Eyiri Yesu

10. ERIMINYA NYAMUHANGA

Esyonzira ni nyingi esyo Nyamuhanga akasondekanayamo eriyimĩnyĩsya okw’itwe n’erituhĩra omo bwamatanĩ naye. Ebihangikwa bikakanaya n’eribyaho lyetu bũtũmbya. Omutima owakingukere, akandisyakurwa n’olwanzo, n’erĩ-henĩa lya Nyamuhanga ngoko binakanganĩbwe omo mĩbĩrĩ y’ebyala biwe. Okutu okukahulikirira kwanganowa omũ-kanĩa wa Nyamuhanga omo nzira y’ebihangikwa. Amalima awabogire, emiti eyiyĩsũmbire, emilaso n’omusanga, ekĩtũ ekikalaba, embula eyikatogonga, olusĩ olukahuha lyolo, erĩ-henĩa ly’olubula, bikakanaya n’emitima yetu n’eritubirikira, tumuminye oyo wahangika ebindu byosĩ. EY 72.1

Omulamia wetu mwowisy’amakangĩrĩrya wuwe mabuya g’omo bihangikwa. Emiti, esyonyonyũ, omusanga w’omo misya, ebitwa, esyongetsi, n’olubula lubuya, n’ebi-kakoleka n’ebitutimbireko eby’omwibyaho, ebyosĩ mobya-matana n’ebĩnywa eby’ekwenene, amakangĩrĩria wiwe atoke eribya akibukwa, nibya n’omo katĩkatĩ k’esyongitsi sy’eribyaho lyo mundu ery’omũsũlũsũto. EY 72.2

Nyamuhanga asondire abana biwe ibasĩma emĩbĩrĩ yiwe, n’eritsemera omo bubuya bw’obuholo obo abirisitika-mo obwikalo bwetu muna kihugo. lye anzire ebyowene, kandi anzire obubuya bw’emibere kwilaba obubuya obw’eyĩhĩa, nĩkwa asondire itwakũlia obubuya n’obolo ng’omusanga. EY 72.3

Twamabihulikirira n’eriyitegereria ndeke, ebihangikwa bya Nyamuhanga, ibikendituha amakangĩrĩrya mabuya w’erisikya n’eryĩkĩrĩrya. Erilũa oko syo ngununu esika-kwama enzira yasyo omo kyanya erihika oko hindu hike-hike, ebihangikwa byosĩ bikasikaya erisonda ly’oMuhangĩkĩ. Kandi Nyamuhanga akategaya obuli kindu n’erihĩrĩkĩrĩra ebihangikwa byosĩ. Oyuhambirire ebihugo ebite byangaganzi-ka, kutya akategaya ekisũkalĩ ekikĩmba olwimbo lolo butsira buba. Omugulu abandu bakayitsinga oko mũbĩrĩ wabo g’obuli kiro, n’omugulu bakasaba; omugulu bakagotsera omokiro, n’omugulu bakabuka omo ngyakyangyakya; omu-gulu omuteke akusa n’eriyisalaganda omo bwikalo bwiwe bubuya, kutse omugulu omwera akasongeraya abana buwe b’oko butara obutoswire, obuli muyima akateyibawa na Tata w’elubula. Sihali n’emisonia eyikatoga Nyamuhanga atetaminya. Sihali amaseka ago ateminya. EY 72.4

Nga twangĩkĩrĩry’ekĩ ky’olosĩ, esyongitsi syangahwere. Eribyaho lyetu siryangoswĩremo obuligo nga lino, kusangwa obuli kindu, kyamabya kinene kutse kike, kyangahĩrirwe omo byala bya Nyamuhanga, oyutehangahangaya busana n’obungi bw’amalige, kutse erikindwa n'obũlĩto bwago. Twangatsemere obuluhuke bw’omutima obo bangi sibetaminya. EY 73.1

