Christ leh Satan: Kidona LianpI

36/45

Khen 33—Amasa Khemna Lian

Mihingte’ tangthu akipat phet leh Satan in milling namte kliemding hanciam pah hi. Vantungah langpanna aneipa in Pasian’ ukna alangpan pihdingin leitung mite azawn hi. Adam leh Eve te in Pasian’ thukham azuilma lianginakicing lungnopna angah uh hi. Hihin vantungah Satanin, Pasian’ thukliamin minetcipna hi a, piansak ahoih khempeuh lehdona hi, ci in vantungah tliu asung hi. Tuabanah, mawlmeilo nupate adingin innlioih tak akibawlsak ciangin Satan in haza hi. Amaute mawlma sungah akiat nadingin akhensat hi. Pasian’ kiang panin amaute khenkhia in, ama’ ukna sungah kai in, tua hileh leitung zong ama’ a hitheiding a, Sangpenpa langpan nadingin again aphuli sawm hi. KL 396.1

Satanin apian bangin hongkilaak hileh, thakliatthu in kinial ding hi. Adam leh Eve zong hih galpa thu kihillikhol a, ahizongin galpa in atupnate seelin kliuamial zui in, asepna tawh atupnate agualzo zaw hi. Gulpi khutzat in anei-in, gulpi ie meel hoilma tawh Eve kiangah, “Pasianin huan sunga singkung gah khempeuh ne theilo ding aci hiam?” (Piancil 3:1) aci hi. Kliemlianpa tawh thu kiseelna sungah Eve kihello hileh, amah ngaihmuang zaw ding hi. Ahizongin amahin gulpi tawh kiho uh ahihmanin gulpi’ khemna sungah alut hi. (532) Tua mahbangin mi tampite zong kliemna sungah a awk uh hi. Pasian’ hong ngetnate umlahin nial se uh ahihmanin, a thukhamte azuih uh sangin, Satan’ ngiankawi ahi mihingte’ thuguisutnate apom zaw uh hi. KL 396.2

“Nurnei in gulpi tungah, huan sunga singgahte kine thei hi: ahihhangin huan laizang a singgah kinei theilo hi, Pasianin, Na ne keiding uh hi, zong nalawng keiding uh hi, tua hikei leh nasi ding uh hi. Tua gah akinek ni in namitte uh kihong dinga. pasiante bangmahin asia apha nathei ding uh hi, Topa in hongci hi” (aneu 2-5) aci hi. Satanin, na neih ngeinailoh uh pilna nei in, Pasian nabang ding uh a, asangzaw nuntakna nanei ding uh hi, ci hi. Eve in mawlizolna zui a, ama’ huzaapna liangin Adam zong mawlma sungah akia hi. Amaute in gulpi’ thugen taksang uh a, Pasianin acihte acih taktak hilo- in, apiangsakpa un muang zolo a, Amahin amaute’ suahtakna ciangtansak hi. Pasian’ thukham apalsatna uh tawh pilna ngahding uh hi, aci hi. KL 396.3

Mawlma sungah akiat khit ciangin Adamin “Singgah nanek ni ni un nasi ding uh hi” acih kampau bangci mull hiam? Satan in a up nadingin azol mahbangin agen hizaw hiam? Dimnun sangzaw ah akhangto takpi hiam? Tua hileh, thupatsakna liangin thu hoih tampi apiang hi a, Satanin milling suan leh khakte tungah thupha apiapa suakding hi. Hih Pasian’ kampau in tuabangin atangtung dingin Adam in mukha lo hi. Mawlma ‘ thaman dingin lei panin ahongpai mihingin lei mahali cialikik ding a, “Leivui ahi nangmahin leivui ah nacialikik ding hi.” (aneu 19). Satanin, “Na mitte kihong ding a,” acih zong thukhat ah amaan ding abat liangin, Adam leh Eve in Pasian’ thu manglo uh a, amaute ‘ liaina amudingin amit uh kihong mah hi. Siatna thei takpi uh a, palsatna ie thaman amu takpi uh hi. KL 396.4

Eden huan laizangah nuntakna singkung apo hi. Tua singkung ie gahte in nuntakna kizom sak hi. Adam in Pasian tawh kizom paisuak hileh. (533) hih singgah lo thei tawntung ding a, atawntungin nungta theiding hi. Mawlma sungah akiat khit ciangin hih singgah nekna panin kikhenkhia a, asi ding ahita hi. Pasian’ thukhenna ahi, “Leivui ahi nangmahin leivuiali naciah kik ding hi” acih in nuntakna abeiding ahilma agen ahi hi. KL 397.1

Mawlma hangin thumanna tungtawnin kamciamna akipia tawntung nuntakna akitan hi. Aneihlohpi Adam in asuan akliakte tungah piasawn theilo hi. Pasianin apiak khiatna tawh tawntung nuntakna battheih dingin hongpia hikei leh mawlma ah akiakhin mihingte ading lametna omnawnlo hi. “Silma in mi khempeuh nawk a, ahihliangin Christ in lungdamnathu tungtawnin sihtheih lohna kliuavak ahongpuak hi.” (Roman 5:12; 2 Timoti 1:10). Clirist tungtawn bekin sililolma kingah thei hi. Jesu in, “Tapa aum kliempeuhin tawntung nuntakna anei uh hi. Tapa aumlote in nuntakna amu keiding uh hi.” (John 3:36). Ahong ngetnate tangcin hilengh man akiseh theilo thuplia anei theiding ihi hi. “Lungduai takin, tawlngalo-in, minthanna, pahtawina, leh silmawnlolma azongte” in “tawntung nuntakna” angahding uh hi (Roman 2:7). KL 397.2

Thumanlohna tawh Adam’ tungah nuntakna kamciam apiapa in khemlianpa bek ahi hi. Eden huan sungah gulpi in Eve tungah, “Na si taktak keiding hi” ci hi. Tua in sitheilo klia tawh kisai akigen masa pen thuhillma ahi hi. Hih thu in Satan thuneihna bek ah kibulphuh a, Christian gam pulpitte tungah kigenkhia in, minam tampite in nu leh pa masate in asanpak bangun apom uh hi. Pasian’ thukhenna ahi “Amawh klia in asiding hi” (Ezekiel 18:20) acihpen kha in amawliliangin asi keiding hi, atawntungin anungta ding hi, acisak hi. Pasian gente umlo in, Satan ie thugente ldlizalita in mite in adelh uhpen lamdangsak huai aid Id. KL 397.3

