Η Μεγάλη Διαμάχη Μέρος Πρώτο

Κεφάλαιο 5: Πνευματικη χαραυγη στην αγγλια

Πρίν από τη Μεταρρύθμιση ελάχιστα μόνο υπήρχαν της Γραφής αντίγραφα, αλλά ο Θεός δεν επέτρεψε τον ολοκληρωτικό αφανισμό του λόγου Του. Οι αλήθειες Του δεν θα έμεναν για πάντα κρυμμένες. Εκείνος μπορούσε να αποδεσμεύσει τους λόγους της ζωής με την ίδια ευκολία που μπορούσε να ανοίξει διάπλατα της φυλακής τις πόρτες ή να ξαμπαρώσει τις σιδερένιες πύλες που κρατούσαν αιχμαλώτους τους δούλους Του. Σε διάφορες χώρες της Ευρώπης ορισμένοι άνθρωποι, παρακινούμενοι από το Πνεύμα του Θεού, ερευνούσαν να βρούν την αλήθεια όπως ερευνάει κανείς για κρυμμένους θησαυρούς. Καθοδηγούμενοι από την Πρόνοια του Θεού πρός τις Άγιες Γραφές, μελετούσαν τις ιερές σελίδες της με ζωηρό ενδιαφέρον. Ήταν πρόθυμοι να αποδεχθούν το φώς, άσχετα τι θα τους στοίχιζε αυτό. Αν και δεν μπορούσαν να διευκρινίσουν το κάθε τι, ήταν όμως σε θέση βαθμηδόν νά αντιληφθούν πολλές από τις μακρόχρονα θαμμένες αλήθειες. Σαν ουρανόπεμπτοι αγγελιοφόροι, προχωρούσαν, σπάζοντας τα δεσμά της πλάνης και της δεισιδαιμονίας, και καλώντας τους υποκείμενους στην μακραίωνη αιχμαλωσία να σηκωθούν και να υπερασπισθούν την ελευθερία τους. ΜΔ1 71.1

Εκτός από την περίπτωση των Βαλδενσίων, για τον υπόλοιπο κόσμο ο λόγος του Θεού βρίσκονταν περιορισμένος επί ολόκληρους αιώνες στις γλώσσες που μόνο οι λόγιοι καταλάβαιναν. Είχε όμως φθάσει ο καιρός για να μεταφρασθεί ο λόγος του Θεού και να τεθεί στη διάθεση του λαού των διαφόρων χωρών στη μητρική γλώσσα του καθενός. Η ανθρωπότητα είχε ξεπεράσει τα πνευματικά της μεσάνυχτα. Οι ώρες του σκότους γοργοκυλούσαν και σε πολλές χώρες παρουσιάζονταν τα πρώτα σημεία της χαραυγής. ΜΔ1 71.2

Το δέκατο τέταρτο αιώνα παρουσιάσθηκε στην Αγγλία ο “Αυγερινός της Μεταρρύθμισης.” Ο Ιωάννης Ουΐκλιφ ήταν ο προάγγελος της μεταρρύθμισης όχι μόνο για την Αγγλία, αλλά για ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο. Η έντονη διαμαρτυρία που είχε την ευκαιρία να κάνει κατά της Ρώμης δεν επρόκειτο να σιγήσει ποτέ. Η διαμαρτυρία εκείνη έδωσε το σύνθημα για μιά σειρά αγώνων που κατέληξαν στην αποτίναξη των δεσμών της ατομικής και εκκλησιαστικής ελευθερίας. ΜΔ1 71.3

Ο Ουΐκλιφ έλαβε μιά πλατειά μόρφωση, αλλά γι’ αυτόν την αρχή της σοφίας την αποτελούσε ο φόβος του Κυρίου. Στο κολλέγιο είχε διακριθεί για τα εξαίρετα τάλαντά του, τη βαθειά ευλάβειά του και την υπέροχη φιλομάθειά του. Η μεγάλη του δίψα για μάθηση τον έσπρωχνε σε κάθε επιστημονικό κλάδο. Ειδικεύθηκε στον τομέα της σχολαστικής φιλοσοφίας, των εκκλησιαστικών κανόνων και του κοινωνικού δικαίου, ιδιαίτερα της νομοθεσίας της πατρίδας του. Η αρχική αυτή εκπαίδευση του φάνηκε ιδιαίτερα χρήσιμη στους κατοπινούς αγώνες του. Οι βαθειές γνώσεις του της σύγχρονης φιλοσοφίας του συλλογισμού τον βοήθησαν να εκθέσει τα λάθη της, ενώ η μελέτη του εθνικού και εκκλησιαστικού δικαίου τον προκατίρτησε για τους αγώνες του χάρη της κοινωνικής και θρησκευτικής ανεξαρτησίας. Ενώ χειρίζονταν με επιδεξιότητα τα όπλα που του πρόσφερε ο λόγος του Θεού, είχε αποκτήσει και τη διανοητική ικανότητα που του έδωσαν τα σχολεία και μπορούσε επιπλέον να κατανοεί τις εκπαιδευτικές μεθόδους των λογίων. Η μεγαλοφυΐα και η πολυπραγμωσύνη του τον καθιστούσαν σεβαστό σε φίλους και εχθρούς. Οι οπαδοί του έβλεπαν με ικανοποίηση ότι ο υπέρμαχός τους συγκαχαλέγονταν ανάμεσα στις μεγαλύτερες διάνοιες της πατρίδας τους. Και οι εχθροί του δεν μπορούσαν να εκφρασθούν περιφρονητικά για τη μεταρρυθμιστική κίνηση προβάλλοντας για αιτία την αναξιότητα ή την αγραμματωσύνη του υποστηρικτή της. ΜΔ1 72.1

Από τα φοιτητικά του χρόνια ο Ουΐκλιφ επεδόθηκε στη μελέτη των Αγίων Γραφών. Την παλιά εκείνη εποχή όταν η Βίβλος ήταν διαθέσιμη μόνο στις αρχαίες γλώσσες, οι λόγιοι είχαν το προνόμιο να πλησιάσουν αυτή την πηγή της αλήθειας που για τις αμαθείς μάζες παρέμενε απρόσιτη. Έτσι ο δρόμος ήταν ήδη προετοιμασμένος για το μελλοντικό μεταρρυθμιστικό έργο του Ουΐκλιφ. Άνθρωποι των γραμμάτων είχαν μελετήσει το λόγο του Θεού και είχαν ανακαλύψει τη σπουδαία αλήθεια της δωρεάν χάρης του Θεού που αποκαλύπτεται μέσα σ’ αυτόν. Με τις διδασκαλίες τους είχαν μεταδώσει τη γνώση της αλήθειας αυτής και είχαν οδηγήσει και άλλους να στραφούν πρός τους λόγους της ζωής. ΜΔ1 72.2

Όταν ο Ουΐκλιφ έστρεψε την προσοχή του στις Γραφές, επεδόθηκε στην έρευνά τους με την ίδια επιμέλεια που τον διέκρινε και στους διάφορους επιστημονικούς τομείς. Μέχρι τότε ένοιωθε κάποια μεγάλη ανάγκη που ούτε οι επιστημονικές του γνώσεις, ούτε η εκκλησιαστική διδαχή μπορούσαν να ικανοποιήσουν. Αλλά μέσα στο λόγο του Θεού βρήκε εκείνο που μάταια έψαχνε να βρεί τόσον καιρό. Εδώ αναγνώρισε το αποκεκαλυμμένο απολυτρωτικό σχέδιο του Θεού και τον Ιησού Χριστό σαν το μοναδικό προκαθορισμένο Συνήγορο του ανθρώπου. Τότε αφιερώθηκε στην υπηρεσία του Χριστού, αποφασισμένος να διακηρύξει τις αλήθειες που είχε ανακαλύψει. ΜΔ1 73.1

