kliat paukha leh galte in za uh hileh apaupa bek in siatna tuaklo in, sanggam aza lom in abeithei ding uh ahi hi. Banghang hiam, cilileh thmnaan alangpan agalte un nekding azong ngia bangin biakna upnaali suahtakna azongte sulzuih uli hi. KL 50.3

Thmnaan adingin Waldensiante in leitung haulisakna piakhia uli hi. Lungduai thuakzawlma tawh annek nadingin nasem uh hi. Mualtung aki kho thei leitangte puahpha in, zangkuam leh leihoihlo mualdangte ah an apungdingin bawl uh hi. Cilna leh deih-nialnate pilna namkliat in asin uh hi. Tua bang pilnate tate adingin gaam ahi hi. Nuntakna kisek nading Pasianin hihbangin ageel hi, ci in kihilh uh hi. Mimal’ deilmate thatang tawh nasepna tungtawnin akingahding hi a, gcclkholhna. kinna, leh upna neihdingin kihilh uh hi. Hih kalsuannate adingin nasep kul a, gimhuai hi. Ahizongin hih in (68) cidamhuai a, mawlina sungah akiakhin milling ie deilma in Pasian’ adinga kipattalina leh khantohna sang ahi hi. Haksatna leh nasep nadingin kliangnote akipattah laimahin. khuakpilna zong kikoihdap lo hi. Amaute neili vangliatna khempeuhin Pasian piak hi a, Ama’ nasep nadingin puahpha leh khansuah ding hi, ci in kihilh uh hi. KL 50.4

Vaudois pawlpite in amaute sianthona leh mawh baanlolma liangin Sawltak pawlpi hun tawh kibang uh hi. Papa leh ukpite thuneihna nial in. Laisiangtho in akhial theilo thuneilma hi, ci in asang uh hi. A pastor te in Rome ie to abang siampite tawh kibanglo a, a Topa uh nung azuite ahi uh hi. “KeinT na mite asemsak ding hongpai ka hikei a, mite’ na asemdingin kahong pai hi” acih bangin anungta uh hi. Amaute in Pasian’ tuuhonte anvak in. lonona leh Aina’ thu siangtho nuntakna luituite ah apaipih uh hi. Mihonte in kiliatsakna leh kiphatsakna alak mualsuang abang biakinn lianpi leh bishopte biakinnpi ahilo mualsangte nuai, Alps zangkuamte, ahilikeileh alauhuai ciangin suangmual kulhpi sungah Christ ie nasemte’ thumaan hillma azadingin kikaikliawm uh hi. Pastorie in lungdamnathu bek tangko lo-in. cinate veh in. naupangte tliuhilhin. akhialte hilhin. kitelkhiallmate sutsiangsak a, kilemna leh sanggam ki itna apungsak hi. Nopsak hun in mite piakna tawh amaute kipanpih a, ahihhangin. tuipuanbuk khuipa Paul bangin. siamna khat tek sin in. siamna kliattek tawh kivakin na asem uh hi. KL 51.1

Pastorte kiang panin khangnote in thuhilhna ngah uh hi. Lai sinna ah thu tuamtuam asin uh hangin Laisiangtho bekmah athupipenin asin uh hi. Matte leh John ie lungdamna laibu nihte kilotngah sak hi. Amaute in Laisiangtho zong tei uh hi. Tuabang laisaal sungah Laisiangtho bup zong kihel a, pawl khatte ah deihteel khawk kliat kihel in. ahilhcian theite in hilhcianna belilap uli hi. Tua bang laibute in (69) Pasian sangin akisanglap zaw mite’ selcip thmnaan apulaak khia uh ahi hi. KL 51.2

Lungduaina, agimtheilo nascpna. leh kliatveivei lei kawhawm thuk sung kliuamialna ah meiselte vakin. Laisiangtho teikhia uh hi. Tuabangin nasep kizomto zel a, Pasian’ deilma pulaaknate kham bangin ataangkhia hi. Tuabang a nasepna ah akihelte bekin amaute’ thuaksiatnate hangin bangzahin thutangzaw, siang zaw leh vangnei zaw in Pasian’ thu hong pusuak hiam, cih thei uh hi. Vantung mite in hili akulikal nasemte kim um uh hi. KL 51.3