Amaiengekanĩa wenyu amakurwa n’obubuya bw’ekihugo, imwalengekanĩa ekihugo ekikasa, ekitendisyabyamo obutsande bw’ekibi, n’oluholo; aho bĩhangĩkwa bitendisyaswambala ekitsutsu eky’eritakira. Muleke amalengekanĩa wenyu asamalire obwikalo bw’abakandisyalamĩbwa, neryo imwĩbuka ko bikandisyowana kutsibu kwilaba ngoko malengekanĩa wenyu angabibumba. Omo bindu bibuya ebyahangĩkawa na Nyamuhanga, ebyo tukalangira ni kihande kike busa eky’okw’ĩhenĩa liwe. Bisakĩrwe biti: “Emyatsi eyo ameso ate atalangira, n’amatwi atĩowa, n’emyatsi eyo mutima ate aganirya. Eyo y’emyatsi eyo Nyamuhanga abiri-tegekeranĩa busana n’abandu abamwanzire” (1 Abanya-korĩnto 2:9). EY 73.2

Omusaki n’omwiga w'ebĩhangĩkwa bawite bindu bingi bw’erikanĩa endata w’ebitutimbĩreko, nĩkwa omukristo yukatoka kwilaba erisĩma n’eritsemera obubuya bw’eki-hugo, kusangwa iye akaminya omũbĩrĩ wa Tata wiwe, inia-langira n’olwanzo luwe I’omo musanga, omo muti muke n’omo munene. Sihali oyowangasĩma olosĩ endũndĩ y’eki-twa, ey’omusya, ey’olusi, n’ey’engetsi, atitabilangira m’olwanzo Iwa Nyamuhanga oko mundu. EY 74.1

Nyamuhanga akabũga netu omo mikolano yiwe myenge, n’omw’isĩgalĩrya ly’oMuka wiwe endata w'omu-tima. Omo bikatuhĩkĩra n'ebitutĩmbĩreko, omw’ibindulikania erikakoleka oko ndambi ndambi syetu, twangasungamo amakangĩrĩrya w’endũndĩ, emitima yetu yamabikingulwa okwiminyabyo. Omwĩmbi, akabya akanĩa oko buteya bwa Nyamuhanga, akabũga ati: “Obubuya buwe b’olwanzo bukusulaya ekihugo”. “Ab’amenge baganiraye emyatsi eyĩ; basĩme amenge w’olwanzo olutyusa Iw’Omwami Mukulu” (Esyonyimbo 33:5; 107:43). EY 74.2

Nyamuhanga akabũga netu omo kinywa kiwe. Tukabanamo eriminyikalia ry’emibere yiwe omo milondo eyowĩkĩre, tukabisulirawa obusangi buwe haguma n’abandu, n’omũbĩrĩ munene w’obũtongoĩĩa. Tukasungamo omwatsi w’abasyakulu ba kera, n’abaminyererĩ, n’ababũyirĩre ba kera. Babya bandu abakabya n’esyongumbu “ngatwe” (Ya-kobo 5:17). Tukalangira ko babya bakalwa, mobatwa amaha ngatwe, mobalengwako ngatwe, nikwa mobasĩka, neryo mobakinda omo lukogo Iwa Nyamuhanga. N’omw’isamalira ebyo, tukabana omũhũa omo malwa wetu busana n’eritunganene. Erisoma ebyobalolako, ekyakakala, olwanzo n’emĩyĩsa ebyo bagabirawa, n'omũbĩrĩ ogo bakola omo lukogo olo bahabawa, omuka owahulukirabo, akakaya omo mitima yetu mw’ekirimi ky’omũhũa owabũyĩrĩre, n’eri-yitaga eribya ngabo omo mibere, n’erirendera na Nyamu-hanga ngabo. EY 74.3

Yesu mwabũga endata w’Amasako w'Erilagana lya kera, na kandi bitolere kwilaba busana n’Erilagana lihya, ati: “Amasako ayo wakatũlago busana nage”, oMũtongolya oyuliko amaha wetu w’engebe y’erikota. (Yoane 5:39). Inga, eBiblia yosĩ ikakanaya oku Kristo: erilũa oko masako mamberembere w’erĩhangĩkwa ly’ekihugo, kusangwa “sihali ekindu ekyahangĩkawa ekyo atahangĩka”, erihika oko ndagane y’omukuyiro: “lebaya ngasa luba”; tukasoma endata w’emTbĩrĩ yiwe n’erihulikirira omulenge wiwe. (Yoane 1:3; Erĩbĩsũlĩrwa 22:12). Wamasonda eriminya oMulamya, iwiga Amasako Abũyirĩre. EY 75.1

