Christ leh Satan: Kidona LianpI

28/45

Khen 25—Akikhello Pasian ‘ Thukham

Vantunga Pasian biakbuk kihong a, Ama’ biakbuk sungah thuciamna singkuang akimu hi” (Manginulina 11:19). Thukham singkuangin biakbuk ie inndei nilina Siangthobel Mun ah aom hi. Leitung a biakbuk sungah na akisep ciangin. vantung a nate lim bangin akisem ahi hi. Hill Siangthobel Mun in kum khat sialin biakbuk siansuah ni bekin akihong ahi hi. Vantung a Pasian’ biakbuk kihongin tliuciainna singkuang akimu hi, acih ciangin vantung biakbuk ie Siangthobel Mun kihongin siansualina nasep akhup nadingin kum 1844 in alutna akawkmuh ahi hi. Siangthobel Mun all upna tawh amaute ‘ siampilianpa zui uh a, thuciainna singkuang ainu uh hi. Biakbuk thu akanphat uhciangin, Honpa in anasep aklielna amuhsak uli hi. Tu in Pasian’ thukhain singkuang maiah mawlineite adingin Aina’ sisan tawh palai seinin athumsak hi. KL 321.1

Lei-a biakbuk sunga singkuang sungah thukhain kigellina suangpek nih aom hi. Tua singkuangin thukhain suangpekte koilina ngiat ahi hi. Pasian’ thukhainte akikoih manin singkuangin zalitak kaai in. siangtho in. mannei hi. Vantung biakbuk akihon ciangin thukliam singkuang akiinn hi. (434) KL 321.2

Vantung biakbuk Siangthobel Mun sungah Pasian’ thukliamte siangtho takin akikoih hi. Tua thukhain in Sinai a vangingte Mali Pasian malnnahin genkhia in. Aina’ kliutme malunali tawh suangpek nih tungah agelh ahi hi. KL 321.3

Vantung biakbuk sunga Pasian thukliainin apiang masapen hi a, tua suangpek tungah akigelhte Moses in Pentateuch akici Laisiangbu sungah bu masa 5te sungali agelh ahi hi. Khiallina aomlo laibu ahi hi. Hih thu aphawkthei mite in asiangtho leh akikhel ngeilo Pasian’ thukham amudingin akipaipih ahi hi. Atelzaw in Topa kampau “Vanpi leh leitung abei zaw zongin thukhain sung a lai-sut khat mail abei ngeikei ding hi” (Matte 5:18) acih ainu uh hi. Pasian’ thukham in, Aina’ deilma pulaak khiatna ahihmah bangin, Ama zia leh tong alak khia ahihmanin, atawntungin kip a, “vantungah tliumaan takin tetci apang hi.” Tua thukhamte lakpanin thukham kliatmah kipaaikhia ngeilo a, sut-khat nangawn kikhel nailo hi. Laphuakpa in, “Topa, atawntungin vantungah na thu akip hi.” Ama’ thukliam khempeuhte in muantak a, atawntungin kip ngitnget hi” (Late 119:90; 111: 7, 8). KL 321.4

Tua thukham lOte anglai ah a 4na om a, akigen masakna ah: “Sabbath ni asiangtho in kepding phawk in. Niguk sung nangma’ na semin, na nasepding khempeuh nasem ding hi. Ahihhangin, a ni sagih ni-in Topa, na Pasian’ Sabbath ni ahi hi. Tua ni in nang, na tapa, na tanu, na nasempa, na nasem nu, na ganhing ahi a, na huangsunga aom peemtate ahizongin na banginali asem keiding hi. Banghang Main, cihleh, a ni guk sungin Topa in van leh lei, tuipi leh tua sungah aom khempeulite abawl a a ni sagih ni atawlnga hi. Tua ahihciangin. Topa in Sabbath ni thupha pia in. asiangthosak hi.” (Paikhiatna 20:8-11). KL 321.5

Pasian’ Khasiangtho in Laisiangtho sangnaupangte’ lungsim alawnsak hi. Piangsakpa tawlngakni theiloin apalsatna uli bilvulina pia- in kisuantaakna aguan hi. Amaute in bangliangin Pasian in asianthosak ni sangin nipikal khat sunga ni masa ni in tawlnga uh hiam, cih asittel uh hi. Laisiangtho panin thukliam 4na kipaai leh (435) kikhelta ahilina leh ni sagilini thupha kiheinkhia khin ahilina maplapding kliat zong amukei uh hi. Belcing takin thei nuam leh Pasian’ deilina sem nuam uh ahilunanin kankhia uh a, tu in. Pasian’ thukham apalsat lam akimu uh hi. Dahna in lungsim tuamcip a, Aina’ Sabbath ni kepna tawh Pasian’ tungah thmnaanna alak uh hi. KL 322.1