Mildngte amawlikldt uhciangin, nuntakna singkung zuan thei uh hileh (534), atawntungin nungta ding uh Id. Mawlma zong nungta tawntungding Id. Meikuang namsau atawi vantungmi in “tawntung nuntakna singkung” lampi akhak Id. (Piancil 3:24). Adam ie suan leh khak khatmah zongin nuntakna apia kung zuanin agahte anedingin phalna ngahlo uh hi. Tua ahihmanin ailing tawntung mawhnei, cihbang omlo hi. KL 397.4

Mawhna sungah milling akiat khit ciangin, Satanin avantungmite sainin. mihingin pianpih nuntak tawntungna nei hi, cisak hi. Hill thukhial apom dingin mite zol ahihmanin, mawlmeite in tawntung gentheilma sungah nungta ding uh hi, cih khensatna hongneisak hi. Tu in, Zimnang in, ama’ khutzatte tungtawnin, Pasianin mawlma athukkik pahpah acilgil Pasian hi a. Amah alungkimsaklote hell kliuk sungah khia pahpah hi, ci in gen hi. Ama’ hehna amaute thuaksak in, gentheihloh lunggimna thuaksakin, tawntung meikuang athuaksak hi. Piangsakpa in tuabangin mawlmeite thuakna en in, alung kim bangin agen hi. KL 398.1

Khemlianpa in ama’ lungsimpuak tawh Piangsakpa leh leitung thupha apiapa belmang anuh hi. Satan’ gitlolma nakliat hiven! Pasian in ki itna hi; Ama’ piansak kliempeuli zong siangtho in, etlawmin, thutak hi. Langpang masapa hangin mawlma alutciangin amasa hoilmate amual hi. Mawlma sungah alutdingin mihingte azol masapa in Satan hi a a aikhupsa ami matte athahzawhleh that in, atunsak siatna hangin amah leh amah akipakta hi. Kiplial hizenzen leh. milling bawng kliempeuli angeen sungali hongkhuhding hi. Pasian’ vangliatna in hong ki uisiphmn lo hileh Adam’ suan leh khak khat zong suakta lo ding hi. KL 398.2

Tu ni in zong Satan in nu leh pa masate azawh mahbangin mite zawhding bek azong lai hi. Piangsakpa amuanna uh linglawngsakin, Pasian’ ki ukna leh thukham ie thutanna a mnlahsak hi. Satan leh akithuahpihte in amaute siatna leh langpanna akisut tawm nadingun Pasian asia zaw in angawh uli hi. Khemlianpa in akililiuai ama’ gitlolinate vantung a eite’ Pa tungah suanin, vantung panin amah akihawlkhiatna tawh amah amaanlo in kibawlsia ahilma gen a, tuabang a angoltol ki ukna kathuak zo kei hi, ci hi. Leitung maitangah (535) ama’ lampi tawn hilengh suahtakna taktak kingah ding a Jehovah ngoltol ukna all koltanna tawh kibanglo ding hi, ci hi. Tuabangin mite Pasian’ tungah thumaanna panin azolkhia hi. KL 398.3

Pasian aom laiteng, leitung nuntak tomno sunga akibawl mawlma hangin asi mite in atawntungin akuang meili tawh kigawt ding, cih tliu in, itna, hchpilma. leh thutanna anei Pasian’ pianzia tawh akilehbulh malunah hi. Hih doctrine pen zaitakin kihilh beklo in, Cliristiantampite’ pawlpi thukliun sungah kigelh hi. Pasian’ thu sinna ah doctor angali khat in, “Hell khuk ie gawtna amu misiangthote’ lungnopna tawisang tawntung ding hi. Pianzia kibang, pianna mun leh khua hun akibatpihte tuabang gentheilma sungah kia in, gupna angah mite tawh kilamdanna amuh uhciangin bangzahin amaute lungnuam uh hiam, cih phawkding uh hi.” Pawl kliatte in. “Thuhkikna thupiakin helina hai panin atawntungin hongpai khia a, gawtna meikhute in atawntung in kahto dinga, hehpilina hai ngaihsutna tawh hihbang gentheilina ah kihel sangsikin. Amen, Alleluia! Topa phat un, aciding uh hi” ci hi. KL 398.4

Pasian’ Laisiangtho bang munah hihbang hilhna kimu ding hiam? Vantung a hotkhiat mite in amaute amuh uhciangin, hehpilma leh ciziatna tawh kuaikut loding hiam? Mi tawh akibatlolma liangin angah uh maw, ahilikeileh ganhing bangin agitlolma hangun angah uh maw? Hilo hi! Hihte in Laisiangtho hillma hilo hi. Hihbang mulma agente in mi thmnaan leh mipil zong hiklia ding uh hi. Ahizongin Satan khemna sungah alut uh ahi hi. Laisiangtho in khauhtakin agen thute thukawnghei in athuak uh tliangpailmate leh siatnate agen nadingun azat kammalte in ama’ deilikaih pulaakna hi a, Piangsakpa’ deilrna hilo hi. “Ka nuntak mahbangin, Topa in ageninah, migilote asilma ah ka kipaak kei hi. Ahihhangin migilote in ama’ lampi panin kihei in anuntak ding kadeih hi. Na siattatna panun kiheikhia un, banghangin siding nahi uh hiam?” (Ezekiel 33:11). (536) KL 399.1

Apiansakte in meikuang sungali khuisa in, awngin, gentheilma athuaknate aetna ah Pasian in nuamsa hi, cih upna tawh bang metna nangah ding hiam? Mongneilo itna anei Pa bil sungah hih lipkliaphuai awte in la bangin angaihding hiam? Migolite in tatsatlo in agentheilina uh tawh Pasianin mawlma mudah hi, cih lak hi, ci a upna in leitung vantung ah kilemna leh ki-ukna asiatna ahi hi. Hih in alipkliaphuai Pasian gensiatna ahi hi. Tawntung meikuangin Pasianin mawlma amuhdalma liang ahi takpi hiam? Hihbangin thu agen theology siamte’ thuhillma in mawlma dan athuak mawlmeite in lametna omlo in, tatsatlo in athuaksiatnate uliliangin ahehhuai malunah thu ahi hi. Pasian zahpilma leh samsiatna tawh ahehding uh ahi hi. Athuak uh kisuantaakna vangikpi adingin aphunden ding mah ahi uh hi. Abei ngeilo meikuang sungah kigawtna in Pasian’ tungah minthanna piazo tuanlo hi. KL 399.2

