IALAM IA KI KHUN
LYNNONG 63—KA JINGADKAR HA KIEI-KIEI BAROH
Ka Jingbym-adkar Ka Pynlong Ia Kiba Bun Ki Jingpang-Ki Jingshitom Ka Jingim. — Ka jingbym-adkar ka long ka nongrim jong kiba kham bun ki jingpang-jingshitom jong ka jingim. Ka pyniap da ki phew hajar man la ka snem. Ngim shym kren ia ka jingbymadkar tam shaphang ka jingpyndonkam ia ka kyiad kaba pynbuaid, hynrei ngi ai ka jingmut kaba kham ïar, kaba kynthup ia ka jingpynhun bamynsaw ia kano-kano ka jingmad lane ka jingkwah brai. — Pacific Health Journal, April 1890. IIKK 390.1
Lyngba ka jingbym-adkar katto-katne ki kheiñ duh noh shiteng, bad kiwei pat haduh ar bynta na ki lai bynta jong ki bor bakynja-doh, ki bor jong ka jingmut, bad ki bor bakynja mynsiem bad ki kylla long ki tiar ialehkai na ka bynta u nongshun. — Messages to Young People, sla 236. IIKK 390.2
Ka Jingleh Palat Ka Long Ka Pop. — Ka jingleh palat ha kaba bam, kaba dih, kaba thiah, lane ha kaba peit, ka long ka pop. Ka jingleh baryntih bad bakoit-bakhiah ha kaba pyndonkam ia baroh ki bor jong ka met bad ka jingmut ka pynmih ia ka jingkmen-jingsngewbha. — Ki Jingsneng Halor Ka Rukom Bam, sla 52. IIKK 390.3
Ka Jingadkar Ka Long Ka Aiñtynrai Jong Ka Jingim Bakynja Niam. — Ia ka jingadkar ha baroh kiei-kiei jong ka jingim dei ban hikai bad leh ruh da ki kam. Ka jingadkar ha kaba bam, kaba dih, kaba thiah, bad ha ka kup-ka sem bad ka riam-ka beit ka long kawei na ki aiñtynrai bakhraw jong ka jingim bakynja-niam. Ka jingshisha ia kaba la wallam sha ka jaka kyntang jong ka mynsiem kan ialam beit ha ka rukom sumar ia ka met. Ia kaei-kaei kaba ktah ia ka jingkoit-jingkhiah jong u briew ym dei ban ñiew da ka jingbymsalia eiei. Ka jingmanbha bymjukut jong ngi ka shong ha ka jingpyndonkam jong ngi ia ka por, ka bor, bad ka borktah jong ngi lynter ka jingim jong ngi. — Testimonies, Vol. 6, sla 375. IIKK 390.4
Tang kawei ka lynter jong ka por ka jingim la ai sha ngi hangne; te ka jingkylli bad uwei-pa-uwei ka dei ban long, Kumno nga lah ban pyndonkam bha ia ka jingim jong nga khnang ba kan lah ban pynmih ia ka jingmyntoi bakhraw tam? — Pacific Health Journal, April, 1890. IIKK 391.1
Ka kamram banyngkong jong ngi sha U Blei bad ki para-briew jong ngi ka long ka jingpynsan-ka jingpynroi bha ia lade. Ia kawei-pa-kawei ka bor-ka jinglah kaba U Blei U la ai ha ngi dei ban pynsan-pynroi sha ka jingthew bahakhlieh duh jong ka jingjanai, khnang ba ngin lah ban leh ia ka jingbha kaba khraw tam kaba ngi lah ban pyndep. Namarkata ia kata ka pr la pynlut sha ka kam babha ia kaba la pyniadei sha ka jingpynlong bad ka jingpynneh ia ka jingkoit-jingkhiah babha eh ha ka met bad ka jingmut-jingpyrkhat. Ngim dei hok ban pyntaiñ, pyntroiñ lane pynkdoh ia kawei ruh ka jingtrei-kam jong ka jingmut lane ka met da kaba trei palat-pud lane da kaba pyndonkam bakla ia kano-kano ka bynta jong ka kor ba-im. Skhem shisha kumba ngi leh ia kane, ngin hap shah shitom ha ki jingmih bathikna. — Signs of the Times, November 17, 1890. IIKK 391.2
