Christ leh Satan: Kidona LianpI

20/45

Khen 17—Zingkhua Tangkote

Gupkhiatna akicinsak nang Christ nihveina ahongkum kik ding ahi hi. Tua thu in athupi leh aminthang Laisiangtho thumaan ahi hi. Pasian’ khalam kliualzin mite “silma limnuai” ah sawtvei kinusia lua ta hi. Amaute tungah kipakding lametna ahi, “thawlikikna leh nuntakna” ahi Christ’ kumkikding kamciam ahi hi. “Akihawlkhia amite” a innah aciahpih ding hi. Nihvei kumkikna in Laisiangtho ie thu lupi kliat ahi hi. Nupa masate in dalma kalsuante tawh Eden huan panin apaikhiat uh hun a kipanin upna’ tate in susiapa’ vangliatna asatzan ding leh amangtliangkhin Paradise apiakik dingin Kamciampa apaikik ding angak uh hi. Tanglai misiangthote in amaute’ lametna akicingsak dingin minthanna tawh Messia ahongpai ding nangak uh hi. Eden huanah ateeng innkuan kliang sagilma ahi Enoch in kum 300 sung Topa tawh nungta khawm a, Honpa ahongpai ding amukhol ding liamphatna na kipia hi. “En un, amisiangtho a tulsawm lomte tawh Topa ahongpai hi” (Jude 14, 15). Pa, Job in zong genthei in akhuisatna zanliun laitakin akilinglo muanna tawh “Ka Honpa nungta hi, cih kathei hi, leitung hunbei ciangin Amah adingkhia ding hi. Hih kataksa mahmah tawh ka Pasian kamu ding hi. Keimah mahin Amah kamu dinga, ka mittangte in amuding hi” (Job 19:25-27) ci hi. (300) KL 224.1

Christ ahongpaina-in midikte’ maanliun kipansak ding a, tua in Laisiangtho agelhte alunglawpsak leh agengen nuamsak thu ahi hi. Lasiangtho sungali kamsangte leh laphuakte in tawntung atang meivakte thu naphuak uh hi. La phuakpa invanglian Israel Kumpipa thu la in nasa a, “Zion panin, melhoilma kicing Pasian hong tangkhia ding hi. Eite Pasian hongpai ding a, gamdailo ding hi. . . . Asangna panin vantung samding a, leitungah amite thukhen ding hi” (Late 50:2-4). “Topa maiali vantungin kipak henla, leitungin lungdam ta hen. Amah in dikna tawh leitung thukhen ding a, amite Aina’ thumaan tawh akhending hi” (Late 96:11-13). KL 224.2

Isaiah kamsangpa in: “Leivui lakali ateeng mite aw, tlio unla, lasa un. Bangliang hiam, cilileh note’ daitui in antehselte’ daingo tui hi a, leitung in asi mite anawnkhia ding hi” “Na misite un ahingkik ding uh a, asi ka pmnpi tawh kitonin athokhia ding hi.” Gualzawhna tawh silma nawmvalh ding a, mitang kliempeuli panin Topa Pasianin khitui ahongnul sak ding hi. Leitung maitang panin amite athuhillma Amahin hemkhia ding hi. Tuaci ding hi, Topa in ci hi. Tua ni ciangin, en un, hihin eite Pasian hi. Amah sawtpi ilmgakzo hi. Amahin eite honghon khia ding hi. Hih in eite Topa hi. Amah ihngak khin zo hi. Aina’ hotkhiatna ah eite nuamsa in ilikipak ding hi” (Isaiah 26:19; 25:8, 9). KL 224.3

Habakkuk in mangmuhna tawh Amah ahongkumna namu hi. “Pasian in Teman panin hongpai a, Asiangtho Pa in Paran mualpanin ahongpai hi. Aina’ vangliatna in vantung tuam a, leitungin Amah phatna tawh akidim hi. Aina’ vangtang in khuavak tawh akibang hi.” “Amah dinga, leitung ateh hi. Amahin en a, gamte anawkkek hi. Tawntung mualte zong kikhenthang uh a, mualnote in akun uh hi. Aina’ lampi in atawntung ahi hi.” “Na sakolte tungah nangmali natuang a, Hotkhiatna sakol leeng natuang hi. Mualte in Nangmah hongmu uli a, amaute alinggawp uh hi. . . . munthukte awng uh a, ama’ khutte alamsang uh hi. Ni leh kha te in aomna panun dingkip lai uh a (301) Nangma tlialpi khuavak tawh amaute paikhia in, atezialzial nateipite azui uh hi.” “Na mite’ hotkhiat nadingin amaute paikhia uh a, Na sathau nilhpa adingin apaikhia uh hi” (Habakkuk 3:3, 4, 6, 8, 10, 11, 13). KL 225.1

Honpa in anungzuite tawh akiklienkhiat ding laitakin, lametna tawh amaute hehnem a, akumkik nading agenpih hi: “Note lungmang kei un . . . Ka Pa inn sungah omna tampi aom hi. Note’ om nading mun bawlin ka paiding hi. Pai-in, note’ om nading kabawl leh kong paikik ding hi. Keimah mahin note kong lading hi” (John 14:1-3). “Minthanna tawh milling’ Tapa hongpai ding a. Amah tawh avantungmite zong ahong paiding hi.” “Tuaciangin minthanna tokliom tungah Amah hiding a, Ama’ mai ah gamkhempeuli akikaikhawm ding hi” (Matte 25:31, 32). KL 225.2