Tawntung meikuang upkhiallma tawh lampialna in siatna in bangzahin lian hiam, cih milling’ lungsimin ngaihsut pliakding hilo hi. Laisiangtho biakna in ki itna leh hoilma tawh kidim a, mulkimpih lainatna tawh kidim hi. Tua kimlai pupa thuciinte leh lipkhapna tawh khuamial kikhuhcip hi. Pasian’ ziate Satan in meelsia apuaksakna ilmgaihsut ciangin, hehpilma tawh akidim Piangsakpa akikihta hiam? Ahilikeileh akimudah zaw hiam? Hihbangin leitungbup pulpitte ah mi tul tampite maiali thuhillma akithehthang ciangin mi awn tampite in amuanglah leh Pasian umlo asuak uh Id. KL 399.3

Tawntung meikuang tawh gawtna ngaihsutna in Babylon ie akihhuai leenggah zu apiangsak doctrine te lakah khat ah hi. Tua tawh gam khempeuhte zu aguisak hi (Mangmulma 14:8; 17:2). Christ ie thuhilhsiate in hih lampialna pomin. asiangtho biakna tau ah ahilhkhiat malunah uh zong thuthukpi ahi hi. Amaute in hih upna pen Rome panin angah uh hi a. Sabbath khial zong tua pan mahin angah uh hi. Himah hi, hihthu pen milian, mihoih tampite in nahilhsuk uh a, ahililiangin hih thu tawh kisai in khuavakin eite kiangah atun bangin amaute kiangah tunglo hi. Amaute in amaute ‘ hun a atangko uh khuavak adingin tavuan apuak uh kul hi. Eite in tuhun a atang khuavak adingin tavuan ihpua hi. Pasian’ Thu ie tetci panna panin akihemkhia hilengh, upna khialte (537) ihsang ding hi, aliangin ihpate in amaute nahilhsuk uh a, Babylon tungah akipia samsiatna eite’ tungah atung hi. Eite in Babylon ie akihhuai leenggahtui adawnpih ilihi hi. KL 399.4

Hih tawntung meikuang doctrine alangdo mi pawlkhatte in khiallma dangkliat ah alengkhia zel uh hi. Amaute in, Laisiangtho in Pasian pen itna leh hehpilma tawh akidim hi a, apiansak mite tuabang meikuang sungah khia ding, cih ngaihsun theilo uh hi. Amaute in kha pen asi theilo dingin um uh a, telding thudang mulo uh ahihmanin, mi khempeuh in gupna ngahding hi, ci leu leu uh hi. Mi tampite in Laisiangtho sunga tawnnate pen ihthuman nading a ahonglausakna hi a, ahitaktak dinga genna hilo hi, ci uh hi. Tuabangin mawlmeite in angsungkhuat in, Pasian’ thukhamte ngetnate awlmawh lo in, ahizongin akhakna ah Ama’ maipha ngahsawm vive uh hi. Tuabang doctrine in Pasian’ hehpilma upmawhsansat uh a, Aina’ thu tanna nelhsiahin, pianpih ci-le-sa’ lunggullmate lungkimsak in, amawhna sung uhah ahangsemsem uh hi. KL 400.1

Mi khempeuhin gupna ngah ding hi (universal salvation) cih upna Laisiangtho panin lalikhiat ding hanciam uh a, kha nuntakna asusia upna mah ahi hi. Amaute ‘ gen thute etsak ding hoih hi. Pasian aum meello khangno khat akivuina ah, deililoh gitloh tuakin asi hi a, athuhilhsiapa in ateel Laisiangtho munin, “Amah asihlam amuh ciangin, Amnon hangin amahkihelmem zo hi” (2 Samuel 13:39) cih ahi hi.. KL 400.2

Thuhilhsiapa in, keimah ahong kidong theizel dotna in, “mawlma, silma, zukhamna, palsatna tawh akikhui cip, apuanpakte akisawp sianglo, leitung anusiate’ madam thu ding, bang hiding hiam?” hong kici hi. Hih khangnopa in biakna sungah nopna thuakna neikha nailo hi. Eite in Laisiangtho tawh ihlungkim hi. Hih dotnate hong kisut siangsak ding hi. Amnon pen mawlma lianpi abawlpa hi a, zudawnna panin akithat ahi hi. David in Pasian’ kamsang hi a, ahongtung ding leitungah Amnon nopsa ding maw, gentheiding, amahin theiding hi. Ama’ lungsim pulaakna in bang hiam? (538) David ie lungsim in Absolom kiangah pai nuam hi; banghang hiam, cilileh amali sill kbit lamtak mu khin a, amah leh amali akihelmem zo hi” (aneu 39) aci hi. KL 400.3

“Hih kammalte panin kailikhiat ding bangthu om hiam? Aina’ upna sungah tawntung gawtna omlo hiam? Ihtheilma all, hih munsan all, azaknop, khuamuhna apia. gualzawlma apia kiselna-in, mi khempeuh ngahding sianthona leh kilemna tliu upmawhsansakna aom hi. Ata asililam amuli ciangin amah kihelmem zo hi. Banghang? Genkhollma mittangte taw h mailam him minthanna mukhia a. zc-ctnatc om nawnlo in, koltanna panin suakta in, mawlma siatsakna panin siansualma ngalizo a, kicingtakin sianthona leh khuamuhna akipiak khit ciangin, van akahto akipak kliatte lakah akihelzo hi. Aina’ kihelmep zawlma in, tu tawm a mawlma lehthuaksiatna panin kihemkhia in, atapa in vantung Khasiangtho huihte diikin, ama’ lungsim in zong, vantung pilnate mu thei ta in, asi theilo itna tawh akikhulma angah zo hi. Tawldamna angahding leh vantung gaam aluah mihonte tawh aom khawmdingin asiangtho pianzia anei zo hi. KL 401.1

“Hihbang ngaihsutna ah vantunggam ah gupna ilmgah nadingin hih nuntakna tawh bangmah ihbawl theililoh lam hong umsak a, tu-a lungtang kikhelna ahi a, tu-a upna ahizongin, leh tu tawm a biakna kaneilma zongin bangmah lawhcing lo hi.” KL 401.2

