Ang Dakung Paglaum

4—Ang Waldenses

Taliwala sa kangiub nga milukup sa yuta sulud sa hataas nga panahon sa papado nga gahum, ang kahayag sa kamatuuran dili mahimo nga palungon sa hingpit. Sa matag kaliwatan dihay mga saksi alang sa Dios—katawhan nga nagmahal sa pagtoo diha kang Cristo ingon nga bugtong tigpataliwala sa Dios ug sa tawo, nagkuput sa Biblia ingon nga bugtong sumbanan sa kinabuhi, ug nagbalaan sa matuud nga Igpapahulay. Kon unsa ka dako ang utang-kabubut-on sa kalibutan alang niini nga mga tawhana, ang sunud nga kaliwatan dili gayud mahibalo. Ginganlan sila og mga erehes o manunupak sa pagtoo, gipugngan ang ilang katuyoan, gidaot ang ilang pagkatawo, gisumpo ang ilang mga sinulat, gisayup pagsabut, o gikuniskunis. Apan lig-on sila nga mibarog, ug sulud sa mga katuigan nagpadayon sa ilang pagtoo diha sa kaputli niini, ingon nga balaang panulundon alang sa umalabot nga mga kaliwatan. ADP 38.1

Ang kasaysayan sa katawhan sa Dios panahon sa mga katuigan sa kangitngit nga nagsunud sa paggahum sa Roma gisulat didto sa langit, apan dyutay lamang sila og luna sa tawhanon nga mga rekord. Pipila lang ang mga timaan nga makaplagan sa ilang pagpuyo, gawas diha sa mga sumbong sa ilang mga manlulutos. Palakat kadto sa Roma ang pagpanas sa matag ilhanan sa pagsupak sa iyang mga doktrina o mga kabalaoran. Ang matag butang nga supak sa tinoohan, bisan mga tawo o mga sinulat, gipaningkamutan niyang malaglag. Ang mga pahayag sa pagduhaduha, o ang pagsukitsukit sa awtoridad sa mga pagtolon-an sa papado, igo na nga hinungdan sa pagbawi sa kinabuhi sa dato o kabus, sa tag-as o ubus. Naningkamot usab ang Roma sa pagpapas sa matag rekord sa iyang pagkabangis ngadto sa mga magsusupak. Gimando sa mga konsilyo sa papado nga sunugon ang tanan nga libro ug mga sinulat nga adunay ingon nga mga saysay. Sa wala pa maimbento ang patikanan, pipila pa lang ang mga libro, ug sa matang nga dili angayan tipigan; busa dili kaayo mapakgang ang mga Romanista sa pagpatuman sa ilang katuyoan. ADP 38.2

Walay simbahan nga sakup sa gahum sa Roma nga wala mabalda sa ilang pagpahimulus sa kagawasan sa tanlag. Dihadiha nga nabatnan sa papado ang gahum iya dayon nga gituy-od ang iyang mga bukton aron sa pagdugmok sa tanan nga nagdumili sa pag-ila sa iyang pagmando, ug nagulhos ang mga simbahan sa pagpasakup ngadto sa iyang kamandoan. ADP 38.3

Sa Great Britain sayo kaayo nga nakagamut ang kinaraan nga Cristianismo. Ang ebanghelyo nga gidawat sa mga Briton sa nag-una nga mga siglo wala pa kanhi mahugawi sa Romanhon nga apostasiya. Ang pagpanglutos sa pagano nga mga emperador, nga mikaylap bisan pa niining halayo nga mga baybayon, maoy bugtong gasa nga nadawat sa unang mga simbahan sa Britain gikan sa Roma. Daghan sa mga Cristohanon, nga nangalagiw gikan sa paglutos didto sa England, nakadangup didto sa Scotland; ug gikan didto ang kamatuuran mikaylap ngadto sa Ireland, ug niining mga nasura gidawat kini sa kalipay. ADP 38.4

Sa diha nga gisulong sa mga Saxon ang Britain, nakagahum ang paganismo. Ang mga mananaog mitamay sa mga pagtudlo gikan sa ilang mga ulipon, ug napugus ang mga Cristohanon sa pagpanago ngadto sa kabukiran ug ngadto sa panas nga mga dapit. Apan ang kahayag, nga natago sa usa ka panahon, nagpadayon sa pagsiga. Sa Scotland, paglabay sa usa ka siglo, midanag kini uban sa kasanag nga mikaylap ngadto sa halayong kayutaan. Gikan sa Ireland miabut ang diosnon nga Columba uban sa iyang mga masigkamagbubuhat, nga sa ilang pagtigum sa nagkatibulaag nga mga magtotoo sa mamingaw nga isla sa Iona, naghimo niining dapita nga sentro sa ilang buluhatong misyonero. Usa niini nga mga magwawali nagbantay sa Igpapahulay sa Kasulatan, ug busa kini nga kamatuuran gitudlo ngadto sa katawhan. Usa ka tulunghaan ang natukod sa Iona, diin nagagikan dinhi ang mga misyone-ro, dili lamang ngadto sa Scotland ug England, apan ngadto usab sa Germany, Switzerland, ug bisan pa sa Italy Apan gitutok sa Roma ang iyang mga mata sa Britain, ug nagtapat sa pagsakup niini ilalum sa iyang gahum. Sa ikaunum nga siglo gikabig sa iyang mga misyonero ang pagano nga mga Saxon. Gidawat sila uban ang kalipay sa mapahitas-on nga mga luug, ug ilang gihaylo ang linibo sa paghuput sa Romanista nga pagtoo. Sa naguswag ang buluhaton, ang mga pangulo sa papado ug ang ilang mga kinabig nakahibalag sa karaan nga mga Cristohanon. Nakita ang usa ka dako nga kalainan. Ang ulahi nga pundok yano, mapainubsanon, ug nagsukad sa Kasulatan ang kinaiya, pagtolon-an, ug mga pamatasan, samtang ang nag-una nagpakita sa pagkamatootoohon, pagpagawal, ug kahambog sa papado. Ang mga sinugo gikan sa Roma nagmando nga kining mga simbahang Cristohanon moila sa pagkalabing taas sa halangdon nga papa. Malumong mitubag ang mga Briton nga naghandum sila sa paghigugma sa tanan nga katawhan, ug nga ang papa dili angayan nga mahimo nga labing taas sa iglesya, ug ang ilang mahatag kaniya mao lamang kanang pagpasakup nga angay usab sa matag sumusunod ni Cristo. Sublisubli nga pangahas ang gihimo aron sa pag-awhag sa ilang pagpasakup sa Roma; apan kining mapainubsanon nga mga Cristohanon, nga nahibulong sa garbo nga gipakita sa iyang mga pinadala, lig-on nga mitubag nga wala silay lain nga nailhan nga agalon gawas kang Cristo. Napadayag karon ang matuud nga espiritu sa papado. Matod sa pangulo nga Romanista: “Kon dili ninyo dawaton ang mga kaigsoonan nga magdala kaninyo og pakigdait, makadawat kamo og mga kaaway nga magdala kaninyo og gubat. Kon dili kamo makighiusa kanamo sa pagpakita sa mga Saxon sa pamaagi sa kinabuhi, inyong madawat gikan kanila ang hapak sa kamatayon.”—J. H. Merle D’Aubigne, HISTORY OF THE REFORMATION OF THE SIXTEENTH CENTURY, b. 17, ch. 2. Dili tiawtiaw kini nga mga panghulga. Gubat, pagpanglipot, ug paglimbong maoy gigamit batok niining mga saksi alang sa pagtoo nga gipasikad sa Biblia, hangtod nga nangagun-ub ang mga simbahan sa Britain, o napugus sa pagpasakup ngadto sa awtoridad sa papa. ADP 38.5