Ka Don Ka Bor Baphylla. — Ka jingsumar pyrkhing bad ka jingleh ryntih ha baroh kiei-kiei ka don ka bor baphylla. Kan leh kham palat shuh-shuh ban ia ki jinglong-jingman lane ki jingai batynrai ha kaba pynmih ia kata ka jingsngewtynnad bad ka jingsuk jai jong ka jinglong kaba donkam eh ha kaba pynplih ia ka lynti jong ka jingim. Ha kajuh ka por ia ka bor jong ka jingsynshar ia lade kaba la ioh ha kane ka rukom yn shem kum kawei na ki atiar bakordor na ka bynta ka jingialeh kaba jop ban trei ia ki kamram ba-eh bad ia ki jingshisha kiba ap ia uwei-pa-uwei u briew. — Education, sla 206. IIKK 391.3
Ka Jingiarap Ia Ka Jingpyrkhat Bashai. — Man ka sngi ki briew ha ki kyrdan bahajrong ki don ki jingrai jingmut ban pynlong kiba halor kine ki shong ki jingmih kiba donkam katta-katta. Bunsien ki donkam ban pyrkhat stet, bad ia kane lah ban leh tang da kito kiba pynmlien ban bud ia ka jingadkar bapyrkhing. Ka jingmut ka khlaiñ bha hapoh ka rukom leh badei biang ban pynytrei-kam ia ki bor jong ka met bad ka jingmut. Lada ka jingban-khia kam da khraw eh, ka jingkhlaiñ bathymmai ka wan bad kawei-pa-kawei ka jingtrei-kam. — Ministry of Healing, sla 309. IIKK 391.4
Ka Jingmlien Ba-adkar Ki Pynmih Ia Ki Bainong Bakordor. — Ia ka pateng kaba thymmai la ker sawdong da ki jingpah-jingphon ia kiba la thew beit ban pynshoi ia ka jingmad. Khamtam ha ki nongbah baheh jong ngi, ia kawei-pa-kawei ka rukom jong ka jingpynhun ia lade la pynlong kiba suk ban ioh bad kiba khring jur katta-katta. Kito kiba, kum U Daniel, ki kyntait ban pyntngit ia lade kin ioh ia ka bainong jong ki jingmlien ba-adkar jong ki. Lem bad ka bor shah-slem bakynja-doh bad ka jingneh-bor baman-bun jong ki, ki don ka jingkynshew-bor na kaba ki lah ban ring-ban tan ha ka jingdonkam bahakdak. IIKK 392.1
Ki jingmlien badei-biang ha ka met ki pynmih ia ka jingkhraw-ka bor jong ka jingmut. Ka jingproh jabieng, ka jingkhlaiñ ka met, bad ka jingim slem ki shong ha ki aiñ-ki hukum kibym lah ban kylla. Ym don ei-ei kaba shu ia hi, ym don kaba shu jia ryngkhat, shaphang kane ka kam. U Blei jong ka mariang tynrai Un ym trei ban pyllait ia ki briew na ki jingmih jong kaba pynkheiñ ia ki aiñ-ki hukum jong ka mariang tynrai. Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 28. IIKK 392.2
Na Ka Bynta Ka Jingkoit-Jingkhiah Bajanai To Long Adkar Ha Kiei-Kiei Baroh. — Khnang ban pynneh sah ia ka jingkoit-jingkhiah, ka jingadkar ha kiei-kiei baroh ka long kaba donkam eh. . . . U Kpa Uba ha bneng jong ngi U la phah ia ka jingshai shaphang ka jingpynthymmai jingkoit-jingkhiah ban iada pyrshah ia ki jingsniew kiba mih na ka jingmad kaba la pynsniew, khnang ba kito kiba ieit ia ka jingkhuid bad ka jingsngur kin lah ban tip kumno ban pyndonkam da ka jingstad ia kita kiei-kiei kiba bha ba U la ai na ka bynta jong ki, bad ba da kaba pyntrei-kam ia ka jingadkar ha ka jingim kaba man ka sngi, ia ki yn lah ban pynkyntang khuid da ka jingshisha. — Najuh, sla 52. IIKK 392.3