Tua hi a, Christ ie nasem akisapa in Eden huan sunga gulpi thugen ekneel akhai kik hi: “Note nasi taktak keiding uh hi.” “Hih gah nanek ni un, namitte uh kihong khia dinga, pasiante nahi ding uh hi.” Mawlmei lakah asukpente zong, mi thatte-gutate, leh numei pasal mawlma abawlte—asih khit uhciangin sitheilo nopsakna sung atumding uh hi, aci ahi hi. KL 401.3

Hih panin Laisiangtho alumlet pa in bangci thukhup hiam? David in Pasian’ vaihawmna amuanna thu agen kaimnal ahi kimlai, laigual khat tawh thukawng alieikhia hi. (539) Aina’ lungsimin “Absalom kiangah apaikhia nuam hi, banghang hiam, cilileh Amnon vaiah amah akihelmem zo hi, ahangin amah asi zo hi.” Aina’ dalmate in hun tawh hongnem a, asi mipa angaihsutna panin ahinglai ama’ mawlma hangin amali leh amah mundangah tai in, gam abeelpa angaihsun hi. Asanggamnu tawh zukhamsul in alumkhawm Amnon in asih phetleh nopsakna sungah lutin, mawlma aneilo vantungmite tawh akikhawl theidingin siansualma angah hi, aci asuak hi. KL 401.4

Alungluthuai phuahtawm tangthu maimai kliat ahi hi. Ci- le-sa milling alungkim sakding tangthu ahi hi. Hih Satan malunah ie doctrine hi a, na nakpi in asem hi. Lamdang asak huai hiam? Tuabang thuhillma ah siatna lomtang aom hi. KL 401.5

Tuabang lampial thuhilhsia khat in adang tampite zong gentelma apia hi. Laisiangtho sung panin kammal pawl kliatte ama’ thukawng panin kikhenkhia in, tua in akhiatna akiluinlet sak hi. Akikhenthang kammal khempeuh Laisiangtho bul aneilo doctrine te kipsak nadingin zangin akisusia uh hi. Laisiangtho in zukhamte vantunggam lutlo ding hi, ci gige napi, zukham Amnon in vantungah om hi, akicih ciangin kitullikallma hita hi. (1 Corin 6:10). Tuabangin uplahna leh uplolma aneite in thumaan pen khemna asuah uli hi. Amaute ngiankawi tawh mihonte kikhem a, ci-le-sa ngailunuanna luai sungah aveei uh hi. KL 401.6

Mi asih ciangin amaute ‘ klia in vantung lutpah hileh, nuntak sangin silina kilunggulli zaw ding hi. Mi tampite in hih upna tawh kimakaihin. anuntakna uh abeisak uh hi. Lungkhamna. buaina, leh zalilatna atuah uhciangin, nuntakna kliauzang sattat in tawntunggam nopna sungah lentohding abaililam zaw hi. KL 402.1

Pasianin Ama’ thukhamte apalsatte dan piading hi, ci in ciantakin genkhin hi. Amau leh amau akipahtawi mite in (540) mawhneite’ tungah thutanna apiadingin Pasianin hehpihna lian neilua hi. Calvary a singkhuam en un. Mawlma aneilo Pasian’ Tapa asilina in “mawhna’ thamanin silma hi” cih tetci pang a, Pasian’ thukham akipalsat sialin thulikikna thuak hamtangding hi. Mihingte adingin mawlmeilo Clirist in mawhnei hongtang hi. Palsatna kisuantakna amahin pua in. Pa in amai aseel hi. Clirist ie lungtang kitamzanin anuntakna akisatnim dong Pa in paisan hi. Hihbang a akipiakkhiatna liangin mawlmeite akihonkhia ahi hi. Mawhna ‘ dan panin milling hotkhiat nading lampi dang omlo hi. Tuazahta in man atam kipiakkhiatna ahi siansualma neihding anial kha khcmpcuhin. ama’ kisuantaakna leh mawlma dan amalnnahin apua ding hi. KL 402.2

Pasian aneilote leh kisikkikna aneilote Laisiangtho in bangci gen hiam, enlai ni. Mi khempeuhin gupna ngahding hi, acite in milling khempeuh vantungah tungsakin. siangtho in. alungnuam vantungmite suaksak hi. KL 402.3

“Nuntakna tui dangtakin alunggulhte amawkna in kipia ding hi.” (Mangmuhna 21:6). Hih kamciamin adangtaakte bek ading ahi hi. Nuntakna tui aduhte bek, na khempeuli suplawh phial in nuntakna azongte, kipia bekding hi. “Agualzote in na khempeuh aluahding uh hi. Keimahin amaute ‘ Pasian ka hiding a, amaute inKa tate ahiding uh hi” (aneu 7). Hih munah nuntakna angah nuamte in angetding ahi hi. Na khempeuh aluali theih nangin. mawlma nial in. azawhding ahi hi. KL 402.4

Isaiah tungtawnin Topa in. “Ama’ adingin thu hoih hiding hi, ci in midikte kiangah note in nagending uh hi.” “Migilote ahilileh gimna ngahding uh hi. Amaute’ adingin thusia hiding hi. Ama’ khut tawh thulikikna kipia ding hi” (Isaiah 3:10, 11). “Mawhnei mite in za khatvei siatna abawl hangin” ci in inipilpa in ageninah, “anuntakna nite kikhangkhan dinga. ahizongin. ainaan takpi katheih inah, Pasian akihtate ahih uhleh avai kliempeuli hoihding hi. Migilote ahih uhleh, nuamsa lo ding uh hi” (Thuhilhsia 8:12, 13). Paul intetci apanna ah, mawlinei ini in ama adingin “Pasianin dikna tawh thu akhen ni, ini khempeuh amaute ‘ gamtatna tawh kituakin athulikik ni, helina akilatkhiat ni adingin, amau mail tungah akibuak kik ding hehna akhol uh ahi hi. Gamtat asia mi khempeuhin gimna leh lungkhamna thuakding uh hi.” (Roman 2:5, 6, 9). (541) “Nurnei tawh akhial mi ahizongin, asiangtho lo mi ahizongin, ahaza thei mi ahi milim bia mite in Christ leh Pasian gam sungali gaamluah ding ngalilo ding uh hi, cih nathei uh hi” (Ephet 5:5). “Mi khempeuh tawh kilemin, sianthona zui un, tua lo tawh Topa’ mai kuamahin mulo ding hi” (Hebia 12:14). “Thupha angahte in nuntakna singkung anek theih nading phalna angah nading leh Kliuapi sungah lut theih nading phalna angah nading un Aina’ thukliam asem mi ahi hi. Apualam all ahihleh uite, dawi-ai atawite, nurnei pasal apaktatte, mi thatte, leh zuau phuah nuamsa in akhemtheite aomding uh hi.” (Mangmulma 22:14, 15 KJV). KL 402.5