Satan in. papa siampite leh ukpite in thumaan thu te khiallma. lampialna, leh pupa’ thuciin tawh avukcip dingin ahanthawn hi. Mialpi Hun akhangkhangin lamdang takin siangtho takin hong kikem suak uh hi. Hih laibu in mihingte khutma kidawklo, Pasian khutma bek kimu hi. Atel leh asiangtho Laisiangtho thumaante buahbang sakdingin gimlo tawllo in hanciam in. amaute tetci panna tawh kilehbulh dingin abawl uh hangin. tuithukpi sungah aom singkuang bangin Pasian’ kammal in amah akisuksiat nadinga alinphawn huihpi suangvalte akhup hi. Leinuai ah kham leh ngun khuk tawnpite akiseelcip hangin kito khia in akimuli bangin, niamkhiatna, deihna, thungetna tawh maantakin akizon ciangin Laisiangtho tliumaante zong akimu khia theidingin Pasian in ageel hi. Laisiangtho in mi khempeuh adingin sinnabu ahidingin Pasian’ geel hi a, naupang, khangno leh uhamte in atawntungin asim thei uh hi. Amah akipulaak nadingin Pasianin mite tungah a Laisiangtho napia khia hi. Theihthak thmnaanin apia Pa zia leh tong athakin hong musak hi. Laisiangtho sinna in mihingte’n Piangsakpa tawh anaizaw in akizop theilmading in Pasian hong piak hi a, Aina’ deilma akicianzaw in theih nadingin aliong piak ahi hi. Hih in Pasian leh mihingte kizop nading lampi ahi hi. KL 51.4

Waldensiante in Pasian kihtakna in pilna kipatna hi, cih a up bangun leitung tawh kizop ding thu ah mittaw tuanlo uh hi. Milling’ thu theilma (70) leh nuntak tangzanna. kliuak kizekna leh lungsim manlannate zong kisam veve hi. Mualtung asangte panun khangno pawl khatte France ahilikeileh Italy ah aom sangte ah kisawlkhia in, apianna Alps mualdawn sangin azaizaw sinna ngailisutna, leh kansutna neisak hi. Tuabang a akisawlkhia kliangnote in ze-etnate pukha in, siatnate mu in, Satan’ khutzat mite tuakin, lampial nading khemsiampenna leh alauhuaipen kliemna tawh nazol uh hi. Aneu lai pan a asinnate hangun tuate anangzodingin na kipattah khin hi. KL 52.1

Asangkalma uh munah amaute in kuamah muanding ngaihsunlo uh hi. Amaute in aneih khempeuh lakah alianpen neilisa ahi khut tawh akitei Laisiangtho asel theih nadingun apuante uh atuamin akhuisak uh hi. Tua laite in akmn akha sawtin nasepna panin akingah hi a, apaina khempeuhali pua in, kuamah muamnawliloh ding asim theih hun un simin, pawl khatte in thmnaan pom theileh kilawm asakte kidawmtakin pia sim uh hi. Anute’ khuk panin Waldensiante in hihbangin na asemdingin kipantah uh hi. Amaute in anasep ding uh thei a, thmnaan takin sem uh hi. Tuabang sangte ah upna maan ah kiklielna piang a, tua laite ie thukhunte in asangbup uh huzaap theizel hi. Anaibel in asittel uh hangin, papa makaite in amaute’ lampialna ie siatna leh azung mukhia zolo uh hi. KL 52.2