Mi tampite in hakkatna tawh amaute’ upna sawlthal nuamin ahanciam uh hi. Vantung a biakbuk ie limin hih leitung biakbuk ahilileh leitunga singkuang sungali akikoih thukliam ie ataktak in vantunga thukham singkuang ahilma phawklah ding omlo hi. Vantunga biakbuk tawh kisai thumaan saanna in Pasian’ thukliam omlai ahihna honglak a, thukliam 4na ahi Sabbath thukham zong kiplai ahihna honglak hi. Ki aihual takin Laisiangtho khiatna in vantung biakbukah Clirist ie palai nasepna pulaak ahilunanin mite in nasia takin langpan asawmna uh ie thusim ahi hi. Pasian in ahonsa kongpi mite in khak sawm ulia, akhaksa kongpi ahon sawm uh hi. Ahihhangin “Ama’ honsa kuamahin khak theilo ding a, akhaksa kuamahin hong zolo ding hi” acipa in “En un, note maiah akihongsa kongpi aom hi, kuamahin khakkik zolo ding hi.” (Mangmuhna 3:7, 8). Christ in tua kong ahih keileh tua nasepna Siangthobel Mun ah kipankhia zo a, tua vantung biakbuk kong kihong panin khuavakte atangkhia hi. Tua atangkhia thukham khuavak panin a 4na thukham zong kihel a, Pasianin akipsaksa, kuamahin lmnlet zolo ding hi. KL 322.2

Christ ie palai nasepna khuavak apom khinte in thukham akip paisuakna Mangmulma 14 panin amukhia uh hi. Hih sungah aom hillikhollma namthumte in Topa hongkumkik nadingin leitung mihingte ahong kithawisak ahi hi. “Ama’ thukhenna aliongtung zo hi” cih tangkona in mihingte ading a Clirist ie palai nasepna akikhak dekta ahihna alak ahi hi. Amah leitungah hongtuaksuk kik in amite Ama’ kiangah alakkhiat ma-in hih thumaan kitangko dinga. apalai nasep akhawlta ding ahi hi. Thukhenna 1844 kmn in kipan khin a, asi leh ahingte’ thu khempeuh akivatsat khit matengin hehpihna kong akikhak dong kiseinzom ding hi. Mihingte in Pasian’ tokhom maiah ading dingin kiging ding uh a, tangkona in “Pasian kihta unla, minthanna pia un” vantung, leitung, leh tuipi leh tuinaak abawlpa bia un” ci in akisawl hi. Hih hillikhollinate zuilina tliamanin “Hih laiah Pasian’ thukhainte zui in. Jesu’ upna aneite” cili tawh kigenkhia hi. Thukhenna adingin kigin nadingin. mihingte inPasian’ thukham azuili ding uhkisam hi. Tua thukham in thukhennaali zia leh tong tuktelina ahi hi. Sawltak Paul in. “Jesu Christ tungtawnin mihingte’ thusim khempeuh thu akikhen ni ciangin thukham apalsat laiteng uh tua thukham mah tawh amaute thu kikhen ding hi.” “Thukham asem khiate in dik kisakna ngah ding uh hi” ci in genbeh hi. (Romans 2:12-16). Pasian ‘ thukliamte zuih nadingin upna kisam a, “upna lo in Aina’ maipha kimulo ding hi” cih ahi hi. “Upna lo tawh anungta kliempeuhin mawlma abawl uh hi” cilai hi (Hebia 11:6; Roman 14:23). KL 322.3

Vantungmi lna tawh “vantung leh leitung apiangsakpa abia dingin Pasian kihta in minthanna apiadingin mite akisam hi.” Hih bangin abawl tlieih nadingun Aina’ thukham azuih uh kul hi. Mipilpa in, “Pasian kihta unla, athukham zui un, banghang hiam, cilileh hihin mihingte’ tavuan ahi hi” (Thuhilhsia 12:13). Ama’ thukhamte zuilopi in Amah biakna in maiplia ngalilo hi. “Pasian ih it manin eite in Aina’ thukham ilizui hi.” Thukham azakna panin abil alieikhiate in ama’ thungetna nangawnin akililiuai hi.”(l Jolm 5:3; Paunak 28:9). KL 323.1

Pasian ihbiakding tavuanin Amahin eite hongpiang sakpa hi a, nuntakna mahmah Ama’ a ahilunan ahi hi. Laisiangtho mun tampi ah. lawkite’ pasiante tungah Amah zahtakin ihbiak ding hongngen hi. (437) Aina’ piansakna nabulphuh kinken hi. “Gam kliempeuhte’ pasianin milim hi a, ahihhangin Topa in vantung abawlpa ahi hi” (Late 96:5). Note in Keimah kua tawh nong telikak uh hiam? Kua tawh nong kikimsak uh hiam? Siangthopa in ci hi. Na mitte uh sanglapto unla ka bawlsa nate en un.” “Vantungte abawlpa in hihbangin agen hi, Pasian mahmahin leitung mekin abawl hi. . . . Keimahin Topa ka hi hi, Keilo kuamah dang omlo hi.” (Isaiah 40:25, 26; 45:18). Laphuakpain, “Topa in Pasian ahihlam theita un. Amah in eite hongbawl a, ei leh ei ih kibawl kei hi.” “Hongpai un, Eite kun in Amah bia ni; Topa, Piangsakpa maiah khukdinin bia ni.” (Late 100:3; 95:6). Vantung Pasian abia vantungmi siangthote in biakdingin akilawmna tawh kituakin, “Topa, Nangmahin minthanna zahtakna, vangliatna angahdingin na kilawm hi: Nangmahin na khempeuh na piangsak hi.” (Mangmulina 4:11). KL 323.2