Sa kayutaan nga wala na masakup sa Roma adunay mga pundok sa Cristohanon nga sulud sa daghan nga mga siglo nagpabilin nga halos libre gikan sa kahugawan sa papado. Gilibutan sila sa paganismo ug sa paglabay sa katuigan naapektohan sa mga sayup niini; apan nagpadayon sila sa pag-ila sa Biblia ingon nga bugtong sukdanan sa pagtoo, ug nagtuman sa kadaghanan sa mga kamatuuran niini. Kini nga mga Cristohanon nagtoo sa pagkamalungtaron sa balaod sa Dios ug nagbantay sa Igpapahulay sa ikaupat ka sugo. Ang mga simbahan nga nagbaton niini nga pagtoo ug pamatasan naglungtad sa Central Africa ug taliwala sa mga Armenian sa Asia. ADP 39.1

Apan niadtong misukol sa pagpanghilabut sa papadong gahum, nag-una ang mga Waldenses. Sa mismong yuta diin ang papado nagpahiluna sa iyang lingkoranan, didto ang iyang pagkadili tinuud ug pagkamahilayon walay puas nga gisuklan. Sulud sa mga kasiglohan ang mga simbahan sa Piedmont naghuput sa ilang pagkagawasnon; apan sa katapusan miabut ang panahon nga gipugus ang ilang pagpasakup sa Roma. Pagkahuman sa dili malampuson nga mga pakigbisog batok sa iyang pagpanglupig, ang mga pangulo niini nga mga simbahan kontra-gusto nga miila sa pagkalabaw sa kagamhanan nga ang kalibutan daw nagtahod. Hinoon adunay pipila nga midumili sa pagpasakup ngadto sa awtoridad sa papa o kaparian. Sila matinguhaon sa pagpatunhay sa ilang pagsimba sa Dios ug sa pagtipig sa kaputli ug sa kayano sa ilang pagtoo. Nahitabo ang usa ka panagbulag. Kadtong nagpabilin sa karaan nga pagtoo mibulag niining panahona; ang uban nga mibiya sa ilang lumad nga dapit sa Alps, mipataas sa bandera sa kamatuuran sa langyaw nga kayutaan; ang uban miatras ngadto sa awaaw nga mga walog ug sa batoon nga mga kabukiran, ug didto nagpadayon sa ilang kagawasan sa pagsimba sa Dios. ADP 39.2

Ang pagtoo nga sulud sa daghang mga kasiglohan gibatonan ug gitudlo sa mga Cristohanon nga Waldensian may dako nga kalainan sa bakak nga mga pagtolonan nga nagagikan sa Roma. Ang ilang rilihiyoso nga pagtoo natukod diha sa nahisulat nga pulong sa Dios, ang matuud nga pamaagi sa Cristianismo. Apan kadtong kabus nga mga mag-uuma, sa ilang awaaw nga mga tagoanan, nga nahilit gikan sa kalibutan, ug nahigut sa inadlawadlaw nga buluhaton taliwala sa ilang mga kahayopan ug sa ilang kaparrasan, wala sa ilang kaugalingon makadangat sa kamatuuran nga kasupak sa mga pagtolon-an ug mga erehiya sa iglesya apostata. Dili usa ka bag-o nga nadawat nga pagtoo ang ilang gihuptan. Ang rilihiyoso nilang tinoohoan mao ang ilang gipanunod gikan sa ilang mga amahan. Nakigaway sila alang sa pagtoo sa iglesya apostolika—“ang tinoohan nga sa makausa ug sa dayon gitugyan ngadto sa mga balaan.” Judas 3. “Ang iglesya sa kamingawan,” ug dili ang mapahitas-on nga kagamhanan sa iglesya nga naglingkod sa trono sa dako nga kaulohan sa kalibutan, mao ang matuud nga iglesya ni Cristo, ang magbalantay sa mga bahandi sa kamatuuran nga gitugyan sa Dios ngadto sa Iyang katawhan nga igahatag ngadto sa kalibutan. ADP 40.1

Pipila sa nag-una nga mga hinungdan nga nakahatud ngadto sa pagbulag sa matuud nga iglesya gikan sa Roma mao ang pagdumut sa Roma batok sa Igpapahulay sa Biblia. Sumala sa gipasidaan sa tagna, isalibay sa gahum sa papado ang kamatuuran diha sa yuta. Giyatakan ang balaod sa Dios diha sa abog, samtang gituboy ang mga tradisyon ug mga nabatasan sa katawhan. Ang mga simbahan nga ilalum sa kamandoan sa papado sayo pa nga gipugus sa pagpasidungog sa Domingo ingon nga usa ka adlawng balaan. Taliwala sa nagpatigbabaw nga kasaypanan ug patootoo, daghan, bisan pa sa matuud nga katawhan sa Dios, ang nalibog pagayo nga samtang ilang gibantayan ang Igpapahulay, mihunong usab sila pagtrabaho sa Domingo. Apan wala kini makatagbaw sa mga pangulo sa papado. Ilang gimando nga dili lang nga ang Domingo pagabalaanon, kundili nga ang Sabado pagapasipalahan; ug ilang gisaway pinaagi sa labing bug-at nga pagkasulti kadtong nangahas sa pagpasidungog niini. Pinaagi lamang sa pagkalagiw gikan sa gahum sa Roma nga ang usa ka tawo makatuman sa balaod sa Dios diha sa kalinaw. (Tan-awa ang Appendix.) ADP 40.2

Ang mga Waldenses nahiapil sa labing una sa mga katawhan sa Europe nga nakabaton sa hinubad nga Balaang Kasulatan. (Tan-awa ang Appendix.) Ginatus ka mga katuigan sa wala pa ang Repormasyon ila na nga gihuptan ang Biblia pinaagi sa manuskrito diha sa ilang lumad nga sinultihan. Gitipigan nila nga wala masambogi ang kamatuuran, ug tungud niini nahimo silang pinasahi nga tumong sa pagdumut ug paglutos. Ilang gipahayag nga ang Iglesya sa Roma mao ang nahulog nga Babilonia sa Pinadayag, ug diha sa katalagman sa ilang mga kinabuhi mibarog sila sa pagpakigbatok sa iyang kahugawan. Samtang ang pipila, nga ubus sa pagpugus sa nagpadayon nga pagpanglutos sa taas nga panahon, mitahan sa ilang pagtoo, nga hinayhinay nga nagtahan sa dugukan nga mga patukuranan niini, ang uban nagpabiling lig-on diha sa kamatuuran. Latas sa mga katuigan sa kangitngit ug pagkahulog dihay mga Waldenses nga midumili sa pagkalabing gamhanan sa Roma, misalikway sa pagsimba og larawan maingon sa pagsimba og mga dyosdyos, ug nagbantay sa matuud nga Igpapahulay. Ilalum sa labing bangis nga unus sa pagsupak ilang gipadayon ang ilang pagtoo. Bisan og nasamaran sa bangkaw sa mga Savoyard, ug napaig sa mga sugnod sa mga Romanista, nagpabilin sila nga wala matarog alang sa pulong sa Dios ug sa Iyang dungog. ADP 40.3