Christ vantung akah khit ciangin aomlai vantungmi-in Ama’ hongkumkik ding kamciam agenkik uh hi: “Hih Jesu mahin vantung akahtoh namuh bang mahun, ahongkum kikding hi” (Sawltak 1:11). Sawltak Paul in, Khasiangtho humopna tawh ageninah, Topa malnnah in vantung panin otkhaina tawh. vantungmi mangpa aw tawh. Pasian’ peengkul tumna tawh ahongkum ding hi.” (1 Thessaloni 4:16). Patmos tuikulh a kamsangpa in: “En un. Amah in meeilompi tawh hongkum ding a, mihang khempeuhin amuding hi.” (Mangmulma 1:7) ci hi. KL 225.3

Ama’ hongkmnna in minthanna meei tawh kituam a, “leitung apiancil panin kamsangte tungtawnin Pasian’ kam tawh akigensa hi a na khempeuh kibawlthak ding hi.” (Sawltak 3:21). Sauveipi siatna’ ukna kisattat ding a, “leitung kuinpi gam in Christ leh Topa kumpi gamte hiding a atawntungin auk ding hi” (Mangmulma 11:15). KL 225.4

“Topa’ minthanna kilangding a leimi kliempeuhin amuding uh hi.” Amah in acianlai amite adingin “minthanna lukhu” hidng a, hoilma suangmanpha ahiding hi” (Isaiah 40:5; 61:11; 28:5). (302) KL 225.5

Tua hunciangin gallemna leh Messia ie tawntung lunggulh gam vannuaiah akiphut ding hi. “Topa in Zion heh- nem ding a, mun thelthang khempeuh ahehnem ding hi. Gampalakte zong Eden huan bangin abawlding hi. Sehnel gam zong Topa’ huan bangin apiangsak ding hi.” “Lebanon’ minthanna zong kipia ding a, Cannel leh Sharon hoihna zong kipiading hi.” “Nangmah in ‘nutsiat’ hong kici nawnlo in. na leitang zong kihawmsuak sak nawnlo ding hi. Nangmahin Kehna lungkimna nahiding a, naleitangin Beaulah kiciding hi.” “Mopipa in mo tungah akipak bangin, na Pasianin nang tungah akipakding hi.” (Isaiah 51:3:35:2; 62:4,5). KL 225.6

Khang tawntungin, Ama’ nungzui adikte adingin Topa’ kumkikna in lametna lianpi ahi hi. Olivet mualtung panin Honpa akahtohma in apiak kamciamin ‘Kong paikik ding hi,’ cih ahi hi. Tua in anungzuite’ masuan tangsak a, dalma in amitsak theihloh kipakna leh lametna aneisak hi. Gentheilma leh bawlsiatna kawmkal ah “ahong kilangding alian Pasian leh Honpa Jesu Christ” in “thupha lametna” ahi hi. Thessaloni pawlpi mite-in a itte uh lei ah vui in, dalma in aluah ciangin, Paul thuhillma tawh Topa’ hong kilatkik nading lametna anei kik uh hi. Tuaciangin Christ sungah asi mite in thokik ding uh a, ahinglai mite tawh vankimlai ah Topa tawh kituahdingin laktolma angahding uh hi. “Tua hi a, Topa tawh aom tawntung ding uh hi. Tua hi a, hihkammalte tawh khat leh khat na kihanthawnun” aci hi (1 Thessaloni 4:16-18). KL 226.1

Suang tawh akidim Patmos tuikulh tungah nungzuite in hili kamciam, “Pello in manlang takin Ka hong paikik ding hi” pen klialam khualzin pawlpi in thungetna tawh lunggulh sa in “tuabang mahin, hong paita in, Jesu Topa” naci uh hi (Mangmuhna 22:20) aci uh hi. KL 226.2

Thonginn, meikliuam, ngawngtanna tau panin silma thuakna tawh misiangthote in kum za tampi hih thmnaan tetci napang suksuk uh hi. Hih in upna leh lametna ahi hi. Ama’ “thawlikikna theihcianna leh Ama’ hongkmn ciangin thokik ding, cih theisa in, hili Cliristiante in “silma simmawhin, silma tungah atuang uh hi” (Daniel T. Taylor, The Reign of Christ on Earth: or. The Voice (303) of the Church in All Ages, laimai 33). KL 226.3

Suakta takin thokik ding uh ahihmanin hankhuk sungah atuaksuk ngam uh hi (Ibid., laimai 54). Amaute in “Vantung panin Pasian’ minthanna tawh Topa ahongtuahsuk ding” alamen uh hi. Midikte tungah Ama’ kumpi gam ahong paipih ding hi. Waldensian te in zong tuabang mah in alamen uh hi (Ibid., laimai 129-132). Wycliffe in zong Honpa ahong kilatding lamen in pawlpi’ lametna asuaksak hi (Ibid., laimai 132-134). KL 226.4

Luther in “Thukhenni in kum 300 khengnawnlo ding hi, cih ka um hi. Pasianin hih asia leitung sawtvei omsak nawnloding hi.” Tua ni lian ni in naita a, akihhuai gamte kilumlet baihta ding hi” (Ibid., laimai 158, 134). KL 226.5

“Hih ateeklua leitungin abeihun ding tawh kigainla nawnlo hi” Melancthon in ci hi. Calvin in Cliristiante kiangah, “zekai kei un, Christ’ ni thupi atunding lunggulh un, tua ni ngaihsun in thumaan innkuan khempeuhin lamen uli hen.” “Tuani zingkhua avak dongin Clirist lunggulh in. zongin, ililungngai ding hi. Topa in Aina’ kumpi gam minthang ahong lakding hi” (Ibid., laimai 158, 134). KL 227.1