Mangmulma 14 ah, Piangsakpa abiadingin mite akisam hi; thupuak 3te hangin genkliollina in mihingkhat hong musak a, tuate in thukham azuite ahi uh hi. Tua thukhamte lakah kliatin Piangsakpa honggenpih hi. Thukham 4na in. “Ni sagilini in Topa Pasian’ Sabbath ni hi a. . . . Topa in niguk sung van leh lei leh tuipi leh asunga aom nate piangsak a, a ni sagilini in tawlnga in, Topa in thupha pia in. asiangthosak hi.” (Paikhiatna 20:10, 11). Sabbath tawh kisai in, Topa in. “ka ciamtelina khat ahi hi,. . . Keimahin note Topa Pasian ka hilina natheih nading uh ahi hi” (Ezekiel 20:20). Ahangin, “Topa in niguk sungin van leh lei piangsak a a ni sagilini in tawlnga in akithamalhsak hi.” (Paikhiatna 31:17). KL 323.3

“Pasian’ tungah biakna ihpiakna abulpi in Sabbath in piansakna phawkna ahi hi.” Ainahin Piangsakpa ahihinanin. eite in piansakte ilihi hi. “Tua hangin Sabbath in Pasian biakna ah bulkip khat asuak hi. Sabbath in thumaan lianpi nasia takin ahonghilh hi a, thukham dang abang kei hi. Pasian ihbiakna ahangin ni sagih hang bek hilo, (438) biakna kliempeuhin Aina’ piansakte leh Piangsakpa kilamdang sak hi. Hih thu in amanthang thei thu hilo hi. Mangngilh ngeiding zong hilo hi.” (J. N. Andrews, History of the Sabbath, khen 27). Mihingte maiah hih thu kep tawntung ding hi a, tua hangin Pasianin Eden huan sungah Sabbath napiakhia hi. Amahin eite Piangsakpa ahih laiteng Amah ihbiakding ahi hi. Sabbath in Piangsakpa piansakna phawkna ahihlai teng ihbiakding ahi hi. Mun citengah Sabbath kitang hileh mihingte ngaihsutna leh itna in Piangsakpa pen zahtak ding leh biakdingin kimakaih dinga, leitungah milim bia omlo in. thu mnlo leh Pasian neilo zong omlo ding hi. Sabbath tanna in amaan Pasian’ tungah thumaanna hm hi a, “vantung leh leitung leh tuipi leh tuinaak khempeuh apiangsakpa” phawkna ahi hi. Hih in. Pasian bia in athukhamte zui in. adiakdiak in. a 4na azuidingin sapna anungzuih ahi hi. KL 324.1

Pasian’ thukham azuite leh Jesu’ upna aneite tawh kilehbulh in vantungmi 3na in alauhuai leh alipkliaphuai hillikliollma angali mihon khat tungah, “mi khat peuhin sapi leh amilim bia in. ataltang tung leh aziatlam khut ah ama’ ciaptelma angalileh Pasian’ helmahai akibangin adawnding hi” (Mangmuhna 14:9, 10). Hih limte maantakin ilikhiatna bekin a thupuak hong telsiam sak ding hi. Sapi in bang limla hiam? Alhn leh aciaptelma in bang lim hiam? KL 324.2

Genkhollma thugui sungali hih limte pen Mangmulma 12 panin na kipanto hi. Christ asuah laitakin athat nuam tanglai gulpi tawh na kipan hi. Tanglai gulpi pen Satan hi a (Mangmulma 12:9), Honpa athat dingin Herod kmnpipa nahumop hi. Christ ahong pai masak zawh kum zahuam 100 lai in. Christ leh amite tungah agalsimna ah gulpi in a khutzat alianpen in Rome Kumpite ahi hi. Tua laitakin Rome ukna sungah lawki biakna in thu aneih laitak ahi hi. Tua hi a, gulpi in amasapen in Satan hinla a, anilina ah lawki Rome lim zong ahi hi. (439) KL 324.3

Mangmulma 13:1-10 sungah sapi khat kigen kik a, “kamkeei tawh kibangin” hih tungah gulpi in “athuneilma, a tokliom, leh avangliatna apia hi.” Protestant atamzawte in a up mahbang un, hih in papa lim hi a, tang Rome Gam ie thuneilma leh tokhom leh vangliatna aluah ahi hi. Kamkeei tawh akibang sapi in “Pasian selphona kamlianpipi agen hi . . . Amahin Pasian langpangin zahpilma gen a, Amin, abiakbuk, leh vantungah aom khempeuhte agensia hi. Tua sapi tungah misiangthote galsim dingin thu kipia a, zo gawpin, minam khempeuh, kampau khempeuh, leh gam khempeuhte tungah thuneilma akipia hi.” Hih genkhollma in Daniel 7 sung a Kineu hibek hilo in, papa ahilma paulap aomlo zahin akawkmuh hi. KL 325.1

“Kha 42 sung thu anei dingin thuneilma akipia hi.” Kamsangpa in, “A lu 4 lakah khat in sizozah dingin liaimna angah bangin kamu hi.” Tuabanah, “Gal amante gal in kiman kikding a, namsau tawh a thatte namsau mah tawh kithat ding hi.” Tua kha 42 in “hunkhat, hun nih, leh hun lang” tawh akibang ahi hi. Tua in kum thum leh alang, ahilikei leh ni 1260 (Daniel 7) in papa thuneilma in Pasian ‘ mite anencip ding hun ahi hi. Hih hunin, gensa mahbangin, papa ie thuneilma akipat hun A.D. 538 panin kipanin A.D. 1798 ciangin abeiding ahi hi. Hih hun ciangin French galkapte in pope man uh a, papa ie thuneilma in asiding zahin liamma angah hi. Hih in “Gal amante gal-in kiman kikding” cih genkhollma atangtungsak hi. KL 325.2