Pasianin mihingte maiah Ama’ zia leh tong leh mawhna abawldan ding agenkhia zo hi. “Topa Pasian, hehpilma nei in adik Pasian, lungduai in itna kip leh thutanna tawh akidim, mi tui tampite adingin hehpilma nei in mawlma, thupalsatna, leh khialhnate maisakin, ahizongin mawlma kisuantaakna aneite akhongkhalilon ahihi” (Paikhiatna 34:6,7). “Migilo khempeuh akisusia ding hi.” “Thu palsatte zong kisusia khawm ding hi. Migilote kimaimangsak ding hi” (Late 145: 20; 37:38). Langpanna khempeuh abei nadingin Pasian’ vangliatna leh a Kumpigam thuneilmate kizangding hi. Ahizongin, thutanna tawh thulikikna in Pasian’ zia leh tong ahi hehpilma, lungduaina, thupha apiakna akilangsak ding hi. KL 403.1

Pasianin mihingte’ theihtheilma leh thukhenna aana tawhbawllo hi. Zawhthawhthu tawh thumansakna zong Amah lungdamlo hi. Amahin it thamcing ahih mahbangin akhut tawh apiansak mihingte in a itding deih hi. Theihna tawh Ama’ pilna, thutanna leh apiakhiatnate pliawkin Aina’ thu mang leuh adeih hibek hi. Hihbang Aina’ zia leh tongte mu thei in, a it theidingin hongdeih hi. Banghang hiam, cihleh, Aina’ lungsim kuanziate adeihte bekmahin Ama’ kiang azuan uh hi. KL 403.2

Migitna, hehpilma leh itna thukhunte in Honpa’ thuhillma leh nuntakna ah kilangkhia hi. Tuate in Pasian’ deilma leh zia leh tong ahi uh hi. Pa kiang panin angah bangbang ahilh kahi hi, ci in Christ in genkhia hi. “Na galte na it un” acih Pasian’ Kumpigam ki ukna thukhunte in Honpa thukhun tawh ki thuhual hi. Leitung vantung (542) ahoih zawk nading leh thukhenna athuakte hoih zawk nadingin Pasianin migilote tungah tliu akhen hi. Ama’ Kumpigam thukhamte leh a thutang Aina’ zia leh tong tawh akituah nakleh mihingte alungnuamsak nuam hi. Itna alak nate tawh Pasianin amaute akim urn hi. Amah in Aina’ thukham theihna amaute pia a, a hehpihna tawh amaute anungzuih hi. Ahihhangin, Aina’ itna simmawhin, a thukham nawlkhin in. a hehpihna anialte akhali hi. Aina’ piak thuphate tatsat lo in ngahin. apia Pa zahtaklo uh a. Amah in mawlma mudali ahilunanin amaute in zong Pasian a mudali uh hi. Amaute tatsiatnate Topa in lungduai takin athuak hi. Ahizongin vai khempeuh akibotsat ding hun hongtung ding a, amaute masuanding akikhensat ding hi. Tua ciangin Amah alangpangte akim ah akhawi ding hiam? Ama’ deilma asemdingin zawhthawhthu tawh asawlding hiam? KL 403.3

Makai dingin Satan ateel zaw mite in Satan vangliatna tawh ki ukcip ahihmanin Pasian’ kiang azuandingin kiginna neilo uh hi. Kiphatsakna. khcmna. zualzanna, gitlolmate in amaute’ zia leh tongah akikhel theinawnlo dingin akikliencip zo hi. Leitungah amuhdah, asimmawhte uh tawh ateengkhawm dingin vantung alutding uh hiam? Thumaan in khemna tawh ki thutuak ngeilo dinga, Lungnemna in kiphatsakna leh ki thupisakna lungkimsak zolo ding hi. Atatsiate in sianthona pom theilo ding uh a, angsung akhuat mite adingin apiakhia itna in lunggulh huailo hi. Leitung vai leh angsungkhuatna tawh akidim mite vantungin lungnopna apia zo mahding hiam? Pasian langpanna tawh anungtate thakhatthu in Vantung kipuakto hileh, tua munah asang sianthona tuktelmate amuh uhciangin, anungta khempeuhte in itna tawh kidim in, amaute maipuakin kipakna tawh tangin, Pasian leh Tuuno phatna late kihual takin akisaknate, leh Tokhom tungah atu Mipa maitang panin tatsatlo in aluangkhia khuavakte-in Pasian muhdalma tawh akidim mite in thumaan leh sianthona tawh akidim vantung mihonte tawh kipawl in phatna late asa theiding uh hiam? Pasian leh Tuuno minthanna vangtangte athuakzo ding uh hiam? Hithei lo! Amaute tungali hehpilma hun kipia zo a (543) vantung adingin zia leh tongte alam ding uh ahi hi. Ahizongin, sianthona aiplahdingin alungsimte uh sek ngeilo a, vantung a kampaute zong sin ngeilo in, tu in, ziakai luata uh hi. Pasian alangpang nuntakna in vantung tawh ki tangaihsak lo hi. KL 404.1

Vantung’ sianthona thutanna leh kilemna in amaute adingin gawtna ahiding hi. Pasian’ minthanna in zong amaute adingin avaltmn ding meikuang abangding hi. Tua mun siangtho panin amaute ataikhia nuamding uli hi. Suksiatna samin, amaute agup nadingin asi Mipa mai panin abu zaw ding uh hi. Migilote masuanin amaute ‘ teelna tawh akikhensat ahi hi. Vantung panin akinollina uhin amaute khensatna hi a, Pasian’ lampanin thutangin hehpihna tawh akidim hi. KL 404.2

Migilote in kidamsak thei nawnlo ahilina tuicin in ahilhmah bangin Pasian’ thukhenna panin akibuakhia kaat leh meikuangin atangko ding hi. Amaute in Pasian’ thuneilina ah aki ap nuam lungsimpaai neilo uh hi. Amaute’ deihteelna in langpan nadingin kizekkhia a, nuntakna abciciangin. amaute’ ngaihsutnate luinlet in heeikhiatding ziakai luata uh hi. Thuinanna ah aciah kik dingin ziakai zo uh a, mulidalina panin itna ah aciahding uh aziakai uh hi. KL 405.1

