Ki Mawjam Sha U Khrist

KUMNO YN LEH BAD KA JINGARTATIEN

IA KIBA bun, khamtam eh ia kito kiba dang lung ha ka jingim Khristan, ha ki por ki por la pynkhuslai da ki jingartatien. Don shibun kiei-kiei ha Ka Baibl kiba kim lah ban batai ne sngew- thuh, bad U Soitan u pyndonkam ia kine ban pynsator ia ka jingngeit jong ki ha ki Jingthoh Bakhuid kum ka jingpynpaw ia U Blei. Ki kylli, “Kumno sha ngan lah ban tip ia ka lynti kaba dei? Lada Ka Baibl ka long shisha Ka Ktien jong U Blei, da kumno te ngan lah ban lait na kine ki jingartatien bad jing- lyngngoh?” MSK 95.1

U Blei um ju ong ia ngi ban ngeit, khlem da ai ka sakhi kaba biang ha kaba ngin lah ban pynshong nongrim ia ka jingngeit jong ngi. Ka jingim jong u, ka jinglong jong u, ka jingshisha ka ktien jong u, ia kine baroh la pynskhem da ka jingphla kiba bun kaba apil sha ka bor bishar bad bor sngewthuh jong ngi; bad kane ka jingphla ka long kaba kynrei. Pynban U Blei um shym la weng noh ia ka jinglah ban long kiba artatien. Ka jingngeit jong ngi ka dei ban shong nongrim ha ka sakhi, ym ha ka jingbatai. Kito kiba kuah ban artatien kin ioh ia kata ka lad; katba kito pat kiba kuah da shisha ban tip ia ka jingshisha, kin shem kyrhai ka sakhi ha kaba kin pynneh ia ka jingngeit jong ki. MSK 95.2

Ka long ka bym lah long ba ki jingmut ba don jingkut jong ngi kin sngewthuh bad shemphang janai ia ka jinglong ne ia ki kam jong Uta Ubym-ju-don jingkut. Ha uba stad tam ne uba la ioh jinghikai kaba janai tam, Uta U Bakhuid U shu sah hi ka jingmaian ha u. “Me lah ma-me da kaba wad ban shem ia U Blei? Me lah ban shem ia U Badon-bor-baroh haduh ka bajanai? Ka jrong kat ka bneng; me lah leh aiu ma-me? Kham jylliew ban ia ka jaka shong riewiap; me lah ban tip aiu ma-me? ¹ MSK 95.3

U apostol Paul u ong, “Ah ka jingjylliew ka jingkynrei-spah ka jinstad, bad ka jingtip U Blei! Ah katno ba kita ki jingkut-bishar jong u ki long ki bymlah-it shuh, bad ba kita ki lynti jong u ki bymlah-bud shuh!”² Hynrei la ki “lyoh bad ka jingdum kiba baroh sawdong ia u: ka hok bad ka jingbishar ki long ka nongrim ka khet jong u.”³ Ngi lah haduh hangta ban pyrkhat ia ki jingloh jong u bad ngi, bad ia ki jingthmu da kiba ia u la kyntu ban leh, ha ngi lah ban shemphang ia ka jingieit bad jingisynei ba iar khlem kut ia kiba la pynsnoh lang bad ka bor bym don jing- kut. Ngi lah ban sngewthuh ia ki jingthmu jong u tang kat ban long ka jingbha ia ngi ban lip; bad sha lyndet kane ngi dei ban shu shaniah ha ka kti kaba donbor halor baroh bad ha ka dohnud kaba dap da ka jingieit. MSK 95.4

Ka Ktien jong U Blei, kum ka jinglong jong U Nongthaw jong ka, ka pynpaw ia ki jingmaian kiba ym lah ban sngewthuh janai da ki jingthaw ba iap ne ba don jingkut. Ka jingwanrung jong ka pop sha ka pyrthei, ka jingwan long doh jong U Khrist, ka jingkha arsien, ka jingmihpat, bad bun kiwei-kiwei ki sobjek ba la pynpaw ha ka Baibl, ki long ki jingmaian kiba jylliew eh ia kiba ka jingsngewthuh ba kynja briew ka lah ban batai, ne lah ban shemphang janai. Hynrei ngim don daw ban artatien ia Ka Ktien jong U Blei tang namar ba ngim lah ban sngewthuh ia ki jingmaian jong ka jingsumar sukher jong u. Ha kane ka pyrthei ia ngi la ker sawdong da ki jingmaian kiba ngim lah ban sngew thuh. I jingthaw badon jingim iba rit tam i long ka jingeh ia kaba uba stad tam na ki riewstad un lah ban batai. Ha man la ki jaka ki don ki jingphylla kiba long sha lyndet ka bor jing¬shemphang jong ngi. Namar kata te hato ngin sngewphylla ban shem ba ha ka pyrthei ba kynja mynsiem ki don ki jingmaian kiba ngim lah ban shemphang? Ka jingeh ka shong ha ka jing¬tlot bad jingkhim jong ka jingmut jingpyrkhat ba kynja briew. U Blei u la ai ia ngi ha ki Jingthoh Bakhuid ka sakhi kaba biang ia ka jinglong ba kynja-blei jong ki, bad ngim dei ban artatien ei-ei ia Ka Ktien jong u tang namar ba ngim lah ban sngewthuh ia ki jingmaian baroh jong ka jingsumar-sukher jong u. MSK 96.1

