IALAM IA KI KHUN
LYNNONG 71—KA JINGHUSIAR BAD KA JINGIARAP KI KMIE-KI KPA
Ki Kmie-Ki Kpa Ki Dei Ban Hikai Ia Ka Jingsynshar Ia Lade Naduh Ka Jinglong Khyllung. — Katno donkam ba ngi hikai ia ki khun ia ka jingsynshar ia lade naduh ka jinglong khyllung jong ki hi, bad ai ha ki ka jinghikai jong kaba pyndem ia ka mon jong ki sha ngi. Lada ki la sniew-bok kat haduh ba ki nang ia ki jingmlien basniew, khlem da tip ia ki jingmih basniew, ia ki lah ban pynkylla thymmai da kaba kyntu sha ka jingsngewthuh jong ki bad kaba pynngeit ia ki ba kiba kum kita ki jingmlien ki pynjot ia ka met-ka phad bad ki ktah ia ka jingmut. Ngi dei ban pyni ha ki ba kino-kino ki jingbatai ba ki briew basniew ki lah ban pyndonkam ban pynsngap jar ia ki jingsheptieng ba la pynkhih buk ha ki bad ialam ia ki ban iaipynhun ia kane ka jingmlien basniew, kam pher kaei ka jingleh-mynleh jong ki ka lah ban long, ki long ki nongshun jong ki bad ki nongtalbikam jong u ksuid. — Appeal to Mothers, sla 10. IIKK 456.1
To Iai-ri Ia Ki Kiba Sngur — Pynkhlaiñ Ia Ki Jiingmut Jong Ki. — Ka long ka kam sniew barunar ia ki kmie ba kin shah ia lade ban iai-sah ha ka jingbymtip shaphang ki jingmlien ki khun jong ki. Lada ki long kiba khuid sngur, to iai-ri ia ki kumta. To pynkhlaiñ ka jingiada ia ki jingmut badang lung jong ki, bad pynkhreh ia ki ban ijli ia kane ka jingleh bathala kaba pynjot ia ka jingkoit-jingkhiah bad ia ka mynsiem. — Najuh, sla 13. IIKK 456.2
U Soitan u synshar ia ki jingmut jong ki samla, te ngi dei ban trei da kaba kut jingmut skhem bad kaba iaineh bha ban pyllait im ia ki. Ki khynnah kiba dang rit eh ki leh ia kane ka kam bathala, bad ka san ha ki lem bad ka jingiaid ki snem ka rta jong ki, haduh ba ia kawei-pa-kawei ka bynta badonburom jong ka met bad ka mynsiem la pynpoh-dor. Ia shibun yn jin da la lah ban pynim lada la hikai bniah ia ki ha ka jingiadei sha ka borktah jong kane ka jingleh halor ka jingkoit-jingkhiah jong ki. Kim shym la tip ia ka jingshisha ba ki wallam shibun bah ka jingshah shitom halor jong ki hi. . . . IIKK 456.3
Ko ki kmie, phim lah ban long kiba sumar bniah palat ha kaba iada ia ki khun jong phi na kaba nang ia ki jingmlien bapoh. Ka kham jem-kham suk ban nang ia kaba sniew ban ia kaba rat dyngkhong ia ka hadien ba la nang ban leh ia ka. — Najuh, sla 10, 11. IIKK 457.1
Pyntrei-kam Ia Ka Jingiai-sharai Baskhem Jingmut Bad Ka Jingkylli Bniah. — Lada ki khun jong phi ki leh ia kane ka kam bathala, ki lah ban don ha ka jingma jong kaba pyndonkam ia ka jinglamler ban shukor ia phi. Hynrei, ko ki kmie, ym dei ba phin shah pynsngap jar da kaba suk eh bad phin sangeh noh ki jingkylli tohkit bniah. Phim dei ban shah ba ka kam kan shu kut noh tadhaduh ba phi la hun pura. Ka jingkoit-jingkhiah bad ki mynsiem jong kito kiba phi ieit ki don ha ka jingma, kaba pynlong ia kane ka kam kaba donkam katta-katta. Ka jingiai-sharai baskhem jingmut bad ka jingkylli tohkit bniah, khlem da ñiew ia ki jingpyrshang ban iaid-kiar bad ban tap buhrieh, bunsien kan pynpaw ia ka jinglong bashisha jong kata ka kam. Te ka kmie ka dei ban pynpaw shai bha ia kane ka