Luyo sa hatag-as nga salipdanan sa kabukiran—nga sa tanang katuigan mao ang tagoanan sa mga linutos ug linupigan—ang mga Waldenses nakakaplag og dapit nga katagoan. Dinhi ang kahayag sa kamatuuran walay undang nga gipasiga taliwala sa kangitngit sa Mga Katungang Katuigan. Dinhi, sulud sa usa ka libo ka tuig, gipadayon sa mga saksi sa kamatuuran ang karaan nga pagtoo. ADP 40.4

Ang Dios naghatag alang sa Iyang kataw-han og santuwaryo nga tumang katahum, nga haum sa dagko nga mga kamatuuran nga gitugyan ngadto kanila. Ngadto sa mga matinumanon nga gihinginlan, ang kabukiran maoy usa ka simbolo sa dili mausab nga pagkamatarong ni Jehova. Ilang gitudlo sa ilang mga anak ang kabukiran nga nagtuybo ibabaw kanila diha sa walay pagkausab nga kahalangdon, ug nagsulti kanila bahin Kaniya nga walay pagkausab ni may landong sa pagkabalhin, kansang mga pulong ingon ka malungtaron sa walay katapusan nga kabungturan. Gipabarog nga lig-on sa Dios ang kabukiran ug nagbakus kanila sa kusog; walay bukton gawas niana nga iya sa Walay Kinutuban nga Gahum nga sarang makabalhin kanila gikan sa ilang nahimutangan. Sa maong pagkaagi usab nga Iyang gipabarog ang Iyang balaod, ang patukoranan sa Iyang kagamhanan sa langit ug sa yuta. Ang bukton sa tawo mahimong mokab-ot sa iyang isigkatawo ug molaglag sa ilang mga kinabuhi; apan kana nga bukton daw dali rang makaibot sa mga bukid gikan sa ilang mga patukuranan, ug magsalibay kanila ngadto sa dagat, ingon nga kini daw makausab sa usa ka lagda sa balaod ni Jehova, o makapapas sa usa sa Iyang mga saad ngadto kanila nga nagbuhat sa Iyang kabubut-on. Sa ilang pagkamaunungon sa Iyang balaod, kinahanglan nga ang mga alagad sa Dios magmalig-on sama sa walay pagkausab nga mga kabungturan. ADP 41.1

Ang mga bukid nga nagbakus sa lalum nilang mga walog mao ang kanunay nga nagsaksi alang sa malalangon nga gahum sa Dios, ug ang dili mapakyas nga kasigurohan sa Iyang nagpanalipod nga pag-amoma. Kadtong mga magpapanaw nakakat-on sa paghigugma sa mahilum nga mga simbolo sa presensya ni Jehova. Wala sila magbagulbol tungud sa mga kalisdanan nga ilang naangkon; wala sila magmagul-anon taliwala sa hilit nga kabukiran. Gipasalamatan nila ang Dios nga nagsangkap kanila og dalangpanan gikan sa kaligutgut ug kabangis sa katawhan. Nagmaya sila diha sa ilang kagawasan sa pagsimba sa Iyang atubangan. Kanunay nga kon gukdon sa ilang mga kaaway, ang kalig-on sa kabungturan maoy siguro nga panalipod. Gikan sa hatag-as nga mga pangpang ilang ginaawit ang pagdayeg sa Dios, ug ang kasundalohan sa Roma dili makapahilum sa ilang mga kanta sa pasalamat. ADP 41.2

Lunsay, yano, ug mainiton ang pagkadiosnon niining mga sumusunod ni Cristo. Ilang gimahal ang mga prinsipyo sa kamatuuran labaw sa mga balay ug kayutaan, mga higala, kaliwat, bisan sa kinabuhi. Matinud-anon nilang gitinguha nga masilsil kini nga mga prinsipyo diha sa mga kasingkasing sa mga batan-on. Gikan sa labing sayo sa pagkabata gimatoto ang mga batan-on diha sa Kasulatan ug gitudloan nga tagdon ingon nga balaan ang gisulti sa balaod sa Dios. Talagsaon kaayo ang mga kopya sa Biblia; busa ginasag-ulo ang bililhon nga mga pulong niini. Daghan ang nakasag-ulo sa dagko nga mga bahin sa Daan ug sa Bag-o nga Tugon. Ang handurawan sa Dios giisip nga susama sa dungganon nga mga talanawon sa kinaiyahan ug sa yano nga mga panalangin sa inadlaw-adlaw nga kinabuhi. Nakakat-on ang gagmay nga kabataan sa pagtan-aw uban sa pagpasalamat ngadto sa Dios ingon nga maghahatag sa matag panalangin ug kalipay. ADP 41.3

Ang mga ginikanan, nga malumo ug mabination, mihigugma sa ilang mga anak nga nagpahilayo kanila sa pagpatuyang sa kaugalingon. Sa ilang atubangan mao ang usa ka kinabuhi sa pagsulay ug kalisdanan, tingali kamatayon sa usa ka martir. Gimatuto sila gikan sa pagkabata sa paglahutay sa kalisud, sa pagpasakup ngadto sa pagmando, apan sa paghunahuna ug pagbuhat alang sa ilang kaugalingon. Sayo kaayo nga sila gitudloan sa pagpas-an og mga katungdanan, sa pagbantay diha sa pagpanulti, ug sa pagsabut sa kaalam sa kahilum. Ang usa ka dili mainampingon nga pulong nga madungog sa ilang mga kaaway mahimong makapapiligro dili lamang sa kinabuhi sa nagasulti, kundili sa kinabuhi sa gatusan sa iyang mga kaigsoonan; kay sama sa mga lobo nga nangayam sa ilang tukbonon nga ang mga kaaway sa kamatuuran nagagukod niadtong nangahas sa pagangkon sa ka-gawasan sa rilihiyoso nga pagtoo. ADP 41.4