Ka Jingadkar Ka Wan Shuwa Ka Jingpynkyntang Khuid. Ki briew jong U blei ki dei ban nang ia ka jingmut jong ka jingadkar ha kiei-kiei baroh. . . . Ia baroh ka jingpynhun ia lade dei ban ot noh khoit na ki jingim jong ki. Shuwa ba kin lah ban sngewthuh shisha ia ka jingmut jong ka jingpynkyntang-khuid bashisha bad ka jingpynsyriem dur sha ka mon jong U Khrist, ki dei, da kaba iatrei lang bad U Blei, ban ioh ia ka bor synshar halor ki jingmlien bad ki jingleh bymdei. — Medical Ministry, sla 309. IIKK 392.4
Ha Ka Jingpule Bniah. — Ka jingbym-adkar ha ka jingpule bniah ka long ka jaid jong ka jingshoh buaid; bad kito kiba iaimlien ha ka, kum u nongbuaid, ki sakma na ki lynti balait na ka jingma bad ki jynthut bad kyllon noh ha ka jingdum. U Trai U kwah ia uwei-pa-uwei u khynnah skul ban kynmaw kyndong ba ia ki khmat dei ban pynneh beit sha ka burom jong U Blei. Um dei ban pynsyrwa ia ki bor jong ka met bad ka jingmut ha kaba wad ban ioh ia baroh ka jingtip ba lah ban ioh ha ki laiñ saians, hynrei u dei ban pynneh sah ia ka jingthymmai bad ka jingkhlaiñ jong baroh ki bor jong u ban trei ia ka kam ha kaba U Trai U la thung ia u ban iarap ia ki mynsiem ban shem ia ka lynti jong ka hok. — Counsels to Parents, Teachers and Students, sla 405, 406. IIKK 393.1
Ha Ka Jingtrei-kam. — Ngi dei ban pynmlien ban don ia ka jingadkar ha ka jingtrei-kam jong ngi. Kam dei ka kamram jong ngi ban buh ia lade ha kaba ngin hap trei shitom palat eh. Ia ki katto-katne lehse hateng-hateng la buh ha kaba kane ka long kaba donkam eh, hynrei ka dei ban long kaba tang shisien shi por bym lah kiar, kam dei ka rukom kaba la bud lynter. Ngi dei ban leh ia ka jingadkar ha kiei-kiei baroh. Lada ngi burom ia U Trai da kaba leh ia ka bynta jong ngi, Un leh ia ka bynta jong U ha kaba pynsah bha ia ka jingkoit-jingkhiah jong ngi. Ngi dei ban don ka jingsynshar badon jingmut ia baroh ki dkhot met jong ngi. Da kaba iaileh ia ka jingadkar ha kaba bam, ha kaba dih, ha ka kup-ka sem, ha ka jingtrei-kam, bad ha kiei-kiei baroh, ngi lah ban leh na ka bynta ia lade hi ia kata kaba ym don u doctor uba lah ban leh na ka bynta jong ngi. — Temperance, sla139. IIKK 393.2
Kum ka rul-ka aiñ, ia ka jingtrei-kam kaba mynsngi ym dei ban pynslem shaduh ka janmiet ba la dum. . . . La pyni ha nga ba ki briew kiba leh ia kane bunsien ki duh kham bun ban ia kaba ki ioh, naba ia ka bor jong ki la pynlut khoit, bad ki iaitrei da ka jingpynkhih jubor ia ki thied-ki jaw. Lehse kim tip lane sngewthuh ia ka jingmynsaw kaba mar-mar, hynrei da shisha ki pyntlot-pynsynjor ia ka met ka long-rynieng jong ki. — Counsels on health, sla 99. IIKK 393.3