sobjek sha ki ha ka jinglong-jingman bashisha jong ka, da pyni ruh ia ka jingtrei bapynpoh bad ba pynhiar arsut jong ka. To pyrshang ban pynngeit ia ki ba ka jingiai-leh ia kane ka pop kan pynjot noh ia ka jingburom ia lade bad ia ka jingdonburom jong ka jinglong, kan pynjot ia ka jingkoit-jingkhiah bad ia ki akor bakynja mynsiem; bad ka jingpyntngit basniew jong ka kan pyndam noh na ka mynsiem ia ka jingieit bashisha ia U Blei bad ia ka jingitynnad jong ka jinglong khuid. Ka kmie ka dei ban bud-dien ia kane ka kam tadhaduh ba ka ioh ia ka sabut kaba biang ba kata ka jingleh bathala ka la kut shisha. — Najuh, sla 13, 14. IIKK 457.2
To Kiar Na Ka Jingkyrkieh Bad Ka Jingpynshitom Katba Phi Sdang. — Phi lah ban kylli, Kumno ngi lah ban pynbha pat ia ki jingsniew kiba la don lypa? Kumno ngin sdang ia ka kam? Lada phi duna ka jingstad, to leit sha U Blei; U la kular ban ai kylluid. To duwai jur eh, bad da kaba shitrhem, na ka bynta ka jingiarap bakynja-blei. Ia kawei ka rul-ka aiñ ym lah ban bud ha kawei-pa-kawei ka jingiashem ka jingim. La donkam eh mynta ia ka jingpyntrei-kam ia ka jingbishar ba la pynkyntang khuid. Wat leh kyrkieh bad khih bitar bad iaid shaphrang ban pynshitom ia ki khun jong phi. Kaba kum kata ka jingleh kan pynmih tang ia ka jingialeh pyrshah hapoh jong ki. Phi dei ban sngewsih jur eh namar kano-kano ka jingleh bakla kaba phi la leh, lehse kaba la plie pynban ia ka jingkhang na ka bynta U Soitan ban ialam ia ki khun jong phi da ki jingpynshoi jong u. Lada phim pat shym la hikai ia ki shaphang ka jingpynkheiñ ia ki aiñ-ki hukum jong ka jingkoit-jingkhiah, ka jingpynrem ka shong lyngngeit halor jong phi. Phi la leh-klet ia ka kamram kaba donkam, kaba ia ki jingmih lah ban iohi ha ki jingleh ba-bakla jong ki khun jong phi. — Najuh, sla 20, 21. IIKK 457.3
Kaba Hikai Lem Bad Ka Jingsynshar-lade Bad Ka Jingsngewsynei-lem. — Shuwa ba phin sdang ia ka kam jong kaba hikai ia ki khun jong phi ia ki jinghikai shaphang ka jingsynshar ia lade, phi dei ban nang ia kata ha lade hi. Lada phi khih bitar da kaba jem eh bad phi kylla long kiba khlem jingiaishah, kumno phin lah ban paw kum kiba don ka jingsngewthuh bashongnia ha khmat ki khun jong phi, katba phi hikai ia ki ba kin synshar ia ki jingsngew bad ki jingbrai jong ki? Lem bad ka jingsynshar-lade bad ka jingsngewlem bad ka jingsngewsynei, phi dei ban wan sha ki khun ba-bakla jong phi bad da kaba iaineh to pynpaw ha ki ia ka jingtrei ka jingjot ha ka met-ka phad jong ki lada ki demdiap ha ka rukom im kaba ki lah sdang — katba ki pyntlot bor ia ka met bad ka jingmut, kumjuh ruh ka mynsiem kan sngew ia ka jingpyut noh, bad ma ki hi ki leh pop, ym tang pyrshah ia lade hi, hynrei pyrshah ia U Blei keiñ. IIKK 458.1