Christ ie lungsim in missionary lungsim ahi hi. Apiangthak mipa ie siphut masa in midangte Clirist kiangali paipihding ahi hi. Tuabang lungsim in Vaudois Cliristiante lungsim ahi hi. Amaute’ pawl sungah thmnaan asiangtho bangin kep sangin tangzai takin kepding Pasian in hong ngen hi, cih amaute in thei hi. Khuamial sungah aom mite adingin khuavak tansakna nasep amaute tungah kiguan hi. Pasian’ thu ie vangliatna tawh Rome in atunsak mialpi balkek in khuavak tangsak nuam uh hi. Vaudois Pasian’ nasemte in missionary dingin kipantah uh hi. Pasian’ nasepna alut kliempeuhin vakkawn thuhilhsia siamna nei masa ding hi, ci uh hi. (71) Kliat simin khuatual pawlpi kliat acingdingin akicial ma-in, mission nasepna pawl kliatah kum thmn peulunah sem masa ding hi, ci uh hi. Hih nasepna in akipatcil panin kei-nialna leh kipiakkhiatna neisak a, mihingte klia athoihdam ding pastor nasep nadingin kipatna hoih hi, ci uh hi. Hih nasepna siangtho ah khutngakna angah khangnote in amaute maiah haulma, minthanna mulo in, lauhuaina, nasepna, leh upna hanga silina mu zaw uh hi. Missionaryte in Jesu’ vailiawm bangin nihta in kuankhia uh hi. Khangno khat sialin uliam tualma ahaukhinsate tawh kikop uh a akithuahpihte makailma tawh kipantah in, athuhillmate amang pahpah ding ahi hi. Hih kopkhatte in atawntungin kithuah paisuaklo uh hi. Ahizongin thungen khawmding, kihilhding, leh khat leh khat upna kihanthawn dingin kikop kliazel uh hi. KL 52.3

Amaute ‘ nasep ie angimna kitheisak hileh guallelma ngah theiding uh ahihmanin amaute ‘ min leh puam sel uh hi. Thuhilhsia khatciatin nuntak kivak nading siamna khatciat nei ulia, tua nasepte asepkawm in lungdamnathu atangko uh hi. Atam zawte in sumbawl leh vanzuak nasep sem uh hi. “Naipuante, kizepna suang manpha, leh adangdangte pua uh hi. Mun maimai ah baihtakin akizuaklo nate pua phadiak uh hi. Missionary in apai uh ahihleh akiliawlkhia ding hinapi vanzuak in apai uhciangin nakisang uh hi” (Wylie, b. 1, ch. 7). Kliam, ngun leh suang manphate sangin amanpha zaw pek thu apiading uh ahihmanin pilna angah nadingun alungsimte uh Pasian kiangah alamto uh hi. Tua vante lakah selsimin Laisiangtho abup ahi a, aphel kliat ahizongin apua uh hi. Hun hoih angah sial un tua laite vanleite alakzel uh hi. Pasian’ thu sim nopna lungsimte khangto thei zel a, adeihte adingin pawl kliat kinutsiat zel hi. KL 53.1

Hih missionaryte nasep pen zanggam leh mualkil zangkuamte ah kipan a, tua panin again uh kek uh hi. A Topa bangmah in khedap bulh meello, puanliam leh khualzin puan silh uh hi, (72) khuapite nawkin gamlapi kantan uh hi. Apaina khempeuh uliah kliaici manpha vawh uh hi. Atawtna lampi all biakinnte kilamto a upna hangin sihna athuakte hangin thumaan adingin tetci apang hi. Hih thumaan mite nasepna hangin klia tampi kigumkhia ahilma Topa’ ni ciangin honglak ding hi. Simtham takin, Pasian’ thu in Christian gam khempeuh zel a mihingte lungtang leh innte ah kipak takin nakisang hi. KL 53.2