Όπως έγινε με τους μεταγενέστερους Μεταρρυθμιστές, ο Ουΐκλιφ δεν μπορούσε ούτε και αυτός να διακρίνει από μιάς αρχής πού θα τον οδηγούσε το καθήκον του. Δεν είχε κατά νού να έρθει από σκοπού σε διάσταση με τη Ρωμαϊκή Εκκλησία. Αλλά η προσήλωσή του στην αλήθεια δεν μπορούσε παρά να τον φέρει σε αντίθεση με το ψέμμα. Όσο καθαρότερα διέκρινε τις πλάνες του παπισμού, τόσο δυναμικότερα διακήρυττε τις διδαχές της Βίβλου. Έβλεπε ότι η Ρώμη είχε εγκαταλείψει το λόγο του Θεού χάρη των ανθρωπίνων παραδόσεων. Άφοβα επέπληττε την ιερατεία για την κατάργηση των Αγίων Γραφών και αξίωσε την απόδοση της Βίβλου στο λαό και την επαναφορά του κύρους της μέσα στην εκκλησία. Ήταν δεινός καθιερωμένος δάσκαλος και εύγλωττος ιεροκήρυκας, και η ιδιωτική ζωή του επεκύρωνε τις αρχές που πρέσβευε. Οι βιβλικές του γνώσεις, η ακαταμάχητη λογική του, η αγνότητα της ζωής του, το άκαμπτο θάρρος του και η ακεραιότητα του χαρακτήρα του, του απέδιδαν το γενικό σεβασμό και την εμπιστοσύνη των συνανθρώπων του. Πολλοί οι οποίοι δεν έμεναν ικανοποιημένοι από τη μέχρι τούδε πίστη τους αφότου ανακάλυψαν την ανομία που βασίλευε μέσα στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, χαιρέτιζαν με απροκάλυπτη χαρά τις αλήθειες τις διαδεδόμενες από τον Ουΐκλιφ. Οι παπικοί όμως αρχηγοί εξοργίσθηκαν όταν αντελήφθηκαν ότι ο Μεταρρυθμιστής αυτός αποκτούσε μεγαλύτερη επιρροή από τη δική τους. ΜΔ1 73.2

Ο Ουΐκλιφ διακρίνονταν από μιά μεγάλη οξυδέρκεια για την ανακάλυψη της πλάνης και ατρόμητος επιτίθονταν εναντίον πολλών καταχρήσεων τις οποίες επεδοκίμαζε η Ρωμαϊκή Εκκλησία. Από την έδρα του αξιώματος του ως εφημερίου των ανακτόρων, αντέδρασε με σφοδρότητα εναντίον της καταβολής του φόρου τιμής που ο πάπας απαιτούσε από τον Άγγλο μονάρχη και απέδειξε ότι ο παπικός ισχυρισμός να επιβάλει την κυριαρχία του στους κοσμικούς ηγεμόνες δεν στηρίζονταν ούτε στη λογική, ούτε στη βιβλική αποκάλυψη. Οι παπικές αξιώσεις είχαν προκαλέσει μεγάλη αγανάκτηση, και οι διδαχές του Ουΐκλιφ έβρισκαν απήχηση στις ιθύνουσες διάνοιες του έθνους. Βασιλιάς και ευγενείς συμφώνησαν να αποκηρύξουν την κοσμική εξουσία της εκκλησίας και να αρνηθούν να καταβάλουν το φόρο τιμής. Έτσι ένα αποτελεσματικό πλήγμα είχε καταφερθεί κατά της παπικής εξουσίας στην Αγγλία. ΜΔ1 73.3

Ένα άλλο κακό που ανέλαβε να καταστείλει ύστερα από μακρύ και αποφασιστικό αγώνα ο Άγγλος Μεταρρυθμιστής, ήταν η κατάργηση των Ταγμάτων των επαιτών μοναχών που είχαν σε τέτοιο βαθμό πλημμυρίσει κατα μάζες τη χώρα, ώστε κατήντησαν πληγή της ευημερίας και του εθνικού γοήτρου. Εργατικότητα, μόρφωση, κοινωνικά ήθη, όλα είχαν υποστεί τη διαβρωτική επιρροή των μοναχών. Η αργόσχολη ζωή και η ζητιανιά των καλογήρων όχι μόνον απομυζούσε τα αποθέματα του λαού, αλλά και καταφρονούσε την αποδοτική εργασία, συντελώντας στην ηθική κατάπτωση και διαφθορά της νεολαίας. Παρασυρόμενοι από το παράδειγμα των καλογήρων, πολλοί νέοι πήραν το δρόμο για το μοναστήρι, αποφασίζοντας να καθιερωθούν στο μοναχικό βίο. Και τούτο όχι μονο χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων, αλλά πολλές φορές κρυφά από αυτούς και αντίθετα από τις πατρικές εντολές. Ένας από τους αρχαίους Πατέρες της Καθολικής Εκκλησίας, υποστηρίζοντας τους βασικούς λόγους που τοποθετούν τη μοναχική ζωή πάνω από την υποχρέωση της υικής αγάπης και του καθήκοντος, τόνιζε: “Και αν ακόμη ο πατέρας σου σωριασθεί μπροστά στην πόρτα σου με κλάμματα και οδυρμούς, και αν η μητέρα σου προτάξει το σώμα που σε γέννησε και τους μαστούς που σε θήλασαν, μη διστάσεις να τους ποδοπατήσεις προχωρώντας κατ’ ευθείαν στο Χριστό.” Με τέτοια “τερατώδη απανθρωπιά” όπως αργότερα τη χαρακτήρισε ο Λούθηρος, “που θυμίζει τύραννο και θηρίο μάλλον παρά άνθρωπο και Χριστιανό,” υπέκλεβαν τις καρδιές των παιδιών από τους γονείς (Barnas Sears, “The Life of Luther,” σελ. 70,69.) Έτσι, όπως οι Φαρισαίοι του παλιού καιρού, οι παπικοί ηγήτορες ακύρωναν την εντολή του Θεού για την παράδοσή τους. Έτσι σπίτια ερημώνονταν και οι γονείς στερούνταν τη συντροφιά των γιών και των θυγατέρων τους. ΜΔ1 74.1

Ακόμη και οι φοιτητές των πανεπιστημίων παρασύρονταν από τις παραπλανητικές εισηγήσεις των μοναχών που πύκνωναν τα τάγματά τους. Πολλοί απ’ αυτούς μετάνοιωναν αργότερα όταν έβλεπαν ότι και τη ζωή τους χαράμιζαν άδικα και τους γονείς τους βύθιζαν στη θλίψη. Αλλά μιά φορά πιασμένοι στην παγίδα, τους ήταν μετά αδύνατο να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Απ’ αυτόν το φόβο της επιρροής των καλογήρων, πολλοί γονείς αρνούνταν να στείλουν τα παιδιά τους στα Πανεπιστήμια. Σαν επακόλουθο, ο αριθμός των φοιτητών στα μεγάλα εκπαιδευτικά κέντρα μειώθηκε αισθητά, τα σχολεία ατονούσαν και η άγνοια υπερίσχυσε. ΜΔ1 75.1

Οι επαίτες αυτοί μοναχοί είχαν εξουσιοδοτηθεί από τον πάπα να εξομολογούν το λαό και να χορηγούν άφεση αμαρτιών—πράγμα που απετέλεσε πηγή μεγάλου κακού. Η δίψα του κέρδους έκανε τους μοναχούς να απονέμουν συγνώμη στους κάθε λογής εγκληματίες που κατέφευγαν σ’ αυτούς και το αποτέλεσμα ήταν ο καταπληκτικός πολλαπλασιασμός των πιό απεχθών κακουργημάτων. Οι άποροι και οι άρρωστοι εγκαταλείπονταν μέσα στη μιζέρια. Οι δωρεές που θα έπρεπε να ανακουφίσουν τις ανάγκες τους πήγαιναν στους καλογήρους οι οποίοι απειλητικά απαιτούσαν την ελεημοσύνη του κόσμου και κατέκριναν για ασεβείς όσους τολμούσαν να κατακρατούν τις δωρεές τους από τα τάγματά τους. Παρά τη φαινομενική τους φτώχεια, ο πλούτος των καλογήρων αύξανε διαρκώς και τα μεγαλόπρεπα οικοδομήματά τους και τα ηγεμονικά τραπέζια τους καταστούσαν ακόμη εμφανέστερη τη φτώχεια του κράτους. Και ενώ οι μεγάλοι περνούσαν τη ζωή τους μέσα στη χλιδή και στην πολυτέλεια, στη θέση τους έστελναν απλοϊκούς ανθρώπους που το μόνο που ήξεραν ήταν να διηγούνται θαυμάσιους μύθους και θρύλους και να διασκεδάζουν με διάφορα αστεία το λαό ο οποίος έπεφτε διαρκώς μεγαλύτερο θύμα των μοναχών. Μολαταύτα οι μοναχοί κατόρθωναν να επιβληθούν στα δεισιδαιμονικά πλήθη και τους έκαναν να πιστεύουν ότι στο σύνολό τους τα θρησκευτικά τους καθήκοντα αποτελούνταν από την αναγνώριση της παπικής υπεροχής, τη λατρεία των αγίων και τις δωρεές στους μοναχούς, και ότι αυτά ήταν αρκετά για να τους εξασφαλίσουν μιά θέση στον παράδεισο. ΜΔ1 75.2