Phi dei ban pynlong ia ki ban sngew, lada lah, ba dei ia U Blei, U Blei Uba sngur bad Uba khuid, ki la ialeh pyrshah bad leh pop; ba Uta U Nongwad —Nongïit bakhraw ia ki dohnud Um sngewbha ia ka rukom im jong ki; ba ym don kaei-kaei ia kaba lah ban buhrieh bad ban tap na U. Lada phi lah ban shonjur ha ki khun jong phi ba kin trei ia kata ka jingkylla kaba mut kaba pynsngewbha eh ïa U Blei, kata ka jingsngewsih bariewblei kaba trei sha ka jingkylla kaba mut ka jingpynim, kaban ym kylla da kumwei pat, ka kam kan long kaba dapbiang bha, ka jingkylla thymmai kan long kaba thikna. Kin ym sngewsih tang namarba ia ki pop jong ki la tip; hynrei kin peit sha ki jingleh bapop jong ki ha ka jinglong basniew shyrkhei jong ki bad yn ialam ba kin phla ia ki baroh phar sha U Blei, khlem da tyngkai ei-ei, bad kin kyntait noh ia ki. Kin don ka jingsngewsih bajylliew na ka bynta ka rukom im basniew jong ki, namarba ki la pynsngewsih ia U Blei bad ba ki la leh pop pyrshah ia U bad ba ki la pynjah burom ia ki met jong ki ha khmat jong U Uba la thaw ia ki bad Uba la dawa ba kin aiti ia ki met jong ki kum ka jingkñia ba-im, kaba khuid bad kaba pdiang-hun eh sha U, kaba long keiñ ka jingshakri bakynja mynsiem kaba dei biang eh jong ki. — Najuh, sla 21, 22. IIKK 458.2
To Iada Bha Ia Ka Jingiasyllok Jong Ki Khun — Lymda ia ki jingmut jong ki khun jong ngi la pynbeit-pynbiang skhem da ka aiñtynrai bakynja-niam, ki jinglong-ki akor bakynja mynsiem jong ki kin long kiba la pynsniew-pyntroiñ noh da ki nuksa basniew bad kiba ki iashem-ki iakynduh. — Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 134. IIKK 459.1
To iada ia ki, kumba ki kmie baiaineh ki dei ban leh, na kaba shah pynbit tngit da kaba iasyllok bad uwei-pa-uwei u paralok samla. To sumar bha ia ki, kum ki mawkordor, na ka bor ktah bapyntroiñ jong kane ka yrta. Lada phi don ha ka jaka ba ia ka jingiasyllok lang bad ki paralok samla ym lah barobor ban synshar, kumba phi kwah ban synshar ia ka, te to shah ba kin wanjngoh ia ki khun jong phi ha ka jingiadon lang jong phi; bad lano-lano ym dei satia ban shah ba kin iathiah ha kajuh ka jingthiah lane wat ha kajuh ka kamra. Kan long kaba kham jem-kham suk ban iada ia kaba sniew ban ia kaba pynkhiah ia ka hadien. . . . IIKK 459.2
Ki kmie-ki kpa ki shah ia ki ban leit jngoh ia ki paralok samla jong ki, ba kin iapynlong la kijong ki jinglong paralok, bad wat haduh ba ki leit noh na ka jingkhmih-ka jingsharai jong ki kmie-ki kpa, katto-katne ka jingjngai na ïing, ha kaba la shah shibun eh ba kin leh ia kaba ki sngewbha hi. U Soitan u shim bad pyndonkam bha ia kum kita ki lad ba u synshar ia ki jingmut jong kine ki khun ia kiba ki kmie da ka jingleh bieit ki la pynngat ia ki sha ki shangkhawiah jong u. — Appeal to Mothers, sla 13, 14. IIKK 459.3
Ka Jaid Jingbam Ka Long Kaba Donkam. — Phim lah ban pynkhie ia ki bor sngewthuh bakynja mynsiem jong ki khun jong phi katba phim sumar bniah ha ka jingjied ia ka jaid jingbam jong ki. Ki jingbam ba la pynkhreh halor ki miej-bam da ki kmie-ki kpa na ka bynta ki khun jong ki bunsien ki long ka jingriam ia ki. — Testimonies, Vol. 2, sla 400. IIKK 460.1