U apostol Paul u ong ba don ha ka Jingthoh “Kiei-kief-ruh ki baeh ban sngewthuh, ia kiba kita ki bymnang bad ki bymneh ki pynkhlain, kumba ki leh ruh ia kita kiwei ki jingthoh, ia ka ban pynjot-noh ia lade hi.”⁴ Ia ki jingeh ha Ka Jingthoh (Ka Ktien U Blei) la pynlong da ki briew kiba artatien kum ka nia ne jingiasaid pyrshah ia Ka Baibl; hynrei jingai na kane, ki nang pyn¬paw pynban ka sakhi kaba skhem ia ka jingpyrsad mynsiem ba kynja-blei jong ka. Lada ka don ka jingiathuh shaphang U Blei tang katta katba ngi lah ban sngewthuh da kaba jem, bad lada ia ka jinglong khraw jinglong donburom jong u lah ban sngewthuh da ki jingmut briew jong ngi, te Ka Baibl kan nym lah ban don ia ka certificate ia ka bor ba kynja-blei. Ka jingkhraw jingphuh bad ka jingmaian jong ki jingiakren ba la pynpaw ha ka, ki dei ban pynngeit ha ka kum Ka Ktien jong U Blei. MSK 96.2

Ka Baibl ka pynpaw ia ka jingshisha da ka jinglong ba palei bad ka jingpyniadei bajanai bad ki jingdonkam bad jingthrang jong ka dohnud u briew, haduh ba ka la pynsngewlyngngoh bad pynshohbieit ia ki briew kiba stad tam, katba ka pynlah pat ia uba rit tam bad bymdon jingnang jingstad ban shemphang ia ka lynti jong ka jingpynim. Bad pynban kine ki jingshisha ba la ong ki iasnoh bad ki sobjek kiba iar katta-katta haduh sha lyndet ka bor jingshemphang jong u briew, ba ngi lah ban pdiang ia ki ka long tang namar ba U Blei u la pynbna ia ki. Kumne ia ka lad jong ka jingsiewspah la plie ia ngi, kumta ba kawei-pa-kawei ka mynsiem ka lah ban iohi ia ki mawjam kiba ka dei ban shim ha ka jingphai sha U Blei da ka jingkylla-ka-bamut, bad ka jingngeit ha U Trai Jisu Khrist jong ngi. khnang ban ioh lait im ha ka lynti ba la pynthikna jong U Blei; pynban hapoh kine ki jingshisha, kiba lah ban sngewthuh da kaba jem. don ki jingmaian ba la buhrieh jong ka burom jong u,—ki maia kiba thom bor ia ka jingmut ha ka jingwad jong ka. pynban kiba pynshit mynsiem ia u nongwad bashisha ia ka jingshisha da ka jingsngewburom bad ka jingngeit. Katta katba u nangwad ia Ka Baibl, katta kan nang pynkynduh ia u ba ka long Ka Ktien jong U Blei u ba-im. bad ka nia ba kynjabriew ka dem ngon ha khmat ka burom bad jinglongkhraw jong ka jingpynpaw ba kynja-blei. MSK 97.1

Ban phla ba ngim lah ban sngewthuh ia ki jingshisha bakhraw jong Ka Baibl ka long tang ban mynjur ba ka jingmut briew kam long kaba biang ban shemphang ia ka jingmut ba kynja-blei; ba u briew bad ka jingshemphang ba lyngkot jong u um lah ban sngewthuh ia ka jingthmu jong U Blei. MSK 97.2