Kito kiba sei lut ia ka bor ban pyndep shibun bah ka kam-ka jingtrei ha ka por kaba la buh, bad ki iaitrei tadhaduh ba ka jingsngewthuh jong ki ka iathuh ba ki dei ban shongthait, kim ju long ki nongioh-nong. Ki im ha ka bor kaba la shu pan kylliang. Ki pynlut ia ka bor-ka jingkhlaiñ badonkam eh ia kaba kin sa donkamk ha ka por kaban wan. Bad haba ia ka bor-ka jingkhlaiñ kaba ki la pyndonkam thurmur katta-katta la dawa, ki rem noh namar ka jingbym don shuh ia ka. Ka jingkhlaiñ jong ka met ka la lut noh, ki bor jong ka jabieng kim lah pyrkhat shuh. Te ki sngewthuh ba ki la iashem bad ka jingduh bakhraw, hynrei kim tip pat kaei kata. Ka por ka jingdonkam jong ki ka la wan, hynrei ki bor jong ka met jong ki ki la lut khoit. Uwei-pa-uwei uba pynkheiñ ia ki aiñ-ki hukum jong ka jingkoit-jingkhiah ki dei ha kawei ka por ban long ki nongshah shitom la ha ka jingthew kaba kham bun lane kaba kham khyndiat. U Blei U la pynbiang ia ngi da ka bor-ka jingkhlaiñ ka met-ka phad, ia kaba yn donkam ha ki por bapher jong ki jingim jong ngi. Lada ngi pynlut thurmur ia kane ka jingkhlaiñ-bor da kaba demdiap ha ka jingtrei palat pud, ngin sa long ha kawei ka por ki nongduh-nong. — Fundamentals of Christian Education, sla 153, 154. IIKK 394.1
Ha Ka Riam-Ka Beit. — Ha baroh ki liang ka riam-ka beit ka dei ban long kaba bha ia ka koit-ka khiah. “Ha kiei-kiei baroh,” U Blei U kwah ia ngi ban “khiah khran” — Ka jingkhiah khran ha ka met bad ka mynsiem. Bad ngi dei ban long ki nongtrei lang bad U na ka bynta ka jingkoit bha jong baroh ar, ka mynsiem bad ka met. Ia kine baroh ar la pynmih da ka riam-ka beit kaba bha ia ka jingkoit-jingkhiah. IIKK 394.2
Ka dei ban don ia ka burom-ka akor, ka jingitynnad, ka jingbiang jong ka jingitynnad basynlar jong ka jinglong tynrai. U Khrist U la maham ia ngi pyrshah ia ka jingsarong jong ka jingim, ym pyrshah ia ka jingitynnad badonburom bad ka jingitynnad batynrai. — Ministry of Healing, sla 288, 289. IIKK 394.3
Ha Kaba Bam. — Ka jingadkar bashisha ka hikai ia ngi ban iehnoh bak ia kaei-kaei kaba mynsaw, bad ban pyndonkam da ka jingstad ia kaei-kaei kaba bha ia ka jingkoit-jingkhiah ruh. Don tang khyndiat kiba tip kumba ki dei ban tip-ban sngewthuh haduh katno ki jingmlien jong ki ha ka bam-ka dih ki don bynta ha ka jingkoit-jingkhiah jong ki, ha ka jinglong jong ki, ka jinglarkam jong ki ha kane ka pyrthei, bad ha ka jingiashem bymjukut jong ki. Ka jingmad-jingbang ka dei ban iaidon ha ka jingpyndem sha ki bor bakynja mynsiem bad ka jingmut-jingpyrkhat babha. Ka met ka dei ban long ka shakri sha ka jingmut, ym dei ka jingmut sha ka met. — Temperance, sla 138. IIKK 395.1
Kito kiba bam bad kiba trei khlem ka jinglong adkar bad khlem jingpyrkhat sani, ki kren bad ki leh khlem ka jingpyrkhat bashong-nia. Kam long kaba donkam ban dih kyiad bapynbuaid khnang ban long ubym adkar. Ka pop jong ka jingbym-adkar ha kaba bam — kaba bam bunsien than eh, kaba bam bun palat, bad ka jingbam ruh kaba khleiñ-kaba sboh palat, kabym bha ia ka koit-ka khiah — ka pynjot ia ka jingtrei-kam bakoit-bakhiah jong ki dkhot-met kiba tylliat jingbam, ka ktah jur ia ka jabieng, bad ka pynbakla ia ka jingbishar, ka khanglad ia ka jingpyrkhat bad ia ka jingleh kaba shongnia, kaba jai-jai, kaba bha ia ka koit-ka khiah. Christian Temperance and Bible Hygiene, sla 155. IIKK 395.2