Gisakripisyo sa mga Waldenses ang kalibutanon nilang kausbawan tungud ug alang sa kamatuuran, ug uban sa malahutayon nga pailub naghago alang sa ilang tinapay. Ang matag yuta nga mahimong matikad taliwala sa kabukiran mainampingon nga gipalambo; ang mga walog ug ang dili kaayo tambok nga mga bakilid gitikad aron makahatag sa ilang abut. Ang ekonomiya ug ang mapig-ot nga pagdumili sa kaugalingon naghulma og bahin sa edukasyon nga gidawat sa kabataan ingon nga bugtong nilang panulundon. Gitudloan sila nga tuyo sa Dios nga ang kinabuhi usa ka pagmatuto, ug nga ang ilang kagustohan makuha lamang pinaagi sa personal nga pangabudlay, pinaagi sa paglaraw, pagalima, ug pagtoo. Ang paagi trabahoso ug makapakapoy, apan kini malangkubon, nga mao gayud ang gikinahanglan sa tawo sa iyang makasasala nga kahimtang, ang tulunghaan nga gihatag sa Dios alang sa Iyang pagbansay ug kalamboan. Samtang ang mga batan-on wala maanad sa trabaho ug kalisod, ang pagpalambo sa kaisipan wala pasagdi. Gitudloan sila nga ang tanan nilang kusog Iya sa Dios, ug kinahanglan nga ang tanan ipauswag ug ipalambo alang sa Iyang buluhaton. ADP 41.5

Ang mga simbahan sa Vaudois, diha sa ilang kaputli ug kayano, nahisama sa iglesya sa kapanahunan sa mga apostoles. Nagsalikway sa pagkalabing hataas sa papa ug sa mga pari, ilang gihuptan ang Biblia ingon nga labing taas, dili masayup nga awtoridad. Ang ilang mga pastor, nga dili sama sa hariharion nga mga pari sa Roma, nagsunud sa panig-ingnan sa ilang Agalon, nga “mianhi dili aron alagaron, kondili aron moalagad.” Ilang gipakaon ang panon sa Dios, nagagiya kanila ngadto sa lunhaw nga mga sibsibanan ug buhi nga mga tuburan sa balaan Niyang pulong. Halayo gikan sa mga bantayog sa tawhanong pasundayag ug garbo, ang katawhan nagtigum, dili sa matahum nga mga simbahan o dagko nga mga katedral, kundili ilalum sa landong sa kabukiran, didto sa mga walog sa Alpine, o, kon panahon sa katalagman, didto ilalum sa mga pangpang, aron mamati sa mga pulong sa kamatuuran gikan sa mga sulugoon ni Cristo. Ang mga pastor wala lamang magwali sa ebanghelyo, kundili nagduaw usab sa mga masakiton, nagdoktrina sa mga kabataan, nagtambag sa mga masalaypon, ug naghusay sa nagbingkilanay ug nagpatunhay sa panaghiusa ug gugmang minagsoon. Sa mga panahon sa kalinaw gisustintohan sila pinaagi sa mga halad nga kinabubut-on sa katawhan; apan, sama kang Pablo nga mamuhatay og tulda, ang matag usa nagkaton ug pila ka patigayon o propesyon, kon kinahanglan, aron magsangkap sa iyang kaugalingong panginahanglanon. ADP 42.1

Gikan sa ilang mga pastor ang mga batan-on nakadawat sa pahimangno. Samtang ang pagtagad gihatag ngadto sa mga sanga sa kinatibuk-an nga pagtoon, ang Biblia gihimo nga sentro sa pagtoon. Ang mga Ebanghelyo ni Mateo ug Juan ginasag-ulo, uban sa daghang mga Sinulat ni Pablo. Gigamit usab sila sa pagkopya sa Kasulatan. Ang ubang mga sinulat naglakip sa tibuuk Biblia, ang uban minugbo lamang nga mga kinutlo, nga niini ang pipila ka yano nga pagpatin-aw sa teksto gidugang niadtong makahimo sa pagpasabut sa Kasulatan. Busa mipatigbabaw ang mga bahandi sa kamatuuran nga sa dugayng panahon gitagoan niadtong buut motuboy sa ilang kaugalingon ibabaw sa Dios. ADP 42.2

Pinaagi sa mapailubon, walay puas nga pangabudlay, nga usahay diha sa halalum, mangitngit nga mga lungib sa yuta, pinaagi sa kahayag sa mga sulo, ang Balaang Kasulatan ginasulat, matag bersikulo, matag kapitulo. Busa nagpadayon ang buluhaton, ang gipadayag nga kabubut-on sa Dios nga nagsidlak sama sa lunsay nga bulawan; kon unsa ka dan-ag, ka tin-aw, ug labaw pa ka gamhanan tungud sa mga pagsulay nga naagian niini, kadto lamang nalambigit niini nga buluhaton ang makaaninag. Ang mga manulunda sa langit nanaglibot niining matinumanon nga mga magbubuhat. ADP 42.3

Miawhag ni Satanas diha sa papadong kaparian ug sa mga obispo sa paglubong sa pulong sa kamatuuran ilalum sa mga basura sa sayup, erehiya, ug patootoo; apan sa labing katingalahang paagi kini natipigan nga wala mahugawi latas sa mga katuigan sa kangitngit. Wala kini magdala sa silyo sa tawo, kundili ang timaan sa Dios. Wala kapuya ang mga tawo sa ilang paningkamot sa pagpalubog sa tin-aw, yano nga kahulugan sa Kasulatan, ug sa paghimo kanila nga magkasinupakay sa ilang pamatuud; apan sama sa arka ibabaw sa baluron nga lawod, ang pulong sa Dios milatas sa mga unus nga naghulga sa paglaglag niini. Ingon nga ang mina natugub sa mga ugat sa bulawan ug salapi nga natago ilalum sa yuta, aron nga kinahanglan magakalot ang tanan nga buut makakaplag sa hamiling mga tipiganan niini, mao man usab nga ang Balaang Kasulatan adunay mga bahandi sa kamatuuran nga ipadayag ngadto lamang sa matinud-anon, mapainubsanon, mainampoon nga tigpangita. Gituyo sa Dios ang Biblia nga mahimong usa ka libro sa pagtolon-an ngadto sa tanang mga tawo, diha sa pagkabata, pagkabatanon, ug pagkahamtong, ug pagaton-an sa tanang panahon. Iyang gihatag ang Iyang Pulong ngadto sa katawhan ingon nga usa ka pagpadayag sa Iyang kaugalingon. Ang matag bag-o nga kamatuuran nga nasabtan maoy usa ka lab-as nga pagpadayag sa kinaiya sa Mag-uugmad niini. Ang pagtoon sa Kasulatan maoy diosnon nga tinuga nga paagi aron sa pagdala sa katawhan ngadto sa suud nga panagkadugtong sa ilang Magbubuhat ug aron sa paghatag kanila sa tin-aw nga kahibalo sa Iyang kabubut-on. Mao kini ang paagi sa pagsultihanay tali sa Dios ug sa tawo. ADP 42.4