Knox in. “Topa Jesu in eite pumpi taksate vantungah kengto hilo hiam. Amah ahong paikik ding hilo hiam? Amah hongpaikik ding ahihlam eite in ihthei hi.” Ridley leh Lathner te in thumaan adingin anuntakna uh piakhia uh a, Topa hongkmn kikding alamen uh hi. Ridley in, “Lunghihmawhna omlo in, ka up thu in, leitung beikuan ahita hi. Pasian’ nasem Jolm tawh kipawlin, eite lungsim sungah Honpa Christ kiangah ngen ni, hongpai ta in, Topa Jesu, hongpai in, ci ni” (Ibid., 151, 145). KL 227.2

Baxter in, “Topa hongpai kikding ngaihsun in, limzungzungin kalung nuamsak hi.” (Richard Baxter, Works, vol. 17, laimai 555). “Ama’ misiangthote nasep leh zia leh tongin Ama’ hongkumkik ding lametna ahi hi.” “Thawlikikni ciangin atawpna ah akisusia thu in silma ahihleh Jesu’ kmnkik ding kintakin mite in sinin, thu ilmgending hi. (304) Tua hunciangin silma kizo siang ding hi.” (Ibid., vol 17, laimai 182, 183). “Hih ni in, thu umte in, alunggulh, alamet, leh angak uh ni hi a, amaute adingin hotkhiatna nasep in zawlikhit sa bangin lungsim vekpi lunggullma leh klia nasepna hiding hi” (Ibid., vol 17, laimai 182, 183). Hihbangin sawltak pawlpi, gamlak a pawlpi, leh Puahphate inna um uh hi. KL 227.3

Genkholhna in Clirist hongkumkik danding genbek lo in, ahun anaina lim zong hongpia khin hi. Jesu in, “Ni, klia, leh aksite tungah lim akilangding hi” ci hi (Luke 21:25). “Ni mialding a, klia in zong khuavak apiakei ding hi. Vantunga aksite zong kia ding a, vantunga aom vangliatnate in akilinggawp ding hi. Tua hun ciangin milling’ Tapa in meei tung tuangin vangliatna tawh ahongpai ding anai zo hi.” (Mark 13:24-26). Nihvei kumkikna amapi ding lhn masa mangmupa in agen hi: “Zinling dinga. ni mial in, samul vom puan bangin amialding hi. Kha in zong si bangin asan ding hi.” (Mangmuhna 6:12). KL 227.4

Hih limte in kmn zahuam 19 lai in tetci apangzo uh hi. Hihte atangtun nadingin, kmn 1755 in anasiapen Lisbon zin ling a, Europe gam, Africa, leh America nangawn ngawk zo hi. Mipite in Lisbon Zinling, ci in atheih uh bangin Greenland, West Indies, Madeira tuikulh, Norway leh Sweden, Britain, leh Ireland ah alingzo hi. Tai awn 4 kimhuam azai in akiling ahi hi. Africa ah Europe zahin akhaulipai hi. Algiers gam alian zaw asusia hi. Morroco panin agamlat lolma khuata khatah milling tul 8 panin tul 10 dong akivukcip hi. Tuihual lianpipite in Spain tuidung tuumto a, Africa khuapi pawl khat zong vukto ahilunanin tampi tak asiasak hi. KL 227.5

Spain leh Portugal ah nasia phadiak hi. Cadiz ah tuihual in pi 60 sangin lei all akahto hi. Portugal gam a alianpen mualte zong kinak lin lua ahilunanin abul panin kilok abang hi. (305) Pawl khatte akhuinvum kihongkhia in, kibalkek a, akim apam zangkuam akidenna uli hi. Meikuangte zong akithawlikhia dingin akigen hi.” (Sir Cliarles Lyell, Principles of Geology, laimai 495). KL 228.1

Lisbon ah “leinuai ah vanging bang gamlmnna kiza a, tua khit phetin, khuapi kilokvat a, khuapi alang atukpah hi. Minit 6 sungin mi 60,000 amang pah hi. Tuipi zong nungtolh in tuipi dung keusak hi. Tua khit ciangin tuihual hong kalikik a angeina sangin pi 50 asangzaw in akhupto hi.” Hihbang tuahsiatna hun in Lisbon ah thupiang khelkliel zong kiza lai hi. Tembaw kliawlna munte zong suangkang bekbek tawh akilam hi a, sum tampi akizang ahi hi. Inn kicimte in anawngkaisak loh nadingin mi tampi ahongbu uh ahi hi. Asungah abu milling teng tawh tliakhat thu in turnsuk a, siluang kliat zong hong lamkhia kik nawnlo hi” (Ibid., laimai 495). KL 228.2

Zingling in angawk khitphet leh biakinnte, phungzi sangte, adang kumpi innliante sell li suah selikhat akicim hi. Zin alin zawh nai nili khit ciangin mun tuamtuam ah meikang a, ni thmn sung kuangsuak ahilnnanin khuapi asia cipsak hi. Tua zinlin ni pen zumkhak ni tawh kituak a, biakinnte leh phungzi sangte ah mi adim laitak ahi hi. Mi tawm khat bek asuakta uh hi.” (Encyclopedia Americana, art. “Lisbon,” note, ed. 1831). “Mihingte laudan kamin genzawh ding hilo hi. Milling khatzong kap theilo a khitui zong luanglo hi. Taisuk taito uh a lamdangsakna leh launa tawh liai ot uh a, amai ulileh a awmpi uh tumin, gentheilma hun tungta, leitung abei hilo hiam, aci uli hi. Nute in atate uh mangngilhin, singlamteh limte pua in atai kawikawi uh hi. Kamsiatna tawh mi tampite in biakinn all abudingin tai uli a, amawhsutnate un kimanna neilo in, biakna taute, milimte, siampite, leh mihingte in akibangin asia khawm uh hi.” Tua ni in milling tul 90 bang amangthang dingin akingaihsun hi. (306) KL 228.3