Θεοσεβείς εγγράμματοι άνθρωποι είχαν προσπαθήσει χωρίς να το κατορθώσουν να φέρουν κάποια μετατροπή στις μοναχικές αυτές τάξεις. Ο Ουΐκλιφ όμως, περισσότερο διορατικός, χτύπησε στη ρίζα του κακού, δηλώνοντας ότι ολόκληρο το σύστημα ήταν εξάμβλωμα και ότι έπρεπε να καταργηθεί τελείως. Η δήλωση αυτή προκάλεσε συζητήσεις και επερωτήσεις επί του θέματος. Περιτρέχοντας οι μοναχοί απ’ άκρη σ’ άκρη τη χώρα και πουλώντας τα παπικά συγχωροχάρτια, συναντούσαν ανθρώπους που εξέφραζαν αμφιβολίες ότι η άφεση αμαρτιών μπορούσε να εξαγορασθεί με το χρήμα και διερωτώνταν αν δεν θα έκαναν καλύτερα να ζητήσουν τη συγχώρεσή τους από το Θεό, αντί από τον πάπα της Ρώμης. Και δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι έβλεπαν με ανησυχία την ακόρεστη απληστία των μοναχών και έλεγαν. “Οι παπάδες και οι καλόγεροι της Ρώμης μας αφανίζουν όπως ο καρκίνος. Αν δεν μας γλυτώσει ο Θεός, ο λαός μας θα χαθεί.” (D’ Aubigne, Τόμ. 17, κεφ. 7.) Για να καλύψουν τη φιλαργυρία τους, οι ζητιάνοι εκείνοι καλόγεροι ισχυρίζονταν ότι ακολουθούσαν το παράδειγμα του Σωτήρα και έλεγαν ότι ο Χριστός και οι απόστολοί Του συντηρούνταν από την ελεημοσύνη του λαού. Ο ισχυρισμός αυτός στράφηκε εις βάρος τους, επειδή πολλοί από περιέργεια κατέφευγαν στη Γραφή να ιδούν αν πραγματικά έτσι είχαν τα πράγματα. Κάθε άλλο θα εύχονταν η Ρώμη παρά αυτό. Οι σκέψεις των ανθρώπων στρέφονταν προς την Πηγή της αλήθειας, την οποία εκείνη είχε σκοπό να κρατήσει στην αφάνεια. Αποβλέποντας όχι τόσο να έρθει σε ανταγωνισμό με τους μοναχούς, όσο να στρέψει τη σκέψη των ανθρώπων στις διδασκαλίες της Βίβλου και του Θείου Συγγραφέα της, ο Ουΐκλιφ άρχισε να γράφει και να τυπώνει διάφορα φυλλάδια εναντίον της τακτικής των καλογήρων. Σ’ αυτά διακήρυττε ότι ούτε οι εφημέριοι, ούτε αυτός ο πάπας είχαν το δικαίωμα να συγχωρούν ή να αφορίζουν τον κόσμο και ότι κανείς δεν μπορούσε να φθάσει σε σημείο να αναθεματισθεί αν δεν είχε πρώτα επιφέρει με τη στάση του τη δικαία καταδίκη του Θεού. Αποτελεσματικότερο τρόπο δεν θα μπορούσε να βρεί για να προκαλέσει το σάρωμα του γιγαντιαίου οικοδομήματος της εκκλησιαστικής και κοσμικής εξουσίας που είχε ανεγείρει ο πάπας και όπου εκατομμύρια άνθρωποι κρατούνταν αιχμάλωτοι “ψυχή τε και σώματι.” ΜΔ1 75.3

Και πάλι ο Ουΐκλιφ κλήθηκε να υπερασπισθεί τα δικαιώματα του Αγγλικού στέμματος κατά των Ρωμαϊκών σφετεριστικών αξιώσεων. Διορισμένος βασιλικός απεσταλμένος, πέρασε δύο χρόνια στην Ολλανδία παίρνοντας μέρος σε διάφορες συσκέψεις με τους αντιπροσώπους του πάπα. Εκεί ήρθε σε επαφή με εκκλησιαστικές προσωπικότητες προερχόμενες από τη Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία. Αυτό του έδωσε την ευκαιρία να ρίξει μιά ματιά στα παρασκήνια και να μορφώσει γνώμη πάνω σε πολλά ζητήματα που στην Αγγλία του ήταν άγνωστα. Οι πληροφορίες που συγκέντρωσε του φάνηκαν χρήσιμες στις κατοπινές προσπάθειές του. Στους εκπροσώπους εκείνους της παπικής αυλής διέκρινε τον πραγματικό χαρακτήρα και τις επιδιώξεις της ιεραρχίας. Όταν επέστρεψε στην Αγγλία επανέλαβε τις αρχικές διδασκαλίες του με περισσότερη ακόμη έμφαση και με μεγαλύτερο ζήλο διακηρύττοντας ότι η απληστία, η υπερηφάνεια και η δολιοφθορά ήταν οι θεοί που προσκυνούσε η Ρώμη. ΜΔ1 76.1

Σ’ ένα από τα φυλλάδια αυτά χαρακτηριστικά ανέφερε για τον πάπα και για τους ερανοσυλλέκτες του: “Απομυζούν από τη χώρα μας τα μέσα της συντήρησης του φτωχού λαού μαζί με χιλιάδες μάρκα από τα βασιλικά ταμεία κάθε χρόνο για την εκτέλεση μυστηρίων και άλλων θρησκευτικών καθηκόντων που δεν είναι στην ουσία παρά μιά αφορισμένη αίρεση η οποία αναγκάζει ολόκληρο το Χριστιανικό κόσμο να συγκατανεύεται και να τη συντηρεί. Πραγματικά αν το κράτος μας είχε στην κατοχή του ένα ολόκληρο βουνό από χρυσάφι, όπου κανείς άλλος να έβαζε χέρι παρά μόνο ο αγέρωχος αυτός εκκλησιαστικός εισπράκτορας, με την πάροδο του χρόνου το βουνό αυτό θα ισοπεδώνονταν. Επειδή αφαιρεί διαρκώς χρήματα από την πατρίδα μας χωρίς να μας στέλνει τίποτε πίσω εκτός από την κατάρα του για τη σιμωνία του.” (John Lewis, “History of the Life and Sufferings of J. Wiclif,” σελ. 37.) ΜΔ1 77.1

Σύντομα μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, ο Ουΐκλιφ διορίσθηκε από το βασιλιά εφημέριος του Λούττερουορθ. Η εκλογή αυτή αποτελούσε απόδειξη ότι το τολμηρό λεκτικό του Μεταρρυθμιστή δεν είχε δυσαρεστήσει το μονάρχη. Η επιρροή του Ουΐκλιφ είχε γίνει αισθητή τόσο στη λήψη αποφάσεων από μέρους της αυλής, όσο και στη διαμόρφωση της πίστης του έθνους. ΜΔ1 77.2