Hih thu ah limdang khat hong kigen thak hi. Kamsangpa in, “Tua khit ciangin leisung panin sapi dang khat apusuak kamu hi; tua sapi in tuu bangin ki nih anei hi (Mangmulma 13:11). Hih sapiin adang sapite banglo-in, ameel leh akilatdan in alimciin gam lakkhia hi. Daniel kamsangpa maiah leitung a ukkhin gamliante pen hih sapi ie matsa bangin apulaak hi. KL 325.3

(440) “Tuipi lian tungah vantung huih li te in anawk laitak” in hih sapi ahongdawk khia ahi hi. (Daniel 7:2). Mangmulma 17 ah, vantungmi in agencianna ah, tuite in “mite leh mihonte, leh gamte leh kampaute” lim acing hi, ci hi. Vantung huih li te in tuipi tungah nungin acihin, kumpigamte in thuneilma angah nadingin gamte simin, alakna uh alak ahi hi. KL 325.4

Ahihhangin ki anei tuu abang sapi in “lei panin ahong paikhia ahi hi.” Aina’ gam aphuh nadingin gamdangte simin lak kullo ahilunanin, tua gamin kuamahin alak nailoh, kilemna tawh damdamin akhangto gam hiding hi. Tuipi kilok ahi “mite, mihonte, gamte, leh kampaute” ahi aomsa leitung gam liante lakpanin hongkhangkhia lo hi. Tua ahihmanin Nitumna lam leiphelpi panin kipanding ahi hi. KL 325.5

Kum 1798 kumin hangsan leh liatna aneiding, leitungbup ie lungsim akaiding bang Lei Tliak hongkhang khia hiam? Hih lim ilikhiatnaah lunghihmawh ding omlo hi. Hih genkhollma tawh gam khatbek kituak hi. Hihin United States of America kawk pelmawh hi. Laisiangtho leh leitung tangthu agelh tampite in kamsangpa laigelhte mah zangin hih gamthak mall tawh abulhtek uh hi. Hih sapi in “lei panin apaikhiatlam” khnu hi. Laiteite in “paikhia” cili kaimnal pen “singkung bangin khangkhia” acilma hi, ci uh hi. Akimuhna tawh kituakin. hih gamin kuamahin alak nailoh gam hiding hi. United States akhankhiatna aminthang laigellipa kliat in “asimtham mun awng panin ahongpai khiatna in thuthukpi ahi hi” ci hi. “A daai khaici bangin gamlianpi in akhangkhia hi” ci hi (G.A. Townsend, The New World compared with the Old, laimai 462). Kmn 1850 in Europe Journal khatin United States in alamdang gamlianpi khat hi a, “khangkhia” in. leitung gamphel agamdailma mun panin nisimin thuneilma leh kiphatsakna abelilap hi” naci hi (The Dublin Nation). Edward Everett in. (441) hihgam biakna gambeelte in aphulma thu agenna ah. “Amaute in kinawksuk kinawktolma omlo, ngaihmuanna aomna gamsimtham azong uli ahi hi. Tua mun ah Leyden pawlpi in lungsim siangtho suahtakna amang ding uh ahi hi. En dih un, munzaipi lungmuanna in tuam a, gamdai takin akilakna .... singlamteh dial akikhaina mun ahi hi!” (Speech delivered at Plymouth. Massachusetts, December 22, 1824, laimai 11). KL 326.1

“Amahin tuu-bangin ki nihanei hi.” Tuu bang kite in khangnona. mawhbaanlohna, migitna lim hi a, kamsangpa tungah akilak lei panin “apaikhia” United States lim ahi hi. Kmnpite leh siampite’ nencipna hangin America ah gambeel in atai Cliristiante in kmnpi leh biakna ki ukna zaitakin phuliding akliensat uh hi. Suahtakna atangko uhciangin. amaute ‘ khuamulma in munkip all kinga a, “mi khempeuh liangko kikimin kipiangsak” ahilma leh pumpi tawh akikhenkhia theilo “nuntakna. suahtakna, leh lungnopna zonna” ah hamphatna piak asawm uh hi.” Hih ki ukna-in. mite amau leh amau ki uk theilma, mi atamzawte khutlapna tawh teelna tungtawnin palai ki ukna gam thukhunte zekkhiatna neih theih nadingin ngaihmuanna apia uh hi. Biakna suahtakna zong pia uh a mimal khatciatin amaute ‘ lungsim tawng sianthona tawh kituakin Pasian apia theidingin akiphal hi. Mipi’ vaihawmna leh Protestant biakna in gam ie thukliun bulpi ahongsuak hi. Hih thusim in thuneilma leh khantolma ie thukhunte ahi uh hi. Christian gam khempeuh panin tuatcilna leh netcipna athuak mite in hih gamah lunglutna leh lametna ahongnei uh hi. Mi awn tampite in hih gam hongzuan uh a. United States in gam khempeuhte tungah a thuneipen ahongsuak hi. KL 326.2

Ahizongin tuu-bang kite anei sapi in “gulpi bangin kam apau hi. Amahin amasa sapi ie thuneilinate zangin, leitungah aom mite amasa sapi ahi sidek tak a angah liaimna panin damna angah sapi abiasak hi. Amaute in (442) namsau tawh liamna ngahin anungta kik tua sapi’ milim abawlsak uh hi.”(Mangmuhna 13:11-14). KL 327.1