Tua zawh kum 25 khit ciangin genkhollma sungali akigen lim kliat adawk kik hi. Tua ni-in ni leh kha amial hi. Hih thu apiandangna in atangtun ding hun ciantakin akigenkhol hi. Olivet lmialtungah Honpa in nungzuite tawh akihona ah, pawlpi thuakding papa bawlsiatna gimna hun kmn 1260 khit ciangin gentlieih hunte kitomsak ding a, Aina’ hongpai nading limte gensuk hi. Agente lakah a khatna ading hun agenna ah. “tuabang giiuna ni khit ciangin ni inial ding a, kha inzong khuavak pialo ding hi.” (Mark 13:24). Tua ni/kum 1260 pen 1798 ciangin abei ahi hi. Hih kuin acinrna kum 25 asap laipekin bawlsiatna beita hi. Hih bawlsiatna kbit phet in. Clirist in agenna ah. ni mialding hi, ci hi. May 19, 1780 lianin hili genkliollina tangtung hi. KL 228.4

“Lamdang leh gensiang theihloh zahphialin May 19, 1780 kum in ni hongmial takpi a, England van maitang leh akimu thei van maitang amial takpi hi.” (R.M. Devens, Our First Century, laimai 89). KL 229.1

Massachusetts a mitmu tetci pangte in apiangthute agenna ah: “Zingsang ni hongsuak baih a, asawtlo in ni amialvat hi. Meeilomte zong niamkai a, tuate lak panin meivom lompite ahong kilangkhia hi. Khua phelep tangin. vanging a, guah tawm azu hi. Nai kua asat ciangin meilomte hongpa zawdeuh a, smnngo meel apua hi. Leitang, suangte, singkungte, innte, tui, leh mihingte amel uli kikliel a, leitung khuavak tawh akibanglo in atang hi. Minit tawm khat kbit ciangin. meilompi hong dawkkhia a,van maitang khempeuh atuamcip hi. Mualkil teng lobuang ah, khuaklial nitak nai kua bangin khua amial hi. KL 229.2

“Mihingte ‘ lungsim sungah launa, patauhna, leh lamdang sakna in damdam in atuamcip hi. Numeite in kong kiangah ding uha, mulma cinteng khuamial a en uh hi. Pasalte in nasepnate panin hongciah uh a, (307) lettama te in avanzatte uh nusia in. siksekte in zong ameizapna uh nusia in. sumbukte in asaingakna uh ataisan uh hi. Sangkahte kiciahsak a, naupangte in lausa in inn adelh uh hi. Khualzinte zong amau tawh akinaipen buhtu saalte ah atawlnga uh hi. Mihingte muk panin ‘bang piangding hiam’ citek uh hi. Huihpi suangval in leitang aliakding abang hi. Na khempeuh abeihun atungding abang hi. KL 229.3

“Khuaimeite kivak in. meikhuk panin meikuangte in innsung ataan hi. Plialbi lutkuan kha asuak nailo abang hi. Vasate zong abu uhah ciah uh a, bawngte zong lopa anekna panin kliawlin dai kiangah akikaikliawm uh hi. Uiphukte in akua panin khuadak khia uh a, vasate in anitak la uh sa in. bakte zong alengkhia ngeingai uh hi. Ahizongin mihingte in nitak tungnailo ahililam athei gige uh hi. KL 229.4

“Salem a Tabernacle Pawlpi ah pastor ahi Dr. Nathanael in inn khat ah kikhopna abawl laitak hi a, athuhilhna ah hih khuamial in Pasian bawl khuamial hi, aci hi. Mun tuamtuam ah mite kikaikhawm uh a, thuhilhte’ Laisiangtho munte in agenkhollina tawh akituak vive ahi hi. Sun 11 laitakin amialsuk laitak ahi hi.” (The Essex Antiquaran, April, 1899, vol. 3, nambat 4, laimai 53, 54). “Mun atamzawte ah khuamial lua ahihmanin khuai meivak kivak lo-in khutnai lehkawm naite enin ahun gentheilo uh a, ankuang zong mn theilo in. inn nasep zong sem theilo uh hi. KL 229.5

“Hih khuamial athukna tuamdiak mahmah hi. Nisuahna lam Falmouth ah kimu a, nitmnna lam tuipi dung Connecticut leh Albany dongin kithuak klia hi. Khanglam ah tuipi dung dongin tuabang mall apiang ahi hi. Saklam ah American te teenna munkhempeuh ah hihbangmahapianghi.” (William Gordon, History of the Rise, Progress, and Establishment of the Independence of the U.S.A., vol. 3, laimai 57). KL 230.1