Παπικοί κεραυνοί άρχισαν να εκσφενδονίζονται σε λίγο εναντίον του. Τρείς βούλλες εξαποστέλλονταν ταυτόχρονα στην Αγγλία—μία προορισμένη για το Πανεπιστήμιο, μία για τα ανάκτορα και μία για την αρχιεπισκοπή—Και οι τρείς συνιστούσαν την επιβολή αμέσων και αποφασιστικών κυρώσεων. προκειμένου να κλείσουν το στόμα του διαδοσία αυτού της αίρεσης. (Augustus Neander, “General History of the Christian Religion and Church,” Περίοδος 6, τμήμα 2, μέρος 1, παράγρ. 8.) Αλλά και πρίν ακόμη καταφθάσουν οι βούλλες, οι επίσκοποι μέσα στο μεγάλο τους ζήλο, είχαν καλέσει τον Ουΐκλιφ να παρουσιασθεί μπροστά τους για να περάσει από δίκη. Δύο όμως από τους ισχυρότερους πρίγκιπες του βασιλείου τον συνώδευσαν στο δικαστήριο, ενώ τα πλήθη που είχαν περιστοιχίσει το δικαστικό μέγαρο, εισώρμησαν στην αίθουσα, και σε τέτοιο σημείο τρομοκράτησαν τους δικαστές ώστε το δικαστήριο διέκοψε προσωρινά τις εργασίες του και επέτρεψε την ειρηνική αποχώρηση του κατηγορουμένου. Λίγο αργότερα, ο Εδουάρδος Γ΄ τον οποίο οι καρδινάλιοι προσπαθούσαν να επηρεάσουν στα γεράματά του κατά του Μεταρρυθμιστή, πέθανε και ο πρώην προστάτης του Ουΐκλιφ ανακηρύχθηκε τότε αντιβασιλιάς του Αγγλικού θρόνου. ΜΔ1 77.3

Αλλά η αποστολή της παπικής βούλλας βάραινε πάνω σε όλη την Αγγλία με την επιτακτική διαταγή της σύλληψης και φυλάκισης του αιρεσιάρχη. Αυτά τα μέσα οδηγούσαν κατευθείαν στο μαρτυρικό θάνατο. Στο σημείο αυτό φαίνονταν βέβαιο ότι ο Ουΐκλιφ θα έπεφτε σε λίγο θύμα της εκδικητικής μήνης της Ρώμης. Αλλ’ Εκείνος που στην παλιά εποχή απηύθυνε τα ενθαρρυντικά λόγια: “Μη φοβού ... Εγώ είμαι ο υπερασπιστής σου” (Γέν. 15:1.), άπλωσε και πάλι το προστατευτικό Του χέρι για να προφυλάγει το δούλο Του. Ο θάνατος ήρθε όχι όμως στο Μεταρρυθμιστή, αλλά στον ποντίφηκα που είχε διατάξει την εξόντωσή του. Με το θάνατο του Γρηγορίου ΙΑ΄, οι εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι, που είχαν συγκεντρωθεί για τη δίκη του Ουΐκλιφ, διαλύθηκαν. ΜΔ1 78.1

Η θεία Πρόνοια ανέτρεψε και άλλα ακόμη διάφορα περιστατικά για να δοθεί η ευκαιρία να προοδεύσει η Μεταρρύθμιση. Το θάνατο του Γρηγορίου επικολούθησε η εκλογή δύο αντιζήλων παπών. Δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις, και οι δύο ανακηρυγμένες αλάθητες, απαιτούσαν την υπακοή του χριστιανικού κόσμου. Και οι δύο έκαναν έκκληση στους πιστούς, καθένας τους ζητώντας τη βοήθειά τους για να πολεμήσει τον άλλον, επιβάλλοντας τις διαταγές τους με τρομερά αναθέματα κατά των εναντίων και με δελεαστικές υποσχέσεις ουρανίων αμοιβών υπέρ των υποστηρικτών τους. Το γεγονός αυτό εξασθένισε κατά πολύ το γόητρο της παπωσύνης. Οι αντίζηλες παρατάξεις είχαν ολοκληρωτικά επιδοθεί στον αλληλοεξοντωτικό αγώνα τους, αφήνοντας τον Ουΐκλιφ για ένα διάστημα στην ησυχία του. Αναθέματα και αντικατηγορίες εκσφενδονίζονταν από τον ένα πάπα στον άλλο και το αίμα έτρεχε ποτάμι για την υποστήριξη των διαμφισβητούμενων δικαιωμάτων τους. Η εκκλησία είχε κατακλυσθεί από σκάνδαλα και από εγκλήματα. Στο διάστημα αυτό ο Μεταρρυθμιστής αποσυρμένος στη γαλήνη της εφημερίας του του Λούττερουορθ, εργάζονταν εντατικά για να ελκύσει την προσοχή των ανθρώπων από τους διαπληκτιζόμενους πάπες στο Ιησού Χριστό, τον Άρχοντα της Ειρήνης. ΜΔ1 78.2

Το σχίσμα, με όλα τα συναφή αποτελέσματα ανταγωνισμού και διαφθοράς, προλείανε το δρόμο για τη Μεταρρύθμιση και βοηθούσε τον κόσμο να ιδεί ποιός ήταν πράγματι ο παπισμός. Σε ένα φυλλάδιο που δημοσίευσε με τίτλο “Το παπικό Σχίσμα,” ο Ουΐκλιφ καλούσε τους ανθρώπους να κρίνουν αν οι δύο εκείνοι αρχιεράρχες δεν έλεγαν πράγματι την αλήθεια όταν κατηγορούσαν ο ένας τον άλλον για αντίχριστο. “Ο Θεός,” έλεγε, “δεν μπορούσε να ανεχθεί το πνεύμα του κακού να κυριαρχεί σε ένα μόνο τέτοιον ιερέα, αλλά το μοίρασε στους δύο, ώστε ο κόσμος να μπορέσει στο όνομα του Ιησού Χριστού να ανατρέψει ευκολότερα και τους δύο.” (R. Vaughan, “Life and Opinions of John de Wycliffe,” Τόμ. 2, σελ. 6.) ΜΔ1 79.1

Ο Ουΐκλιφ, όπως και ο Κύριός του, κήρυττε το ευαγγέλιο στους φτωχούς. Ανικανοποίητος με την περιορισμένη διάδοση του φωτός αποκλειστικά στα φτωχά σπίτια της ενορίας του στο Λούττερουορθ, αποφάσισε να το κάνει γνωστό απ’ άκρη σ’ άκρη της Αγγλίας. Για την εκπλήρωση του σκοπού του, διοργάνωσε μιά ομάδα από ιεροκήρυκες, απλούς, καθιερωμένους ανθρώπους που αγαπούσαν την αλήθεια και ποθούσαν πάνω απ’ όλα να τη διαδώσουν παντού. Οι άνθρωποι εκείνοι πήγαιναν από μέρος σε μέρος, κηρύττοντας στις πλατείες και στις αγορές, στους κοσμοβριθείς δρόμους και στα εξοχικά μονοπάτια. Επισκέπτονταν τους γέροντες, τους φτωχούς και τους αρρώστους και τους μετέδιδαν την αγαθή αγγελία της χάρης του Θεού. ΜΔ1 79.2

Από την καθηγητική του έδρα της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ο Ουΐκλιφ κήρυττε το λόγο του Θεού μέσα στις μεγάλες πανεπιστημιακές αίθουσες. Με τέτοιο ζήλο εξέθετε την αλήθεια στους φοιτητές των τάξεών του, ώστε του απένειμαν τον τίτλο του “Ευαγγελικού διδάκτορα.” Αλλά το σημαντικότερο έργο της ζωής του αποτελεί η μετάφραση των Αγίων Γραφών στην αγγλική γλώσσα. Σε ένα σύγγραμμά του “Περί της αλήθειας και της Σημασίας των Γραφών,” είχε διατυπώσει την πρόθεσή του να μεταφράσει τη Βίβλο, ώστε κάθε Άγγλος να μπορεί να διαβάσει στη μητρική του γλώσσα τα θαυμάσια έργα του Θεού. ΜΔ1 79.3