Mithat Cain nuntakna akisau sakna hangin, akikhal theilo mawhneipa’ anuntakna in banglawh ding hiam, cih leitung maitangah ettehding Pasianin ahonglak ahi hi. Cain’ thuhillina leh alimlahnate’ huzaapna tawh akliangini tampite in mawlina sungah kimakaih uh a, “leitungah siatna aliat malunah dongin” leh “mite ngaihsutna in atawntungin siatna” ahihdongin apaisuak uh hi. “Leitung mahmahin Pasian maiah sia luata a, leitungin ngongtatna tawh akidim hi.” (Piancil 6:5, 11). KL 405.2

Leitung ahehpilina tawh. Noah hun a migilote Pasianin azungbawh hi. Ahehpilina tawh Sodom a ateeng misiate asusia hi. Satan’ khemna tawh siatna asemte in mite panpihna leh pahtawina ngahin, midangte zong langpanna all amakaih uh hi. Cain leh Noah hunin tuabangmah ahi hi. Abraham leh Lot hun, leh eite hun inzong tuamali bang ahi hi. Leitung vantung khempeuh alainatna tawh Pasian in ahehpilma anialte asusia paisuakding hi. (544) KL 405.3

“Mawlma thamanin silma hi; ahililiangin eite’ Topa Jesu Christ hangin nuntak tawntungna in man kipialo Pasian letsong ahi hi.” (Roman 6:23). Nuntakna in midikte gaam ahih laiteng, silma in migilote ngah ahi hi. Moses in Israelte maitangah, “Tu ni in note maitangah nuntakna leh hoilma, leh silma leh siatna ka koilikhin zo hi” naci hi. (Thuhillikikna 30:15). Hih Laisiangtho munah silma in Adam’ tungah akigen silma nam hilo hi. Adam tungah akingah silma in leitungmi khempeuh tungali akingah mawlma’ thaman ahi hi. Hih “silma” in “nihvei silma” hi a, tua in tawntung nuntakna tawh akilehbulh thu ahi hi. KL 405.4

Adam’ mawlma thamanin mihingte tungah silma atungsak hi.. Akibangin mite in leiah ihciah kik hi. Gupkhiatna ngimna tungtawnin hankhuk panin eite hong kikaikhia kik hi. “Adik leh adiklo asi mite’ thawlikikna aomding hi;” “Adam sungah mi khempeuh asih mahbangin, Clirist sungah ih thokik ding hi.” (Sawltak 24:15; 1 Corin 15:22). Hill athokikte lakah pawl nihin akikhen khia hi. “Hankhuk sungah aom mite in Ama’ aw zading uh a, athokik ding uh hi. Ahoih in agamtate nuntakna angah dingin thokik ding a, asia in agamtate in mawhsakna athuakdingin athokik ding uh hi.” (John 5:28, 29). Nuntakna angah dingin “kilawinna” aneite in “asiantho, thupha angahte” ahi uh hi. Amaute tungah “nihveina silina in vangliatna aneikei hi.” (Mangmulina 20:6). Kisik kikna leh upna tungtawnin mawlunaisakna angalilote in palsatna thaman ahi, “mawlina tliamanin silina hi” cih angahding uh hi. Amaute ‘ danthuakna in ahun sawtna leh anasiatna kibangkiinlo ding uh hi. “Amaute gamtatna tungtawnin” atawpna all nihvei silina tawh asiding uh hi. Aina’ thutanna leh hehpilina tawh melikop theihding hilo ahihmanin. Pasianin mawlineite ama’ mawlina sungmah ah guinkhia theilo hi. Tua ahihmanin ama’ mawlina in nuntakna angalidingin kilawinna neilo ahilunanin Pasianin amaute apiang ngeilo bangin abeisak ding hi. Humopna tawh laigelhpa khat in. “Asawtlo in, migilote om nawnlo dinga, amaute dinna mun na et hangin aom nawnkei ding uh hi.” Adang kliatali, “Aom ngeilo bangin (545) amaute abeiding uhhi.” (Late 37:10; Obadiah 1:16). Minsiatna tawh kituamcip uh a, lametna beina sungah kia in. atawntungin kiphawk nawnlo ding uh hi. KL 405.5

Tuabangin mawlina kibeisak ding hi. Mawlina panin apiang gentheilina leh siatna zong abeiding hi. Laphuakpa in, “Nangmahin siatna na susia zo a, amaute’ min zong na lakhia paisuak zo hi. Nanginah kagalpa aw, bei tawntungna nazuan zo hi” (Late 9:5, 6). Mangmulina ah Jolinin tawntung nuntakna laincnin. kihualna kliatzong aneilo phatna la akisa aza hi. Vantung leh leitungah aom anungta kliempeuhte in Pasian’ minthanna la aza uh hi. (Manginulina 5:13). Tua hun ciangin Pasian agensia ding klia mangthang khat zong omnawnlo dinga atawntungin kaat leh meikuang sungali akigawtna zong om nawnlo ding hi. Hotkhiatna angahte lasakna awte tawh akihel khuisatna za nawnlo ding hi. KL 406.1

Asitheilo pianzia upna in silikhit ciangin khuaphawk theilina doctrine ah kibulphuh hi. Tawntung gawtna meikuang mahbangin. Laisiangtho tawh kilclibulhin. mihingte thuakna leh thungaihsutna tawh ki-elpuak hi. Popular upna all, vantungah hotkhiatna angah mite in leitung a thupiangte theilipih lai in. adiakdiakin anung uhah anutsiat uh alawmte tawh thu kitheihpih uh hi. Leitungah anungta lai mite nuntak gentheilmate theihpilma in banghangin lungnopna pia theiding hiam? A it alawmte in abawl uh mawhnate hangin athuaksiat nate leh adalma, aklmisatna. leh azalilatnate uh mulisakna in lungnopna apiangsak ding hiam? Leitung a agenthei alawmte tungah ensuk kawmin vantung nopsakna koici neih theiding hiam? Mihingin asilikhit phet in akisikkiklo kha in meikuang hell sungah akiatna in bangzahta in Laisiangtho upna tawh kilehbulh Main? Kigingkhollo pi in asi alawmte in tawntung gawtna mun atunna uh amu gupna angah alawmte adingin bangzahin lunggimna piading Main? Hih ngaihsutna liangin lM tampite in hailawh uh hi. KL 406.2