Nitak atumna nai khat nai nili sap laitakin khuamial suk a, van tawm ahong kihongkhia hi. Ni hongdawk khia a, meivom lompite in aliah lai veve hi. “Nitum khit ciangin, meilomte in van khulikik a, (308) kinawhtakin khua amial hi.” “Zan khuamial in sun khuamial sangin lauhuai zaw lo, piandang selo hi. Khalik laitak ding hi a, meivak lohin bangmah kimuthei tuanlo hi. Vengkim a innte leh agamlapi aki et ciangin Egypt gam a mialpi abang hi. Khavak in abun zoloding abang hi.” (Isaiah Thomas, Massachusetts Spy: or, American Oracle of Liberty, vol. 10, nambat 472, May 25, 1780). Mitmu tetci pang khat in, “Van maitang ah aom atang nate alet zolo liim ahilikeileh atang thei khempeuh akisat khia phial zongin hilizahin amialtheidingin ka ngaihsun theikei hi.” (Letter by Dr. Samuel Tenney, of Exeter, New Hemshire, December, 1785 (in Massachusetts Historical Society Collections, 1792, lai lna, vol. 1, laimai 97). Tua nitak nai 9 ciangin khalik hongsuak khia a, “sihna abang khuamialpi vengsak zolo hi.” Zankim kbit ciangin, khuamial veng a, klia zong hong kimu theita a, sisan abang hi. KL 230.2

May 19, 1780 in tangthu sungah “Khuamial ni” akici hi. Moses’ hun panin hilizahin asah, athuk, leh hunsawt amiallam kiciamteh kha nailo hi. Hih akicimaptehna all, mitmu tetci pangte thugennate in Topa kammalte hongthawnkik sak hi. Kamsangpa Joel in hih thu apiamna kum 2500 hun lai in: “Topa ni atumna in ni in khuamial bangding a, kha in sisan bang ding hi” (Joel 2:31) ci hi. KL 230.3

Christ in Aina’ hongkmnkikna limte a encikding leh a vilna uh tawh akipakdingin hongsawl hi. “Hih thute tangtung ding akipat ciangin, en to un, note’ hotkhiatna in hong naizo hi.” Khuakhal akipat ciangin singno ngumte kawkin, “Singno angum ciangin khuakhal hongtung ding hitakpi hi, cih nomau mahin nathei uh hi. Tuabang mahin, note in, hih nate namuh uhciangin (309) Pasian’ gamin hongnai zo hi.” (Luke 21:28, 30, 31). KL 230.4

Pawlpi sungah kiniamkhiatna leh ki-apna munte ah kiphatsakna leh kingeina sehna ahonglut ciangin Clirist itna leh ahongkmnkik ding upna avot hi. Leitung lunggullma sungah tualbialin, gualnopna zongin Pasian um akisa mite in Aina’ hongkmn nading limte theizo nawnlo uh hi. Nihveina kumkik thuhillma awlmawlilo uli hi. Kumkikna tawh kisaiin Lasiangtho’ hillinate zong letkhial uh ahilnnanin mualsak uh a. kinlo leh amangngilh hun hongtungta hi. Adiakdiakin America ah aom pawlpite in hihbangin amansuah uh hi. Nuam asak uh suahtakna hang in. hauhding leh nopsak ding atup asawmna uh tawh sumbawlna bekali hun beisak uh a, minthan nading leh thuneih nading nawhsa takin zong uh a, mi khempeuh batsam ah aom hinapi in, milling’ lungtupnate laitaakin, ngahtheihding khemepuh ngahsawm uh ahilunanin mailam hun thupiang dingte tu tawm thupiang teng tawh akhalisuah uh hi. KL 230.5

Ama’ kmukik nading Honpa in anungzuite akawkmuh ciangin, ahong kumkik hun ma-in mite anungtolhdan dingzong agenkhol hi. Noah hun mahbangin, leitung sumbawlna leh gualnopna zonnate ahi leina zuakna, tulma suanna, lamna phelna, kiteen kipinate-in Pasian leh mailamthu amangngilhsak hi. Tu hunin anungta mite adingin Christ ie thuhillma in: “Note kikem un. Tua hikeileh, nekding dawnding, leh kinding leitung nuntaknate in gitneihlohpi in guta bangin ahong tung dinghi.” “Ahongtungdinggimnatepanin nasuahtak nadinguh leh milling’ Tapa namuh nadingin vil un, thungenun.” (Luke 21:34, 36). KL 231.1

Tulai tak pawlpi dimnun pen Topa in Mangmupa tungtawnin honglak khin hi: “Nangmah in min nanei a, (310) na nungta zo a. na sikhin zo hi.” Kidoplolma tawh ngaihmuanna panin khanlawh ding anialte tungah hih thuhillma akipia hi, “Nangmah in navil keileh, guta bangin ka hong pai ding a, banghun in kongpai ding nathei keiding hi.” (Mangmulma 3:1, 3). KL 231.2

Mite in tua lauhuainate panun akhanlawhding uli kisam hi. Hehpihna kong akikhakna tawh akisaiklia thupiangte aphawkding uh akisam phadiak hi. Pasian’ kamsangpa in agenna ah, “Topa’ ni in lian a, lauhuai malunah hi. Kua in maingat zo ding hiam? Siatna mittangte in a etngamdingin tua asiangtho zaw mittangte kua in maingat ngamding hiam! Mawlma in en ngamlo ding hi.” (Joel 2:11; Habakkuk 1:13). Akapte tungah, “Ka topa aw, kong thei uh hi” ci napi in amaute in Ama’ thuciamnate palsat uh a, pasian dang biadingin amanlang uh hi. Amaute’ lungsim sungali mawlmate selsim uh a, diklolma lampi ah nuntakna nuam asa uh hi. Hih nite ah Topa in “khuamial hidng a, khuavak hilo ding hi, amial malunali hiding a, khuavak hilo ding hi.” (Hosea 8:2, 1; Late 16:4; Amos 5:20). “Hih thute atangtun ciangin, meivak tawh Jerusalem kazongkhia ding a, alungsim tawng uhah, Topa in nalioih ahi a, asia ahizongin bawlo ding hi, acite dan kapia ding hi.” (Zephaniah 1:12). “Asiatna hangun leitung dan kapia ding a, apalsatna hangun migilote dan kapia ding hi. A kiphasakte’ kisiallma kabeisak ding a, akihisakte’ kisaktheihna kaniamkhiatsak ding hi.” (Isaiali 13:11). “Amaute’ ngun leh khamte in ahonkhia zo kei ding hi. Amaute’ neihsa khempeuh kisut ding a, a inn uh kiguaksuak sakding hi.” (Zephaniah 1:18, 13). KL 231.3