Ξαφνικά όμως το έργο του αυτό διακόπηκε. Αν και δεν είχε ακόμη φθάσει τα εξήντα του χρόνια, ο φόρτος της εργασίας, η μελέτη και οι εχθρικές επιθέσεις εξήντλησαν τις δυνάμεις του και τον γήρασαν πρόωρα. Είχε προσβληθεί από μιά επικίνδυνη αρρώστεια και η είδηση προξένησε μεγάλη χαρά στους μοναχούς. Συμπεραίνοντας ότι θα είχε τύψεις για το κακό που προξένησε στην εκκλησία, έσπευσαν στο δωμάτιό του για να ακούσουν την εξομολόγησή του. Αντιπρόσωποι των τεσσάρων μοναχικών ταγμάτων, συνοδευόμενοι από τέσσερες πολιτικούς επιτρόπους, μαζεύθηκαν γύρω από το κρεββάτι του θεωρούμενου μελλοθανάτου. “Ο θάνατος είναι ζωγραφισμένος στο πρόσωπό σου,” του είπαν. “Μετανόησε για τα σφάλματά σου και ανακάλεσε παρουσία μας τα όσα είπες εις βάρος μας.” Σιωπηλός τους άκουγε ο Μεταρρυθμιστής. Κατόπιν, ζήτησε από το βοηθό του να τον ανασηκώσει λίγο στο κρεββάτι του και, στηλώνοντας το βλέμμα του επάνω τους, ενώ εκείνοι περίμεναν να ακούσουν την αποκήρυξη των φρονημάτων του, μίλησε με τη σταθερή βροντερή εκείνη φωνή που τόσες φορές τους είχε προξενήσει ρίγος: “Δεν θα πεθάνω, αλλά θα ζήσω και θα εξακολουθήσω να ξεσκεπάζω τα ανοσιουργήματα των μοναχών.” (D’ Aubigne, Τόμ. 17, κεφ. 7.) Σαστισμένοι και ταπεινωμένοι, οι καλόγεροι έσπευσαν να απομακρυνθούν από το δωμάτιο. ΜΔ1 80.1

Τα λόγια του Ουΐκλιφ επαλήθευσαν. Έζησε για να εξασφαλίσει στους συμπατριώτες του το ισχυρότερο όπλο κατά της Ρώμης—να τους δώσει τη Γραφή το μέσο το προορισμένο από τον ουρανό για την απελευθέρωση, τη διαφώτιση και τον ευαγγελισμό του λαού. Μέχρι να ολοκληρωθεί ο σκοπός του αυτός, πολλά και σοβαρά εμπόδια έπρεπε να υπερπηδηθούν. Ο Ουΐκλιφ ήταν εξασθενημένος από την αρρώστεια. Ήξερε ότι λίγα χρόνια για εργασία του απέμεναν. Έβλεπε την αντίδραση που θα συναντούσε. Παίρνοντας όμως θάρρος από τις υποσχέσεις του λόγου του Θεού, προχωρούσε χωρίς να πτοείται από τίποτε. Με ακμαιότατες τις πνευματικές του δυνάμεις και με τον πλούτο της εμπειρίας του, είχε προφυλαχθεί και προετοιμασθεί από την ιδιαίτερη Πρόνοια του Θεού για το σπουδαιότερο έργο της ζωής του. Ενώ ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος τελούσε σε αναβρασμό, ο Μεταρρυθμιστής από την εφημερία του του Λούττερουόρθ, αδιαφορώντας για τη θύελλα που μαίνονταν έξω, αφιερώθηκε στο εκλεκτό του καθήκον. ΜΔ1 80.2

Τελικά το έργο συμπληρώθηκε: η πρώτη αγγλική μετάφραση της Βίβλου που είδε ποτέ ο κόσμος. Ο λόγος του Θεού είχε αποδοθεί στην Αγγλία. Τώρα πιά ο Μεταρρυθμιστής δε φοβώταν ούτε τη φυλακή ούτε το μαρτυρικό θάνατο της φωτιάς. Είχε τοποθετήσει στα χέρια του αγγλικού λαού ένα φώς που δεν επρόκειτο να σβύσει ποτέ. Προσφέροντας τη Γραφή στους συμπατριώτες του, είχε κάνει πολύ περισσότερα για τη θραύση των δεσμών της άγνοιας και της διαστροφής, είχε προσφέρει πολύ περισσότερα για την απελευθέρωση και την ανύψωση της χώρας του, απ’ ότι είχαν ποτέ κατορθώσει οι λαμπρότερες νίκες στα πεδία των μαχών. ΜΔ1 81.1

Αφού η τυπογραφική τέχνη δεν είχε ακόμη εφευρεθεί, ο πολλαπλασιασμός των Βιβλικών αντιγράφων ήταν εφικτός μόνο ύστερα από σιγανές και κοπιαστικές προσπάθειες. Τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχναν οι άνθρωποι για να αποκτήσουν το ιερό βιβλίο, ώστε πολλοί εθελοντικά προσφέρονταν να βοηθήσουν στο έργο της αντιγραφής. Αλλά και πάλι με δυσκολία μπορούσαν οι αντιγραφείς να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Οι πλουσιώτεροι πολίτες επιθυμούσαν να αγοράσουν ολόκληρη τη Βίβλο. Άλλοι αγόραζαν μόνο ένα τμήμα της. Συχνά πολλές μαζί οικογένειες ενώνονταν για να αγοράσουν ολόκληρο το αντίγραφο. Μ’ αυτόν τον τρόπο η Βιβλική μετάφραση του Ουΐκλιφ έμπαινε σε λίγο στα σπίτια του λαού. ΜΔ1 81.2

Η αφυπνισμένη λογική σκέψη των ανθρώπων τους έκανε να αποσκιρτούν από την παθητική υποταγή τους στα παπικά δόγματα. Ο Ουΐκλιφ ήδη δίδασκε τις χαρακτηριστικές διδαχές της Διαμαρτύρησης: τη σωτηρία μέσο του Ιησού Χριστού και το αποκλειστικό αλάθητο των Αγίων Γραφών. Οι ιεροκήρυκες που είχε αποστείλει ανέλαβαν την κυκλοφορία των Γραφών μαζί με τα συγγράμματα του Μεταρρυθμιστή και σημείωναν τέτοια επιτυχία ώστε ο μισός σχεδόν πληθυσμός της Αγγλίας ασπάσθηκε την καινούργια πίστη. ΜΔ1 81.3

Η εμφάνιση των Γραφών προξένησε τη δυσαρέσκεια των εκκλησιαστικών αρχών. Βρίσκονταν τώρα αντιμέτωποι με ένα παράγοντα πολύ ισχυρότερο από τον Ουΐκλιφ—παράγοντα κατά του οποίου τα όπλα τους δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτε. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε στην Αγγλία νόμος που να απαγορεύει τη Γραφή, αφού ποτέ μέχρι τότε δεν είχε αυτή κυκλοφορήσει στη γλώσσα του λαού. Τέτοιοι νόμοι θεσπίσθηκαν αργότερα και εφαρμόσθηκαν αυστηρότατα. Στο μεταξύ όμως, παρά τις αντιδραστικές ενέργειες του κλήρου, μεσολάβησε μιά εποχή ελευθερίας για την κυκλοφορία του λόγου του Θεού. ΜΔ1 81.4

Γι’ άλλη μιά φορά η παπική ιεραρχία σκευώρησε να καταργήσει τη φωνή του Μεταρρυθμιστή ο οποίος κλητεύθηκε να παρουσιασθεί σε τρείς αλληλοδιαδοχικές δίκες που δεν έφεραν όμως κανένα αποτέλεσμα. Πρώτα μιά επισκοπική σύνοδος ανακήρυξε τα συγγράμματά του αιρετικά και, προσκυρώνοντας το νεαρό βασιλιά Ριχάρδο Β΄, με το μέρος τους, απέσπασαν ένα βασιλικό διάταγμα το οποίο κατεδίκαζε σε φυλάκιση τους κατόχους των καταδικασμένων αιρετικών συγγραμμάτων. ΜΔ1 82.1

Από την εκκλησιαστική σύνοδο ο Ουΐκλιφ έκαμε έκκληση στο Κοινοβούλιο. Άφοβα κατέκρινε την ιεραρχία μπροστά στην Εθνοσυνέλευση και αξίωσε τη μετατροπή των τεραστίων καταχρήσεων τις οποίες διέπραττε η εκκλησία. Με τέτοιο πειστικό τρόπο απεικόνισε το σφετεριστικό πνεύμα και τις δολιοφθορές της Αγίας Έδρας, ώστε οι εχθροί του ήρθαν σε δύσκολη θέση. Επειδή όμως οι φίλοι και υποστηρικτές του Ουΐκλιφ βρέθηκαν αναγκασμένοι να υποχωρήσουν, αναμένονταν στους στενότερους κύκλους ότι τώρα πιά ο Μεταρρυθμιστής, γηρασμένος, ολομόναχος και εγκαταλειμμένος από τους φίλους του, θα υποκλίνονταν μπροστά στη συμπτυγμένη εξουσία του βασιλικού στέμματος και της ιεραρχικής τιάρας. Αντί γι’ αυτό όμως, ηττημένοι βγήκαν οι παπιστές. Το Κοινοβούλιο, κάτω από τα αναντίρρητα στοιχεία τα οποία επικαλείτο ο Ουΐκλιφ, ανακάλεσε το ένταλμα καταδιώξης, και ο Μεταρρυθμιστής αφέθηκε και πάλι ελεύθερος. ΜΔ1 82.2