Namar ka jingbymlah ban shemphang ia ki jingmaian jong ka baroh. uba artatien bad u bymngeit ia ka jingdon U Blei ki kyntait ia Ka Ktien jong U Blei; bad ym baroh kiba phla ba ki ngeit ia Ka Baibl ki lait na kane ka jingma ha kane ka bynta. U apostol u ong, “To sumar, ko parabangeit. ioh ba kumno-re- kumno kan don hano-hano na phi ka dohnud basniew ka jing- bymngeit, ha ka ban phai dien noh na U Blei Baim.”⁵ Ka long kaba dei ban it bniah ia ki j inghikai Ka Baibl, bad ban wad ia “kiei-kiei-ruh kiba jylliew jong U Blei,“⁶ kat kum ba la pynpaw ia ki ha Ka Ktien U Blei. Katba “kiei-kiei-ruh ki barieh ki dei ki jong U Trai uba U Blei jong ngi,” “Kita kiei-kiei-ruh ia kiba la pynpaw ki dei ki jong ngi.”⁷ Hynrei ka long ka kam jong U Soitan ban pynphai na ka lynti kaba dei ia ki bor bishar jong ka jingmut. Haba ka jingsarong ka don ryngkat ha kaba pyrkhat ia ka jingshisha jong Ka Baibl. ki briew ki kylla long ki bym lah ban iaishah bad ki shah jop lada kim lah ban batai ia kawei- pa-kawei ka bynta jong ka Jingthoh ha ka rukom kaba ki sngew-thuh ia ki ktien ba la pyrsad mynsiem. Kim mon ban ap tad haduh ba U Blei un ibit ban pynshai ia ka jingshisha ha ki. Ki sngew ba ka jingstad ba kynja-briew jong ki ka biang ban shemphang ia ka Jingthoh, bad haba kim lah, ki len ia ka bor jong ka. Shisha don bun ki jinghikai ia kiba la tharai bad ngeit da kiba bun ba la ioh na Ka Baibl kiba ym don nongrim ei-ei ha ka jinghikai jong ka, bad ha ka jingshisha ki long pyrshah ia ka nadong shadong. Kine kiei-kiei ki jia long ka daw jong ka jingsngew artatien bad jingsngewlyngngoh ia shibun ki briew. Kim long kiba lah ban ai daw ban kynnoh pop ia Ka Ktien jong U Blei, hynrei ka long ka jingphai jong u briew na ka lynti kaba dei. MSK 97.3

Lada ka long kaba lah ia ki briew kiba u la thaw ban sngew¬thuh janai ia U Blei bad ia ki kam jong u, te, ynda haba ki la poi ha kane ka kyrdan, yn nym donkam shuh ia ki ban wad ia ka jingshisha, ne jingnangsan ha ka jingtip bad jingpynjanai ia ka jingmut jingpyrkhat ne dohnud. U Blei un nym long shuh uba halor ia baroh; bad u briew ynda haba u la poi ha kaba kut jong ka jingtip un sangeh kaba iaid shaphrang. Ai ba ngin ainguh te ia U Blei ba kam shym long kumta. U Blei u long uba bymjukut; ha u ki long “Ki jingkynshew baroh jong ka jingstad bad ka jingtip.”⁸ Bad shaduh ka bymjukut ki briew kin shu dang iai wad. iai ioh jingtip bad pynban kin nym lah pynkhali ia ki jingkynshew jong ka jingstad jong u. jingbha jong u bad ia ka bor jong u. MSK 98.1

U Blei u thmu ba wat ha kane ka jingim ia ki jingshisha jong ka ktien jong u yn pynshai ha ki briew jong u. Don tang kawei ka lad da kaba ngi lah ban ioh ia kane ka jingtip. Ngi lah ban ioh ia ka jingshemphang ia Ka Ktien jong U Blei tang da ka jingpynshai jong uta U Mynsiem da uba ia Ka Ktien la ai; Ia kiei-kiei-ruh ki jong U Blei ym don ba ithuh, hynrei tang U Mynsiem U Blei”; “namar uta U Mynsiem u it ia kiei-kiei-baroh, wat ia kita kiei-kiei-ruh kiba jylliew jong U Blei.”⁹ Bad ka jing- kular jong U Nongpynim ia ki nongbud jong u ka long, “Hynrei ynda u la wan ma-u, U Mynsiem Ka Jingshisha kein, un ialam ia phi sha ka jingshisha baroh ... naba un shim na ka jong nga. bad un pynpaw ha phi.”¹⁰ MSK 98.2