Samtang giisip sa mga Waldenses ang kahadlok kang Jehova ingon nga sinugdanan sa kaalam, dili sila buta sa pagkamahinungdanon sa pakigkita sa kalibutan, sa kahibalo sa katawhan ug sa aktibo nga kinabuhi, sa pagpalapad sa hunahuna ug sa pagpaabtik sa panabut. Gikan sa ilang mga tulunghaan sa kabukiran ang uban sa mga batan-on gipadala ngadto sa mga tulunghaan sa mga dakbayan sa France ug Italy diin adunay dugang mga natad sa pagtoon, panghunahuna, ug pagpaniid kon itandi sa ilang lumad nga dapit sa Alps. Ang mga batan-on nga gipadala nakahibalag sa mga pagsulay, nakasaksi sa bisyo, nakahibalag sa malinglahon nga mga ahente ni Satanas, nga nagsugyot kanila sa pagdawat sa labing malimbungon nga mga pagtolonan ug sa labing makatalagmanon nga mga lingla. Apan ang ilang edukasyon gikan pa sa pagkabata nahimong usa ka kinaiya nga nagandam kanila alang niining tanan. ADP 43.1

Sa mga tulunghaan diin sila moadto, sila dili angay magsalig sa bisan kinsa. Ang ilang mga bisti maayong paghapnig nga makatago sa labing dako nilang bahandi—ang hamiling mga sinulat sa Kasulatan. Kini, nga mao ang bunga sa mga binulan ug mga tinuig nga pagbudlay, ilang gidala, ug kon ilang mahimo nga dili makaaghat og pagduda, mainampingon nilang gibutang ang pila ka mga bahin diha sa agianan niadtong mga kasingkasing daw abli sa pagdawat sa kamatuuran. Gikan sa pag-atiman sa ilang inahan, ang Waldensian nga mga batan-on nabansay nga may paglantaw niini nga katuyoan; ilang nasabtan ang ilang buluhaton ug matinumanon nga nagbuhat niini. Ang mga kinabig ngadto sa matuud nga pagtoo nadaog niining mga tulunghaan sa pagtoon, ug kanunay nga ang mga prinsipyo niini nakaplagan nga nagsuhot sa tibuuk tulunghaan; apan dili masubay sa papadong mga pangulo, pinaagi sa labing hugut nga pagsukitsukit, ang tinubdan sa gitawag konohay nga makahugaw nga erehiya o patootoo. ADP 43.2

Ang espiritu ni Cristo usa ka espiritu sa pagkamisyonero. Ang labing unang handum sa nabag-o nga kasingkasing mao ang pagdala usab sa uban ngadto sa Manluluwas. Mao kini ang espiritu sa mga Cristohanon nga Vaudois. Ilang gibati nga ang Dios nagkinahanglan og dugang pa gikan kanila kay sa igo lang pagtipig sa kamatuuran sa kaputli niini diha sa ilang mga simbahan; nga ang usa ka solemne nga katungdanan nahisangon kanila sa pagpasidlak sa ilang kahayag ngadto sa mga anaa sa kangitngit; pinaagi sa dako nga gahum sa pulong sa Dios naninguha sila sa paglumpag sa kaulipnan nga gipahamtang sa Roma. Gibansay ang mga ministro nga Vaudois ingon nga mga misyonero, nga ang matag usa nga buut mosulud sa ministeryo gikinahanglan nga makabaton una og kasinatian ingon nga usa ka magwawali. Kinahanglan nga ang matag usa magalagad og tulo ka tuig sa pipila ka misyonerong kaumahan sa dili pa mangulo og usa ka iglesya sa ilang puluyanan. Kini nga buluhaton, nga sa pagsugod pa lang nagkinahanglan na og pagdumili sa kaugalingon ug pagantos, maoy usa ka haum nga sinugdanan sa kinabuhi sa pastor niadtong mga panahon nga nagsulay sa mga kalag sa katawhan. Ang mga batanon nga nakadawat sa ordinasyon ngadto sa balaan nga pangatungdanan nakakita sa ilang atubangan, dili ang kalagmitan sa pagbaton sa yutan-on nga bahandi ug himaya, kundili ang usa ka kinabuhi sa kahago ug katalagman, ug malagmit ang palad sa usa ka martir. Nanglakaw ang mga misyonero sa tinagurha, ingon sa pagpadala ni Jesus sa Iyang mga tinun-an. Sagad ang usa ka batan-on parisan ug hamtong sa pangidaron ug may kasinatian, nga ang batan-on magpailalum sa paggiya sa iyang kauban, nga adunay kapangakuhan sa pagbansay kaniya ug kansang pahimangno kinahanglan niyang tumanon. Kini nga mga masigkamagbubuhat dili sa tanang panahon magkauban, kundili kanunay nga mag-abut alang sa pagampo ug pagtinambagay, nga tungud niini magapalig-on sa usa og usa diha sa pagtoo. ADP 43.3

Ang pagbutyag sa tumong sa ilang buluhaton makasiguro sa kapildihan niini; busa mainampingon nilang gitago ang matuud nilang pagkatawo. Ang matag ministro nagbaton og usa ka kahibalo sa pipila ka mga trabaho o propesyon, ug ang mga misyonero nagbuhat ilalum sa pagtakuban diha sa trabaho nga dili rilihiyoso. Sagad magpakita sila nga daw negosyante o mamaligyaay. “Ilang gibitbit ang mga sida, mga alahas, ug ubang mga baligya, nga niadtong panahona dili daling mapalit gawas lang sa lagyo nga mga tindahan; ug giabiabi sila ingon nga mga negosyante sa dapit nga isalikway gayud sila kon ingon nga mga misyonero.”—Wylie, b. 1, ch. 7. ADP 44.1

Niining mga higayona gibayaw nila ang ilang mga kasingkasing ngadto sa Dios alang sa kaalam sa pagpaila sa bahandi nga labaw pa ka bililhon sa bulawan o mga mutya. Gidala nila sa tago ang mga kopya sa Biblia, sa tibuuk o tipik lamang; ug kon adunay kahigayunan, ilang tawgon ang pagtagad sa ilang mga pumapalit ngadto niining mga sinulat. Sagad nga mapukaw ang kasibot sa pagbasa sa pulong sa Dios tungud niini, ug ang pipila ka mga tipik ibilin niadtong nangandoy sa pagdawat niini. ADP 44.2

Ang buluhaton niining mga misyonero nagsugod sa mga kapatagan ug mga walog sa tiilan sa mga bukid nga ilang gipuyan, apan miabut kini sa unahan pa niining nga mga utlanan. Nagtiniil ug nagsul-ub sa hagashason ug mahugaw nga bisti tungud sa panaw sama niadtong gisul-ub sa ilang Agalon, miagi sila latas sa dagkong mga dakbayan, ug misuhot sa halayo nga kayutaan. Bisan asa ilang gikatag ang bililhon nga binhi. Miturok ang mga simbahan sa ilang giagian, ug ang dugo sa mga martir nagsaksi alang sa kamatuuran. Ang adlaw sa Dios magpadayag unya sa usa ka madagayaon nga pagani sa mga kalag nga matigum tungud sa pagbuhat niining matinumanon nga katawhan. Tinabunan ug walay timik, nagpadayon ang pulong sa Dios latas sa Cristianismo ug nakahibalag sa malipayon nga pagdawat diha sa mga puluy-anan ug sa mga kasingkasing sa katawhan. ADP 44.3