Tuu-bang kite leh gulpi ie awte in hih gamtliak ie agenkhiat akampau leh agamtatna akilehbulh ahilma lim alak hi. Tua “gam ie kampauna” in gam upadi leh athuneilma agen ahi hi. Hih gamtatna hangin gam thukliun ahi suahtakna leh kilemna thukhunte akhem ding uh hi. “Gulpi bangin kam apau ding hi” genkholhna leh “sapi masa ie thuneilma” azang ding acihin khalam thualizawh lohna leh bawlsiatna ciantakin genkhollma hi a, gulpi leh kamkeei sapi in gamte tungtawnin gulpi akihilna agenkhol ahi hi. Sapi in ki nihnei acilma all “leitung leh leitungah ateeng mite amasa sapi abiasak hi” acihin hih gamin aana zangin papa biakna apiangsak thuzuilina pawl kliat piakhia ding hi, acilma ahi hi. KL 327.2

Hihbang gamtatna in gam ukna maantakin aphulma ulileh, tangtak leh etlawm takin suahtakna atangkona uh tawh abawl uh hih gam ie kumpi thukliun tawh kilehbulhin kizekna hiding hi. Gam phutcilte in kumpi ukna zangin biakna tunga thuneilma pilvang takin nadal khin uh hi. Ahizongin sapi hangin biakna thuakzawhlohna leh bawlsiatna atungding ahi hi. Hih ki ukna in, “Kmnpi kiukna in biakna phut nadingin thukhun khatzong bawllo ding a, biakna ah suahtakna zong kliamlo ding hi” ci hi. United States Kmnpi zum kliat peuhpeuh ah nasep lut nadingin biakna zia leh tong kingen lo ding hi.” Hih thute palsatlo dingin kikhamna in gam ie suahtakna hutna hiding a, kumpi thuneilma tawh biakna thuzuilina bangmah thu kipialo ding hi. Ahizongin, hih thukhun palsatna in genkhollma sunga limte pulaakna sangin kip tawntunglo hi. Ki nei tuu bang sapi ahi, sianthona. migitna, leh gu aneilo lim apua hinapi, athupiakna tawh gulpi abangding ahi hi. KL 327.3

“Leitungah ateeng mite tungah amaute tungah sapi lim abawldingin thu agen hi.” Hih sanah mihonpite thuneilma aomna kmnpi ki ukna namkhat lim alak hi a, United States akawkmuh ahilma genkhollma kician malunah hi. KL 327.4

“Sapi’ lim” ihcih in bang hiam? Koici bangin kibawlding hiam? Hih lim pen ki nei tuu bang sapi in abawlding ahi hi. Hih lim zong sapi’ lim mah kici hi. Tua lim in bang hiam? Bang tawh kibang ding a, bangci in kibawl ding hiam, cili sapi zia leh tong ilikantelna tawh ilizon ciangin papa zia leh tong tawh kibang hi. KL 327.5

Pawlpi masa in lawki zeh leh ngeinate apoinna hangin lungdainnathu ngumngek panin lampial uh a, hong kisia hi. Khasiangtho leh Pasian’ vangliatna mansuali a, mihingte lungsim siangtho aukcip theih nadingun kumpite’ thuneiluia azang uh hi. Tuabang hangin papa thukhun hongpiangkhia hi. Pawlpi in kumpi nangawn ukcipin. ama’ masuan asot nadingin “lampialte” dan apia hi. United States in zong sapi’ lim abawl nadingin biakna thuneilina in kumpi thuneilina hong ukcip ding a, kumpi thuneilina zangin pawlpi deilina atangtun nadingin alianciam ding hi. KL 328.1

Pawlpi in kumpi thuneilina angali sialsial un, aina’ upna panin apialte abawlsia ding hi. Rome nung azui Protestant pawlpite in Rome mah bangin lungshn siangtho biakna ciangtan nuam uh hi. Hill gentelma dingin England gam a England pawlpi zuilma alangpangte kum sawtpi sung akibawlsiatna kilak thei hi. Kmn zahuam 16 leh 17 laite in, Anglican pawlpi tawh aki-aihual theilo thuhilhsia tampite pawlpi panin kihawk khia in, mi tampi leh thuhilhsia tampite zong thongah kikhia in, kibawlsia in, upna hangin thalina athuak uh hi. KL 328.2

Lampialna hangin pawlpi masate in kumpi thuneilma panin hulma angen uh hi. Hih in papa ahi sapi apian nadingin lampi asialkliol ahi hi. Paul in, “tua hun ciangin tukna piangding a, . . . mawlma mi akilangding hi” (444) (2 Thessaloni 2:3). Pawlpi panin lampialna hangin sapi lhn bawl nading lam asialding uh hi. KL 328.3