Ki kmie-ki kpa kiba ai mon kim hikai ia ki khun jong ki ia ka jinglen-ia lade. Ka jingbam kaba ki buh ha khmat jong ki ka long kum kata kaban pynshit-pynkhluit ia ka nierbah. Ia kata ka jingpynkhluit ba la pynmih ha kane ka rukom la pynpoi sha ka jabieng, te kum ka jingmih ia ki jingkwah-brai la pynkhih. Ym lah ban ong bunsien eh ba kaei-kaei kaba la pynrung sha ka nierbah ka ktah ym tang ia ka met, hynrei khadduh la ktah ia ka jingmut ruh kumjuh. Ka jingbam seh kaba pynkhih jur ka pynkhluit khieshoh ia ka snam, ka pynkhih palat ia ki thied jabieng, bad bunsien eh ka pynluiñ ia ki bor-sngewthuh bakynja mynsiem, kumta ia ka jingsngewthuh bad ka jingiatiplem la jop da ki jingsngew bapynbrai. Ka long kaba eh-kaba shitom, la jan long kabym lah ruh, ia u briew ubym adkar ha ka rukom bam ba un pyntrei-kam ia ka jingiaishah bad ia ka jingsynshar-ia lade. Kumta ka jingdonkam bakyrpang ka long ban shah ia ki khun, kiba ia ki jinglong jong ki ym pat saiñ skhem, ba kin ioh tang ia kum kita ki jaid jingbam kiba tei bha ia ka jingkoit-jingkhiah bad kibym pynshit-pynkhluit. Dei ha ka jingieit ba U Kpa Uba ha bneng jong ngi U la phah ia ka jingshai jong ka jingpynthymmai jingkoit-jingkhiah ban iada pyrshah ia ki jingsniew kiba mih na ka jingpynhun bakhlem synshar ia ka jingbang-ka jingmad. — Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 134. IIKK 460.2
Lada la don ka por haba ka jaid jingbam ka dei ban long kaba sada bad basynlar tam, kata ka por ka dei mynta. Ia ka doh ym dei ban buh ha khmat ki khun jong ngi. Ka borktah jong ka ka long ban pynshit-pynkhluit bad ban pynkhlaiñ ia ki jingbrai bapoh bad ka don ka sap ban pyniap ia ki bor bakynja mynsiem. — Testimonies, Vol. 2, sla 352. IIKK 460.3
Ka Jinglehkhuid Ka Long Kaba Donkam. — Ka jingsum babunsien ka long kaba myntoi, khamtam ha ka por mynmiet, shuwa ban leit thiah noh, lane ha ka por mynstep tang shu khie thiah. Kan shim por khyndiat khyllipmat ban pynsum ia ki khun bad ban kyrjaw ia ki met jong ki haduh kin da khuid phyrnai. Kane ka pyntuid ia ka snam sha sla jong ka snieh-doh, ka da pyllait luid ia ka jabieng; te kan don kham duna ka jingdem ka mon ban leh ia ki jingleh bymkhuid. To hikai ia kiba rit ba U Blei Um sngewbha ban iohi ia ki lem bad ki met kibym khuid bad kibym beit-ryntih, ki jaiñ-ki sopti kiba la jot. Iathuh ha ki ba U kwah ia ki ban long kiba sngur-kiba khuid shabar bad shapoh, khnang ba Un lah ban shongsah bad ki. — Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 141, 142. IIKK 461.1
Ki Sopti Kiba Khuid, Kiba Kylluid Suk Bha. — Ban don ki jaiñ-ki sopti kiba beit-ryntih bad kiba khuid bha kan long kawei ka lad ban sumar khuid bad itynnad ia ki jingmut-jingpyrkhat. Kawei-pa-kawei ka bynta jong ka kup-ka sem ka dei ban long kaba sada bad basynlar, khlem kano-kano ka jingdeng ban pynphuh-pynphieng, khnang ba kan duna bad kham suk ka kam ban sait bad isteri ia ki. Kham kyrpang kawei-pa-kawei ka jingphong kaba shapoh kaba iadait sha ka sniehdoh ka dei ban long kaba khuid bad kaba lait na kano-kano ka jingtngit-ka jingsma. Ym dei ia kaei-kaei kaba thar bad pyndait-buid ba kan ktah ia ka sniehdoh ki khynnah, lymne ym dei ruh ba ki jaiñphong jong ki kin khum pyrkhing ia ka met jong ki ha kano-kano ka rukom. Lada kham sumar bniah ha kane ka bynta yn kham duna shibun ki jingleh bymkhuid. — Najuh, sla 142. IIKK 461.2