Wũsũlaye omutima wosĩ w’ebĩnywa bya Nyamuhanga. Ibyo ni magetsi w’eribyaho awakabuga enyota yenyũ eyikagulumĩra. Ibyo ni bundu bw’engebe obũkalũa elubula. Yesu akabũga ati: “Mwamatindalya omubiri w’oMugala w’omundu n’erĩpolya omusasi wuwe, isimuwite ngebe omwisi wenyũ.” Kandi mwayahula, akabũga ati: “Ebinywa ebyo ngabũga nenyũ ni kĩrĩmũ kandi ni ngebe” (Yoane 6:53,63). Emibiri yetu yikahimbawa n’ebyotukalya n’erĩ-polya; neryo ngoko biri omo myatsi y’ebĩhangĩkwa, ko bine bitya n’omo myatsi y’omutima. Ebyotukaganiraya byo bikaha obubuya n’amaha omo mibere yetu y’omutima. EY 75.2

Omwatsi w’obũtongolya go balaika basondire eriyĩtegererĩa; akandisyabya menge kandi Iwimbo olw’ababirilamibwa omo migulu yitabahwa ey’ekera na kera. Ko naho si bitolere omwatsi oyo, erilengekanĩago n’eryigago lino kwehĩ ? Olukogo n’olwanzo bya Yesu ebitehwa, obuhere obwatekawa busana netu, byo bitolere ibyalengekanlbwako kutsibu. Litolere itwaganirya oko mibere ey’oMũtongolia n'oMusabĩrĩ wetu. Litolere itwalengekanĩa oko mũbĩrĩ w’oyowasa erisyalamia abandu biwe erĩlũa omo bibi byabo. Omugulu tukatungerera tutya emyatsi y’elubula, eryĩkĩrĩrya lyetu n’olwanzo bikabya n’amaka kwilaba. N’emisabe yetu ikasa ikaligika embere sya Nyamuhanga kwilaba, kusangwa ikakunawa kika ku kika n'eryĩkĩrĩrya n’olwanzo. Ikabya mibuya n’ey’amaka. Erỵĩkĩrĩrya lyetu omu Yesu rikasĩka kwilaba, kandi tukaminya obuli kiro, obũtokĩ buwe obw’eri-lamya kundu, abosĩ abakasa oko Nyamuhanga omw’iye. EY 75.3

Twamabilengekanĩa endata w’obubũyĩrĩre bw’oMula-mya, itukandiyitaga erihindulwa olosĩ n’eribya bahyabahya omw'ĩsosekanĩa ly’obubuya bwiwe. Itukandikw’enzala n’enyota ey’erisosa oyo twanzire. Omo lulengo amalenge-kania wetu angabya oko Kristo, omo lulengo olo motwa-ngakanirya mw’abandi endata wiwe, n’erimukangania oko kihugo. EY 76.1

Ebiblia moyitasakwa busana n’abamenge basa; nĩkwa yasakawa busana n’abandu bosi. Ekwenene eyitolere okw’ilama ikakanganibawa ndeke ng’eritungi. Sihali mundu oyukandisyahalya n’eriherĩa enzira yiwe, batane abakakwama amalengekanĩa wabo omo mwanya w’erisonda lya Nyamuhanga eriabĩrĩbĩsũlwa. EY 76.2

Situtolere eriliga amalengekanĩa wa mundu wosĩ endata w’ebyo Amasako akakangiriraya, nikwa tutolere itwĩga ebĩnywa bya Nyamuhanga busana netu itwebene-bene. Twamabihamula abandi erilengekanĩa omo mwanya wetu, itukandibya n’amaka make n’amenge makũhi. Obũ-tokĩ bubuya bw’amalengekanĩa ibukendikeha busana n’eri-bula eriyibegerĩa omo myatsi eyo butolere erikwama, erihika n’okwiherĩa amenge wabo w’eriowa eribindula ĩnene ry’ekĩnywa kya Nyamuhanga. Amenge akakula amabikolesĩbwa omw’iga obwamatam bw’emyatsi y’omo Biblia, omw’irĩngĩ— rĩranĩa amasako g’oko masako, n’ebindu by’omutima oko by’omutima. EY 76.3