Hih thute tawh kisai in Laisiangtho in bangci gen Main? David in agennaah, asi lMte in phawkna neilo hi, ci hi. “Anuntakna ahu bei a, amah lei ah acialikik hi. Tua M mahin (546) angaihsutnate zong abei hi.” (Late 146:4). Solomon in zong tuabang malun tetci pang hi, “Anungta laite in asihding uh athei hi. Ahilihangin asi mite in bangmah theilo uh hi.” ” Amaute ‘ itna, amuhdahna, ahazatna uh tu-in beimangta a, M nuai ah sepna kliempeuli ah akihel nawnkei uh hi.” Tua silma lian sungah nasepna omlo, vaihawmna omlo, theilma omlo, pilna omlo hi.” (Thuhilhsia 9:5, 6, 10). KL 407.1

A thungetna akidawnna all, HezekialT nuntakna kum 15 kisawtsak a, kumpipa in Pasian’ hehpilma lungdamko phatna la agen hi. Amali alungdamna thu hih la sungah apulaak hi: “Hankhukin Nangmah hongphat theilo hi. Leikliuk sungali akmnsukte in Nangma thmnaan lamen theilo uh hi. Anungtate in keimali bangin Nangmah hongphat ding uh hi.” (Isaiah 38:18, 19). Popular theology in midikasi mite vantung ah omsak hi. Asi thei nawnlo leeite tawh Pasian phatdingin nopsakna tumsak khin uh hi. Ahizongin Hezekiah kumpipa in silikhit ciangin tuabang minphatna lametna genlo hi. Aina’ thugemn Mphuakpa thugen tawh kituak hi: “Silma sungah Nangmah phawkna omnawMo a, hankhuk sungali kua in Nangma’ tungah Mngdam hongko ding uh Mam? ” “Asi mite in Topa pliatlo uh a, gamdailma ah atuaksukte khatmahin Topa phatlo uhhi” (Late 6:5; 115; 17) ci hi. KL 407.2

Peter in Pentecost Pawi M in Pa David thu agenna ah, “amah si in kivui zo a, tu M dongin ama’ han in eite tawh aom khawm hi” ci hi. “Banghang Mam. cilileh David in vantung kahto nailo hi.” (Sawltak 2:29, 34). David m thawlikikm dongin hankhuk sungah omlai, cih thu in asi midikte m vantung kali pahpalilo ahilma honglak hi. Tliawlikikna tungtawn bekin, Clirist thokik ahilma thu hang bekin, David in atawpna ah Pasian’ ziatlamah atudingin thokik ding hi. KL 407.3

Paul in, “Asi mite thokiklo hileli, Christ thokik lo hiding a, CliristthokikloahilileMnaupnainamawknaahihi. Nangmahin namawlma sungah na omlai hi. Clirist sungah asi mite in zong nangmah tawh kibangin amangthang ding uh ahi hi.” (1 Corin 15:16-18). Abeisa kum 4000 sung, midikte m asihphet un vantung tungpahpah uh hileh Paul in banghangin thawlikikna omlo hi, ci theiding Mam? (547) “Christ sungah aomte in zong amangthang uh hi” ci hi. Thawlikikna kisamlo hi, cih tawh kibang hi. KL 407.4

Upna hangin asihlawh Tyndale in. sihna thu agenna ah. “Amaute in Christ sungah aom minthanna tawh kidim khin uh hi. cih. tangtakin kagen inali. ka urn kei hi. Teeltuam vantunginite zong tuacilo ding hi. Tuabang upna pulaakna laigual kliat zong oinlo hi. A om hizenzen leh, puinpi taksa thawlikikna thuhillinate in amawkna ahiding hi.” (William Tyndale, Preface to New Testament (ed. 1534). Reprinted in British Refonners, Tindal, Frith, Barnes, laimai 349). KL 408.1

Sill ciangin tawntung hinna thupha lametna in Laisiangtho in ahilh thawlikikna doctrine awlmawlilolma ahi hi. Hih thu aciamteh Dr. Adam Clarke in, “Thawlikikna doctrine pen tu ni a Cliristiante sangin Cliristian masate in nak ngaihsut malnnali zaw uh hi. Bangci bang hiam? Sawltakpite in tua mah nasutsut uh a, Pasian’ nung azuite vilna. thumanna, leh maitaina tawh nalawpsak tawntung hi. Amaute nung azui mite thu tuni in tuabangin na kigenkha nawnlo hi. Tuabangin Sawltakpite in thuhilh uh a, Cliristian masate in tuabangin na um uh a, lungdamnathu aza masate in tuabangin na pom uli hi. Lungdamnathu guui sungahhihtliu sangin akigen zaw thu omlo hi. Tu ni in, thuhillma ah aki awlmawlilo pen thu asuak hi.” (Coimnentary, on 1 Corin 15, laikhawk 3). KL 408.2

Hih thuthang ahi thawlikikna tliumaan in, Cliristian leitungah kidaithah leh thu mangthang kliat ahongsuak hi. Biakna laigelh makai khatin, Paul laikhak 1 Thessaloni 4:13-18 agenbelma ah, “Helmepna khempeuhah zattheih nading ngimna tawh, midikte tawntung nuntakna thupha in uplah nading omlo in Jesu Christ nihveina ahongkum kik ciangin tangtung ding hi. Ahizongin eite ihsih ciangin eite adingin Topa ahongpai ahi hi. Tua bekmah eite in vil in ilmgakding ahi hi. Asi mite in minthanna sung alutzo uh hi. Amaute in thukhen nadingin Topa’ peengkul bunding leh tua thupha ngak nawnlo uh In” ci hi. (548) KL 408.3

Aina’ nungzuite anutsiat kuanin, Jesu in Aina’ kiangah amaute asawtlo in paiding uh hi, cih genlo hi. “Note adingin mun bawldingin Ka paiding hi. Note ading mun bawldingin kapai leh. Kongpai kik ding hi, note Kei kiangali kongsang ding hi.” (John 14:2, 3). Paul in agenzomna ah, “Topa mahmahin vantung panin vantungmi mangpa otkliaina lianpi leh Pasian’ peengkul tumna tawh hongtuaksuk dinga. Clirist sungah asi mite athokik masa ding hi: tua kbit ciangin anungta acianlaite in amaute tawh kibangin meeipi tungah puaktolma ilmgah dinga, Topa tawh huihlakah akimuding uh hi. Amaute in atawntungin Topa tawh aomkhawmding uh In.” Azom ah. “lull kammalte tawh khat leh khat na kihantliawn un” aci hi (1 Thessaloni 4:16-18). Den a ihsimsa “mikhempeuhin gupna ngahding” aci thuhilhsiate tliuhillina leh Clirist ie gennate bangzahin kitukkalh hiam? Anuanung thu in silina hangin adah akap alawmte uh hehnem a, mawhnei mite in ahu uh abei ciangin asih uliliangin nuntakna ngahkik in vantungah kiciahpih to ding hi, ci hi. Paul in asanggam thu umte maiali Topa’ hongkumkik ding kawkmuh in. hankhuk ie letcipna kitat in, “Christ sungah asi mite” in tawntung nuntakna angahdingin tho kikding hi, cih genpih hi. KL 408.4