Laisiangtho in agen inah, Topa ahongpai ma in kmn zahuam masa lai mahbangin biakna lampialna omkik ding hi. “Hun beikuan ciangin, haksatna hunte atungding hi. Mite in amaute’ leh amau aki it mi, ahaza thei mi, akisa thei mi, lungkhauh mi, Pasian agensia thei mi, anu apa’ thu amanglo mi, hehpilma aphawklo mi, asiangtho lo mi, ngeina bang itna aneilo mi, mite amawhsak mi, kitotna lungsim anei mi, mi agendai thei mi, thuhoih adeihlo mi, thuciam asiasak mi, thuhillma angai nuamlo mi, Pasian a itna sangin gualnopna alunggulh zaw mi, kisak theilma tawh ahai thei mi, apuatliamin Pasian it in ahililiangin avangliatna anial mi ahiding uli hi” aci hi (2 Timothy 3:1-5). “Tu in Khasiangtho in ateltakin ageninah, atawpna hun ciangin, pawl khatte in upna panin lampial ding uh a, akhemthei khate nung zuiding uh a, dawite doctrine angaiding uli hi” (1 Timothy 4:1). Satan in, “a thuneilma leh lim leh khemna nalamdangte tawh nasem dinga. adiklo lampi all mite akhemding hi.” “Hotkhiatna angah nadingun thmnaan it taktak lo-in” “khemna mn uh ahihmanin nasia takin siatna atuakding uh hi.” (2 Thessaloni 2:9-11). Hihbang diklolma pamnun atun uhciangin kmn zahuam masa lai-a piansualna anungzuih ding uh hi. KL 328.4

Protestant pawlpite lakah upna kitullikallma zai lua ahilunanin zawhthawhthu tawh upna kibat nadingin hanciam zawh ding hi ngeilo hi, aci uh hi. Ahizongin Protestant upna anei pawlpite lakah. kum tampi sung, akibang doctrinete all kipumkhat ding deilina agenkhia uh hi. Tuabang kipuinkhatna angah theih nadingun. Laisiangtho’ dinrnun panin a thupi phial zongin. akithutualiloh thute lakkhiat ding alungkim uh hi. KL 328.5

Kum 1846, CharlesBeecherinathuhilhnaah, “Evangelical Protestant Pawlpite” nasepna in “mihingte’ lauthawngna tungtawnin atawdap panin lamtoh asawm bek hilo, amaute in anainai in ci-le-sa deihna lungkimsak in, thumaan anelhsiali dingin nungta, gamtang leh na khempeuh akibunglet in siatna huihte dik in (445) lampialna ie vangliatna ah akunding uh hi. Hibangmahin Romete tualbial uh hilo hiam? Tu in, eite in ama’ nuntakna anungta kik hilo ilihi hiam? Ih masuan ah bang ilnnu hiam? A dang Council pi khat! Leitungbup kikliopna!” (Sermon on “The Bible a Sufficient Creede,” dehvered at Fort Wayne, Indiana, February 22, 1846). Hih dimnun ahongtun uh ciangin, kipawlkliopna angah siang nadingun, zawhthawhthu azatding uh kalkhat bekmah aomlai ahi hi. KL 329.1

United States ah pawlpi makai tuamtuamte in doctrine kibatnate ah akipawl khit uhciangin, aphuh uh kipawlna leh apawlpite uh akepcing nadingin zawhthawhthu tawh thupiakna aneih nading un, kumpi ki ukna ahuzaap ding uh hi. Tua hun ciangin, America ah aom Protestantte in Rome’ thuneilma milim hongbawl ding uh a, amau’ cihbang azui nuamlote tungah kumpi thukham zangin danpiakna anei ding uh hi. KL 329.2

Ki anei sapi in “aneu alian, azawng ahau, asuakta leh asuaktalote ziatlam kliut ah ahilikeileh ataltang tung uhah sapi ciamtehna angali nadingin thu apiading hi. Tua sapi’ ciamtelma leh anmnbat aneilo khempeuhin lei theilo, zuak theilo ding uh hi.” (Mangmulma 13:16, 17). Vantungmi 3na ie hillikhollma all, “Mi khat peuhin tua sapi leh ama’ milim bia in, aciaptelma ataltang tungah ahilikeileh aziatlam khutali angah leh Pasian’ helma leenggahtui adawnding hi.” Hih munah akigen, Mangmulma 13 a kamkeei abang amah biak nadingin kinih nei tuu- bang sapi in zawhthawhthu tawh avaihawm tua “sapi” in papa ahi hi. “Sapi’ milim” in lampial Protestantte’ lim hi a, Protestant pawlpi tuamtuamte in kipumkhat in, kumpi’ thuneilma zangin amaute’ upna mite azuisakding ahi hi. “Sapi’ ciaptelma” in banghiam, cih kankhiat laiding ahi hi. KL 329.3

Sapi leh a milim biakna hillikhollma akipiak khit ciangin, genkhollma in, “Hililai ah Jesu’ upna leh Pasian’ thukhamte azui mite aom hi” aci hi. Pasian’ thukham azuite leh sapi leh amilim bia in. ciaptehna angahte kikelkisak a, alangkhat ah Pasian’ thukham zuihna (446), alangkhat ah Pasian’ thukhamte palsatna in Pasian abiate leh sapi abiate kilamdangsak hi. KL 329.4

Hih sapi in azia atong tuaindiak ahihmanin. ama’ milim in Pasian’ thukham palsatna ahi hi. Daniel in kineu ahi papa agennaah, “Ainahin hunte leh thukham akhel sawm hi” ci hi (Daniel 7:25). Paul in tua vangliatna pen “mawlina mi” ci a, tua in Pasian sangin asangzaw in akilamto hi, ci hi. Genkholhna khatin adangkhat tawikim hi. Pasian’ thukham aklielna tawh papa in Pasian sangin asangzaw in kilamto hi. Thukham akikhel banglianin theipipi in mi khatin tua thukham azuihleh tua thukham akhelpa tungah pahtawina lianpi apia asuak hi. Tuabangin papa’ thukhamte zuilma in Pasian’ tangin pope tungah thumanna apiakna ciamtelma ahi hi. KL 330.1