Waldensiante adingin, Laisiangtho in abeisa hun a Pasian in mihingte tawh akizopna. nasep dingte leh tu tawm tavuante pulaakna hi beklo a, mailam tuahding kisiatna leh minthan nadingte zong agen ahi hi. Na khempeuh abeiding hun gamla nawnlo a, amaute in thungetna leh khitui tawh Laisiangtho asim uhciangin inidangte tungah gupna thumaan hilhding tavuan nei ahihlam uh athei uh hi. Tua asiangtho laimaite all gupkhiatna ngimnate kilaktel a, Jesu a upna uh hangin helinepna, lametna, leh lungnopna angah uh hi. Tua khuavak in amaute theilina taanin, alung uh nuamsak a papa khiallina luialpi sungah aomte tungah kliuavak atangsak nuam uh hi. KL 53.3

Pope leh phungzite makailina tawh ini in amawkna in mawhmaisakna angah nadingin lianciain uh hi. Amawlinate adingin apumpi uh abawlsia uh hi. Akigupkhiat nadingun anasep hoihte amuangdingin akihilh uh hi. Amaute sungpanin gupna apiangdingin ngaihsun ulia, amawlina uh lunggeel tliapai in, Pasian’ helina athuakbangin kimu uh a, apumpi aklia uh agentheihsak hangin noptuainna ngalilo uh hi. Thu angaihsun thei tampite in Rome ie doctrine tawh kipaaikaan uh hi. Mi tul tampite in lawm, meltheihte nusia in. phungzi sang inndeite ah anuntakna uhbeisakuh hi. Antangin. kliauteep tawh kisat uh a, zankhuavak vilin thungen uh a, ateenna uh avot leh anom suangpek sual tungah sauveipipi abok uh hi. Thupha zongin khual saupipi zin uh a, mawhna amai nadingin kiniamkhiat in alauhuai zo zah dongin kibawlsia tawm uli hi. Lungsim tawldamna angah nading un tul tampite in hibangin alianciam uh hi. Mawhna hangin lungsim zawngkhal in. Pasian’ thulikikna lauthawngin (73) gimlawh uh a, apumpi un thuakzo nawnlo in. mi tampite in lametna khuavak zang khat zong mu klialo in hankhuk sung atung uh hi. KL 54.1

Khalam gilkialna athuakte maiah Waldensiante in nuntakna an lui nuam ulia, Pasian’ kamciam ahi kilemna thupuakte puakin, gupna angah nadingin lametna khatbek ahi Christ valak nuam uh hi. Nasep hoih tawh Pasian’ thukham palsatnate thoihdam ding, cih doctrine in lawki upna ahi hi. Milling’ sepna tunga kingapna in mongneilo Christ ie hong itna khaktan hi. Pasian’ maiah septheih khat zong aneilo mawlmei mite adingin Jesu hongsi hi. Singkhuam tungah kikliailmn in, athokik Honpa hoilma bekin Cliristiante’ upna bulpi ahi hi. Clirist pum muanna bekin taksuak a. Amah tawh kizopna in zong guh leh tang kizopna bang, ahikeileh khaugui leh ahiang bang hiding hi. KL 54.2

Popete, phungzite thuhillina in Pasian leh Christ pen aciling, angoltol, amaigum, amaisaklo in amudingin mihonte musak hi. Mawlma sungah akiakhin mihingte tungah hehpilina aneilo bangin Honpa lak uh a, phungzite leh misiangthote’ palai sepna lo tawh mawlma kimaisak theilo hi, ci uh hi. Ahizongin, Pasian thu tawh lungsim khuavak angahkhinte in tuabang mite lainatna tawh akidim Jesu, itna ahi Honpa in akhutzakin mawlma vangik apuate hongsam in, agim atawlte hong kin ahilma laknuam uh hi. Mihingin Pasiari kamciamte ngalilo ding, Pasiari kiang zong thakhat thu in zuan theilo ding, amawhna uh zong amau tawmin pulaak theilo ding, mawlma maisakna leh tawldamna ngahtawm theilo ding, ci a Satan’khaktannate hemkhia nuam uh hi. KL 54.3