Alang sa mga Waldenses ang Kasulatan dili lamang usa ka rekord sa mga pagtagad sa Dios sa katawhan sa nangaging panahon, ug usa ka pagpadayag sa mga katungdanan ug mga buluhaton sa presente, kundili usa ka pagbutyag sa mga katalagman ug kahimayaan sa umalabot. Nagtoo sila nga haduul na lamang ang katapusan sa tanang butang, ug samtang ilang giton-an ang Biblia uban sa pagampo ug sa mga luha, mas lalum pa gayud silang nadani sa bililhon nga mga pulong ug sa ilang katungdanan sa pagpahibalo ngadto sa uban sa nagaluwas nga mga kamatuuran niini. Ilang nakita ang piano sa kaluwasan nga tin-aw nga gipadayag sa balaan nga mga panid, ug ilang nakaplagan ang kalipay, paglaum, ug kalinaw diha sa pagsalig kang Jesus. Samtang gibanwagan sa kahayag ang ilang salabutan ug naglipay sa ilang mga kasingkasing, ilang gihandum ang pagpadan-ag sa mga silaw niini ngadto kanila nga anaa sa kangitngit sa papadong kasaypanan. ADP 44.4

Ilang nakita nga ubus sa pagmando sa papa ug pari, naningkamot sa kakawangan lamang ang panon sa katawhan sa pagangkon sa pasaylo pinaagi sa pagsakit sa ilang mga lawas tungud sa sala sa ilang mga kalag. Gitudloan sa pagsalig sa ilang maayong mga binuhatan sa pagluwas kanila, kanunay nilang gitan-aw ang ilang kaugalingon, kanunayng naghunahuna sa ilang makasasala nga kahimtang, nagtanaw sa ilang kaugalingon nga bantang sa kaligutgut sa Dios, nagsakit sa ilang kalag ug lawas, apan wala makakaplag og kahumpayan. Tungud niini ang mabalak-on nga mga kalag nagapos sa mga doktrina sa Roma. Linibo ang mibiya sa mga higala ug mga paryente, ug mipuyo sa mga selda sa kombento. Pinaagi sa kanunay nga mga pagpuasa ug walay kalooy nga mga lapdos, pinaagi sa mga pagtukaw sa tungang gabii, pinaagi sa pagantos sa makaluya nga mga takna diha sa katugnaw, umogon nga mga bato sa ilang mangil-ad nga mga bilanggoan, pinaagi sa lagyo nga mga panaw, pinaagi sa makauulaw nga pagsilot ug makalilisang nga pagsakit, linibo ang naningkamot sa kakawangan sa pagbaton og malinawon nga tanlag. Gidaogdaog sa pagbati sa sala, ug gisamok sa kahadlok sa nagabalus nga kasuko sa Dios, daghan ang nagpadayon sa pagantos, hangtod nga ang gikapuyan na nga lawas mitugyan, ug sa walay usa ka bidlisiw sa kahayag o paglaum sila miunlod ngadto sa lubnganan. ADP 44.5

Naghandum ang mga Waldenses sa pagpikaspikas sa tinapay sa kinabuhi ngadto niining gigutum nga mga kalag, sa pagabli ngadto kanila sa mga mensahe sa kalinaw diha sa mga saad sa Dios, ug sa pagtudlo kanila ngadto kang Cristo ingon nga ilang bugtong paglaum sa kaluwasan. Ang doktrina nga ang maayong mga buhat makapasaylo sa paglapas sa balaod sa Dios, ilang gitoohan nga gipasikad sa kabakakan. Ang pagsalig sa tawhanong kahimoan magabalda sa pagsabut sa walay utlanan nga gugma ni Cristo. Si Jesus namatay ingon nga halad alang sa tawo tungud kay ang nahulog nga kaliwatan walay mahimo sa pagpahimuut sa Dios. Ang mga kahimoan sa nalansang ug nabanhaw nga Manluluwas maoy patukuranan sa Cristohanon nga pagtoo. Ang pagsalig sa kalag diha kang Cristo ingon gayud ka tinuud, ug ang kadugtungan niini ngadto Kaniya kinahanglan nga ingon ka suud, sa panagkadugtong sa bukton ngadto sa lawas, o sa usa ka sanga ngadto sa punoan. ADP 45.1

Ang mga pagtolon-an sa mga papa ug kaparian nakagiya sa katawhan sa pagtan-aw sa kinaiya sa Dios, ug bisan kang Cristo, ingon nga mapintas, estrikto, ug makalilisang. Ang Manluluwas gihulagway ingon nga kulang kaayo sa kahingawa sa tawo diha sa iyang nahulog nga kahimtang nga kinahanglan pang sangpiton ang pagpataliwala sa mga pari ug mga santos. Sila nga kansang mga salabutan nalamdagan sa pulong sa Dios naghandum sa pagtudlo niini nga mga kalag ngadto kang Jesus ingon nga ilang maloloy-on, mahigugmaon nga Manluluwas, nga nagatindog uban sa nagtuy-od nga mga bukton, nga nagdapit sa tanan sa pagduul Kaniya dinala ang ilang lulan sa sala, ang ilang kabalaka ug kakapoy. Naghandum sila sa pagpadaplin sa tanan nga mga babag nga gipundok ni Satanas aron dili makita sa katawhan ang mga saad, ug laktod nga makaduul ngadto sa Dios, nga magsugid sa ilang mga sala, ug magbaton sa kapasayloan ug kalinaw. ADP 45.2

Madasigon nga giablihan sa misyonero nga Vaudois ngadto sa masusihon nga hunahuna ang bililhon nga mga kamatuuran sa ebanghelyo. Mabinantayon niyang gipagawas ang inampingan nga sinulat nga mga bahin sa Balaang Kasulatan. Maoy iyang labing dako nga kalipay ang paghatag og paglaum ngadto sa matarong, gisakit sa sala nga kalag, nga ang nakita mao lamang ang usa ka Dios sa pagpanimalus, naghulat sa pagpahamtang sa hustisya. Uban sa nagkurog nga ngabil ug nagaluha nga mata, sa kanunay diha sa napiko nga mga tuhod, iyang abrihan ngadto sa iyang mga kaigsoonan ang bililhon nga mga saad nga nagpadayag sa bugtong paglaum sa makasasala. Busa ang kahayag sa kamatuuran misuhot sa daghan nga nangitngitan nga hunahuna, nagtakli sa panganod sa kangitngit, hangtod nga ang Adlaw sa Pagkamatarong misubang sulud sa kasingkasing nga may kaayohan diha sa Iyang mga bidlisiw. Kanunay kadtong mahitabo nga ang ubang bahin sa Kasulatan gisublisubli pagbasa, nga ang nagpatalinghog naghandum nga balikbalikon kini, nga daw buut siyang makasiguro nga husto ang iyang pagkadungog niini. Gihandum pag-ayo ang pagsubli sa pagbasa ilabi na niining mga pulonga: “Ang dugo ni Jesus nga iyang Anak nagahinlo kanato gikan sa tanang sala.” 1 Juan 1:7. “Ug maingon nga ang halas giisa ni Moises didto sa kamingawan, maingon man usab kinahanglan igaisa ang Anak sa Tawo, aron ang tanan nga mosalig kaniya makabaton sa kinabuhing dayon.” Juan 3:14, 15. ADP 45.3