Την τρίτη φορά κλητεύθηκε να δικασθεί μπροστά στο ανώτατο ιερατικό δικαστήριο του βασιλείου. Φυσικά εδώ δεν επρόκειτο να δειχθεί κανένα χατήρι για την αίρεση. Εδώ τελικά η Ρώμη θα θριάμβευε και το έργο του Μεταρρυθμιστή θα έπαιρνε τέλος. Αυτό σκέπτονταν οι παπιστές. Αν πετύχαιναν το σκοπό τους, δύο πράγματα μπορούσαν να συμβούν: ή θα εξαναγκάζονταν ο Ουΐκλιφ να ανακαλέσει τις διδασκαλίες του, ή θα εγκατέλειπε τη δικαστική αίθουσα, τραβώντας κατευθείαν για τις φλόγες. ΜΔ1 82.3

Αλλ’ ο Ουΐκλιφ δεν ανακάλεσε. Ούτε είχε καμιά διάθεση να υποκριθεί. Με θάρρος υπερασπίσθηκε τις πεποιθήσεις του, και αντέκρουσε τις κατηγορίες των διωκτών του. Χάνοντας προς στιγμή συναίσθηση του εαυτού του, της θέσης του και του περιβάλλοντος, κάλεσε τους ακροατές του να παρουσιασθούν μπροστά στο μεγάλο ουράνιο δικαστήριο όπου έβαλε τις σοφιστείες και τις απάτες τους πάνω στην πλάστιγγα της αιώνιας αλήθειας. Η επιρροή του Αγίου Πνεύματος είχε γίνει αισθητή μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου. Μιά ουρανόσταλτη μαγική δύναμη κατέλαβε τους ακροατές. Φαίνονταν σαν να μη είχαν τη δύναμη να εγκαταλείψουν τη δικαστική αίθουσα. Σάν βέλη προερχόμενα από το τόξο του Κυρίου, τα λόγια του Μεταρρυθμιστή τρυπούσαν τις καρδιές τους. Την κατηγορία της αίρεσης που είχαν εκφέρει εναντίον του, αυτός με ακαταμάχητη δύναμη την έστρεψε από τον εαυτό του στους εχθρούς του. Γιατί, τους ρώτησε, τολμούσαν να διαδίδουν παντού τις πλάνες τους; Από κερδοσκοπεία, για να εμπορευθούν τη χάρη του Θεού; “Ποιόν νομίζετε ότι πολεμάτε;” τους ρώτησε τελειώνοντας το λόγο του, “ένα γέρο άνθρωπο με το ένα πόδι στον τάφο; Όχι! Αλλά την αλήθεια. Την αλήθεια που είναι ισχυρότερη από σας και που τελικά θα σας νικήσει.” (Wylie, Τόμ. 2, κεφ. 13.) Μ’ αυτά τα λόγια αποσύρθηκε από τη Συνέλευση χωρίς κανείς από τους ανταγωνιστές του να τολμήσει να τον εμποδίσει. ΜΔ1 83.1

Του Ουΐκλιφ το έργο είχε σχεδόν τελειώσει. Τη σημαία της αλήθειας που κρατούσε στα χέρια του επί τόσα χρόνια σε λίγο θα την κατέθετε. Αλλά προηγουμένως του έμελλε να δώσει μια τελευταία φορά τη μαρτυρία του για την υπεράσπιση του ευαγγελίου. Και τη φορά αυτή η αλήθεια έπρεπε να αντηχήσει απ’ αυτό το ίδιο το ακροπύργιο του βασιλείου της πλάνης. Ο Ουΐκλιφ πήρε κλήτευση να παρουσιασθεί στο ανώτατο εκκλησιαστικό δικαστήριο της Ρώμης, της χιλιοστιγματισμένης με το αίμα των αγίων. Χωρίς να αγνοεί τον κίνδυνο που τον απειλούσε, θα είχε αποδεχθεί την κλήτευση, αν δεν είχε καταληφθεί από μια ξαφνική παράλυση που καθιστούσε το ταξίδι του αδύνατο. Αν όμως η φωνή του δεν μπορούσε να ακουσθεί στη Ρώμη, μπορούσε τουλάχιστο να μιλήσει με ένα γράμμα· και αυτό αποφάσισε να κάνει. Από το εφημερείο του ο Μεταρρυθμιστής απηύθυνε μιά επιστολή στον πάπα η οποία, παρά το σεβαστό τόνο της και το χριστιανικό της πνεύμα αποτελούσε μιά αυστηρή επίπληξη για την υπερηφάνεια και επιδεικτικότητα της Αγίας Έδρας. ΜΔ1 83.2

“Αποτελεί για μένα,” έγραφε, “πραγματική χαρά να εκθέσω σε όλους, και ιδιαίτερα στον επίσκοπο της Ρώμης, την πίστη την οποία πρεσβεύω. Θέλω να πιστεύω ότι ευαρεστούμενος θα μου επικυρώσει την πίστη μου αυτή που θεωρώ υγιά και αλάθητη, ή ότι θα μου τη διορθώσει σε περίπτωση που θα βρεθεί εσφαλμένη. ΜΔ1 84.1

“Κατά πρώτο πιστεύω ότι το ευαγγέλιο του Χριστού αποτελεί την ολομελή ενσωμάτωση του νόμου του Θεού ... Εγκρίνω και επαυξάνω ότι, σαν αντιπρόσωπος του Χριστού σ’ αυτή τη γή, ο επίσκοπος της Ρώμης θεωρείται, πάνω απ’ όλους τους ανθρώπους υπεύθυνος απέναντι του νόμου αυτού του ευαγγελίου. Επειδή το μεγαλείο των μαθητών του Χριστού δεν εξαρτώταν από εγκόσμιες τιμές και δόξες, αλλ’ από την ακριβέστατη απομίμηση της ζωής και του χαρακτήρα του Χριστού ... Στο διάστημα της επίγειας οδοιπορίας Του, ο Κύριος ήταν πάμπτωχος, περιφρονώντας και απορρίπτοντας κάθε κοσμική εξουσία και τιμή ... Κανείς πιστός δεν είναι υποχρεωμένος να μιμείται το παράδειγμα ούτε του ίδιου του πάπα ούτε κανενός των αγίων, εκτός στα σημεία εκείνα που με ακρίβεια απομιμούνται το παράδειγμα του Κυρίου Ιησού Χριστού. Επειδή ο Πέτρος, όπως και οι γιοί του Ζεβεδαίου, αντί να ακολουθήσουν τα πατήματα του Χριστού, έπεσαν σε λάθος επιθυμώντας τις τιμές του κόσμου έσφαλλαν, και επομένως σ’ αυτό το λάθος δεν πρέπει να τους μιμηθεί κανείς ... ΜΔ1 84.2