U Blei u kuah ia u briew ba un pyntrei ia ki bor iatai-nia jong u; bad kaba it bniah bad pule ia ka Baibl kan pynkhlain bad kyntiew shaneng ia ka jingmut jingpyrkhat pallat ban ia kano kano ka jingpule. Pynban ngi dei ban sumar ban nym pynlong blei ia ka bor ban bishar ba kynja-briew kaba long kaba tlot bad kaba duna. Lada ngi kuah bad mon ban sngewthuh bad shemphang ia ki jingshisha jong Ka Baibl, ngi dei ban don ka jingngeit kaba sngur kum ka jong u khynnah uba kloi ban shah hikai. bad ban wad ia ka jingiarap jong U Mynsiem Bakhuid. Ka jingpyrkhat ia ka bor bad jingstad jong U Blei bad ka jingbymlah jong ngi ban sngewthuh ia ka jingkhraw jong u, kan pyndap ia ngi da ka jingsngewrit, bad ngin plied ia Ka Ktien jong u da ka jingsngewburom kaba khraw kumba ngi leit ha khmat jong u. Haba ngi wan sha Ka Baibl, ka bor bishar jong ngi ka dei ban phla ia ka bor kaba kham halor jong ka. bad ka dohnud bad ka bor pvrkhat ka dei ban dem ha uta uba khraw— LONG MA NGA. MSK 99.1

Shisha don bun kiei-kiei kiba eh bad kiba dum ia kiba U Blei un pynshai ha kito kiba wad ban sngewthuh ia ki. Hynrei khlem ka jingialam jong U Mynsiem Bakhuid. ngin khun pyndor jubor ia ki jingthoh bad ngin batai bakla ia ki. Don shibun ka jingpule ia Ka Baibl kaba long khlem jingmyntoi. bad bunsien ka long ka jingmynsaw kaba jur. Haba ia Ka Ktien U Blei la plied khlem ka jingsngewburom bad khlem ka jingduai; haba ia ki jingpyrkhat bad jingieit ym shym la pynneh ha U Blei, ne ha ka jingiadei sur bad ka mon jong u, ia ka jingmut yn pyndum da u lyoh ka jingartatien; bad ha kata hi ka por ba phi pule ia Ka Baibl ka jingsngewartatien kan wan da ka bor. U nongshun u synshar ia ki jingpyrkhat bad u bsuh ia ki jingbatai kiba long kiba bakla. Lano lano haba ki briew kim wad ia ka jingpyniadei bad U Blei ha ka ktien bad ha ka kam, la wat la ki stad katno- katno ki lah ban bakla ha ka jingsngewthuh jong ki ia Ka Baibl bad ka long kaba ma ban shaniah ia ki jingbatai jong ki. Kito kiba phai sha Ki Jingthoh ban shem ia ka jingiapher bad jingbymi- adei, kin nym ioh ia ka jingsngewthuh janai ba kynja mynsiem. Da ka jingiohi kaba kyllain kin iohi bun kiei-kiei kiba kin artatien ha kiei-kiei kiba long kiba shai eh bad kiba jem eh ban sngewthuh. MSK 99.2

La ka jingartatien ka wan ha kano-kano ka dur ruh, ka daw bashisha jong ka, ha ki bynta kiba kham bun tam, ka long ka jingieit ia ka pop. Ia ka jinghikai bad jingadong jong Ka Ktien jong U Blei ym lah ban pdiang sngewbha da kiba sarong, da ka dohnud kaba ieit ia ka pop, bad kito ki bym mon ban kohnguh ia ki jingdawa jong ka ki long kiba kloi eh ban artatien ia ka bor jong ka. Khnang ba ngin poi ha ka jingshisha, ngi dei ban don ka jingkuah bashisha ban tip ia ka jingshisha, bad ka jingmon jong ka dohnud ban kohnguh ia ka. Bad baroh kiba wan ha kane ka mynsiem ban pule ia Ka Baibl, kin shem kyrhai ka sakhi ba ka long ka ktien jong U Blei, bad ki lah ban ioh jingshemphang ia ki jingshisha jong ka ki ban pynlong ia ki kiba stad sha ka jingpynim. MSK 100.1

U Khrist u la ong, “Lada uno-uno-ruh u mon ia ka ban leh ia ka mon jong u, un ioh shemphang shaphang kata ka jing- hikai.”¹¹ Ha ka jaka ba phin kylli bad kren-woh-dong shaphang kata kaba phim sngewthuh, sumar ia kata ka jingshai kaba la lah tyngshain halor jong phi bad phin sa ioh pdiang ia ka jingshai kaba kham khraw. Da ka jingaiei jong U Khrist, pyndep ia ka kamram baroh kaba la pynshai ha ka jingsngewthuh jong phi, te phin sa lah ban sngewthuh bad pyndep ia kito kiba phi mynta phi artatien. MSK 100.2