Daghan ang wala malimbungi sa mga pagangkon sa Roma. Ilang nakita kon daw unsa ka kawang ang pagpataliwala sa mga tawo o sa mga manulunda alang sa mga makasasala. Sa mibanagbanag ang matuud nga kahayag sa ilang mga hunahuna, misinggit sila uban sa kalipay: “Si Cristo mao ang akong saserdote; ang Iyang dugo mao ang akong halad; ang Iyang altar mao ang akong kumpisalan.” Ilang itugyan sa bugos ang ilang mga kaugalingon ngadto sa katakus ni Jesus, nagsubli sa mga pulong, “Ug kon walay pagtoo dili gayud mahimo ang pagpahimuot kaniya.” Hebreohanon 11:6. “Walay bisan unsa pang lain nga ngalan sa silong sa langit, nga gikahatag ngadto sa mga tawo, nga pinaagi niini maluwas kita.” Buhat 4:12. ADP 45.4

Ang kasigurohan sa gugma sa Manlulu-was daw sobra ra kaayo nga hunahunaon sa uban niining gisamok nga mga kalag. Hilabihan ka dako ang kahumpayan nga gitanyag niini, misidlak kanila ang ingon nga bul-og sa kahayag, nga daw gibayaw sila ngadto sa langit. Ang ilang mga kamut nahimutang nga masaligon diha sa kamut ni Cristo; ang ilang mga tiil naugbok ibabaw sa Bato sa Katuigan. Nahanaw ang tanang kahadlok sa kamatayon. Mahimo na nilang handumon karon ang bilanggoan ug ang binangan nga igsusunog kon tungud niini buut nilang pasidunggan ang ngalan sa ilang Manunubos. ADP 46.1

Sa tinago nga mga dapit ang pulong sa Dios gidala ug gibasa, usahay ngadto sa usa ka tawo, usahay sa usa ka gamay nga pundok nga naghandum alang sa kahayag ug kamatuuran. Kanunay nga gigamit ang tibuuk gabii sa ingon niini nga paagi. Dako kaayo ang katingala ug kahinangup sa mga tigpaminaw nga ang mensahero sa kalooy sa kanunay napugus sa paghunong sa iyang pagbasa hangtod ang salabutan makasagup sa mga balita sa kaluwasan. Kanunayng isulti ang mga pulong sama niini: “Dawaton ba gayud kaha sa Dios ang akong halad? Mopahiyum ba Siya kanako? Iya kaha kong pasayloon?” Ang tubag gibasa: “Umari kanako, kamong tanan nga nabudlay ug nabug-atan, ug papahulayon ko kamo.” Mateo 11:28. ADP 46.2

Ang pagtoo migunit sa saad, ug ang malipayon nga tubag nadungog: “Wala nay pagahimoon nga lagyo nga mga pagpanaw; walay nay masakit nga mga panaw ngadto sa balaang mga dapit nga alampoanan. Mahimo na akong moduul kang Jesus bisan unsa pa ako, makasasala ug dili balaan, ug dili Niya yam-iran ang mahinulsulon nga pagampo. ‘Ang imong mga sala gipasaylo na.’ Ang ako, bisan pa ang ako, mahimong mapasaylo!” ADP 46.3

Ang taub sa balaan nga kalipay magpuno sa kasingkasing, ug ang ngalan ni Jesus pagapadak-on pinaagi sa pagdayeg ug pagpasalamat. Kadtong malipayon nga mga kalag namauli ngadto sa ilang mga puluy-anan aron sa pagpadan-ag sa kahayag, sa pagsubli ngadto sa uban, kutub sa labing maayo nilang mahimo, sa ilang bago nga kasinatian; nga ilang nakaplagan ang matuud ug buhi nga Dalan. Dihay usa ka katingalahan ug solemne nga gahum diha sa mga pulong sa Kasulatan nga nagsulti og laktod ngadto sa mga kasingkasing niadtong naghandum sa kamatuuran. Mao kadto ang tingog sa Dios, ug gidala niini ang pagkakabig alang niadtong nakadungog. ADP 46.4

Ang mensahero sa kamatuuran nagpa-dayon sa iyang paglakaw; apan ang iyang panagway sa pagkamapainubsanon, ang iyang pagkamatinud-anon, ang iyang pagkamainiton ug halalum nga kadasig, maoy kanunay nga namatikdan. Sa daghan nga mga higayon ang iyang mga tigpaminaw wala na makapangutana kaniya kon diin siya gikan o hain siya paingon. Napuno sila pag-ayo, sa pagsugod uban sa kakurat, ug unya uban sa pagpasalamat ug kalipay, nga wala sila makahunahuna sa pagsukitsukit kaniya. Sa diha nga ila siya nga giawhag sa paguban kanila ngadto sa ilang mga puluy-anan, mitubag siya nga kinahanglan niyang duawon ang nawala nga mga karnero sa panon. Dili kaha nga usa siya ka manulunda gikan sa langit? Nangutana sila. ADP 46.5

Sa daghan nga mga hitabo ang mensahero sa kamatuuran dili na igkita. Miadto siya sa ubang yuta, o iyang gitapos ang iyang kinabuhi sulud sa bilanggoan nga wala mailhi, o tingali ang iyang mga bukog namuti na sa dapit diin siya nagsaksi alang sa kamatuuran. Apan ang mga pulong nga iyang gibilin dili malaglag. Kini nagahimo sa buluhaton sulud sa mga kasingkasing sa katawhan; ang bulahang mga sangputanan mahibaloan lamang sa hingpit sa adlaw sa paghukum. ADP 46.6

Ang mga misyonero nga Waldensian miasdang sa gingharian ni Satanas, ug napukaw ang mga gahum sa kangitngit ngadto sa labaw pa ka dako nga pagtukaw. Ang matag paningkamot sa pagpalambo sa kamatuuran gibantayan sa prinsipe sa pagkadaotan, ug iyang gipukaw ang mga kahadlok sa iyang mga sakup. Nakita sa mga pangulo sa papado ang pasidaan sa katalagman sa ilang katuyoan tungud sa mga pangabudlay niining yano nga mga suroyan. Kon tugutan pa ang kahayag sa kamatuuran sa pagsidlak nga dili mababagan, magatakli gayud kini sa baga nga mga panganod sa kasaypanan nga nagputos sa katawhan. Ihatud niini ang hunahuna sa katawhan ngadto sa Dios lamang ug sa katapusan magalaglag sa pangagamhanan sa Roma. ADP 46.7