Kamsang Jeremiah in hih alauhuai hun khuadak in, “ka lungsim ana hi. . . . katawlnga tlieikei hi. Ahangin Nangmah in naza zo a, ka kha aw, peengkul tumna awging, gal kisimna aging hi. Siatna khat panin siatna atangko hi.” (Jeremiah 4:19, 20). KL 232.1

“Tua ni in helma ni hi a, gentheih hun leh lungkiat hun ahi hi. Kibeini leh guaksualini, khuamialni leh khuanim ni hi a, meilomte sahin amial hi. Pengkulte tumin tangkona ni ahi hi.” (Zephaniah 1:15, 16). “En un, tua ni (311) in Topa’ hongpai ni hi a, . . .leitang aguaksuaksak ding hi. Mawhnei mite susia ding a, leitang panin ahemkhia ding hi.” (Isaiah 13:9). KL 232.2

Tua ni ngaihsutna tawh Pasian’ kaimnal in, kamsiang tak leh lipkhaphuai takin klialam ihmutna panin khanglo in kiniamkhiatna leh kisikkikna tawh Pasian’ maitang azongkik dingin Pasianin amite ahongsam ahi hi. “Zion ah pengkul turn unla, Ka mual siangtho ah pataulma tumta uh hen. Gaimni khempeuhte linglawng uli hen. Banghang hiam, cilileh Topa’ ni hongtung zo a, zankim ding hita hi.” “Antang unla asiangtho kikliopna neita un. Upate kaikhawmin, naupangte gawmtuah un. .. Mopipa in alupna khan panin paikhia henla, a inndei panin pusuak ta hen. Siampite leh Topa’ nasemte in innlim leh biakna tau kikal ah kapta uh hen.” “Na lungsim khempeuli uh tawh Kehna lamah hong kiheita un. Amahin migi a, hehpilma tawh akidhn hi. Amahin heliliak a a thunem hi.” (Joel 2:1, 15-17, 12, 13). KL 232.3

Pasian’ ni ciangin adingzo dingin mite kigingsak un. Puahphatna lianpi sepkhiatding ahi hi. Amah um akisa mite in tawntung adingin kilamto lo uh ahihlam Pasian in mu hi. Amaute ahehpihna tawh thuhillikholh nading thupuakdingin asawl dinga, ailnnutna panin akhanglosak ding hi. Topa aliongpai nadingin kigingsak uh hi. KL 232.4

Hih hillikhollina in Mangmulma 14 sungah akilangkik hi. Hill sungah vantungmi thumte in thuthum thupuak tangkona aneili khit phetun “leitung anla” dingin ahongkmnkik ding milling’ Tapa’ kumkikna naizo ta ahilma ahillikholh hi. Tua hillikhollmate lakah amasa pen in ahongtung ding thuklienna thu atangko ahi hi. Vankimlai ah lengin leitungah ateeng gam khempeuh, minam khemepuh, kampau khempeuh leh mi kliempeulite tungah tawntung lungdamnatliu atangkona kamsangpa in ainu hi. Pasian kihta un, Aina’ tungah minphatna pia un, banghang hiam, cilileh thukhenna hun atungzo hi. Vantung, leitung leh tuipite leh tuinak kliempeuh abawlpa bia un.” (Mangmulma 14:6, 7). (312) KL 232.5

Hih thupuak in “tawntung lungdamnathu” ie aphel khat dingin kigen hi. Lungdainnathu tangkona nasep vantunginite kipia ngeilo hi. Mihingte bek kipia hi. Hih nasepna makailina ah vantunginite in nuainsa uh hi. Mihingte gupkhiat nasepna ah amaute in tavuan nei uh hi. Ahizongin tangkona nasep taktak pen leitung a mihingte sepding ahi hi. KL 233.1

Khasiangtho tliawlina ah thu amangthei, Aina’ thuhillina asangthei ini thumaante in hih hillikhollina leitungah apiading uh ahi hi. Kliua avakma. leh ni asuah ciangdong hih “genkliollina kician” ahi “khuainial sunga atang khuavak” azate ahi uli hi. (2 Pet 1:19). Akiseelsim sumgum tampite sangin Pasian’ thu azongzaw mite hi uh a, “sumbawlna sangin manpha asazawte hi a, kham amet uh sangin manpha asa zawte ahi uh hi.” (Paunak 3:14). Topa in again ie thupinate amaute tungah apulaak hi. “Topa’ thusiinin Amah akilita mite tungah om a, Aina’ thuciamna amaute tungah alakkhia ding hi.” (Late 25:14). KL 233.2

Hih thumaan thei in atangkote in pilnasang theology siamte hilo uh hi. Hih thumaan galvilte in beltak leh thungetna tawh Laisiangtho kan uh hileh zankim hun thupiangte theiding uh hi. Apiangding thute amaute tungah akipulaak khia ding hi. Ahililiangin amaute in hih dimnun len zawlo uh a, hih tangko nasep pen akiniamkhiat zaw mite khut sungah akipia hi. Jesu in: “Khuavak aom laitengin nasem un, tua hikeileh khuamial in note honglap ding hi.” (Jolm 12:35). Pasianin aliongpiak khuavak panin akihemkhiate in ahihkeileh, amaute ‘ batna ah aom laitakin thumaan azonglote khuainial sungah kinusia ding hi. Ahizongin Honpa in gen a, “Keimah nung azui mite khuamial ah kinusia ngeilo ding a, nuntakna khuavak angahding uli hi.” (Jolm 8:12). Pasian’ na asemdingin mitsuan khatbek aneite in akipiasa khuavak awlmawh ding uh a, alianzaw kliuavak ngah in, thmnaan khempeuh ah apuakdingin vantung panin aksi pawlkhat akipiakhia ding hi. (313) KL 233.3