Don ka sakhi kaba plie ia baroh,—ia kiba stad tam bad babieit tam.—kaba long ka sakhi jong ka jingiakynduh (experi¬ence). U Blei u khot sngewbha ia ngi ban tynjuh da lade hi ia ka jingshisha Ka Ktien jong u, ia ka jingshisha jong ki kular jong u. U hukum ia ngi “Ah to mad bad to khymih ba U Trai u long u babha.”¹² Ha ka jaka ban shaniah ha ka ktien jong kiwei pat, ngi dei ban mad da lade hi. U ong, “to pan, te phin sa ioh-pdiang.”¹³ Ia ki jingkular jong u yn pyndep. Kim pat ju long kiba kai bad kim lah ban long Kumta, hynrei barobor kiba shisha. Bad katba ngi nang wan hajan ia U Jisu, bad leh kmen ha ka jingdap ka jingieit jong u, ka jingartatien jong ngi bad jingdum kan duh bad jah noh ha ka jingshai jong ka jingdon jong u. MSK 100.3

U Apostol Paul u ong ba U Blei u “la pyllait ia ngi na ka bor jong ka jingdum, bad uba la pynkyn-riah-noh ia ngi sha ka hima jong U Khun ka jingieit jong u.”¹⁴ Bad uwei-uwei baroh uba la iaid lait na ka jingiap sha ka jingim u lah ban “pynskhem ba U Blei u long uba shisha.”¹⁵ U lah ban phla, “Nga donkam ia ka jingiarap, bad nga Ia shem ia ka ha U Jisu. Ia ka jingkuah jong nga baroh la pyndap, ia ka jingthngan ka mynsiem jong nga la pynkdang; bad mynta Ka Baibl ka long ia nga ka jingpynpaw ia U Jisu Khrist. Kylli balei nga ngeit ha U Jisu?— Namar u long ia nga U Nongpynim ba kynja-blei. Balei nga ngeit ia Ka Baibl?—Namar nga la shem ia ka ba ka long ka jingsawa jong U Blei ha ka mynsiem jong nga.” Ngi lah ban don ka sakhi ha ngi hi ba Ka Baibl ka long kaba shisha, ba U Khrist u long U Khun jong U Blei. Ngi tip ba ngim shym bud ia ki jingiathuhkhana ba la thaw da ka jingthmu kaba sianti. MSK 101.1

U Petros u kyntu ia ki para-bangeit jong u ban “nangroi ha ka jingaiei bad ka jingtip ia U Trai bad U Nongpynim jong ngi U Jisu Khrist.”¹⁶ Haba ki briew jong U Blei ki nangroi ha ka jingaiei, kin ioh barobor ia ka jingsngewthuh kaba kham shai kham shai ia ka ktien jong u. Kin lah ban shemphang ia ka jing- shai bathymmai bad jingtynnad ha ki jingshisha bakhuid jong ka. Kane ka la long kaba shisha ha ka jingiathuhkhana (history) jong ka balang ha ki rta baroh, bad kan iaisah kaba shisha haduh kaba kut. “Hynrei ka lynti jong u bahok ka long kum ka jingshai ka batvngshain, kaba nang tyngshain-tyngshain haduh ka bajanai ka sngi.”¹⁷ MSK 101.2

Da ka jingngeit ngi lah ban khmih sha kaba lawei, bad bat khem ia ka kular jong U Blei ia ka jingroi jong ka jingshem- phang, ia ki bor jingpyrkhat ba kynja-briew ba la pyniasoh bad kaba kynja-blei, bad ia kawei-pa-kawei ka bor jong ka mynsiem ba la wallam ha ka jingiapyndei beit bad U Tynrai jong ka jingshai. Ngi lah ban shad kmen namar ba ia kata ka bor yn pynshai kdar; kiei-kiei kiba long kiba eh ban sngewthuh ha kata ka por kin ioh ia ka jingpynshai; bad ha kaba ki jingmut briew jong ngi ki la shem tang ka jingkulmar bad ki jingthmu bym don nongrim, ngin sa iohi ia ka jingjanai ba paka tam bad jingiahap- sur ba-itynnad. “Namar mynta ngi iohi lang kumba ha ka it- babyrngut ha kaba dum byrngut-byrnget; hynrei hangta mar- khmat mar-khmat: mynta nga tip tang katto katne; hynrei hangta ngan ithuh-biang kumjuh kumba la ithuh-biang ruh ia nga.”¹⁸ MSK 101.3