Ang pagpuyo niining mga tawhana, nga nagkuput sa pagtoo sa karaan nga iglesya, mao ang makanunayon nga pamatuud sa pagkahulog sa Roma, ug busa nakapalihok sa labing mapait nga pagdumut ug pagpanglutos. Ang ilang pagdumili sa pagtahan sa Kasulatan mao usab ang usa ka salaod nga dili mahimong pasagdan sa Roma. Nakahukum siya sa pagpanas kanila gikan sa yuta. Nagsugod karon ang labing makalilisang nga mga krusada batok sa katawhan sa Dios sa ilang mga puluy-anan sa kabukiran. Gibutang sa ilang mga agianan ang mga berdugo, ug kanunayng nasubli ang talan-awon sa walay sala nga Abel nga natumba atubangan sa mamumuno nga si Cain. ADP 47.1

Sa makadaghan nahimo nga awaaw ang ilang tambok nga kayutaan, gipangguba ang ilang mga puluy-anan ug mga simbahan, sa pagkaagi nga diin gani kanhi ang mausbawon nga kaumhan ug mga kabalayan sa walay sala, ug kugihan nga katawhan, nagpabilin na lamang ang usa ka kamingawan. Maingon nga ang manunukub nga mananap nahimo nga labing mabangis pinaagi sa pagtilaw og dugo, mao man usab nga ang kapungut sa papado misilaub pa gayud pinaagi sa pagpaantos sa ilang mga biktima. Daghan niini nga mga saksi alang sa putli nga pagtoo ang gipanggukod latas sa kabukiran ug giayam diha sa mga walog diin sila gitagoan, gitabunan sa baga nga kalasangan ug sa mga tumoy sa pangpang. ADP 47.2

Walay salaod nga ikasumbong batok sa moral nga kinaiya niining hininginlan nga katawhan. Bisan ang ilang mga kaaway nagpamatuud nga sila makigdaiton, hilumon, ug diosnon nga mga tawo. Ang ilang dako nga salaod mao nga dili sila mosimba sa Dios sumala sa kabubut-on sa papa. Tungud niini nga salaod, gipundok ibabaw kanila ang matag pakaulaw, insulto, ug pagsakit nga sarang maugmad sa mga tawo ug mga yawa. ADP 47.3

Sa usa ka panahon samtang ang Roma matinguhaon sa pagwagtang sa dinumtan nga rilihiyon, gipakanaog sa papa ang usa ka kasulatan sa kamandoan, naghukum kanila ingon nga mga erehes, ug naghatud kanila ngadto sa pag-ihaw. (Tan-awa ang Appendix.) Wala sila gisumbong ingon nga mga tapulan, o mga limbungan, o samokan; apan gipahayag nga sila adunay dagway sa pagkadiosnon ug pagkabalaan nga nakalingla “sa mga karnero sa matuud nga toril.” Busa ang papa nagmando “nga ang daotan og tinguha ug dulumtanan nga sekta sa mga mananakod,” kon sila “magdumili sa pagbulag sa ilang pagtoo, pagadugmokon sama sa malala nga mga bitin.”—Wylie, b. 16, ch. 1. Gipaabut ba niini nga garboso nga magmamando nga madungog pag-usab kining mga pulonga? Nasayud ba siya nga kini natala diha sa mga basahon sa langit, sa pagsudya kaniya sa paghukum? “Nga maingon nga gibuhat ninyo kini ngadto sa usa sa mga labing gamay niining akong mga igsoon,” matod pa ni Jesus, “gibuhat usab ninyo kini kanako.” Mateo 25:40. ADP 47.4

Kini nga Kamandoan nagtawag sa tanang sakup sa simbahan sa pagsalmot sa kampanya batok sa mga erehes. Ingon nga usa ka hulhog sa pag-apil niining bangis nga buhat, “gipahigawas niini ang tanang mga pagsakit ug pagsilot gikan sa simbahan, sa kinatibuk-an ug sa tinagsa; malibre niini ang tanang nga moapil sa kampanya gikan sa bisan unsa nga mga panaad nga ilang nahimo; himoon niining legal ang ilang titulo sa bisan unsang kabtangan nga ilang naangkon nga dili subay sa balaod, ug nagsaad og kapasayloan sa tanan nilang mga sala kon makapatay og bisan kinsa nga erehes. Himoon niini nga walay bili ang tanang kasabutan nga nahimo pabor sa mga Vaudois, magsugo sa ilang mga katabang sa pagbiya kanila, magdili sa tanang tawo sa paghatag kanila og bisan unsa nga panabang, ug maghatag ug gahum sa tanang tawo sa pagpanag-iya sa ilang kabtangan.”—Wylie, b. 16, ch. 1. Tin-aw nga gipadayag niini nga kasulatan ang espiritu nga nangulo luyo niini nga mga talan-awon. Mao kini ang ngulub sa dragon, ug dili ang tingog ni Cristo, ang madungog niining bahina. ADP 47.5

Wala ipahaum sa mga pangulo sa papado ang ilang mga kinaiya ngadto sa dako nga sukdanan sa balaod sa Dios, kundili nagpabarog og usa ka sulundan nga nagpahaum sa ilang kaugalingon, ug naningkamot sa pagpugus sa tanan sa pagsunud niini tungud kay mao kini ang pagbuut sa Roma. Ang labing makalilisang nga mga katalagman ginahimo. Gibuhat sa daotan ug mapasipad-on nga mga pari ug mga papa ang buluhaton nga gipabuhat ni Satanas kanila. Walay dapit ang kalooy sa ilang kinaiyahan. Ang mao ra gihapon nga espiritu nga naglansang kang Cristo ug nagpatay sa mga apostoles, ang mao ra gihapon nga nagpalihok sa giuhaw og dugo nga Nero batok sa mga matinumanon sa iyang panahon, nagabuhat sa pagpanas gikan sa yuta niadto nga mga hinigugma sa Dios. ADP 48.1

Ang mga pagpanglutos nga nasinati sa daghan nga kasiglohan niini nga katawhan nga mahinadlukon sa Dios giantos uban sa pailub ug pagkamakanunayon nga nagpasidungog sa ilang Manunubos. Bisan pa sa mga kampanya batok kanila, ug sa bangis nga pagpangihaw kanila, nagpadayon sila sa pagpadala sa ilang mga misyonero aron sa pagtagtag sa bililhon nga kamatuuran. Gipangita sila hangtod sa kamatayon; apan ang ilang dugo maoy nagbisibis sa binhi nga gipugas, ug wala kini mapakyas sa pagpamunga. Sa ingon nga paagi ang mga Waldenses nagsaksi alang sa Dios pipila ka mga siglo sa wala pa matawo si Luther. Nakatag sa daghan nga kayutaan, ilang gitanum ang mga binhi sa Repormasyon nga nagsugod sa panahon ni Wycliffe, mitubo sa gidak-on ug kaladmon sa kaadlawan ni Luther, ug kini pagadad-on hangtod sa pagtak-up sa panahon niadtong andam usab sa pagantos sa tanang butang alang “sa pulong sa Dios ug sa pagpanghimatuod mahitungod kang Jesus.” Pinadayag 1:9. ADP 48.2