“Ο πάπας οφείλει να εγκαταλείπει στη διάθεση των κοσμικών αρχών κάθε επίγεια εξουσία και ηγεσία και να παρακινήσει και να παροτρύνει παρομοίως ολόκληρο το ιερατείο του επειδή αυτό έκαμε ο Χριστός και ιδιαίτερα οι απόστολοί Του. Επομένως αν έσφαλα σε κανένα από τα σημεία αυτά, ταπεινότατα υποβάλλω τον εαυτό μου σε συμμόρφωση, υφιστάμενος ακόμη και την ποινή του θανάτου σε περίπτωση που αυτή κριθεί απαραίτητη. Αν εξαρτώταν από το ατομικό μου θέλημα ή την επιθυμία, ασφαλώς θα προτιμούσα να παρουσιασθώ προσωπικά στον επίσκοπο της Ρώμης. Αλλά ο Κύριος μου υπέδειξε το αντίθετο και εγώ έχω διδαχθεί να πειθαρχώ στο Θεό μάλλον παρά στους ανθρώπους.” Καταλήγοντας έγραφε: “Ας προσευχόμαστε στο Θεό μας να ενεργήσει στην καρδιά του πάπα μας Ουρβανού ΣΤ΄, όπως ήδη άρχισε, ώστε τόσο αυτός όσο και η κουρία του να μιμηθούν τη ζωή και τη συμπεριφορά του Κυρίου Ιησού Χριστού και να μπορέσουν να υποδείξουν την πρέπουσα κατεύθυνση στο λαό, ώστε και εκείνος να μπορέσει να τους μιμηθεί πιστά σ’ αυτό.” (John Foxe, “Acts and Monuments,” Τόμ. 3, σελ. 49-50.) ΜΔ1 84.3

Έτσι υπέδειξε ο Ουΐκλιφ στον πάπα και στους καρδιναλίους του την πραότητα και ταπεινοφροσύνη του Χριστού, αποκαλύπτοντας όχι μόνο στους ίδιους αλλά σ’ολόκληρο τον κόσμο της Χριστιανωσύνης την αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτούς και στο Διδάσκαλο του οποίου ισχυρίζονταν ότι ήταν αντιπρόσωποι. ΜΔ1 85.1

Ο Ουΐκλιφ περίμενε στα σίγουρα ότι την πιστότητά του θα την πλήρωνε με τη ζωή του. Πάπας, βασιλιάς και επίσκοποι ενώθηκαν για να επιφέρουν την εξόντωσή του και φαίνονταν βέβαιο ότι το πολύ μερικοί μονο μήνες τον χώριζαν από το μαρτυρικό θάνατο της φωτιάς. Αλλά και τότε το θάρρος του παρέμεινε ακμαίο. “Τι ανάγκη να αναζητήσει κανείς μακρυά το στεφάνι του μαρτυρίου;” έλεγε. “Κήρυξε μόνο το ευαγγέλιο του Χριστού στους περήφανους εκκλησιάρχες και δεν θα το αποφύγεις το μαρτύριο. Τι; Να ζήσω με το στόμα κλειστό; Ποτέ! Ας πέσει ο καταπέλτης. Τον περιμένω νάρθει.” (D’ Aubigne, Τόμ. 17, κεφ. 8.) ΜΔ1 85.2

Αλλά η πρόνοια του Θεού προστάτευσε και τη φορά αυτή το δούλο Του. Ο άνθρωπος που πέρασε ολόκληρη τη ζωή του υπερασπιζόμενος την αλήθεια και αντιμετωπίζοντας καθημερινά τον κίνδυνο, δεν έμελλε να πέσει θύμα του μίσους των εχθρών του. Ο Ουΐκλιφ δεν επεδίωξε ποτέ να υπερασπισθεί τον εαυτό του, αλλά ο Κύριος ήταν ο προστάτης του. Και τώρα που οι διώκτες του φαίνονταν σίγουροι για τη λεία τους, η πρόνοια του Θεού τον απέσπασε από τα χέρια τους. Ενώ ήταν έτοιμος να χορηγήσει τη θεία κοινωνία στο εκκλησίασμα του του Λούττερουορθ, έπεσε, προσβεβλημένος από τρομώδη παράλυση, και σε λίγο παρέδωσε το πνεύμα. ΜΔ1 85.3

Το έργο του Ουΐκλιφ είχε καθορισθεί από το Θεό. Εκείνος είχε βάλει το λόγο της αλήθειας στο στόμα του και τον περιέβαλε με την προστασία Του ώστε ο λόγος αυτός να φθάσει στο λαό. Η ζωή του διατηρήθηκε και οι προσπάθειές του επεκτάθηκαν μέχρι που το θεμέλιο για το σπουδαίο έργο της Μεταρρύθμισης είχε τεθεί. ΜΔ1 85.4

Ο Ουΐκλιφ αναδύθηκε μέσα από τα Μεσαιωνικά σκοτάδια. Δεν υπήρχε κανείς που να τον έχει προηγηθεί και του οποίου τα έργα θα μπορούσαν να του φανούν χρήσιμα στη διαμόρφωση του μεταρρυθμιστικού του συστήματος. Καλεσμένος σαν τον Ιωάννη το Βαπτιστή για την εκπλήρωση μιας ειδικής αποστολής, υπήρξε ο προάγγελος μιάς καινούργιας εποχής. Και όμως η συστηματοποιημένη αλήθεια που παρουσίασε στον κόσμο περιείχε μιά τέτοια αρμονικότητα και τελειότητα, που Μεταρρυθμιστές εκατό χρόνια αργότερα δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν, σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις ούτε και να φθάσουν. Τόσο βαθύ και πλατύ ήταν το θεμέλιο που έθεσε και πάνω σε τέτοιες στερεές και αληθινές βάσεις το στήριξε, ώστε εκείνοι που ήρθαν μετά απ’ αυτόν δε χρειάσθηκε να το ανακατασκευάσουν. ΜΔ1 85.5

Το μεγάλο κίνημα που εγκαινίασε ο Ουΐκλιφ το οποίο θα κατέληγε στην απελευθέρωση της συνείδησης και της σκέψης και στην ελευθερία των εθνών που χρόνια ολόκληρα σέρνονταν πίσω από το θριαμβευτικό άρμα της Ρώμης, πήγαζε κατευθείαν από τη Γραφή. Εδώ βρίσκονταν η πηγή του ευλογημένου εκείνου ποταμού που, από το δέκατο τέταρτο αιώνα και δώθε, κατέκλυσε τον κόσμο σάν το ορμητικό νερό της ζωής. Ο Ουΐκλιφ παραδέχονταν με ακράδαντη πεποίθηση τις Άγιες Γραφές σαν την εμπνευσμένη αποκάλυψη του θελήματος του Θεού, έναν επαρκή κανόνα της πίστης και της πρακτικής εφαρμογής της. Είχε ανατραφεί με το να θεωρεί τη Ρωμαϊκή Εκκλησία σαν τη θεϊκή αλάθητη αυθεντία και να παραδέχεται με αναντίρρητη ευλάβεια τις χιλιετείς καθιερωμένες διδασκαλίες και συνήθειες. Απομακρύνθηκε όμως απ’ όλα αυτά για να δώσει προσοχή στον άγιο λόγο του Θεού. Αυτή την αυθεντία συμβούλευε τον κόσμο να αναγνωρίσει. Αντί για την εκκλησία να μιλάει μέσο του πάπα, διακήρυττε ότι η πραγματική αυθεντία είναι η φωνή του Θεού που μιλάει μέσο του λόγου Του. Δίδασκε ότι η Γραφή όχι μόνο ήταν η τέλεια αποκάλυψη του θεϊκού θελήματος, αλλ’ ότι το Άγιο Πνεύμα αποτελεί το μοναδικό ερμηνευτή της και ότι ο κάθε άνθρωπος οφείλει να τη μελετήσει για λογαριασμό του για να γνωρίσει ποιό είναι το καθήκον του. Και έτσι έστρεψε τις σκέψεις των ανθρώπων από τον πάπα και την Εκκλησία της Ρώμης στο λόγο του Θεού. ΜΔ1 86.1

Ο Ουΐκλιφ υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Μεταρρυθμιστές. Οσον αφορά την ευρύτητα του πνεύματός του, την ευθυκρισία του, τη σταθερότητα για τη διαφυλάξη της αλήθειας και την τόλμη του για την υπεράσπισή της, ελάχιστοι από τους μεταγενεστέρους του μπορούν να συγκριθούν με αυτόν. Αγνή ζωή. άοκνη επιμέλεια, τόσο στη μελέτη όσο και στην εργασία, αναμφισβήτητη ακεραιότητα, χριστιανικότατη αγάπη και αφοσίωση στο ποιμαντορικό του έργο χαρακτήριζαν τον πρώτο των Μεταρυθμιστών. Και αυτό παρόλο το πνευματικό σκοτάδι και την ηθική κατάπτωση της εποχής από την οποία αναδύθηκε. ΜΔ1 86.2