Vaudois missionaryte in Lungdamnathu leh thmnaan azong mite maiah lawptakin ahilh uh hi. Kidawm takin apuak uh Laisiangthote lakkhia uh hi. Mawlma ah acina khate, lametna azong mite, athukkik Pasian, tliukhen Pasian bek athei mite tungah kipak takin thuhilh nuam uh hi. Muklingin, khitui luangin. kliukdin sa in asanggamte maiah (74) amanpha kamciamte ahi, mawhneite lametnate alak uh hi. Tuabangin thmnaan kliuavakin lungzing mite sungpanin khuamialte hepkhiatsak in. damna apia Dikna Ni atan dongin na asem uh hi. Kliatvei vei, Laisiangtho khawk khat simpih phapha uh a, aza pa in atel dong genkik kik hi. Hihbangin genkikkikna ah, “Jesu Christ’ sisan in eite’ mawlma hongsawp siangsak zo hi” (1 John 1:7), “Gamlakah Moses in dalgul akhai malibangin, milling’ Tapa zong kikhai ding hi: a urn mi khempeuhte in mangthanglo in tawntung nuntakna anei uh hi” (John 3:14, 15) acihte deih phadiak uh hi. KL 55.1

Romete’ genna tawh mi tampi kikhemzolo hi. Mawlmeite adingin milling leh vantungmite’ palai sepna in amawkna ahilma mu uh hi. Thumaan in angaihsutna uh alen ciangin lungdam takin. “Christ in keima siampi hi; Ama’ sisan in keima biakpiakna hi; Ama’ biakna tau in keima mawlma pulaakna hi” ci uh hi. Jesu’ dikna tungah abit in kipumpiak uh a, “upna omlo in Amah kilungdamsak zolo hi” (Hebia 11:6) cih genpha kikkik uh hi. “Eite ahong kihotkhiat nadingin van nuai leimite adingin mindang hong kipia lo hi” (Sawltak 4:12). Huihpi in anawk mi cimawhte pawlkhat in Honpa’ itna ah ngaihmuanna telding haksa sa uh hi. Khuavak in tuihual bangin amaute nawk a, vantung akipuakto khin bangzahin noptuamna ngah akisa uh hi. Ngailnnuang takin Honpa khut sungah ki-ap uh a, khang suangpi tungah akinga uh hi. Sihding launa khempeuh beita hi. Honpa pahtawiding uli ahilmakleh thong leh meisel tawh halna nangawn utzaw uh hi. KL 55.2

Mun simthamte ah Pasian’ thute hong kipaipihin, siniin. kliatvei ciangin mi khat, kliatvei ciangin mihonte-in khuavak leh thumaan ah lunggulhna anei uh hi. Tuabangin zankhuavak hun kibeisak zel hi. Gupna thu aletsiam mateng uh. hehpilina thupuak asimpa’ simna kitawlngasak lo zahin thungaite’ (75) lunglawpna in alamdang hi. Khatveivei hibang in genthei uh hi: “Pasianin ka kipiakna asangmah ding hiam? Pasianin keimali hong nuihsan ding hiam?” Tua ciangin “Vangik pua a, agim mite aw, Ka kiangah hong pai un, tawldamna kahong piading hi” (Matte 11:28) ci in adawnna simkik uh hi. KL 55.3

Upna in kamciam lenkip in. lungdamna aw, “mawlma maisak nadingin khual gamla zin kul nawnlo a, munsiangthote ah haksapi in paikullo hi. Ka hih bangin Jesu kiang kazuanding a ninnoi in siangtholo himah lengh, akisik kathungetna hong nehpiklo ding hi. ‘Na mawlinate kimaisak zo hi, Nang mawhna kimaisak hi!” acilina kiza kik hi. KL 56.1

Tuihual bang lungnopna in lungtang sung hong dim a, phatna leh lungdam kolma tawh Jesu’ min kipahtawi hi. Khuavak ahawmsawn dingin alungdam mihingte hong cialikik uh a midangte tungah ahihtheih bangun amau’ thuaknate agenkik dinguh ahi hi. Banghang hiam, cilileh amaute in amaan leh nuntakna Lampi muzo uh hi. Laisiangtho in alamdang vangliatna nei hi. Thumaan alunggulh mite’ lungsim sungah thakhatthu in hopih thei hi. Tua in Pasian’ aw hi a, aza mite tungah kikhelna atungsak hi. KL 56.2