Wat Pyllait Noh Na Ka Jingkilan-met. — Ia ki samla la pyllait na ki jingkilan-met, ha kiba kham bun ki jingiashem, namar ka jingsheptieng ba ioh ki trei lane leh palat. Ki kmie-ki kpa ki kit hi ia baroh ki jingkit ia kiba ki khun jong ki ki la dei ban kit-ban trei. Ka jingtrei palat pud ka long kaba sniew, hynrei ka jingmih jong ka jingalhia ka long kaba kham dei ban tieng. Ka jingalhia ka ialam sha ka jingpynhun ia ki jingmlien basniew. Ka jingtrei minot kam pyntlot ne pynthait-pynlwait lymne kam pynlut bor wat shi bynta na ki san bynta kumba leh ka jingmlien basniew jong ka jingpyndonkam bakla ia lade. Lada ka jingtrei basynlar, ba la pynbiang-la pynbeit bha ka pynduh bor ia ki khun jong phi, to sngew skhem, ko ki kmie-ki kpa, don kaei-re-kaei, nalor ka jingtrei-kam jong ki, kaba pyntlot ia ka met-ka phad jong ki bad kaba pynmih ia ka jingiai-thait kaba pynlwait. To pynioh ia ki ka kam ba kin trei da ka bor-met, kaban pyntrei-kam ia ki thied-ki jaw bad ia ki dohksah. Ka jingthait kaba bud ia kum kata ka jingtrei kan pynduna ia ka jingkwah jong ki ban pynhun ia ki jingmlien basniew. — Testimonies, Vol. 2, sla 348, 349. IIKK 461.3
Ka Jingalhia Ka Long Ka Jingkhang Sha Ka Jingpynshoi. — Ko ki kmie, to ai ka kam kaba biang ia ki khun jong phi ban trei. . . . Ka jingjaipdeh-jingalhia kan ym long kaba bha, ia ka jingkoit-jingkhiah jong ka met, ka jingmut bad ka mynsiem. Ka plie rynghang ia ka jingkhang bad ka khot sngewbha ia U Soitan ban rung, bad ia kata ka lad u pyndonkam bha, bad u ring ia ki samla sha ki shangkhawiah jong u. Da ka jingjaipdeh-jingalhia ym tang ba ia ka jingkhlaiñ bakynja mynsiem la pyntlot, bad ia ka jingpynkhih jong ka jingkwah-brai yn pynjur, hynrei ki angel jong U Soitan kin shimti noh ia ka kut baskhem jong ka jingmut baroh kawei bad kin pynbor ia ka jingiatiplem ban aiti lut sha ka jingkwah-brai basniew-bapoh. Ngi dei ban hikai ia ki khun jong ngi ia ki jingmlien jong ka jingtrei minot baiaishah. — Appeal to Mothers, sla 18, 19. IIKK 462.1
U Blei Un Ym Iehnoh Ia Kiba Kylla Kaba Mut Ban Jot Noh. — Phi dei ban pynpaw ia ki jingpynshlur ha khmat ki khun jong phi ba U Blei Un pdiang ia ka jingkylla kaba mut bashisha bad Un kyrkhu ia ki jingialeh minot jong ki ban pynkhuid ia lade hi na baroh ki jingjakhlia jong ka doh bad ka mynsiem. Katba U Soitan u iohi ba u nang duh noh ia ka jingsynshar halor ki jingmut jong ki khun jong phi, un pynshoi jur eh ia ki bad un wadlad ban khum ia ki ba kin demdiap ban leh ia kane ka jingsniew kaba pynshohbieit. Hynrei da ka jingthmu baskhem ki dei ban ialeh pyrshah ia ki jingpynshoi jong U Soitan ban pynhun ia ki jingkwah-brai bakynja mrad, namarba ka long ka pop pyrshah ia U Blei. Kim dei ban shur sha ka jaka kaba la adong, ha kaba U Soitan u lah ban kam ia ka jingsynshar halor jong ki. Lada ki kyrpad ia U Blei na ka bynta ka jingsngur jong ka jingpyrkhat bad ia ka jingmutdur ba la pynkhuid bad la pynkyntang, Un iohsngew ia ki bad ai ia ki jingkyrpad jong ki. U Blei Um shym la iehnoh ia ki ban jot noh ha ki pop jong ki, hynrei Un iarap ia kiba tlot bad kiba khlem jingiarap, lada ki aiti noh ia lade sha U da ka jingngeit. — Najuh, sla 22, 23. IIKK 462.2