Thupha angah mite in tua innnuam sungah alut theih ma- un. amaute ‘ thute kisittel photding a, amaute ‘ zia leh tong leh agamtatnate uh Pasian’ maiah ki-enkik ding hi. Laibu sungah akigelh bangin mi khempeuh kisittel dinga, amaute ‘ nasepna tawh kituakin thaman kipiading hi. Hih thukhenna in milling asihciangin akisem hipanlo hi. Paul ie kaimnalte ciamtehin, “Amahin ahun sehsa kliat nei a, tua hun sungin dikna tawh leitung thu akhending hi. Tua Mipa hangin Amah athawlikikna tawh mihingte’ tungah ngailunuanna kipia ding hi.” (Sawltak 17:31). Sawltakpa gennaah, madam hun, sehsa hun ah leitung thu kikhending hi, ci hi. KL 409.1

Jude in zong tua hun mah agenna all, “Amaute dimnun masa akemcinglo vantungmite in aomna mun uh nusia in. amaute adingin khuamial sungah tawntung koltanna ahi thukhen ni adingin akodi hi.” Enoch kampaute agenna ah, “En un, Topa in mi khempeuh tungah thu akhendingin misiangtho a tulsawm lomte tawh ahongpai hi” naci hi. (Jude 6, 14, 15). Johnin. “asi mi aneu aliante in Pasian’ tokhom maiali ading uh ka mu hi, Laibute kiphen in . . .tua laibute sungah akigelhna bangin asi mite thu akikhen hi.” (Mangmulma 20:12). KL 409.2

Ahihhangin. asi mite in vantung nopsakna lutkhin uli hileh, madam thukhenna akisam mahding hiam? Hih thu tawh kisai Laisiangtho’ hillma in thu kitumkak leh muinal neilo thu lido hi. Lungsim mawlte nangawnin ateltheih ding uh thu ahi hi. Hih tulai thuthang upna ah kua in pilna leh thutanna amu hiam? Thukhen hun sung sittelna khit ciangin midikte in, “Tluunaan. adik Ka nasempa aw,. . . Topa’ nopsakna sungah lut in” acih ma-in Ama’ maiah khangtampi anateengkhin maliding hiam? Migilote in amaute akigawtna mun panin kisam khia in, thukhenna asangdingin: “Kei kiang panin paikhia un, samsiatna angahte aw, tawntung meikuang sungah pai un” aciding hiam? (Matte 25:21, 41). Ciamnuihna taktak! Pasian’ pilna leh a thutanna mulikhiallina zumhuai hi! KL 409.3

Asitheilo klia upna in Rome ie akhial doctrine te lakah kliat hi a, lawki biakna panin akawm uh hi a, Cliristian biakna sungah atumpih uh upna aid Id. Martin Luther in. “Rome te upna thupiak ekmual panin akiphuak tawm dawite tangthu” ci in namin vawh Id. (E. Petaval, The Problem of Immortality, laimai 255). Thultilhsia laibu sunga Solomon ie kaimnalte agenbelma all, Puahphapa in. “Asi mite in thuakna neilo Id cih tellahna ahi hi. Ageninah, asi mite in sepding tavuan neilo, phawkna neilo, pilna neilo hi. Solomonin akhensatna ah. asi mite in ilnnu in, thuakna kliat zong neilo hi, ci hi. Asi mite in tualai ah kisial uh a, nite, kumte kisimna omlo a, akhanlawh uhciangin minit khat sungbek ailunu akisa uh hi.” Martin Luther, Exposition of Solomon’s Booke Called Ecclesiastes, laimai 152). KL 409.4

Laisiangtho mun khatmah ah. mi asih phet in. midikte in thakhatin thaman ngah pallia (550) migilote in mawlina dan akipiakna ah tungpah uh hi, ci in kigenklialo hi. Pupate leh kamsangte in tuabang ngailunuanna nateliklialo uh hi. Christ leh asawltakpite in zong ahiau in nagenkhalo uh hi. Asi mite in vantung tungpahlo hi, ci in Laisiangtho in siangtakin honggen hi. Silma pen ilnnutna tawh nakigenteh hi. (1 Thessaloni 4:14; Job 14:10-12). Ngun khaute kitat ia khamkuangte akitap ni lianin (Thuhilhsia 12:6), milling’ ngaihsutna abei hi, ci hi. Hankhuk sung atuaksukte in gamdai uh hi. Ni nuai ah akisem nakhempeulite ah theili khatzong neilo uh hi, ci hi (Job 14:21). Alunggim midikte adingin thupha tawlngakna hi! Hunin asau a, atom ahizongia amaute adingin tomno sung bek ahi hi. Amaute ilnnu a, Pasian’ peengkul ging tawh khanglo ia silinawnlolma minthanna angah uh hi. “Peengkul kitumding a asi mite in akisia nawnlo dingin athokik ding uli hi. . . .Hih siatna pumpi in asiatheilo pmnpi aneihciangin, asi thei pmnpi in sih nawnlolina apuakciangin, akigelh paunak atangtung ahi hi: “Silma in gualzawhna ah akivaltum zo hi” (1 Corin 15:52- 54). Ihmutna thukpi panin amaute akiphot khiat ciangin amaute asih hun uh angailisun kik piling uh hi. Amaute’ theihtawpna in silma’ natna bek ahi hi. Amaute’ ngaihsut akhakbel in hankhuk nuaiali akiatna bek uh ahi hi. Hankhuk panin athawlikik uhciangin, amaute ngaihsut masak thu in gualzawhna tawh otkhaina ahi: “Silma aw, nagu koi ah aom hiam? Hankhuk aw, nagualzawlma koi ah aom hiam?” cih ahi hi. (aneu 55). KL 410.1