Thupuakpa in ama’ lampi tawnin hong cialikhia hi. Ama’ kiniamkhiatna, acihtakna, alawpna leh akinnate mite in genbel in anei uh hi. Thuzate in koi panin nongpai hiam, koi lamah ciahding nahi hiam, ci in donglo hi. Amaute in athumuh uh hangin lungkimin, amasa in lamdangsa in, anung ciangin lungdam in kipak uh hi. Tuabang thudotna neihding ngaihsun manlo uh hi. Aina’ innah cialikhawm dingin anget uh ciangin, amangtliang tuute kavehding hi, ci in dawngkik hi. Vangtung panin ahong pai vantungmite ahi hiam, ci in angaihsun uh hi. KL 56.3

Thu tampite all, thumaan apuakpa kimukik nawnlo zaw hi. Mundang gamdangah zinkhia pah hi. Ahihkeileh, akitlieilo thong khatah nuntakna abeiding ngak zong hithei hi. Ahihkeileh, thumaan tetci apanna munah aguhte kikheuh siang thei hi. (76) Ahihhangin anungah anutsiat akammalte kisusia theilo hi. Tuate in mite lungsim ah sepding nei uh hi. Akingah thuplia thaman pen thukhen ni ciang bekin khnu ding hi. KL 56.4

Waldensian missionaryte in Satan’ kumpigam asim uh ahi hi. Khuamial vangliatna in nasia takin in galvil hi. Thumaan in kalkhat ma asawtding siatna kuinpi in encik hi. Anasemte linglawngsak hi. Hih akiniamkhiat nasemte lianciamna pen papa makaite in lauhuaina apia theitham dingin mu uh hi. Akhaktan omlo in hih khuavak thumaan kihilhsak hileh, mihingte akliuhcip meeipi huihin lenkhia ding hi. Mite in alungshn uh Pasian’ lam bekah heiding uh a Rome ie thuneilina kisusia petmali ding hi. KL 56.5

Hih mite lei ah anuntakna uhin, tanglai Pawlpi’ upna thumaan takin lenin, Rome te’ lampialna tetci panna ahi hi. Tua hi a amaute in bawlsiatna leh muhdalma khauhtakin so sak uh hi. Rome te kliut sungah Laisiantho a apnoplohna mah zong Rome langdona mall hia, Rome in thuakzolo hi. Lei maitang panin nilkhiat ding kliensat uh hi. Tua hi a, mualdawn khuate ah Pasian’ mite galsim dingin hong kipanta uh hi. Rome ie thukante amaute zawi ah klialikhia uh a, mithat Cain in mawhneilo Abel athalma akimu kikding ahi hi. KL 56.6

Lei hoih, gamnuamte kithelthanghsak kikkik a, amaute ‘ tenna inn leh biakinnte kinawtmai hi. Khatvei lai in nekding dawnding apia mawlmeilote inn leh lote, sumbawlna leh nasepna munte smnaimang uh hi. Sisan alimna leh agimnam za in akisihtom gamsa bangin papate kihingtom uh a, aben uh mite thuakna asuk semsem hi. Ahehna uh akuangsak uh hi. Upna siangtho adingin tetci apang hih mite in mualtangdungah gamsa bangin kitanghawl a, mualkil zangtam sungah kiliawlkhia in, taam lak leh suangmual lakali bucip uh hi. KL 57.1

Hih akibawlsia mite mawhsak nading khatmali omlo hi. Agalte malunah inzong, hih mite in mi tawh akilemte, thunem, zaaidamin, mi hoih hi, ci uh hi. Amaute ‘ palsat na-in, amaute in pope’ deihna (77) bangin Pasian bialo uh hi, cih ahi hi. Hih bang palsatna adingin milling leh dawite in akhelkliel angaihsut theihpen uh niamkhiatna, zahpihna, leh bawlsiatna namcin amau’ tungah akithuapsak hi. KL 57.2