Sihali kindu n’ekike ekitolere kutsibu eriha amenge n’amaka ekilabire eryiga amasako. Sihali kindi kitabu ikiri n'obũtokĩ bw’erĩkulĩa amalengekanĩa, n’eriha obuminye bw’amaka, ng’ekwenene y’eBiblia eyikakamahaya. EkTnywa kya Nyamuhanga ko kyangĩgĩrwe ngoko bitolere ikyiwa, abandu bangasungĩre eriyikakya ly’omutima, erikula ly’emibere, n’obuguma bw’olũsũnzo obutelangirika ngendo nyingi omo biro bino. EY 77.1

Nĩkwa hali ndũndĩ nyike busa eyikabanika omw'ilaba lubaluba omw’isoma amasako. Omundu anganasoma eBi-blia yosĩ kandi iniakina kindawa erilangira obubuya bwayo, kutse eriminya eribindula lyayo ery’emwisi n'eribĩsĩre. Omu-londo muyima owakigawa erĩhĩka omugulu eribindula lyago likowika ndeke omo malengekanĩa n’obwamatanĩ bwago haguma n'embĩta y’erilama ibwalangirika, biwite ndũndĩ kwilaba erisoma bihande bingi butsira lũsũnzo oluminyikere omo malengekanĩa, kandi butsira makangĩrĩrĩa w’ekwenene awabanĩkĩre. Ubya n’eBiblia yagu. Ukinawite omwanya, somayo; uheke emilondo y’omo mutwe. N’omugulu ukalendera omo muhana, wanganasoma omulondo neryo iwalengekanĩa kugo, ukamatĩrayago utya omo malengekanĩa. EY 77.2

Siwangatoka eribana amenge hate omũhũa w’eryĩga ne risaba. Ebihande birebe by’omo Masako bilangirikire ndeke kundu, isihangabanika oyute wangaganiowabyo, nikwa mune ebindi ebyo eribindula lyabyo lite lyangabanika igulugulu omwirebya iguma lisa. Amasako atolere inialingĩrĩ-ranĩbwa n’amasako. Hatolere ihabya erĩsondekanĩa, eriyite-gererĩa, n’erirengekanĩa, n’erisaba. N’eryiga eriri ng’eri lya-syahembwa kundu. Ng’oko omutakũlĩ akasunga esyama-getsi esibĩsĩre omwisi w’ekitaka, ko bine bitya oyukasonda omo kinywa kya Nyamuhanga mw’embiso, akabanamo ekwenene y’endũndĩ, eyibisamire ok’oyukasondaya butsira muhũa. Ebinywa byo Muka ebikalengekanĩbawa omo mutima, byasyabya ng’esyonyusi esikasenda erĩlũa oko nũnga y’engebe. EY 77.3

EBiblia siyitolere ikiwa butsira erisaba. Embere w’erikingulayo, bitulere erĩbũlia erikolerĩbwa n’oMuka, neryo itukandihabwaryo. Omugulu Natanaelĩ asa eyiri Yesu, oMulamia mwabũga ati: “Lebaya, omũlsraelĩ kwenene, oyute mo mabehi!” Neryo Natanaelĩ mwabulia ati: “Ukanyiminya uti kwehĩ ?” Yesu mwamũsũbĩrya ati: “Mongakulangira omu-gulu ũlũe omo ndĩna y’omuti w’omũtĩnĩ, Fĩlĩpo ate akubiri-kira” (Yoane 1:47,48). Netu kutya, Yesu akatulangira aha-bĩsĩre aho tukasabira, twamabimusaba eritubisulira ekwe-nene. Abalaika ab’omo kihugo ky’ekyakakala basyabya haguma n’abakaronda obusondolĩ bwa Nyamuhanga omo mutima w’eriyikehya. EY 78.1

Omuka Abũyĩrĩre akapipa n’erihalamba oMulamia. Ni mũbĩrĩ wiwe erikanganĩa Kristo, obubuya bw’eritunganene liwe n’erilama inene eryo tukabana omw’lye. Yesu akabũga ati: “Asyimya emyatsi eyo ngabũga n’erĩbatuiirayo” (Yoane 16:14). OMuka w’ekwenene musa wakatoka erikangĩrĩrya ndeke ekwenene ya Nyamuhanga. Nyamuhanga atolere eryanza abandu kusangwa mwateka Mugala wuwe erihola busana nabo, kandi akaha oMuka wuwe eribya mukangirĩ-rya n’omusondolĩ w’omundu oko biro byosĩ. EY 78.2