Papa in Pasian’ thukham klielding ahanciam hi. Thukham 2na, milim biakding akliamna, thukham lak panin lakhia in, leh thukham 4na khclin. Sabbath ni munah nipikal khatah ni masa ni akitan nadingin tliu apia hi. Papa in thukham 2na alakkhiatna pen thukham masa sungah helding kisamlo hi, ci hi. Pasianin a thukham ihtel ding ahong deihsakna tawh kituakin thukham apia ka hi uh hi, ci uli hi. Tua ahilunanin hih hepkhiatna in kamsangpa’ genkholh thukham khelna hilo hi, ci uh hi. Tupna leh sawmna tawh akhelna uli hibangin kigen hi: “Amahin hunte leh thukham klielding alungngai hi.” Thukham 4na akhelna in genkholhna atangtungsak hi. Hih klielna tawh tua pawlpi in ama’ thuneilma tawh availiawm ahihlam apulaak hi. Hih sanah papa in Pasian sangin asangzaw in akilamto hi. KL 330.2

Pasian abiate in. adiakdiak in. thukham 4na, piansakna vangliatna leh biakding leh zalitakding angetna ie lim ahi Sabbath azuihna uh tawh mite tawh akibat loh niahbangun. sapi abiate zong Pasian’ piansakna mualsuang susia dingin alianciamna uli leh Rome pawlpi asanglaptohna tawh atuamdiak ding uh ahi hi. Sunday adingin pope in athuneihna tawh avaihawmna (447) tawh kurnpi’ thuneilma zangin zawhthawhthu tawh Sunday ni kimlai “Topa’ ni” cisakin atangsak hi. Ahizongin Laisiangtho in ni sagilini pen “Topa’ ni” ci a, nipikal ah ni masa ni ah minvawh ngeilo hi. Christ in. “Milling’ Tapa in Sabbath’ Topa zong ahi hi” ci hi. Thukham 4na in, “Ni sagilini in Topa’ Sabbath hi” ci hi. Isaiah kamsangpa in. “Ka ni siangtho ni” ci in naminvawh hi (Mark 2:28; Isaiah 58:13). KL 330.3

Sabbath pen Christ in khel hi, ci a mite’ genpen Christ mahmahin maan salo hi. A Mualtung thuhilhna ah, “Thukham akheldingin hongpai hi, ci kei un, thukham leh kamsang’te thupuakte kheldingin ka hongpai kei hi. Asusia ding in ka hong pai kei hi, akicingsak dingin ka hongpai hi. Amantakpi kong geninah, vantung leh leitung amanthang zongin adeilina apicin matengin thukham panin sut khat nangawn mangthanglo ding hi. Thukhamte sung panin aneupen apalsatte leh midangte zong apalsat dingin ahilhte in vantungali mi neupente kici ding hi. Ahizongin. thukham zui in, midangte zong azuidingin ahilhte vantungah milian kiciding hi” aci hi (Matte 5:17-19). KL 330.4

Sabbath khel nadingin Laisiangtho in thupiakna omlo hi, acih thu in Protestantte in thmnaan in asan uh thu ahi hi. American Tract Society leh American Sunday School Union in siangtakin gellikhia zo hi. Hih laite lakah khatin, Sunday Sabbath tan nadingin Laisiangtho Thak in gending neilo in agamdailma leh, tua ni akitan nadingin thukhun omlo hi, ci inagenna akitlieihpih tek ahi hi.” George Elliott, The Abiding Sabbath, laimai 184). KL 331.1

Adang khatah, “Christ asih ciangdong. Sabbath ni kiklielna omlo hi.” Ciamtehnaah, Sawltakpite in zong Ni sagih ni Sabbath nusia in nipikal ni masa tan nadingin thupiakna neilo uh hi.” (A. E. Waffle, The Lord’s Day, laimai 186-188). KL 331.2

Pawlpi in Sabbath khek uh ahilma Roman Catholic te in sangsiam uh a, Protestantte in Sunday ni atanna uh tawh (448) Rome ie thuneilma apom uh ahi hi. Catholic Catechism of Christian Religion sungah thukham 4na zuilma tawh kisai dotna akidawnna all, “Tanglai thukham all, Saturday ni in akisiangthosak ni hi a, ahizongin pawlpi in. Jesu Christ in ahilhna tawh kituakin, leh Pasian’ Khasiangtho’ makailma zuilma tawh. Sabbath pen Sunday tawh akikhel ahi hi. Tua hi a, tu-in, ni sagilini hilo in, nipikal ah ni masa ni eite in ihsiangthosak hi. Sunday in. tu in. Topa’ ni ahi hi” ci uh hi. KL 331.3

Catholic Pawlpi ie thuneilma lim ahilma tawh papa laigelhte in. “Sabbath pen Sunday tawh akhelna ngiatin, Protestantte in zong aplial mahbang un. . . . .Sunday atanna uh tawh Pawlpi in pawi nite khel theilma thu aneilma leh mawlma sungah amaute thu pia thei ahilma asang uh ahi hi.” (Henry Tuberville, An Abridgment of the Christian Doctrine, laimai 58). Tua ahihleh. Sabbath akiklielna in bang hiam? Rome Pawlpi ‘ thuneilma lim, sapi ciamtelma hilo hiam?” KL 331.4