Khatvei Rome in amulidah hih mipawlte suk maiming ding akhensat hunin pope in thukham khat piakhia hi. Tua tawh thahdingin amaute thu kipia hi. Amaute pen mi thadahte, mi thumaanlote, ki-ukna aneilote, cihbangin kimawhsaklo uh hi. Amaute in biakna leh sianthona lim nei ulia, “amaan tuuhuang sungah aom tuute” zolkhia uh hi, cibek uh hi. Tua thu hangin pope in “akidamsak theilo natna anei thutangpek akililiuai mipawlte in hih thupiakna anial ulileh gulgu kliauh bangin amaute kisusia ding hi” (Wylie, b. 16, ch. 1) ci in thupia hi. Akiphasak thuneipa in akampaute azakik ding hiam? Tua kampaute in vantung laibu sungah kiciamteh ahililam tlieiklialo hiam? Thukhen ni ciangin tua thu maingat ding hilo ahi hiam? Jesu in: “Hih aneupen kasanggamte tungah nabawl bangun Kei tungah nongbawl uh hi” (Matte 25:40) ci hi. KL 57.3

Hih thupiakna (bull) tawh thutangpekte galdo dingin pawlpi khempeuh kikop ding asam ahi hi. Hih gitlolma ah akihel nop nadingin “Mihon mawlina ahi a, mimal mawlma hangin dan khempeuhte panin maisak nadingin upna lampialte susia ning, ci in akiciam leh thmnaanlo a angah nate neisuak theiding hi. Upna lampial mi athali manin amithahna khnaisak ding hi. Hih in Vaudois tawh akiciamna phiatin, amaute ‘ adinga nasepsakna nusia sakin, hulina khat mah amaute apiakloh nadingin kham in, amaute ‘ neilisa khempeuh laksak theili nading thu apia hi” (Wylie, b. 16, ch. 1). Hih thupiakna lai in anunga agamtang atopa u’ lungsim apulaak hi. Tua in tanglai gulpi hawkna Ilia, Christ ie aw hilo hi. KL 57.4

Papa makaite in Pasian’ thukham tuktelina tawh kituakin anuntakna uh sui nuamlo uh hi. Amaute tawh akituak tuktelina phut tawm uh hi. Tua aphuh tawm Rome ie deilma tawh kituakin zawhthawhthu tawh mite asawl hi. Alipkhaphuai bel dalma hongsem khia uh hi. Akisia leh Pasian azahpih popete leh phungzite in Satan’ piak nasep asem uh hi. Hehpilma in (78) amaute’ pianzia sungah mun ngalilo hi. Tuabang klia mahin Clirist khailum a, sawltakpite tliat in, ama’ hun a thmnaan mite athat dingin sisan dangtak Nero atawsawn hi. Pasian a itte leitung panin asusia dingin na asem hi. KL 58.1

Kum za tampi sung Pasian akihta mite tungah bawlsiatna in aveh hi. Amaute in lungduaina leh Honpa pahtawina ah kipin athuak uli hi. Amaute kisimding cili ngailisunlo in, milling abanglo nasepna athuak kawmun thumaan thehthang dingin missionaryte asawlkhia lai uh hi. Asihdongun amaute kibeng a, ahihliangin amaute’ sisanin akivawh kliaicite tui abuak hi. Apo khia kungte in agah hamtang uh hi. Tuabangin Luther ma in Waldensiante in Pasian adingin tetci apang uh hi. Lei maitangah kithehtliangin, Wycliffe hun a akipan puahphatna kliaici atuli uh hi. Luther’ hun ciangin tua kungte kliangkhia in hunbei dongin akizomto suak hi. “Topa’ thu liang leh Jesu Clirist ading tetci pan nading” (Mangmulma 1:9) in bawlsiatna athuak nuam uh hi. KL 58.2