Ka Jingsumar Kyrpang Ban Ym Bam Palat. — Ha ki khyndai na ki shiphew ki jingjia don kham bun ka jingma jong kaba bam palat ban ia kaba bam khyndiat eh. . . . Don shibun ki nongpang kiba shitom eh khlem da don shisha ka jingpang. Ka daw jong ka jingpang jong ki ka long ka jingpynhun ia ka jingmad-ka jingbang jong ki. Ki pyrkhat ba lada ka jingbam ka long kaba tei ia ka jingkoit-jingkhiah, ki lah ban bam bun katba ki sngewbha hi. Kane ka long ka jingbakla bakhraw. Ki briew kiba ki bor jong ki ki long kiba la ring swai bad tlot ki dei ban bam katban biang lane wat kham duna na ka jingbam. Te ia ki dkhot-met yn pynlah ba kin trei ia la ka kam da kaba suk bha, kumta ia shibun bah ka jingshitom yn lah ban iada. — Manuscript 1, 1876. IIKK 395.3
Wat Len Ia U Blei Da Kawei ka Jingleh Jong Ka Jingbym-adkar. — Ia ngi la thied da ka dor bah; namarkata ngi dei ban pyndonburom ia U Blei ha ka met jong ngi bad ha ka mynsiem jong ngi, kiba dei ki jong U hi. Ngim dei ban len ia U da kawei ka jingleh jong ka jingbym-adkar, namarba U Khun ba la kha marwei jong U Blei U la thied ia ngi ha ka dor bymlah kheiñ shuh, ka jingkñia kheiñduh ia ka jingim jong U hi. Um shym la iap namar jong ngi ba ngin long ki mraw sha ki jingmlien basniew, hynrei ba ngin kylla long ki khun shynrang bad ki khun kynthei jong U Blei, kiba shakri ia U da kawei-pa-kawei ka bor jong ka long-rynïeng. — Letter 166,1903. IIKK 396.1
Kito kiba don ka jingsngewthuh bakhlem kut ba ki ïeng ha kane ka jingiadei sha U Blei kin ym buh ha ka nierbah ia ka jingbam kaba pynsngewbha ia ka jingmad, hynrei kaba pynmynsaw ia ki dkhot-met kiba tylliat jingbam. Kin ym pynsniew ia ka jingioh-kynti jong U Blei da kaba pynhun ia ki jingmlien bymbha jong kaba bam, kaba dih, lane kaba kup-kaba phong ki jaiñ-ki sopti. Kin sumar bha eh ia ki kor-ki bor ka jingim briew, da kaba sngewthuh ba ki dei ban leh ia kane khnang ban trei ha ka jingialong paralok bad U Blei. U mon ba kin long kiba khiah khran, kiba kmen, bad kiba larkam. Hynrei khnang ba kin long kumne, ki dei ban buh ia ka mon jong ki ha ka liang ka mon jong U. — Temperance, sla 214. IIKK 396.2
To Rah Ia Ka Jingadkar Sha Baroh Kiba Rit Ria Jong Ka Jingim Hapoh Ïing. — Ngi kyntu jur ba ia ki aiñtynrai jong ka jingadkar dei ban rah wat sha baroh ki kam barit ria jong ka jingim kaba hapoh ïing; ba ka nuksa jong ki kmie-ki kpa ka dei ban long ka jinghikai jong ka jingadkar; ba ia ka jinglen-lade bad ka jingsynshar ia lade dei ban hikai sha ki khun bad pyntrei-kam halor jong ki, katba lah ban pynbeit-pynryntih, naduh ka jinglong khyllung. — Review and Herald, September 23, 1884. IIKK 396.3
Ha ka jylli jong ka long-ïing bad ha ka balang ngi dei ban buh ia jingadkar Khristan ha ka rynsan kabka la kyntiew shajrong. Ka dei ban long ka bor-ba-im, kaba trei-kam, ban pynthymmai ia ki jingmlien, ia ki jingsngew, bad ia ki jinglong. — Temperance, sla 165. IIKK 396.4