Roman Catholic Pawlpi in athuneilma uh khahsuah nailo hi. Laisiangtho Sabbath anial laitak un, Ama’ bawltawm sabbath ni leitung leh Protestantte in asan uhciangin, amaute in ama’ thuneilma asang uh ahi hi. Hih klielna tungtangah pawlpi ngeina ahihkeileh, Pate thuneilma hangin kikhel ahilma zong genthei khamah ding uh hi. Tuabangin agenna mah uh tawh amaute in Rome panin akikhenkhiatna uh ahang anawlkhin uh asuak hi. Rome panin akiklienkhiatna uh aliangin “Laisiang- tho, leh Laisiangtho bek in Protestantte ‘ biakna hi” cih anialkik uh ahi hi. Papate in ahihleh Protestantte amau leh amau mah kikheinkhem uh ahilina musak uh a, hih thu ainulo akineih uh hi. Sunday tan nading hanciaiuna in mainawt in maipha aliongngah ciangin. amah na kipak sim gige a, Rome dial nuaiah Protestant khempeuh alut kikding atliei uh hi. KL 331.5

Rome te in, “Protestantte in Sunday ni atan uhpen, amaute tung leh Pawlpi’ thuneilma ah biakna ahongpia uli hi,” ci hi (Mgr, Segur, PlainTalk About the Protestantism of Today , laimai 213). Protestantte in Sunday tanding zawhthawhthu tawh mite asawl uliciangin sapi ahi papa bia dingin asawl uh ahi hi. Thukham 4na ie ngetna thei a, (449) amaan Sabbath sangin akhial sabbath atanna uh tawh Sunday tangdingin thu apia vangliatna abia uh asuak hi. Biakna tavuante asemkhia dingin kumpi thuneilma tawh thupiakna tawh pawlpite in sapi ading lim abawl uh ahi hi. United States ah Sunday tangdingin zawhthawhthu tawh thupiakna in sapi leh sapi ading lim abiakna uh ahi hi. KL 332.1

Abeisa khang hun a Cliristiante in Sunday atan uhciangin Laisiangtho Sabbath atangmah kisa uh hi. Tu in pawlpi sim ah amaan Cliristiante om uh a, Roman Catholic pawlpi sungah zong Christian dik tampi om uh hi. Amaute in Sunday ni pen Pasian’ Sabbath ni mall salai uh hi. Pasianin Ama maiah amaute ‘ cihtakna asansak hi. Ahizongin Sunday tanding kumpi thuneilma zawhthawhthu tawh thu apiak uhciangin. Sabbath tanding leitungin khuavak hong ngahsanding uh a, Pasian’ thukham apalsat peuhmahte in, Rome ie thuneilma sangin asangzaw lo thu amanna uh tawh Pasian tangin pope thu azuizaw ding uh hi. Tuabang mite in Rome leh ama ‘ thuneilma abia uh suakding a, ama’ phuhsa biakpiakna asang uh asuak hi. Amaute in sapi leh sapi lim abia uh ahi hi. Pasian’ thuneilma leh Pasian zahtakna lim ahi Pasian’ phuh Sabbath anialna uh tawh mite in Rome ie thuneilma ateelzaw uh suak a, Rome ie thuneilma asanna lim ateel uh ahi hi. Tua in sapi ciamtehna ahi hi. Mihonte maiah hih thu siangtakin akiphallikhiat matengin amaute ‘ maiah teeldingin Pasian’ thupiak leh mihingte bawltawm thupiak akikoih ding hi. Pasian’ thukhamte palsat dingin ateel paisuakte in “sapi’ ciamtelma” angahding uh hi. KL 332.2

Asithei mihingte tungah alauhuai linphawnna akipia thu in vantungmi 3na’ thupuak ahi hi. Tua in hehpilma akihello Pasian’ helma leenggahtui samsuk ahilnnanin mawlma lianpi hiding hi. Hih thu atheilopi in mite khuamial lakah kinusialo ding hi. Pasian’ thukhenna in mite ahongveh ma in mawlma hillikliollma kipiakhia masa ding hi. Mihingte in lunggim in suahtakna lampi azongding uh ahi hi. (450) Genkhollma in, amasa vantungmi in “gam khempeuh, minam khempeuh, kampau khempeuh, leh mi khempeuhte tungah tangkona kipia hi, ci hi. Vantungini 3na tangkona in thurn kigawm thupuakna suak a, mun citengali kithehthang ding hi. Hih tangkona pen genkhollina sungah aw lianpi tawh tangkona naci hi. Van maitangah aleng vantungini in, ci ahihmanin, leitungini khempeuli theihdingin kitangko ding ahi hi. KL 332.3

Hih thu ah Christian kliempeuhin klien nih kisuahding uli hi. Pasian’ thukham azui a, Jesu’ upna aneite leh sapi bia in. sapi leh ainilim ciamtelina angahte pawl nih ahiding uh hi. “Aneu alian, azawng ahau, ini suakta leh sila” te zawhthawhthu in (Manginulina 13:16) kuinpi thuneilina leh pawlpi thuneilina kopin “sapi’ ciamtehna” angali nadingin asawlding uh hi. Tua bang hun mahin, Pasian’ mite in tua ciamtelina sanglo ding uh hi. Patinos tuikulh ah kamsangpa in “sapi leh sapi lhn, sapi ciamtelina leh aina’ min nambat tungah gualzawlina angahte in hinlang tuipi tungah dingding uh a, Pasian’ khausaite atumding uli hi.” Amaute in Moses leh Tuuno’ la asading uh hi.” (Mangmulina 15:2, 3). KL 333.1