Christ ahongpai masak lai in, Khuapi Siangtho sungah aom Pasian’ thu akimuan kepsak laitheite leh siampite in Kamciampa ahongpai nading lim leh khuahunte theikha ding uh hi. Micali ie genkholhna in asuah nading mun genkhia a, Daniel in ahunding genkhin hi (Micah 5:2; Daniel 9:25). Hih genkhollmate Pasianin Judali mi makaite tungah a ap hi. Messiah ahongpai nading theilo in atangko kei uhleh, apaupen nading uh omlo hi. Amaute ‘ theihlohna in awlmawlilolma liangbek ahi hi. Judah mite in akitliat kamsangte adingin hamnual bawl uh a, tuabang hun laitak mahin, leitungmi azahtakte un Satan’ nasemte tungah zahtakna apia uh hi. Mihingte lakah pamnun leh thuneilina angahding bek uh lungtup in nei uh a, vantung Kmnpipa in apiak pahtawina amansuali uh hi. KL 233.4

Israel’ upate in mihingte gupkhiatna adingin Pasian’ Tapa in asepkhiatding thu manpha alianpen bangmun. banglmn. leh bang khuahun in seinkhia ding hiam, ci in zalitak leh lungtung takin akankhiat ding uh ahi hi. Mi khempeuh in vilin angak ding uh ahi hi. Tua hileh, amaute in amasapen in Leitung’ Honpa amuak theiding uh ahi hi. Tua hipeuli malilo zaw in. Nazareth mualdawn kliua panin Bethlem khua all khualzin atawl nupa kop khatte in nisualina lain kongzing mong panin honglut in, azan giah nading mun leh atawlngak nading mun uh amawkna in azong thapaai uh hi. Amaute asamdingin kongkhak khatzong nakihonglo hi. Ganhingte adingin akibawlsak azawngklial munsia ah tawlngak nading mun hong mu uh a, tua mun ah leitung’ Honpa ahongsuak ahi hi. KL 233.5

Vantung mite in Pasian’ Tapa in Pa tawh lei piamna pek panin minthanna akikim lamtak mulisak uh hi. Milling khempeuh tungah kipakna apiangsakdingin leitungali atualisukna amaute in mitsuan uh hi. Lungdamna tangthu angai nuam mite ading thupuak dingin vantung mite kisawlsuk a, leitung ah ateeng mite tungali atheisakding uh ahi hi. Clirist in Aina’ tungah milling hilma apuadingin atualisuk hi a. Amah in mongneilo gentheilma (314) vangik apuakna tawh mawlma adingin akipia khiading ahi hi. Tua hinapi in vantungmite in Sangpenpa’ Tapa in tuabang kiniamkhiatna asilh hun mahin mihingte maiali Ama’ zia leh tong tawh kituakin dikna leh minthanna tawh mite maiali akilangdingin alunggulhsak uh hi. Leitunga miliante in Amali adawn dingin Israel’ khuapi ah akikaikhawm ding uh hiam? Alamen mite maiah vantung mite in Amah apiakhia ding uh hiam? KL 234.1

Jesu adawndingin kuateng kigingsa in om hiam, cih ainu dingin vantung mi kliat leitungah hongtuaksuk hi. Lametna leh gitneihna lim khat zong amuhsak kei hi. Messiah akum nading hun tungta hi, ci in phatna leh gualzawlina awte zaksaklo hi. Teeltuam khuapi leh khang tampi sung Pasian ompilma akihillina mun biakbuk tungah vantungmi tawl kliatsung leeng kawikawi a, tua munte ah zong lamdanna bangmah muhsaklo hi. Siampite in avang ulileh akiphatsakna uh tawh biakbuk sungah anin biakpiaknate apia uh hi. Pharisee te in aw lianpi tawh mite thuhilh uh a, ahilikeileh lamzingpi khatah thungetna tawh akisial thapaai uh hi. Kumpipa innsungah, thuguisutte kikailikliopna ah, rabbi te sang ah, avekun vantung khempeuh kipakna leh lungdamna tawh akidimsak ahi mihingte adingin Honpa leitungah akilangkhia ding ahihna thu lamdang ngaihsun khalo uh hi. KL 234.2

Christ akmnsuk ding kuamahin lamen ahilma kimuhsaklo hi. Nuntakna kumpi adingin kiginna zong omlo hi. Vantung kamtaipa in azumhuai thupuak apia dingin vantung akahtoding hita a, zankim in tuute cingin akliawl lingleng tuucing honkhat amukha hi. Amaute in vanlam ento uh a, leitungah Messia ahongkum ding alungngai kha uh hi. Leitung’ Honpa akumsuk ding lunggulh uh hi. Hih lai ah, vantung thupuak aza nuain, za dingin kigingsa ini amu hi. Thakhat thu in vantungini in amaute kiangah va kilang a, lungdamna tangthu kipaktakin amaute kiangah agen hi. Tua zangkuam khempeuh ah vantung minthanna in taan a, akisimzo dingbang ahilo vantungmite akilang uh hi. Vantung mi khat bekin atangko dingin a thupuak lungdamna thu in lian lua ahihmanin vantungmi tampi ahongpai abang hi. Aw tampite in luangkhawmin, ni khat ciangin gupkhiat mite in asakding la “Sangpenna ah Pasian minthang ta hen! Leitungah aom mite khempeuhin tawldamna omta hen” cihasa uhhi. (Luke 2:14). (315) KL 234.3