Ο χαρακτήρας του Ουΐκλιφ αποτελεί απόδειξη της αναμορφωτικής και εκπαιδευτική ιδιότητας των Αγίων Γραφών. Η Βίβλος τον έκαμε αυτό που ήταν. Η προσπάθεια που καταβάλλεται για την κατανόηση των μεγάλων αποκαλυπτικών αληθειών της αναζωογονεί και δυναμώνει όλες τις ιδιότητες του ανθρώπου. Επιφέρει ευρύτητα πνεύματος, οξύτητα αντίληψης, ωριμότητα κρίσης. Πάνω από κάθε άλλη μελέτη, η μελέτη της Βίβλου εξευγενίζει κάθε σκέψη, αίσθημα και σκοπό. Χορηγεί σταθερότητα, υπομονή, θάρρος και αντοχή- Εξευγενίζει το χαρακτήρα και καθαγιάζει την ψυχή. Η προσεκτική, ευλαβική μελέτη των Γραφών, φέροντας τη σκέψη του μαθητή σε άμεση επαφή με τη διάνοια του Απείρου Θεού, θα απέδιδε στην κοινωνία άτομα με ανώτερη, ακμαιότερη νοημοσύνη και με ευγενέστερες αρχές απ’ ότι η πιό επιμελημένη εκπαίδευση που μπορεί να προσφέρει η ανθρώπινη φιλοσοφία. “Η φανέρωση των λόγων Σου,” λέγει ο Ψαλμωδός, “φωτίζει· συνετίζει τους απλούς.” (Ψαλμ. 119:130.) ΜΔ1 87.1

Οι διδασκαλίες του Ουΐκλιφ εξακολούθησαν για ένα διάστημα να διδάσκονται. Οι οπαδοί του, γνωστοί με τον τίτλο Ουϊκλιφίτες ή Λολλάρδοι, όχι μόνο ταξίδευαν παντού στην Αγγλία, αλλά διασκορπίσθηκαν και σε άλλες χώρες, μεταφέροντας τη γνώση του ευαγγελίου. Τώρα που ο αρχηγός τους δεν υπήρχε πιά, οι ιεροκήρυκες εργάζονταν με μεγαλύτερο ακόμη ζήλο από πρίν και τα πλήθη συνέρρεαν γιά να ακούσουν τη διδαχή τους. Μερικοί από τους ευγενείς, ακόμη και αυτή η βασίλισσα, συγκαταλέγονταν μεταξύ των προσηλύτων. Σε πολλά μέρη παρατηρείτο μιά αισθητή μεταβολή στη συμπεριφορά του λαού και τα ειδωλολατρικά σύμβολα της παπωσύνης αφαιρέθηκαν από τις εκκλησίες. Σε λίγο όμως ανηλεής διωγμός ξέσπασε σαν καταιγίδα εναντίον εκείνων που είχαν τολμήσει να κάνουν τη Γραφή οδηγό της ζωής τους. Οι Άγγλοι μονάρχες, επιθυμώντας να στερεώσουν το θρόνο τους βασιζόμενοι στην υποστήριξη της Ρώμης, δεν δίστασαν να θυσιάσουν τους Μεταρρυθμιστές. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Αγγλίας θεσπίσθηκε ο “δια πυράς θάνατος” κατά των οπαδών του ευαγγελίου. Το ένα μαρτύριο διαδέχονταν το άλλο. Προσημειωμένοι και βασανισμένοι οι υπερασπιστές της αλήθειας ύψωναν μόνο τη φωνή τους μέχρι τα αυτιά του Κυρίου Σαβαώθ. Καταδιωκόμενοι σαν εχθροί της εκκλησίας και προδότες της πατρίδας, εξακολουθούσαν να κηρύττουν κρυφά, βρίσκοντας καταφύγιο όπου μπορούσαν, άλλοτε στα ταπεινά σπίτια φτωχοαστών και άλλοτε τρυπωμένοι στις γούρνες και στις σπηλιές. ΜΔ1 87.2

Παρά την καταδιωκτική μανία, μιά ήρεμη, ένθερμη, ειλικρινής και καρτερική διαμαρτυρία εξακολουθούσε να ακούγεται επί ολόκληρους αιώνες καυτηριάζοντας την επικρατούσα θρησκευτική διαφθορά. Οι Χριστιανοί της εποχής εκείνης περιορισμένη μόνο γνώση της αλήθειας είχαν. Αλλά είχαν μάθει να αγαπούν και να υπακούουν στο λόγο του Θεού και με καρτερικότητα υπέφεραν γι’ αυτόν. Όπως οι μαθητές των αποστολικών χρόνων, πολλοί θυσίαζαν τα πρόσκαιρα αγαθά τους για το έργο του Χριστού. Όσοι είχαν ακόμη το δικαίωμα να παραμένουν στα σπίτια τους, πρόθυμα δέχονταν κάτω από τη στέγη τους τους κατατρεγμένους αδελφούς τους, ώσπου έρχονταν και η δική τους σειρά να ξεσπιτωθούν, οπότε με χαρά συμμερίζονταν τη μοίρα των αποκλήρων. Είναι αλήθεια ότι χιλιάδες άνθρωποι, τρομοκρατημένοι από την αγριότητα των διωκτών τους, εξαγόρασαν την ελευθερία τους θυσιάζοντας την πίστη τους. Έβγαιναν από τις φυλακές υποχρεωμένοι να φορούν τους σάκκους της μετανοίας, για να διατυμπανισθεί έτσι η αποκήρυξη της πίστης τους. Δεν ήταν όμως καθόλου λιγοστοί—ανάμεσά τους άνθρωποι ευγενικής καταγωγής, και άλλοι τους άσημοι και ταπεινοί—εκείνοι που έδωσαν άφοβα τη μαρτυρία τους για την αλήθεια από τα κελλιά τους, των “Λολλαρδικών πύργων” και από τους τόπους του μαρτυρίου και της εξολοθρευτικής φωτιάς, χαίροντες ότι είχαν κριθεί άξιοι να γίνουν “συγκοινωνοί των παθημάτων του Χριστού.” ΜΔ1 88.1

Αφού απέτυχαν να πραγματοποιήσουν την επιθυμία τους κατά του Ουΐκλιφ όσο αυτός βρίσκονταν στη ζωή, οι παπιστές δεν μπορούσαν να κατευνάσουν το μίσος τους όσο ένοιωθαν το σώμα του να αναπαύεται στον τάφο του. Με ένα διάταγμα της Συνόδου της Κωστάντης, σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του, ξέθαψαν τα κόκκαλά του, τα έκαψαν δημοσία, και πέταξαν τη στάχτη τους σε ένα παραπλήσιο παραπόταμο. “Ο παραπόταμος αυτός,” αναφέρει ένας συγγραφέας της εποχής εκείνης, “μετέφερε τις στάχτες στον Αβώνα, και ο Αβώνας στο Σεβέρνη, και ο Σεβέρνης στη Μάγχη και από εκεί μετά εισέβαλαν στο μεγάλο ωκεανό. Έτσι συμβολικά η στάχτη του Ουΐκλιφ έγινε το σύμβολο της διδασκαλίας του που έχει τώρα μεταδοθεί σ’ ολόκληρο τον κόσμο.” (Τ. Fuller, “Church History of Britain,” Τόμ. 4, μέρος 2, παράγ. 54.) Ούτε πέρασε από το νού των εχθρών του η συμβολική σημασία που θα αποδίδονταν στην κακεντρεχή τους πράξη. ΜΔ1 88.2

Τα συγγράμματα του Ουΐκλιφ ήταν εκείνα που έγιναν αφορμή να αποκηρύξει ο Ιωάννης Χούς της Βοημίας τις τόσες πλάνες του Ρωμαιοκαθολικισμού και να μυηθεί στο σκοπό της Μεταρρύθμισης. Έτσι σε δύο χώρες τόσο απομακρυσμένες η μιά από την άλλη είχε πέσει ο σπόρος της αλήθειας. Από τη Βοημία το έργο επεκτάθηκε και σε άλλες χώρες. Οι σκέψεις των ανθρώπων στρέφονταν στον από καιρό λησμονημένο λόγο του Θεού. Ένα θεϊκό χέρι προετοίμαζε το δρόμο της Μεγάλης Μεταρρύθμισης. ΜΔ1 89.1