Ti dackel a panagbinnusor
4. Dagiti Taga Valdenses
Iti tengnga daydi sipnget a nagari iti rabaw ti daga cabayatan ti nabayag a panawen a panagturay ti papa, saanda a nabalin nga ineddep amin ti silaw ti kinapudno. Iti isuamin a panawen adda laeng nanacsi iti Dios,—adda laeng tattao isuda a namati ken Cristo nga isisu a mangibabaet ti tao iti Dios, ken isuda a namati iti Biblia nga isisu laeng ti annuroten ti biag, ken isuda a nagngilin iti Sabado a cas isu ti pudno nga aldaw a panaginana. No mano ti nautang ti lubong cadagitoy a tattao, dagiti capcaputotan uray caanoman didanto maammoan. Ti historia dagiti tattao ti Dios cabayatan dagidi panawen ti sipnget a simmurot iti turay ti Roma, nailanad sadi langit, ngem manmano cadacuada laeng ti nailanad iti historia dagiti tao. Bassit laeng dagiti masaracan a nacailanadan ti panagbiagda, iti lacsid dagiti nailanad nga impabpabasol dagiti nangidadanes cadacuada. DP 60.1
Awan iglesia nga adda iti nasacupan ti Roma a nacapagbayag a di nasingsinga iti panaglac-amna iti wayawaya ti con. ciencia. Apaman nga isu ti nacaiggem ‘iti turay, ti kinapapa inlayatna dagiti imimana a mangrumec cadagiti amin nga ag. madi a mangbigbig iti turayna; ket nasarsarutsut dagiti igig. lesia a nagrucnoy iti turayna. DP 60.2
Idiay dagdaga a saan a nasacupan ti Roma, adda nagbiag a mano a Cristiano iti adu a panawen, isuda a gistay saan a naalisan a pulos iti kinarugit ti papa. Addada idi a linicmu dagiti pagano, ket iti panaglasat dagiti panawen naalalisanda cadagiti allilawna; ngem intuloyda nga impateg ti Biblia a cas isisu ti annuruten ti pammati, ket sinurotda ti adu cadagiti kinapudnona. Dagitoy a Cristiano namatida iti kinaagnanayon ti linteg ti Dios ket nginilinda ti Sabado cas kiddawen ti maicapat a bilin. Adda casta idi nga igiglesia idiay tengnga ti Africa ken iti gimong dagiti taga Armenia sadi Asia. DP 61.1
Ngem iti gimong dagiti simmukir iti turay ti papa, dagiti taga Valdenses isudat umuna nga agtacder. Iti daydiay met la daga a nacaisaadan ti trono ti papa, idiay met laeng ti cacarroan ti nangsukiranda iti kinaulbodna ken kinarugitna. Iti ginasgasut a tawen dagiti Iglesia sadi Piamonte nagwaywayasda; ngem iti camaudiananna dimteng ti tiempo a panangipapilit ti Roma ti panagrucnoyda. Calpasan ti pannakigubgubat dagidi panguloen dagitoy nga iglesia a maibusor iti kinadawelna, ket awan met ti magappuananda, napilpilitda a nangbigbig ti panagari ti turay isu a cas la pagrucnoyan ti sangalubongan. Nupay casta, adda idi sumagmamano a di nagtuloc iti autoridad ti papa wenno obispo. Inkeddengda a suroten ti Dios, ken taginayonen ti kinadalus ken kinabatad ti pammatida. Naaramid ti panagsisina. Itan dagidi simmurot iti daan a pammati napanda nagpacni; dagiti dadduma, calpasan ti panangpanawda iti dagada nga Alpes, imbayogda ti bandera ti kinapudno cadagiti sabali a dagdaga; dagiti dadduma napanda nagpacni cadagiti putputong a casamecan ken rucrukib dagiti banbantay, ket idiay sinalimetmetanda ti wayawayada nga agdaydayaw iti Dios. DP 61.2
Ti pammati nga inicutan ken insursuro dagiti taga Valdenses a Cristiano iti adu a siglo, naigiddiat unay cadagiti ulbod a doctrina a rimmuar manipud Roma. Imbatayda ti nareligionan a pammatida iti nailanad a sao ti Dios, ket dayta a pammati isu ti pudno a sistema ti kinacristiano. Inrupirda daydi pammati ti iglesia dagiti apostol—“ti pammati a naminpinsan a naited cadagiti sasanto.”1 Daydi iglesia idiaj let-ang, ket saan a ti napalangguad a turay ti religion a naipatugaw idiay dackel a eabecera ti lubong, isu idi ti napaypayso nga iglesia ni Cristo, ket isu ti nangaywan cadagiti gamenp ti kinapudno nga incumit ti Dios cadagiti tattaona tapno maipanda iti lubong. DP 61.3
Dagidi taga Valdenses isudat maysa cadagiti immuna a tattao sadi Europa a nacagunod a nangicut iti nacayulogan ti Nasantoan a Surat. Isuda idi ginasgasut a tawen casacbayan ti Reformacion incutandan ti copia ti Biblia iti nacavanacanda a pagsasao. Inicutanda ti pudno a di narugrugitan, ket isul gapuna nga isudat naisangsangayan a nagurgura ken nairur. rurumen. Imbunannagda a ti Iglesia diay Roma isu ti Babilonia a naglicud a sasawen ti Apocalipsis, ket agpapanpay nagpeggadan ti biagda timmacderda a simmukir cadagiti kinarugitna. Idi addada iti babaen ti laddit ti napaut a panangidadanes, dagiti dadduma nakinumoda nga itulocda ti pammati. da. ket inininutda nga intuloc ti nadumaduma a principio ti pammatida, ngem dagiti dadduma pinetpetanda a nalaing ti pudno. Cabayatan dagiti panawen ti sipnget ken itatallicud, adda dadduma cadagidi taga Valdenses a di nangbigbig iti turay ti Roma, ket linaisda a eas idolatria ti panagdaydayaw iti ladawan, ket nginilinda ti Sabado a cas isu ti pudno nga aldaw ti panaginana. DP 62.1
Nadalus, nabatad, ken nasged ti kinasingpet dagidi pasurot ni Cristo. Adadda nga impategda ti pudno ngem dagiti balbalay, dagdaga, gagayyem, cacabagyan, ken agpapanpay ti biag met laeng. Dagitoy a principio inagawaanda nga immaldit a sipapasnec cadagiti puspuso dagiti agtutubo. Manipud kinamaladagada, dagiti ubbing nasursuroanda iti Nasantoan a Surat, ket naisuro cadacuada nga ibilangda a sagrado dagiti kiddawen ti linteg ti Dios. Nataccon idi dagiti copia ti Biblia: isut gapuna nga incabezada dagiti napateg a saona. Ti iglesia dagidi taga Valdenses umasaspingda iti kinadalus, ken kinabatad ti iglesia dagidi apostol. Pinetpetanda ti Biblia a cas isisu laeng ti autoridadda a cangatoan ken awan biddutna. Dagiti pastorda pinacanda dagiti carnero ti Dios, ket inturongda ida cadagiti nalangto a pagaraban ken cadagiti sibibiag nga ubbog ti nasantoan a saona. Idinto ta addada iti adayu dagiti ladawan ti pasindayag ken tangsit ti tao, dagiti tattao naggigimongda iti linong dagiti banbantay, idiay tay-ac ti Alpes, wenno no tiempo ti peggad umamangda iti linged dagiti banbantay, ket idiay ti pagdengganda cadagiti sao ti pudno nga isawang dagiti adipen ni Cristo. DP 62.2