Bangzahin sinkhiatding Betlilehem tangthu hizen hiam! Bangci in ka uplohna, ka kiphatsakna leh kicing kakisak tawmna hong thuhilh hiam! Kilamdanlolma mawlma in hun, ni, leh khuahunte phawklo in, eite ahong kiveh hun ahong phawklohsak ding kidawm ni! KL 235.1

Judea mualtungali tualngiam tuucingte bek hilo, vantung mite in Messia kumkikding angak honkhat amu hi. Lawki mite gamah zong Amah alamen mi pawlkhat aom hi. Amaute inmipilte hi uh a, liau in, minuamsate hi uh a, Nisualma lam a thuguisut siamte ahi uh hi. Nate panin thusin sangnaupangte ahi Magi te in piansaknate tungtawnin Pasian amukhia uh ahi hi. Hebia mite Laisiangtho panin, Jacob’ suan leh khak panin Aksi khat akhankhiat ding asimkha uh hi. Tua Aksi ahongpai ding ngakin avil uh hi. Tua aksi in “Israelte helmepna” bek hilo in, “Lawki mite Khuavak” kipia in “Leimong dongin Hotkhiatna” atungding ahi hi. (Luke 2:25, 32; Sawltak 13:47). Amaute in khuavak zong uh a, Pasian’ tokhom panin kliuavak in amaute khe lam alak hi. Jerusalem a siampite leh rabbi te in thmnaan akemcing dingin akikoih uh hinapi, khuamialin amaute akhuhcip hi. Van panin akisawl lamlak aksi in hih Gentile leenglate asuakthak Kmnpi sualma mun ah atunpih hi. KL 235.2

Clirist in “mawlma tawh kipawllo gupkhiatna apidingin nihveina ahong kilat ciangin” ‘Amah azongte adingin aliongkmnkik ding hi.” (Hebia 9:28). Honpa sualma tangkona mahbangin, kmnkikna thupuak zong mihonpite biakna makaite tungah ki-aplo hi. Amaute in Pasian tawh akizopna uh kemcing zolo uh a, vantung panin khuavak anial uh hi. Tua ahihmanin Paul in agenkhiat mipawlte lakah amaute kihello uh hi. “Ahihhangin note, sanggamte, in khuamial sungah omlo nahihmanun, guta bangin khuamial in note hong makhelhlo ding hi. Note in khuavak’ tate nahi uh a, zankim kliuamial tawh nakisai kei uhhi.” (2 Thessaloni 5:4, 5). KL 235.3

Zion kulh tunga galvilte in Honpa hongkumna thupuak aza masadingte ahi uh hi. Aliongnaina agendingin a awng masadingte ahi uh hi. Aina’ hongpai nadingin akigingdingin ahillikholdingte ahi uh hi. Ahizongin amaute in (316) lungmuang uh a, kilemna leh ngailunuanna mangman in. mipite mawlina sungah aihmusak uli hi. Jesu in a Pawlpi en a, gall neilo theithek tawh agenteh hi. Atehte in kineilina tawh tuam ziliziah napi in. amanpha gall khatzong neilo hi. Biakna ngeinate zuilina tawh kisial uh a, kiniainkhiatna lungsim niaan. kisikkikna. leh upna neilo uh hi. Hihte bekin Pasian’ maiali saantliam a, amaute in hih zia leh tong atasain uh hi. Khasiangtho’ hehpilina akilat nading munah kiphatsakna, kingeina selina, mawkna niindcihna. angsungkluiatna. leh mite netcip nopna anei uh hi. Anungtolh pawlpi in ahun anaite lim amudingin amit asi uh hi. Pasianin amaute anutsiat loll hangin. ahilikeileh alungduaina akhalisualiloh hang in. amaute in Aina’ kiang panin paikhia uh a, Aina’ itna tawh akikhenkhia uh hi. Lungsim zia leh tong neihdingte naneilo uh ahihinanin. amaute’ tunga kamciamte zong atangtung kei hi. KL 235.4

Pasianin ahongpiak khuavak leh ih hamphatnate ihpuahphat ding ih awlmawhlohna hangin hihbang apiang ahi hi. Pasian’ lamlalma ah pawlpi alut keileh, akipia zalizah kliuavak asan keileh, akisawl nasepte asepkhiat keileh, biakna in kingeinasehna ah kiading a, Pasian banga nuntakna lungsimin amangthangding ahi hi. Pawlpi tangthu sungah hih thmnaan akilangkhia zelzel hi. Pasianin Aina’ mite in upna’ nasepna aneiding leh angah uh thupha leh hamphatna tawh kituakin thumanna aneidingin hongkal hi. Thumanna in piakkhiatna ngen a, singlamteh hongpuasak hi. Tuahangin. Christ ie nungzui akici kliempeulite in vantung panin akipia khuavak nial uh hi. Tanglai Judah mite bangin amaute akiveh hun uh atheikei uh hi (Luke 19:44). A kiphatsakna uh leh a uplolma uh hangin Topa in amaute paisanin. angahsa uh khuavak akin Bethlem kliua a tuucingte leh Nisualma lampan a Maggi mipilte tungah Ama’ thumaan apulaak ding hi. KL 236.1